Felsefeye Giriş

Bu makale, felsefe ve sosyoloji öğrencilerinin, özellikle de İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi (Auzef) bünyesindeki Sosyoloji ve Felsefe Lisans programlarında kayıtlı olanların, “Felsefeye Giriş” dersi kapsamında karşılaşabilecekleri temel konuları ve fikirleri anlamalarına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Felsefe, insan düşüncesinin en temel sorularını sorgulayan ve bu sorulara sistemli bir yaklaşım getirmeye çalışan bir disiplindir. Bu makalede, Wittgenstein’ın dil felsefesi, Descartes’ın metodik şüphesi, Ksenophanes’in bilgi kaynakları üzerine düşünceleri, Kant’ın metafizik eleştirileri ve Platon’un idealar teorisi gibi konular ele alınacaktır. Bu konular, felsefenin ve sosyolojinin kesişim noktalarında da önem taşır ve bu disiplinlerin temel taşlarından bazılarını oluşturur.

Felsefe ve sosyoloji, toplumsal yapıları, bireylerin toplum içindeki yerlerini, ve bireylerin düşünce sistemlerini anlamak için kritik öneme sahip disiplinlerdir. Bu makale, lolonolo.com tarafından, özellikle açıköğretim ve meslek sınavlarına hazırlanan öğrencilere bu disiplinler arası bağlantıları kurmalarında yardımcı olmak amacıyla sunulmaktadır. Felsefi düşüncenin ve sosyolojik teorilerin temellerini sağlamlaştırmak, öğrencilerin sadece akademik başarılarını artırmakla kalmaz, aynı zamanda toplumsal olayları ve bireysel davranışları daha derinlemesine anlamalarını sağlar. Bu nedenle, felsefe ve sosyolojiyle ilgili temel konuların anlaşılması, öğrencilerin sadece sınavlarda değil, aynı zamanda kendi düşünce ve inanç sistemlerini ve toplumsal olaylara bakış açılarını geliştirmede de önemli bir adım olacaktır

Wittgenstein ve Dilin Sınırları

Ludwig Wittgenstein, felsefe tarihinde dilin işlevi ve sınırları üzerine derinlemesine çalışmalar yapmış bir filozoftur. Wittgenstein’a göre dil, düşüncelerimizi ifade etmek için kullandığımız bir araçtır, ancak her düşünceyi dil aracılığıyla ifade etmek mümkün değildir. Bu, özellikle etik, estetik ve dini ifadeler gibi alanlarda gözlemlenebilir. Wittgenstein’ın “Tractatus Logico-Philosophicus” adlı eserinde vurguladığı gibi, söylenebilen ile gösterilebilen arasındaki ayrım, felsefenin ilgi alanını belirlemede önemli bir rol oynar. Dilin sınırlarını anlamak, felsefi soruşturmanın sınırlarını da anlamak anlamına gelir.

Descartes ve Metodik Şüphe

René Descartes, modern felsefenin babası olarak kabul edilir ve onun metodik şüphesi, felsefi düşünceye radikal bir yaklaşım getirmiştir. Descartes’a göre, kesin bilgiye ulaşmanın tek yolu, her türlü önyargıdan ve kabulden şüphe etmektir. Bu süreçte, “Cogito ergo sum” (Düşünüyorum, o halde varım) ifadesiyle ünlü olan temel bir öznenin varlığına ulaşılır. Descartes, “res cogitans” (düşünen şey) ve “res extensa” (uzamsal şey) arasında temel bir ayrım yaparak, bilginin temellerini yeniden tanımlar.

Ksenophanes ve Bilgi Kaynakları

İlk Çağ düşünürü Ksenophanes, bilginin kaynağı üzerine önemli düşünceler ortaya koymuştur. Ona göre, bilgi doğrudan tecrübe, ilahi vahiy ya da başkalarının aktardıkları yoluyla elde edilebilir. Ancak Ksenophanes, bilginin kaynağı olarak doğuştan gelen bir bilgiyi reddeder. Bu, bilginin elde edilmesinde deneyim ve gözlemin önemini vurgular.

Kant ve Metafizik Eleştirileri

Immanuel Kant, felsefenin sınırlarını belirlemeye yönelik çalışmalarıyla tanınır. Kant’a göre, metafizik, felsefenin en problemli alanlarından biridir, çünkü metafizik iddialar genellikle deneyim dünyasının ötesine geçer. Kant, “saf aklın eleştirisi” ile, metafizik spekülasyonlarının sınırlarını çizer ve bilginin temelini a priori (deneyim öncesi) ve a posteriori (deneyim sonrası) kavramlar üzerine kurar.

Platon ve Idealar Teorisi

Platon, felsefi düşüncenin temellerinden biri olan idealar teorisiyle tanınır. Ona göre, gerçeklik iki düzeyden oluşur: değişken, algılanabilir dünya ve değişmez, mükemmel idealar dünyası. Platon’a göre, genel adların anlamları bu idealarla ilişkilidir ve gerçek bilgi, ideaların bilgisidir.

Bu makale, lolonolo.com tarafından, özellikle açıköğretim ve meslek sınavlarına hazırlanan öğrencilere felsefi düşüncenin temel taşları hakkında rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıştır. Felsefe, sadece akademik bir disiplin olmanın ötesinde, bireyin düşünce yapısını ve dünya görüşünü şekillendirmede temel bir rol oynar. Bu nedenle, felsefeyle ilgili temel konuların anlaşılması, öğrencilerin sadece sınavlarda değil, aynı zamanda kendi düşünce ve inanç sistemlerini geliştirmede de önemli bir adım olacaktır.

@lolonolo_com

1. Wittgenstein’ın Tractatus’ta yaptığı “söylenebilen ile gösterilebilen arasındaki ayrım” uyarınca aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Etik ifadeleri gösterilebilir alana ilişkindir.
B) Hayatın anlamının ne olduğu söylenebillir alandadır.
C) Estetik ifadeler, gösterilebilir alana ilişkindir.
D) Dini ifadeler, gösterebilir olana ilişkindir.
E) Doğa bilimi ifadeleri söylenebilir önermelerden oluşur.

Cevap : B) Hayatın anlamının ne olduğu söylenebillir alandadır.

2. Batı Avrupa dünyasında modern felsefenin ortaya çıktığı dönemde Natura Naturata’dan her türlü kutsallığı, amacı, mistik derinliği ve ruhu (psukhe) söküp atma görevi aşağıdaki düşünürlerden hangisine verilmiştir?

A) Francis Bacon
B) Platon
C) Locke
D) Augustinus
E) Descartes

Cevap : E) Descartes

3. Descartes felsefesinde aşağıdaki felsefe dönemlerinin hangisi eleştirilmektedir?

A) Ortaçağ felsefesi
B) 18.yy felsefesi
C) 19.yy felsefesi
D) 20.yy felsefesi
E) Helenistik Dönem

Cevap : A) Ortaçağ felsefesi

4. İlk Çağ düşünürü Ksenophanes düşüncesinde bilginin kaynağı problemine ilişkin üç muhtemel cevapla karşılaşılır:
• Doğrudan tecrübe etmek
• Tanrının bildirdikleri
• Başkalarının naklettikleri
Yukarıdaki görüşten hareketle Ksenophanes felsefesinde bilginin kaynağına ilişkin aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Bilginin kaynağı ilahi olandır.
B) Bilginin kaynağı başkalarının söyledikleridir.
C) Bilginin kaynağı tecrübelerdir.
D) Bilgi doğuştan gelir.
E) En doğru bilgiye Tanrı sahiptir.

Cevap : D) Bilgi doğuştan gelir.

5. Kant’a göre aşağıdaki metafizik türlerinden hangisi felsefeyi adeta bir savaş alanına çevirmiştir?

A) Göreli metafizikler
B) Mutlak metafizikler
C) Matematiksel metafizikler
D) Ahlaki metafizikler
E) A priori kavram metafizikleri

Cevap : B) Mutlak metafizikler

6. Batı felsefesi geleneğinde skeptizm (şüphecilik) karşıtı olarak isimlendirilen, zaman ve mekânda değişmezlik ve mutlaklık fikrini ileri süren görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Natüralizm
B) Tarihselcilik
C) Dogmatizm
D) Realizm
E) Platonizm

Cevap : C) Dogmatizm

7. Kant’ın düşünce sistemi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Mümkün deneyimin sınırlarını aşan bilme iddialarını reddeder.
B) Ampirist (deneyci) felsefenin devamı niteliğindedir.
C) Sınır koyucu eleştirel felsefe geleneği içindedir.
D) Etik ve estetik gibi konularda çalışmalar yapılmıştır.
E) Hakikati bilme iddiasındaki spekülatif metafizikleri reddeder.

Cevap : B) Ampirist (deneyci) felsefenin devamı niteliğindedir.

8. Dil, nesneler hakkındaki düşüncelerimizi (dianoiai) kendisiyle birbirimize aktardığımız bir alettir ve sözcüklerin taşıdığı düşünceler ile anlamlar aynı şeylerdir.
Düşünce tarihinde dil ile ilgili olarak yukarıda yer verilen görüşü savunan filozof aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hegel
B) Kant
C) Sokrates
D) Aristoteles
E) Platon

Cevap : E) Platon

9. Wittgenstein’ın sınır bekçiliğini esas alan eleştirel felsefesi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Felsefe, mantıksal eleştiriden ibarettir.
B) Felsefe, doğa bilimlerine alternatif önermeler sunmaz.
C) Mantık, düzgün kurulmuş doğa bilimi önermelerinde içkindir.
D) Felsefenin temeli mantıktır.
E) Felsefe, kötülüklerden uzak bir yaşamın imkânını araştırır.

Cevap : E) Felsefe, kötülüklerden uzak bir yaşamın imkânını araştırır.

10. Platon’un bilgi kuramında genel adların anlamının idealar olduğu söylenirken zihnin idealar hakkındaki bilgisini ve kavrayışını gözden uzak tutmamak gerekir. Platon’da dili anlamlı olarak kullanan ve nesneleri doğalarına uygun olarak sınıflayan, zihindir. Zihin, nesneleri sahip olduğu idea bilgisiyle doğru olarak sınıflar. Zihnin sahip olduğu bu idea bilgisi olmadan dünya nesnelerine anlam vermek ve dünya nesneleri hakkında anlamlı konuşmak imkânsızdır.
Metne göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Platon’a göre genel adların anlamı idealardır.
B) İdealar olmadan nesneler anlam kazanabilir.
C) Nesnelere anlam idealar kullanılmadan verilir.
D) İdea bilgisi nesnelerin sınıflandırılmasını mümkün kılar.
E) İdealardan bağımsız olarak anlam var olabilir.

Cevap : B) İdealar olmadan nesneler anlam kazanabilir.

11. Descartes’ın Bilgi Kuramına göre maddi olanın temel özeliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Formu olmak
B) Kırılgan olmak
C) Kurallara sahip olmak
D) Yer kaplamak
E) Sert olmak

Cevap : D) Yer kaplamak

12. Aşağıdaki filozoflardan hangisi “Olanaklı her önerme kuralına göre kurulmuştur. Bir anlamı yoksa bu, önermenin oluşturucu öğelerinden bazılarına yönletim vermemiş olmamızdandır.” görüşünü savunmuştur?

A) Wittgenstein
B) Kant
C) Platon
D) Sokrates
E) Kuhn

Cevap : A) Wittgenstein

13. Aşağıdaki felsefe eserlerinden hangisi felsefeyi yeni baştan tanımlama ve konumunu belirleme gayretindedir?

A) Teoman Duralı: “Sorun Nedir?”
B) Hesiodos: “İşler ve Günler”
C) Homeros: “İlyada”
D) Spinoza: “Ethica”
E) Wittgenstein: “Tractatus”

Cevap : E) Wittgenstein: “Tractatus”

14. Felsefenin teorik ve pratik alan ayrımları gözetildiğinde aşağıdakilerden hangisi pratik alan kapsamında ele alınmaktadır?

A) Politika
B) Matematik
C) Astronomi
D) Geometri
E) Metafizik

Cevap : A) Politika

15. Wittgenstein’ın birinci dönem felsefe anlayışı göz önünde bulundurulduğunda aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Felsefe, doğanın yapısı ve işleyişiyle ilgili bilgi verir.
B) Felsefenin amacı ifadeleri açık kılmaktır.
C) Felsefe, dünyanın bir tasvirini sunmaz.
D) Felsefe bir sınır çizme etkinliğidir.
E) Doğa bilimi önermelerinin doğruluğu denetlenebilir.

Cevap : A) Felsefe, doğanın yapısı ve işleyişiyle ilgili bilgi verir.

16. Wittgenstein’a göre “Sokrates özdeştir.” ….. bir önermedir.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) geçerli anlamlı
B) doğrudan anlamlı
C) anlam dışı
D) anlamsız
E) anlamlı

Cevap : C) anlam dışı

17. Aristoteles’in Bilgi Kuramına göre form kavramı için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Form ile nesne özdeştir.
B) Form, nesnenin dışındadır.
C) Form, nesnede bulunur.
D) Form, zanaattır.
E) Form, fizikseldir.

Cevap : C) Form, nesnede bulunur.

18. Düşünen özne aşağıdaki filozoflardan hangisinin kuramı ile modern felsefenin gündemine gelmiştir?

A) Heidegger
B) Kant
C) Descartes
D) Hobbes
E) Hegel

Cevap : C) Descartes

19. Wittgenstein’a göre doğa bilimleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Doğa bilimi önermeleri kendi yapılarında mantıksal biçimi gösterir.
B) Doğa bilimi önermeleri dünyayı tasvir eder.
C) Doğa bilimi önermelerindeki tutarsızlıklar felsefenin mantıksal aydınlatma etkinliği ile açık kılınır.
D) Doğa bilimi önermeleri felsefe yapmanın imkânını oluşturur.
E) Doğa bilimi önermeleri doğru ya da yanlış değeri alabilir.

Cevap : D) Doğa bilimi önermeleri felsefe yapmanın imkânını oluşturur.

20. Batı düşünce tarihinde “res cogitans” ile “res extensa” arasında ayrım yapan filozof aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aristoteles
B) Herakleitos
C) Leibniz
D) Descartes
E) Comte

Cevap : D) Descartes