Bilimsel Araştırma Teknikleri Ünite-8

DEĞİŞKENLER

Değişken Türleri

Değişken: En az iki değer alabilen ve durumdan duruma değişebilen nitelik ve özelliklerdir. Uzunluk, boy, ağırlık, yetenek, başarı… bunların hepsi bir değişken olabildiği gibi aynı nitelik farklı değişken özelliği de gösterebilmektedir.

Sıfatlarına göre Değişkenler

1) Nicel Değişken: Sayılarla ifade edilebilen değerlerdir. Burada anlam sayılarda gizlidir. Sıla testten 85 puan aldı. Buradaki ”85 puan” niceldir.

2) Nitel Değişken: İfadenin betimlenme durumudur. Sayılar kullanılabilir ancak buradaki sayıların ifadeyi ölçme anlamında sayısal bir değeri yoktur. Sadece betimleme olarak bakmalıyız. Yukarıdaki verdiğimiz örneğe bakarak, ”Fadime başarılı bir öğrencidir” diyebiliriz ve burada değişkenimiz “başarı” olacaktır.

Aldıkları Değere göre Değişkenler

3) Sürekli Değişken: İki birim arasında sonsuz bölünebilme şansı varsa bu ifade süreklidir. Metre, kilogram, yaş bunlara örnektir. Örneğin 3 ile 4 yaş arasında ay, hafta , gün ya da saat özelliğine varana kadar araya birçok değişik ifade girebilmektedir. Ayrıca sayılarla ifade edildiği için aynı zamanda niceldir.

İki ayrı ölçüm arası kuramsal olarak sonsuz parçaya bölünebilir. Ölçüm söz konusu olduğu için sürekli değişken değerleri her zaman tam değeri vermez.

Örneğin; balıkların ağırlıkları, tohum ağırlıkları, tohum çapı, kök sayısı, bitki boyu, ortamdan bakterilerin tüketmiş oldukları şeker miktarı, ineklerin yıllık süt verimleri, yaş, uzunluk, vücut ağırlığı, kan Ph değerleri, kan kolesterol ve şeker düzeyleri, hacim veya alan değerleri gibi ölçme, tartma yoluyla elde edilen dolayısıyla nokta içermesi mümkün olan verilerdir.

Noktadan sonraki hane sürekli veri olduğunu gösterir. Örneğin pamuk tohumu: 1.3; 1.32; 1.32076 gr gibi. Bir ineğin bir senelik süt miktarı 3762 kg tartmaya dayandığı için süreklidir. Kantitatif özellikler, hem sayma hem ölçme hem de tartma yoluyla veri elde edilebilir.

4) Süreksiz Değişken(Kesikli Değişken): İki birim arasında bölünme şansı yoksa süreksizdir. Cinsiyet, tam sayılar bunlara örnek teşkil eder. Bu ifadeler genelde nitel ifade olarak da karşımıza çıkar.

Ölçülen özellik sayı doğrusu üzerinde sadece belirli noktalara atanabiliyorsa bu tip değişkenlere kesikli değişken denir. Bu değişkenler miktar yönünden değişiklik yerine tür yönünden değişiklik gösterir. Dolayısıyla obje ya da birey bir özelliğe sahiptir ya da değildir. Yani kesin değerler alırlar.

Nitel değişkenlerin hemen hepsi kesikli değişkendir. Cinsiyet (kız-erkek), medeni durum (bekar, evli, dul vb), göz rengi, sağlık durumu (hasta-sağlam); Başarı durumu(zayıf-orta-iyi-pekiyi); ürün kalitesi (1.kalite, 2.kalite) gibi.

Kontrol Şekillerine göre Değişkenler

5) Bağımlı Değişken: Başka bir değişkene bağlı olarak değişen değişkenlere bağımlı değişken denir.

6) Bağımsız Değişken: Başka bir değişkene bağlı olmadan artan ya da azalan değişenler  bağımsız olarak ifade edilmektedir.

Kontrol değişkeni: Araştırmaya katılan bireylerin kişisel özelliklerine ilişkin yaş, zeka, cinsiyet, çevreye ilişkin gürültü, ışık, ısı gibi seçilen bağımsız değişkenlerin dışında bağımlı değişkenleri etkileme olasılığı kuvvetli olan değişkenler kontrol değişkenleri olarak adlandırılır.

7) Ara Değişken: Bağımsız ifadenin bağımlı ifade üzerindeki etkisini arttırması ya da azaltması durumudur.

A) Probabilistik ilişki

B) Regresyonel ilişki

C) Korelasyonel ilişki

D) Nedensel ilişki

E) Sonuçsal ilişki

Cevap: C) Korelasyonel ilişki

A) Likert katsayısı

B) Regresyon katsayısı

C) Semantik farklılıklar katsayısı

D) Probability katsayısı

E) Korelasyon katsayısı

Cevap: E) Korelasyon katsayısı

A) Yalnız I

B) II ve III

C) Yalnız III

D) I ve IV

E) I, II ve IV

Cevap: D) I ve IV

A) Yalnız I

B) II ve III

C) Yalnız III

D) I ve IV

E) I, II ve IV

Cevap: B) II ve III

A) Ağrı kesici bağımlı değişkendir.

B) Baş ağrısı bağımsız, ağrı kesici bağımlı değişkendir.

C) Bu modelde bağımlı ve bağımsız değişken bulunmamaktadır.

D) Ağrı kesici bağımsız değişkendir.

E) Baş ağrısı bağımsız değişkendir.

Cevap: D) Ağrı kesici bağımsız değişkendir.

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) II ve III

D) I ve IV

E) III ve IV

Cevap: E) III ve IV

A) Sürekli değişken

B) Kontrol değişkeni

C) Kesikli değişken

D) Nitel değişken

E) Ara değişken

Cevap: A) Sürekli değişken

A) Sürekli değişken

B) Kontrol değişkeni

C) Kesikli değişken

D) Nitel değişken

E) Ara değişken

Cevap: C) Kesikli değişken

A) Kesikli değişken – nitel değişken

B) Nicel değişken – kontrol değişkeni

C) Nitel değişken – sürekli değişken

D) Kesikli değişken – nicel değişken

E) Sürekli değişken – kontrol değişkeni

Cevap: A) Kesikli değişken – nitel değişken

A) Nicel değişken

B) Kontrol değişkeni

C) Sürekli değişken

D) Ara değişken

E) Kesikli değişken

Cevap: E) Kesikli değişken