auzefsosyolojiTürkiye'nin Toplumsal Yapısı

Türkiye’nin Toplumsal Yapısı Ünite 2

Türkiyenin Toplumsal Yapısı Ünite 2

Toplumsal Değişme Çerçevesinde Modernleşme Süreci Ve Modernleşme Kuramları

Anahtar Kavramlar

 Toplumsal değişme,
 Modernleşme,
 Modernite,
 Ekonomik belirlemecilik ( ekonomizm ),
 Paradigma,
 Modernist –kuram-,
 Modernist kuramın eleştirisi,
 Etnosentrizm,
 Avrupa merkezcilik,
 Oryantalizm,
 Söylem.

Toplumsal Değişme Çerçevesinde Modernleşme Süreci Ve Modernleşme Kuramları

Bölüm Soruları

1. Tarihçilerin ve sosyologların bakış açıları arasındaki belli başlı ayırımlar nelerdir?

1. Sosyolojik analiz daha çok insan topluluklarının mevcut yapısı ile ilgilenirken; tarihsel analiz geçmişi ile ilgilenir. Bu anlamda zamansal boyut bu iki disiplini ayırır. Ancak bu, sosyologların geçmişle hiç ilgilenmediği anlamına gelmez. Ayrıca sosyologlar genellemeler, genel analizler yapmaya; kuramları (teorileri) kullanmaya ve modeller geliştirmeye daha yatkındır. Tarihçiler ise çoğu kez kendilerini belli bir zaman ve yerde gerçekleşen, tekil ve yinelenemez olayları inceleyen kişiler olarak görürler; genellemelerden ve kuramlardan çok, ayrıntı dahi olsa kanıtlanmış olguları önemserler.

2. Modernist teorinin belli başlı görüşleri nelerdir?

2. Modernist teorinin belli başlı görüşleri şöyle özetlenebilir:
a. Modern ve geleneksel unsurlar veya toplumlar aynı anda bir arada var olamazlar. Bir toplum ya da toplumsal bir yapı, ya geleneksel ya moderndir. Bu bakış açısının bir devamı olarak, toplum dediğimiz yapı, kendi içine kapanmış ve tutarlı bir bütündür; içinde farklı unsurları aynı anda barındırmaz.

b. Geleneksel toplumdan modern topluma geçiş kaçınılmazdır ve bu, tek bir doğrusal süreç içinde gerçekleşir. Bu geçiş ekonomik faktörlerin etkisiyle gerçekleşir, çoğu kez siyasal ya da ideolojik müdahale ve toplumsal aktörler bu geçişi etkilemez. Bu geçiş, aşamalar hâlinde gerçekleşecek ve Batı tarihinde görülen süreci izleyecektir.

c. Bu anlamda modernleşme esas olarak geleneksel olandan modern olana doğru bir ilerleme sürecidir ve bu geçiş süreci beraberinde hemen her zaman olumlu sonuçlar getirir. Sorunlara rastlansa bile bunlar aşılacaktır.

3. ‘Modern ve geleneksel birbirini tamamen dışlayan iki kategoridir.’ Modernist bir bakış açısını yansıtan bu önermenin geçersiz olduğunu, günlük hayattan örnekler vererek gösteriniz.

3. Tek başına teknoloji ile kurduğumuz ilişki bile bu iddiayı yanlışlar. Öyle ki modern ve geleneksel kategorileri anlamsızlaşır. Örneğin muhafazakârlar geleneksel diye adlandırılan değerlere yakın oldukları hâlde, teknolojiye büyük ilgi duyar ve yaygın olarak kullanırlar. Bir başka örnek, hemşerilik, köyle kurulan yakın ilişkiler ve benzeri ‘geleneksel’ ilişkilerin, Türkiye’de kente kök salmayı kolaylaştırmasıdır. Yine Türkiye’de, modern kapitalizmin ayrılmaz parçası olan şirketlerin, hatta büyük sermayeye dayanan ve son derece modern işletme usulleri uygulayan holdinglerin çoğu aile işletmeleridir. Batı’dan bir hayli farklılaşan bu şirket yapısı, yakından bakıldığında, içerdiği geleneksel ilişkiler sayesinde modernleşmeyi ve sermaye birikimini kolaylaştırmıştır. Oysa modernist teori bu ilişkileri modernleşme önünde bir engel, bir geçiş biçimi veya yeterince modernleşmemiş olmanın göstergesi olarak görecektir.

4. Modern yaşam, modernist teorinin öne sürdüğü gibi sadece daha iyiye doğru bir ilerleme getirmemiş; birçok sorun da doğurmuştur. Bu sorunlar neler olabilir? Birkaç örnekle açıklayınız.

4. Batı’da modernleşme sürecinin başlangıcında, yani 19. yüzyılda, çocuk işçiliğinin en vahşi biçimleri, alkolizmin ve fuhşun yaygınlaşması, derin ve kitlesel bir yoksulluk, intihar ve suç oranında artış gibi ciddi toplumsal sorunlar ortaya çıkmıştır. Aslında sosyoloji de bu sorunları çözmeye aday bir bilim dalı olarak doğmuştur. 19. yüzyıl Batı romanı da bu süreci, sürecin bireysel yaşamlar üzerindeki etkisini anlatan, bir başka deyişle bireysel ve toplumsal olgular arasında bağlantı kuran bir tür olarak bu süreci ustalıkla anlatmıştır. Örneğin suç oranları artarken polisiye roman gelişmiş; Emile Zola, Dostoyevski, Balzac, Flaubert gibi yazarlar hem modernleşmenin doğurduğu yeni toplumsal ilişkileri hem de toplumsal sorunları incelemiştir. Bu sorunların bazıları ve yeni sorunlar günümüze kadar da taşınmıştır. Toplumlar arası eşitsizlik ve sömürgeciliğin doğurduğu ciddi problemler, savaşlar vs. bu sorunları örnekler.

Bu sorunların belki de en kalıcı olanı, insanın modern hayatın değişim hızı ve yarattığı yıkım karşısında duyduğu endişedir. Bunun bir yansıması, modernleşme ya da kalkınma adına kentlerin sürekli inşaat hâlinde olması; bunun ise insanın mekân ile kurabileceği süreklilik bağını sarsmasıdır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, sürekli bir şantiyede yaşayan insanlar, doğa ile kurabilecekleri bağın ve kamusal bir hak olan kentten yararlanma hakkının ellerinden alınması tehdidi ile karşı karşıyadır. Bu örnekler daha da çoğaltılabilir; ancak değinilmesi gereken bir diğer nokta, modernliğin aynı zamanda insanları bu ve benzeri sorunlar, tehditler karşısında mücadele etme ve alternatifler geliştirme olanakları ile de donatmış olduğudur.

5. Avrupa merkezcilik ne demektir?

5. Farklı toplumlara yaklaşırken, bilerek ya da bilmeyerek, kendi içinden geldiği toplumun değerlerini ya da tarihsel gelişme şemalarını üstün ya da evrensel kabul eden yaklaşıma etnosentrizm denir. Dolayısıyla sadece belli bir toplumu ya da toplumlar kümesini üstün görmek değil, onun gelişme şemasını ya da yapısını tüm toplumlar için geçerli saymak da etnosentrizme dâhildir. Etnosentrizmin en sık rastlanan türü Avrupa merkezciliktir. Avrupa merkezcilik Batı’ya özgü çerçeveyi tüm toplumsal yapılar için esas, evrensel ve/veya üstün kabul etmektir. Avrupa merkezci yaklaşım aynı zamanda, Avrupa’nın kendine özgü tarihine dayalı değişme kalıbının kendini tekrar edeceğini ve başka toplumlarda da toplumsal değişimin benzer aşamalarla gerçekleşeceğini varsayar.

Toplumsal Değişme Çerçevesinde Modernleşme Süreci Ve Modernleşme Kuramları

Auzef Sosyoloji Lisans Türkiye’nin Toplumsal Yapısı , Toplumsal Değişme Çerçevesinde Modernleşme Süreci Ve Modernleşme Kuramları
Telegram Sosyoloji
sosyoloji facebook grubu

Toplumsal Değişme Çerçevesinde Modernleşme Süreci Ve Modernleşme Kuramları

Editor

Editör

error: Kopyalamaya Karşı Korumalıdır!