Bilimsel Bilginin Sosyolojisi

Ünite-1

Bilim Ve Bilim Sosyolojisi

1-Almanya’da yaşayan orta gelirli kadın biyolog ile Katar’da yaşayan yüksek gelirli erkek biyologun laboratuvarlarına girdikleri anda aynı gözlemlerde bulunacakları görüşünü savunan bir kişi aşağıdaki görüşlerden hangisini savunmaktadır? (2018 Vize)
a. Toplumsal faktörler, bilimsel bilginin oluşumunda önemlidir.
b. Farklı ülkeler arasındaki ekonomik eşitsizliğin giderilmesi gerekmektedir.
c. Doğa bilimleri önemlidir.
d. Kadın-erkek eşitliğinin sağlanması gereklidir.
e. Sosyal etkenler, bilimsel bilginin oluşumunda etkide bulunmaz.

Cevap: Sosyal etkenler, bilimsel bilginin oluşumunda etkide bulunmaz.

2-Ortodoks bilim anlayışını savunan kişilere göre bilim ……………… Yukarıdaki cümlede yer alan boşluğa aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Sosyal etkenlerden etkilenmez ve objektiftir.
b. Politikadan bağımsız değildir.
c. Fizik ile sınırlıdır.
d. Fizikle başlar.
e. Sosyal etkenlerden etkilenir ve subjektiftir.

Cevap: a. Sosyal etkenlerden etkilenmez ve objektiftir.

3-“Doğa yasaları dediğimiz şeyler bizim yarattığımız, icat ettiğimiz, doğada olmamasına rağmen karar verip var ettiğimiz yasalardır. Doğa bilimleri de bu yüzden doğanın resmi olarak görülmemelidir. Onlar, bizim oluşturduğumuz zihinsel inşalardır.” Yukarıdaki paragrafta dile getirilen görüşü savunan bir kişi için en uygun niteleme aşağıdakilerden hangisidir?
a. Bilim adamı
b. Mucit
c. Konvansiyonalist
d. Felsefeci
e. Sosyalist

Cevap: Konvansiyonalist

4-Bilim sosyolojisindeki rölativist görüşe göre aşağıdakilerden hangisi iddia edilebilir?
a. Bilim, modern bir uğraş değildir.
b. Bilim güçtür.
c. Bilim çoğunluğun faydasını gözetmelidir.
d. Evrensel, her dönemde ve durumda geçerli bilimsel doğruluk kriterlerinden söz edilemez.
e. Bilim objektiftir.

Cevap: Evrensel, her dönemde ve durumda geçerli bilimsel doğruluk kriterlerinden söz edilemez.

5-Thomas Kuhn, temel olarak doğa bilimlerinin hangi özelliğine dikkat çekmek istemiştir?
a. Sokaktaki insan tarafından anlaşılmazlığına
b. Hayatımızdaki merkezî rolüne
c. Hedeflerine
d. Doğa bilimlerinin teknolojik sonuçlarına
e. Objektif olmadığına

Cevap: Objektif olmadığına

6-Thomas Kuhn, doğa bilimlerinin daha iyi analiz edilmesi için aşağıdaki bilim adamları grubundan hangisini göreve çağırmıştır? (2018 Vize)
a. Sosyologlar
b. Siyasetçiler
c. Fizikçiler
d. Tıp otoriteleri
e. Biyologlar

Cevap: Sosyologlar

7-Aşağıdakilerden hangisi bilimin otoritesinin sorgulanmamasına neden olan en önemli etkendir?
a. Modern dönemde bilime ayrılan bütçe
b. Aristo’nun evren anlayışının Kilise tarafından benimsenmesi
c. Bilimin Newton’dan itibaren insanların hayatında meydana getirdiği gözle görülür değişiklikler
d. Modern üniversitelerin açılması
e. Astronominin astrolojiden ayrılması

Cevap: c. Bilimin Newton’dan itibaren insanların hayatında meydana getirdiği gözle görülür değişiklikler

Bilimsel Bilginin Sosyolojisi Ünite Soruları

Ünite-2

Bilimin Niteliği Üzerine Bir Değerlendirme

1-Aşağıdaki isimlerden hangisi “deneyimciliğin” kurucusu olarak anılır? (2018 Vize)
a. Robert Boyle
b. Francis Bacon
c. Rene Descartes
d. Aristo
e. Isaac Newton

Cevap: Francis Bacon

2-“Modern bilim, ortaya çıktığı ilk günden itibaren …………………….. ile ilişkilendirilmiştir.” Yukarıdaki cümlede yer alan boşluğa aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Din
b. Üniversite
c. Güç
d. Siyaset
e. Sosyal bilimler

Cevap: c. Güç

3-Aşağıdaki ifadelerden hangisi bilim ile bilim olmayan arasındaki çizginin muğlaklığına örnek olarak sunulabilir? (2018 Vize)
a. Savaşlarda bilimsel buluşlardan faydalanılmaktadır.
b. Bu yüzyılda sosyal bilimlere olan ilgi artmaktadır.
c. Bilimsel makalelerde artış gözlenmektedir.
d. Bazı astronomlar, benzer gerekçelerle astrolojiye ilgi duyarlar.
e. Toplumda büyüye duyulan ilgi artmaktadır.

Cevap: Bazı astronomlar, benzer gerekçelerle astrolojiye ilgi duyarlar.

4-“Bilim ile bilim olmayan arasında sınır çizme” eylemi için aşağıdaki ifadelerden hangisi kullanılmaktadır?
a. Ampirisizm
b. Demarkasyon
c. Ortodoks
d. Konvansiyonalizm
e. Rölativizm

Cevap: Demarkasyon

5-Aşağıdakilerden hangisi Feyerabend’e göre bilimin belli bir metodu olduğuna inananların temel problemlerinden birisidir? (2018 Vize)
a. Sosyal bilimlerde de metot aramaları
b. Hayal gücüne, rüyaya, dinlere ve diğer ilham vericilere kapıyı kapamaları
c. Belli bir metodu savunmayanların dışlanması
d. Zamanla metotsuzluğa sempati duymaları
e. Tümevarımın önemini yadsımaları

Cevap: Hayal gücüne, rüyaya, dinlere ve diğer ilham vericilere kapıyı kapamaları

6-Büyü hakkındaki yorumlar ışığında, aşağıdakilerden hangisi Ortodoks bilim anlayışını eleştiren bir sosyoloğun ifadesi olabilir?
a. Büyücüler insanları sömürür.
b. Büyü ile bilim arasında hiçbir benzerlik yoktur.
c. Büyücünün kehanetlerinin gerçekleşmesi büyüyü bilim kılmaya yetmeyecektir.
d. Büyü, bilimsel devrimle beraber yerinden edilmiştir.
e. Büyücü de bilim adamı gibi iki doğa olayı arasında nedensel bir ilişkinin varlığına inanır.

Cevap: Büyücü de bilim adamı gibi iki doğa olayı arasında nedensel bir ilişkinin varlığına inanır.

7-Aşağıdakilerden hangisi modern bilimlerin doğuşu ile eş zamanlıdır?
a. Felsefi düşüncenin yaygınlaşması
b. Ampirik metotların yaygın kullanımı
c. “Bilim” kelimesinin ilk kez kullanılması
d. Dogmalarla ilk kez mücadele edilmesi
e. İlk üniversitelerin kurulması

Cevap: Ampirik metotların yaygın kullanımı

8-Kekulé’nin benzen halkasının altıgen şeklini rüyasında gördüğü bir yılandan esinlenerek bulduğunu iddia eden birisi yöntemle ilgili hangi noktayı vurguluyor olabilir?
a. Hayal etmenin önemini
b. Tümevarımın önemini
c. Bilimsel hipotezlerin tümevarım yerine hayal gücüne dayanabileceğini
d. Tümdengelimin zorluğunu
e. Bilimin zekâyla ilişkisini

Cevap: Bilimsel hipotezlerin tümevarım yerine hayal gücüne dayanabileceğini

9-Bilim adamlarının gözlemler neticesinde bir genellemeye ulaşmasını aşağıdaki kavramlardan hangisi daha iyi açıklamaktadır?
a. Tümdengelim
b. Tümevarım
c. Demarkasyon
d. Yanlışlama
e. Felsefe

Cevap: Tümevarım

10-Bilim tarihinin önemli dönüm noktalarından birisi, Francis Bacon’ın Aristocu ………………….. yöntemine karşı çıkması ve onun yerine ………………. önermesidir. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara sırasıyla aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur? (2018 Vize)
a. Tümdengelim / tümevarımı
b. Tümevarım / yöntemsizliği
c. Tümevarım / tümdengelimi
d. Tümevarım / hipotetik tümdengelimi
e. Tümdengelim / yöntemsizliği

Cevap: Tümdengelim / tümevarımı

11-“Kuğuların beyaz olmalarına ilişkin ne kadar çok gözlem yaparsak yapalım, tüm kuğuların beyaz olduğu sonucuna varmamız doğru olmaz.” Yukarıdaki görüşü savunan bir kişinin eleştirdiği yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?
a. Tümevarım
b. Dogmatizm
c. Sosyal bilimler
d. Tümdengelim
e. Bilimcilik

Cevap: Tümevarım

12-Aşağıdaki isimlerden hangisi, teorileriyle uyumsuz bir gözlemle karşılaşmaları durumunda, bilim adamlarının teorilerini hemen terk etme eğiliminde olmadıkları görüşündedir?
a. I. Lakatos
b. K. R. Popper
c. R. Descartes
d. Erasmus, Darwin
e. Aristo

Cevap: I. Lakatos

13-Lakatos, bilimsel araştırma programlarının sorgulanmaktan kaçınılan, test edilmeyen kısmını adlandırmak için aşağıdaki ifadelerden hangisini tercih etmektedir?
a. Tümdengelim
b. Koruyucu kuşak
c. Katı çekirdek
d. Yardımcı hipotez
e. Tümevarım

Cevap: Katı çekirdek

14-Aşağıdakilerden hangisi I. Lakatos’a göre bilimsel araştırma programının iyi işleyip işlemediğini gösteren unsurların başında gelmektedir?
a. Teorinin uluslararası alanda takdir görmesi
b. Değişen yardımcı hipotezler neticesinde ampirik içeriğin artması
c. Bilim adamlarının teoriyi terk etmeleri
d. Bilim adamlarının teoriden tatmin olmaları
e. Bilim adamlarının teoriyi sorgulamaya başlamaları

Cevap: Değişen yardımcı hipotezler neticesinde ampirik içeriğin artması

15-……………………….. , …………………………. bilimde objektif ve rasyonel kriterlerin var olmadığı görüşüne katılmamıştır. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara sırasıyla aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Popper – Aristo’nun
b. Lakatos – Kuhn’un
c. Feyerabend – Lakatos’un
d. Feyerabend – Popper’ın
e. Kuhn – Popper’ın

Cevap: Lakatos – Kuhn’un

16-………………… , ………………. aksine bilimde anlık rasyonelliğin olmadığını savunur. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara sırasıyla aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Bacon – Aristo’nun
b. Kuhn – Feyerabend’in
c. Darwin – Bacon’ın
d. Lakatos – Popper’ın
e. Lakatos – Kuhn’un

Cevap: Lakatos – Popper’ın

17-………………. tezine göre teoriler hiçbir zaman tek başlarına değildir, belli yardımcı hipotezlere sahiptirler. Bu yüzden elimizdeki hiçbir veri, teorinin doğruluğunu veya yanlışlığını belirlemeye yetmez. Ampirik veriler birden fazla teoriyi de destekleyebilir. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Kuhn’un
b. Aristo’nun
c. Feyerabend’in
d. Batlamyus’un
e. Duhem-Quine’nın

Cevap: Duhem-Quine’nın

18-Tümevarımı teorisinde kullanmayan bilim adamına göre bilimin metodu deneme ve yanılmadır. Ona göre yanlışlanan teoriler elenirken, yanlışlanmayanlar ayakta kalır. Yukarıdaki paragrafta açıklanan yaklaşım aşağıdaki bilim felsefecilerinden hangisine aittir?
a. Thomas Kuhn
b. K. R. Popper
c. Francis Bacon
d. Paul Feyerabend
e. Aristo

Cevap: K. R. Popper

19-Popper’a göre bilimselliğin önemli bir ölçütü ………………………………………….. Yukarıdaki cümleyi tamamlayabilecek en uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?
a. Tümevarıma dayanmasıdır.
b. Sosyal bilimlerle aynı amaca hizmet etmesidir.
c. İnsanlığa fayda sunmasıdır.
d. İddiaların yanlışlanma potansiyelini barındırmasıdır.
e. Herhangi bir metodun benimsenmemesidir.

Cevap:  d. İddiaların yanlışlanma potansiyelini barındırmasıdır.

20-……………….. bilimsel değişim rasyonel iken ……………………. onu, sosyolojik psikolojik faktörlerle açıklar. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara sırasıyla aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Popper’da – Kuhn
b. Kuhn’da – Lakatos
c. Kuhn’da – Feyerabend
d. Lakatos’ta – Popper
e. Bacon’da – Popper’da

Cevap: Popper’da – Kuhn

21-Popper’a göre Marx’ın tarih teorisi, Adler’in psikolojisi ve Freud’un psikanalizi …………………………… Yukarıdaki cümleyi tamamlayabilecek en uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?
a. Yanlışlanamayacağı için bilimsel değildir.
b. Sosyal bilimlerde dönüm noktasıdır.
c. Modern dönemin önemli teorileridir.
d. Yanlışlanmıştır.
e. Verilerle desteklenmez.

Cevap: Yanlışlanamayacağı için bilimsel değildir.

Bilimsel Bilginin Sosyolojisi Ünite Soruları

Ünite-3
Bilimin Amacı

1-Aşağıdaki görüşlerden Feyerabend’in bilimsel özgürlükle ilgili görüşünü yansıtmaktadır? (2018 Vize)
a. Bilim insanı özgürleştirir.
b. Galileo acımasızca yargılanmıştır.
c. Bilim birçok mücadele sonucunda bugüne gelmiştir
d. Bilimle ilgili tartışmalarda özgürlüklerin kısıtlanması sadece geçmişe has bir durum değildir.
e. Eski dönemlerde uygulanan cezalar şimdikinden hafiftir.

Cevap: Bilimle ilgili tartışmalarda özgürlüklerin kısıtlanması sadece geçmişe has bir durum değildir.

2-Bu dönemlerde evcilleştirilebilir hayvanlar kadar evcilleştirilemeyenlerin de; ilaç olarak kullanılabilecek bitkiler kadar kullanılmayanların da toplandığı ve incelendiği bilinmektedir. Bu görüşü savunan bir kişi bilimin amacı ile ilgili olarak aşağıdaki görüşlerden hangisini dile getirmektedir?
a. Bilim zor olanı amaçlar.
b. Bilimin en önemli amacı doğadan faydalanmaktır.
c. Bilim adamları meraklarının esiri olmazlar.
d. Bilim her dönem hayvan ve bitkileri incelemeyi amaçlar.
e. Bilimin amacı sadece fayda değildir.

Cevap: Bilimin amacı sadece fayda değildir.

3-Galileo teleskopunu Venedik Senatosuna sunarken onlara bu icadın savaşta düşmanı erken görmeyi sağlayacağını anlatmıştır. Bu görüşü savunan kişi aşağıdakilerden hangisine yakın bir pozisyonda bulunmaktadır? (2018 Vize)
a. Bilime sağlanan desteğin ardında, temel olarak pratik fayda beklentisi yatar.
b. Bilimsel Devrim Galileo ile başlamıştır.
c. Bilimsel merak bilime destek için yeterlidir.
d. Galileo Bacon’dan etkilenmiştir.
e. Bilimsel merak astronomide de kendini gösterir.

Cevap: Bilime sağlanan desteğin ardında, temel olarak pratik fayda beklentisi yatar.

4-“Bilimi yenilikleri arayan bir uğraş; bilim adamlarını yeniliklerden memnun olan, onlara sevinen, şaşıran insanlar olarak görme eğilimine karşıdır.” Yukarıdaki cümlede tasvir edilen düşünür aşağıdakilerden hangisidir?
a. I. Newton
b. G. Berkeley
c. K. R. Popper
d. T. Kuhn
e. C. Darwin

Cevap: T. Kuhn

5-Francis Bacon, “Bilgi güçtür” sözü ile aşağıdakilerden hangisini anlatmak istemiştir? (2018 Vize)
a. Güçlüler bilgi edinmek isterler.
b. Bilgi, erdemli olmak için yeterli değildir.
c. Bilgi bireyin, toplumun ve insanlığın iyiliği için kullanılabilir / kullanılmalıdır.
d. İnsanlara hükmetmenin tek yolu bilgi sahibi olmaktır.
e. Bilgi, en nihayetinde insanların birbirine zarar vermesine yol açar.

Cevap: Bilgi bireyin, toplumun ve insanlığın iyiliği için kullanılabilir / kullanılmalıdır.

6-İtalyan Bilgin Francesco Petrarch, yaşama niye geldiğimizi hatta nereleri gezmemiz gerektiğini anlamanın yanında hayvanların yaşamları hakkında bilgi toplamanın ne denli anlamsız olduğunu anlatır. Yukarıdaki paragrafta anlatılanlara göre, Petrarch’ın aşağıdaki görüşlerden hangisini benimsemesi beklenir?
a. Her bilim kendi içinde önemlidir.
b. Sanat, toplumsal bilimlerden daha önemlidir.
c. Sosyal bilimler doğa bilimlerinden daha önemlidir.
d. Fizik, biyolojiden daha önemlidir.
e. Doğa bilimleri sanattan daha önemlidir

Cevap: Sosyal bilimler doğa bilimlerinden daha önemlidir.

Ünite-4.

Bir Gelenek Olarak Bilginin Sorgulanması

1-İlk dönem sosyologlarının hedeflerinden birisi de ……………………… ile ………………………….. arasındaki farkı kapatmaktı. Fiziksel dünyada şahitlik ettikleri yasaların benzerlerini kendi disiplinlerinde de aradılar. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluğa aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Sosyal bilimler – doğa bilimleri
b. Bilim – teknik
c. Sanat – ilahiyat
d. Siyaset – hukuk
e. Teknoloji – sanat

Cevap: Sosyal bilimler – doğa bilimleri

2-Bilginin sosyal faktörlerden etkilendiği görüşü ilk dönem sosyologlarınca paylaşılır. Ancak aynı sosyologlar, doğa bilimlerinin benzer bir etkide kaldığını düşünmez. Yukarıdaki görüşün nedeni aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?
a. Doğa bilimlerinin karmaşıklığı
b. Doğa bilimlerinin modern insanın hayatında yaptığı değişiklikler
c. Sosyologların toplumun sınırlarını bilmesi
d. Toplumun bilim adamlarına duyduğu saygı
e. İlk modern üniversitelerin kurulması

Cevap: Doğa bilimlerinin modern insanın hayatında yaptığı değişiklikler

3-Durkheim’a göre zaman, sınıf, nedensellik gibi kavramların kökeninde aşağıdakilerin hangisi bulunmaktadır? (2018 Vize)
a. Çıkarlar
b. Duygular
c. Doğa
d. Toplum
e. Alışkanlıklar

Cevap: Toplum

4-Mannheim, ……………….. negatif bir anlam yükleyen ve onu aşılması gereken bir engel olarak gören çalışmalardan farklı olarak, çıkar gruplarının kasıtlı aldatmalarına, manipülasyonlarına odaklanmaz.
a. Doğa bilimlerine
b. Doğaya
c. Siyasete
d. Sosyal bilimlere
e. İdeolojiye

Cevap: İdeolojiye

5-Felsefeciler Mannheim’ı tutarsız olmakla suçlarlar, çünkü o …………………. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluğa aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Bilginin sadece bir bakış açısına göre doğru olabileceğini söylerken bir yandan da bu görüşlerine mutlak bir doğruluk atfeder.
b. Sosyal bilimleri terk edip siyasete girmiştir.
c. Bir sosyal bilimci olmasına rağmen, doğa bilimlerine sosyal bilimlerden fazla önem vermiştir.
d. Bilgiyi önemsizleştirmiştir.
e. Bilginin kesinliğini sorgulamıştır.

Cevap:  Bilginin sadece bir bakış açısına göre doğru olabileceğini

6-Weber, bilim adamlarının objektif olup olmadıklarını tartışırken hangi alanlar arasında bir ayrıma gitmeyi önerir? (2018 Vize)
a. Bilgi ve ahlaki normlar
b. Araştırma problemi ve araştırma süreci
c. Doğa bilimleri ve edebiyat
d. Bilim ve teknoloji
e. Fizik ve biyoloji bilim dalları

Cevap: Araştırma problemi ve araştırma süreci

7-Weber, kültürün …………….. belirlenmesindeki rolüne rağmen bilimsel araştırmanın tümden …………… olduğunu düşünmez. Araştırmacı bu seçiminden sonra bilimsel düşünmenin normlarından ayrılmayarak gerçeğe ulaşabilir. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Araştırma Konusunun – Subjektif
b. Araştırma Metodunun – Subjektif
c. Araştırma Konusunun – Başarılı
d. Araştırma Metodunun – Faydalı
e. Araştırma Metodunun – Başarılı

Cevap: Araştırma Konusunun – Subjektif

8-Bilim adamlarının eş zamanlı yaptıkları buluşlar aşağıdakilerden hangisinin keşif üzerindeki etkisine örnektir?
a. Uluslararası şirketlerin
b. Bağlamın
c. Üniversitelerin
d. Sermaye çevrelerinin
e. Doğanın

Cevap: Bağlamın

9-Aşağıdaki ifadelerden hangisi bir keşfin ortaya çıkmasında sosyal ve psikolojik faktörlerin etkisine dikkat çekmektedir?
a. Keşif bağlamı
b. Bilimsel metot
c. Gerekçelendirme bağlamı
d. Keşfin yılı
e. Demarkasyon

Cevap: Keşif bağlamı

10-Mauss, Durkheim ve Lévy-Bruhl haklıysa en temel saydığımız bilgiler, hatta insan zihninin olmazsa olmazı olarak gördüğümüz kategori ve kavramlar bile …………………………. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluğa aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur? (2018 Vize)
a. Toplumdan etkileniyor demektir.
b. Yanlışlanabilir.
c. Hatalıdır.
d. Kesindir.
e. Toplumu şekillendirmektedir.

Cevap: Toplumdan etkileniyor demektir.

11-Karl Mannheim’a göre bilgimizin şekillenmesinde ana etken toplumdur; öte yandan ………………………. ve …………………….. benzer bir etki altında kaldığı iddia edilemez. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Doğa bilimlerinin – sosyal bilimlerin
b. Doğa bilimlerinin – matematiğin
c. Matematiğin – edebiyatın
d. Hukukun – ilahiyatın
e. Edebiyatın – sosyal bilimlerin

Cevap: Doğa bilimlerinin – matematiğin

12-……………………; Bacon, Reichenbach, Merton ve ortodoks bilim sosyologlarının yaptığı ayrımı reddeder ve sosyal etkenlerin …………………… içeriğine, doğruluk/yanlışlık kriterlerine de etki ettiği iddiasında bulunur. Ayrıca o, bilimdeki psikolojik ve sosyolojik ögelere dikkat çekerken, bir bilim adamı için diğer profesyonel bilim adamlarının takdirini kazanmanın buluşun …………………… daha önemli olduğuna dikkat çeker. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Kuhn – doğa bilimlerinin – pratik değerinden
b. Feyerabend – hukukun – içeriğinden
c. Lakatos – katı çekirdeğin – sahibinden
d. Hessen – tarihin – patentinden
e. Popper – siyasetin – tarihinden

Cevap: Kuhn – doğa bilimlerinin – pratik değerinden

13-…………………………, “Newton’un Principia’sının Toplumsal ve Ekonomik Kökenleri” adlı çalışmasında, Newton’ın buluşunun dönemin burjuva sınıfının ihtiyaçlarıyla yakın ilişkisini gözler önüne sermeye çabalamıştır. Bu çalışma ………………………… bir örnek olarak sunulabilir. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. I. Newton – otobiyografiye
b. G. Sarton – bilim tarihi çalışmalarına
c. Boris Hessen – keşfin bağlamına
d. F. Bacon – bilim tarihine
e. T. Kuhn – paradigmalara

Cevap: Boris Hessen – keşfin bağlamına

14-“Bu normların üretimi ve eleştirel düşünceyi artırdığına inanan ……………. söz konusu normların zaman zaman terk edilebileceğini kabul eder. Bu normlar …………… ile bilim adamlarına aşılansa da sonraki dönemlerde yaptırım ve ödüllerle desteklense de hatta bilim adamlarının ulaştığını iddia ettikleri sonuçlar diğer bilim adamlarınca gözetlense de Nazi döneminde görüldüğü gibi bu normlara ihanet edilebilir ve bilim bozulabilir.” Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Platon – ahlak
b. F. Bacon – eğitimle
c. T. Kuhn – paradigma
d. R. K. Merton – sosyalizasyon
e. Aristo – baskı

Cevap: R. K. Merton – sosyalizasyon

Bilimsel Bilginin Sosyolojisi Ünite Soruları

Ünite-5
Kuhn ve Analizde Sosyal Unsurların Merkeze Alınması

1-Aşağıda isimleri verilen düşünürlerin hangisinin teorisinin merkezinde, bilim adamlarının bir topluluk olduğu ve onların bilginin üretimi ve gelişimi sürecinde diğer topluluklarda olduğu gibi sosyolojik ve psikolojik unsurların etkisi altında kaldığı fikri bulunmaktadır?
a. I. Newton
b. T. Kuhn
c. Darwin
d. Aristo
e. S. Jay Gould

Cevap: T. Kuhn

2-……., doğanın gelişigüzel keşfedilemeyeceğine inanır. Doğa buna izin vermeyecek kadar karmaşıktır. Bilim adamı kendisine nereye bakması ve ne araması gerektiğini söyleyecek bir ………………… ihtiyaç duyar. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara sırasıyla aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Bacon – rehbere
b. Kuhn – paradigmaya
c. Popper – hipoteze
d. Merton – ilkelere
e. Hobbes – güce

Cevap: Kuhn – paradigmaya

3-Bulaşıcı hastalıklarla ilgili çalışmalar yapan Semmelweis’in doktor/bilim adamları tarafından dışlanmasından çıkarılabilecek anlam aşağıdakilerden hangisidir? (2018 Vize)
a. Bilimde sosyal ve psikolojik unsurların rolü azımsanamaz.
b. Semmelweis doktorluktan bilim adamlığa terfi etmiştir.
c. Semmelweis’ın buluşu ile bulaşıcı hastalıklara çare bulunmuştur.
d. Tıp zor bir disiplindir.
e. Bilim adamlarının arasındaki kavgalar geçicidir.

Cevap: Bilimde sosyal ve psikolojik unsurların rolü azımsanamaz.

4-………………… bilimi eleştirel düşünce ile gelişen bir bilgi çeşidi olarak görmesi …………………. tarafından eleştirilir. Ortodoks bilim görüşünün aksine ona göre bilim adamları eleştirel düşünceyi sadece rekabet hâlindeki teorileri seçmek zorunda olduklarında benimserler. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara sırasıyla aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Aristo’nun – Bacon
b. Popper’ın – Kuhn
c. Feyerabend’in – Lakatos
d. Kuhn’un – Popper
e. Bacon’ın – Feyerabend

Cevap: Popper’ın – Kuhn

5-………………. keşif bağlamı ile gerekçelendirme bağlamı arasındaki sınırı reddederek aldığı pozisyon ona bugünkü ününü kazandırmıştır. Artık psikolojik ve sosyolojik faktörler sadece keşfe değil, ………………. de etki edebiliyordu. Bir bilim adamını keşfe iten faktörler gibi, bilim adamını o keşfin doğruluğuna inandıran faktörler de sosyolojik ve psikolojik kökenli olabilirdi. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur? (2018 Vize)
a. Popper’ın – teknolojiye
b. Kuhn’un – gerekçelendirmeye
c. Lakatos’un – bilimsel devrime
d. Popper’ın – gerekçelendirmeye
e. Kuhn’un – teknolojiye

Cevap: Kuhn’un – gerekçelendirmeye

Bilimsel Bilginin Sosyolojisi Ünite Soruları

Ünite-6
Kuhn, Popper, Rölativist ve Konvansiyonalist Teoriler

1-Aşağıdaki görüşlerden hangisi bilimsel, mantıksal veya matematiksel doğruların, dünyanın insan varlıklarına dikte ettiği veya zorla kabul ettirdiği hakikatler olmayıp, insani tercihlerin sonucu olduğunu iddia eder?
a. Maddecilik
b. Pozitivizm
c. Ampirisizm
d. Konvansiyonalizm
e. Spiritüalizm

Cevap: Konvansiyonalizm

2-……………. ile kast edilen, elimizdeki kanıtın sahip olmamız gereken bilimsel inançlar konusunda yeterli olmaması durumudur. (2018 Vize)
a. Tümevarım
b. Ampirisizm
c. Düşük belirlenme
d. Tümdengelim
e. Pozitivizm

Cevap: Düşük belirlenme

3-………….….. tezine göre teori, gözlemlerimizi şekillendirir ve sınırlar. Gözlemlerimiz tek başlarına, bir tecrübenin sonucu ortaya çıkmış olarak görülemez. Onlar bir teori ile yönlendirilir, anlam kazanır ve var olurlar. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Kuram yüklülük
b. Tümevarım
c. Tümdengelim
d. Pozitivizm
e. Popper’ın

Cevap: Kuram yüklülük

4-………….. rakip …………….. hangisinin seçileceği tercihinin de bir paradigma içinde yapıldığını hatırlatarak, bu tercih yapılırken kullanılan kriterlerin o paradigma içinde şekillendiğine dikkat çeker. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Kuhn’un –paradigmalardan
b. Bacon – tümevarımlardan
c. Lakatos – soruların
d. Popper – hipotezlerden
e. Freud – yorumlardan

Cevap: Kuhn’un –paradigmalardan

5-…………. göre deneyim ve gözlemlerin bir teorinin seçimindeki rolü abartılmaktadır. Doğanın ……………. bir incelemeden geçmesi sonucunda kuramların yanlışlandığını iddia edenler bilim tarihini çarpıtmaktadırlar. Ona göre ………….. bir gözlem yoktur ve gözlemlerimiz mevcut teorilerimizden -veya paradigmadan- bağımsız değildir. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Bacon – objektif – nötr
b. Kuhn’a – objektif – nötr
c. Feyerabend – subjektif – taraflı
d. Lakatos – subjektif – etkili
e. Popper’a – subjektif – taraflı

Cevap: Kuhn’a – objektif – nötr

6-Reichenbach, Ayer, Tarski, Hempel gibi …………………… göre bilimsel teorilerin değerlendirme sürecinde, bilim içi etkenler rol oynar. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Rölativistlere
b. Bilim adamlarına
c. Materyalistlere
d. Konvansiyonalistlere
e. Mantıksal pozitivistlere

Cevap: Mantıksal pozitivistlere

7-……………………… , …………………….. teorilerin değerlendirilmesinde değişmez standartların varlığını redderder. Paradigmanın değişimiyle beraber değerlendirme kriterlerimiz de değişecektir. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Kuhn’un – eş ölçülemezlik kavramı
b. Feyerabend’in – metoda ilişkin görüşü
c. Popper’ın – pekiştirilme ile ilgili görüşü
d. Bacon’ın – tümevarım görüşü
e. Lakatos’un – Popper eleştirisi

Cevap: Popper’ın – pekiştirilme ile ilgili görüşü

8-……………., normal bilim döneminde eleştirinin ne kadar arzulansa da mümkün olmadığını belirtmiştir. Oysa ………….. göre her ne kadar sosyal unsurların üzerimizdeki baskısından söz edebilsek de bu etkiyi aşmak ve eleştirel gözlüklerle teorileri değerlendirmek mümkündür. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Lakatos – Popper’a
b. Feyerabend – Kuhn’a
c. Kuhn – Popper’a
d. Popper – Feyerabend’e
e. Kuhn – Feyerabend’e

Cevap:

Bilimsel Bilginin Sosyolojisi Ünite Soruları

Ünite-7

Kuhn”a Getirilen Eleştiriler

1-………..”Lazer teknolojisi elektronların düşük enerji seviyelerine geçmeleri ile ilgili bir teoriye dayanır. Bu teoriden yola çıkılarak geliştirilen teknolojik aletler gözümüzdeki görme kusurlarının giderilmesinde kullanıldığı gibi daha iyi füzelerin yapımında da iş görürler. Eğer bazı rölativistlerin ya da konvansiyonalistlerin iddia ettiği gibi elektronlar gerçekten yoksa -veya kimimiz için var kimimiz için yoksa- bu durumda elektronlara dayanan bir teoriden yola çıkarak yapılmış aletlerin bu başarısı nasıl açıklanabilir?” Yukarıdaki paragrafta dile getirilen görüşü savunan bir kişi aşağıdaki seçeneklerde belirtilen hususlardan hangisine dikkat çekmektedir?
a. Tümdengelime
b. Kuram yüklülüğe
c. Pozitivizme
d. Mucizeye yer yok argümanına
e. Tümevarıma

Cevap: Mucizeye yer yok argümanına

2-……………… göre gözlemlerimiz içinde bulunduğumuz paradigmadan bağımsız değillerdir. Paradigma onları şekillendirir. Bu nedenle gözleme dayalı tarafsız bir bilimin peşinden koşmak hatalıdır. Gözlemin kendisi ………… değildir. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Feyerabend’e – bilimsel
b. Lakatos’a – ampirik
c. Popper’a – teoriyi yanlışlamak için yeterli
d. Kuhn’a – bağımsız ve tarafsız
e. Popper’a – tekrar edilebilir

Cevap: Kuhn’a – bağımsız ve tarafsız

3-………………… göre, buluşların ve devrimlerin yaşanması için öncelikle ………………… ortaya çıkmalıdır. Onlar teori için önem taşıyan yerlerde bulunmalı ve teorinin açıklama kabiliyetine darbe vurmalıdır. Ancak bu durumda bir bunalımdan söz edilebilir. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur?
a. Feyerabend’e – deneyler
b. Popper’a – hipotezler
c. Kuhn’a – eleştiriler
d. Bacon’a – gözlemler
e. Kuhn’a – anomaliler

Cevap: Kuhn’a – anomaliler

4-…………………….., bilim dışı unsurların –özellikle sosyolojik ve psikolojik unsurların- herhangi bir disipline yaptığı etkiyi incelerken o güne dek kabul edilen …………………….. keşif bağlamı- gerekçelendirme bağlamı ayrımını bilinçli bir şekilde ihlal etmiştir. Ona göre, bir keşfin ortaya çıkmasında sosyal ve psikolojik faktörlerin etkilerine dikkat çekmek yeterli değildir. Aynı unsurlar bir teorinin kabulünde ve reddinde de etkindir. Yukarıdaki cümlede yer alan boşluklara aşağıdaki şıklardan hangisinin gelmesi uygun olur? (2018 Vize)
a. Feyerabend – Poppercı
b. Popper – Lakatosçu
c. Reichenbach – Aristocu
d. Kuhn – Baconcı
e. Kuhn – Reichenbachçı

Cevap: Kuhn – Reichenbachçı

5-“Teorileri sorgulamadan bağlılık gösteren bilim adamları olduğu gibi teorileri sorgulayan bilim adamları da vardır. Nitekim teoriler de yaşanan çoğalmayı başka türlü açıklamak mümkün değildir.” Thomas Kuhn’a yöneltilen bu eleştiri aşağıdaki düşünürlerden hangisi tarafından yapılmıştır? (2018 Vize)
a. Paul Feyerabend
b. K. R. Popper
c. A. Einstein
d. J. Freud
e. H. Reichenbach

Cevap: Paul Feyerabend

6-“Eğer Kuhn’un dediği gibi her dönem sadece bir tek paradigmanın hâkimiyeti söz konusuysa, bir paradigmanın diğerinin yerini alması, Kuhn’un Gestalt Değişimi adını verdiği şekilde gerçekleşiyorsa; o zaman yeni paradigmanın bir anda yaratılması gerekir. Ancak bu bir anda yaratılan paradigma öyle bir paradigmadır ki; eski, yerleşik paradigmayı yerinden edecek güce sahiptir. Oysa bir anda yaratılan bir paradigmanın eskisini yerinden etmesi sağduyuya aykırıdır.” Yukarıdaki paragrafta ifade edilen görüşü savunan bir kişi, aşağıdaki seçeneklerde sunulan hususlardan hangisini sorgulamaktadır?
a. Bilimdeki çatışmayı
b. Doğayı
c. Yeni paradigmanın eskisinin yerini alışını
d. Kuhn’un tarafsızlığını
e. Bilimdeki ilerlemeyi

Cevap: Yeni paradigmanın eskisinin yerini alışını

7-“Batlamyusçu ve Kopernikçi astronomlar dünyanın veya güneşin merkeziliği konusunda anlaşamasalar da birçok konuda anlaşabilirler. Örneğin farklı paradigmalara mensup astronomlar Güneş’in “doğuş” saati, Ay ve Dünya’nın ilişkisi gibi konularda aynı sonuçlara varacaklardır.” Yukarıdaki paragrafta ifade edilen görüşü savunan bir kişi aşağıdakilerden hangisini vurgulamaktadır? (2018 Vize)

a. Bilimde ilerlemeyi
b. Astronominin modern bilimdeki yerini
c. Paradigmalar arası farklılıkları
d. Gözlemin tamamen göreceli olduğunu
e. Ortak gözlem kümesinin küçümsenmemesi gerektiğini

Cevap:  Ortak gözlem kümesinin küçümsenmemesi gerektiğini