Sosyoloji Tarihi 2

Sosyolojinin Pencerelerinden Toplumsal Yapı ve Değişim

Giriş:

Sosyoloji, toplumun yapısını, işleyişini ve değişimini inceleyen bir bilim dalıdır. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi (Auzef) Sosyoloji Lisans programının bir parçası olan “Sosyoloji Tarihi-2” dersi, bu bilim dalının kökenleri, temel teorileri ve metodolojileri üzerine odaklanır. Bu makale, sosyolojik düşüncenin evrimini ve toplumsal yapılarla ilgili temel kavramları ele alarak, öğrencilere sosyolojik perspektifleri anlamalarında yardımcı olmayı amaçlamaktadır.

1. İş Bölümü ve Toplumsal Dayanışma

Émile Durkheim, modern toplumların karmaşıklığının artmasıyla birlikte “organik dayanışmanın” ön plana çıktığını belirtir. Bu dayanışma formu, iş bölümünün artması ve bireylerin birbirlerine olan bağımlılıklarının derinleşmesi sonucu ortaya çıkar. Durkheim’a göre, iş bölümü, toplumsal entegrasyonu ve bireysel özgürlükleri artırır.

2. Durkheim ve Sosyolojik Ekol

Durkheim’ın sosyolojiye katkıları, metodolojik rigor ve toplumsal fenomenlerin sistematik bir şekilde incelenmesine yönelik vurgusu ile öne çıkar. “L’Année Sociologique” dergisinin kuruluşu ve Fransız üniversitelerindeki kolektif çalışmalar, sosyolojinin akademik bir disiplin olarak yerleşmesinde önemli rol oynamıştır. Durkheim’ın bireysel özellikleri değil, toplumsal faktörleri analiz etme eğilimi, onun metodolojik yaklaşımının temelini oluşturur.

3. Pozitivizm ve Sosyal Bilimler

Vilfredo Pareto, pozitivizmin sosyal bilimlere uygulanmasının önemini vurgular. Pozitivist yaklaşım, sosyal bilimlerde deneysel yöntemlerin kullanılmasını ve gözlemlenebilir gerçeklikler üzerine kurulu teorilerin geliştirilmesini savunur. Pareto’ya göre, toplumsal olguları mantıklı ve sistemli bir şekilde incelemek, sosyal bilimlerin doğruluğunu ve güvenilirliğini artırır.

4. Seçkinler Teorisi

Pareto’nun “Seçkinler Teorisi”, toplumsal sınıflar ve güç dinamikleri üzerine önemli bir katkıdır. Pareto, toplumda etkinlik kollarında en yüksek performansı gösteren bireylerin “seçkin” olarak adlandırılabileceğini öne sürer. Bu teori, toplumsal değişim ve güç dengelerinin anlaşılmasında kritik bir perspektif sunar.

5. Durkheim ve Eğitim

Durkheim, sosyoloji kadar eğitimin de toplum için hayati öneme sahip olduğunu savunur. Ona göre, eğitim, toplumsal değerlerin, normların ve beklentilerin yeni nesillere aktarılmasında merkezi bir role sahiptir. Durkheim, akademik kariyeri boyunca sosyoloji derslerinin yanı sıra pedagoji üzerine de dersler vermiş ve eğitimin toplumsal işlevine dair önemli çalışmalar yapmıştır.

6. Toplumsal İşbölümü

Durkheim’ın “Toplumsal İşbölümü” eseri, toplumsal dayanışma tiplerini mekanik ve organik olarak iki ana kategoride inceler. Geleneksel toplumlarda hakim olan mekanik dayanışma, benzerliklere dayanırken; modern toplumlardaki organik dayanışma, iş bölümü ve bireyler arası bağımlılık üzerine kuruludur. Bu ayrım, toplumların nasıl bir arada tutulduğunu ve sosyal düzenin nasıl sağlandığını anlamamıza yardımcı olur.

Sonuç:

Sosyoloji Tarihi-2 dersi kapsamında ele alınan teoriler ve kavramlar, toplumsal yapı ve değişim üzerine derinlemesine bir anlayış geliştirmemize olanak tanır. Durkheim ve Pareto gibi düşünürlerin çalışmaları, sosyolojik düşüncenin zenginliğini ve çeşitliliğini gösterir. Bu makale, @lolonolo_com tarafından sunulmuş olup, açıköğretim ve meslek sınavlarına hazırlanan öğrencilere sosyoloji alanında güçlü bir temel sağlamayı amaçlamaktadır. Sosyolojinin pencerelerinden bakarak toplumu daha iyi anlamak, bireyler olarak kendi yerimizi ve sorumluluklarımızı kavramamızı sağlar.

@lolonolo_com

1- Organik dayanışma aşağıdakilerden hangisinde ortaya çıkan bir artışın neticesidir?

A) Anomi
B) iş bölümü
C) Dindarlasma
D) DÜzenleme
E) Bütünleşme

Cevap : B) iş bölümü

2- Durkheim’in sosyoloji alanında ekolleşmesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanamaz?

A) L’Année sociologique dergisini kurması
B) Yöntemsel ve ampirik bakımdan güçlü eserler ortaya koyması
C) Öğrenci ve meslektaşlarıyla Fransiz üniversitelerinde kolektif çalışmalar yürütmesi
D) III. Cumhuriyetin resmi makamlarınca desteklenmesi
E) Sosyolojik çözümlemede bireysel özellikleri öne çıkarması

Cevap : E) Sosyolojik çözümlemede bireysel özellikleri öne çıkarması

3- Araştırmalarımın temel amacı, doğa bilimlerinde parlak sonuçlar veren deneysel yöntemi sosyal bilimlere uygulamak.
Yukarıdaki ifadesiyle Pareto, toplum bilimsel yaklaşımının hangi karakteristik özelliğini vurgulamaktadır?

A) idealist
B) Pozitivist
C) ilerlemeci
D) Materyalist
E) Seçkinci

Cevap : B) Pozitivist

4- Pareto’nun Mussolini tarafından -modern zamanların en sıra dışı sosyolojik kavrayışı- olarak nitelendirilen kuramı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Otokrasi Kurami
B) Denge Kuraml
C) Totalitarizm Kuramı
D) Türevler ve Tortular Kuramı
E) Seçkinler Kuramı

Cevap : E) Seçkinler Kuramı

5- Pareto seçkinler olarak adlandırdığı toplumsal kesimi nasıl tanımlar?

A) Devlet yönetiminde doğrudan görev alan, iktidar sahibi bireylerden oluşan sınıf
B) Erdemli, kültürlü ve ince zevk sahibi bireylerden olusan toplumsal sınıf
C) Ülkeye ekonomik bakımdan en fazla katkı sağlayan, varsıllardan oluşan sınıf
D) Hükümet politikalarına sadece entelektüel düzeyde katki sağlayan bireylerden oluşan sınıf
E) Etkinlik kollarında en yüksek göstergelere sahip bireylerden oluşan toplumsal sınıf

Cevap : E) Etkinlik kollarında en yüksek göstergelere sahip bireylerden oluşan toplumsal sınıf

6- Durkheim hakkında aşağıdaki açıklamalardan hangisi doğrudur?

A) Dinsel bir ahlak sisteminin temellerini atmiştir.
B) Akademik yaşamı boyunca sosyolojinin yanı sıra pedogoji dersleride vermiştir
C) -Sosyoloji- sözcüğünü türeterek bu bilim dalının isim babası olmuştur.
D) Doktorasi hukuk alanındadır.
E) Alman uyruklu bir sosyal bilimcidir.

Cevap : B) Akademik yaşamı boyunca sosyolojinin yanı sıra pedogoji dersleride vermiştir

7- Fransa’da sosyolojinin bilimsel meşruiyet kazanma sürecinde Durkheim’ın en önemli entelektüel rakiplerinden biri olan düşünür aşağidakilerden hangisidir?

A) Mauss
B) Simiand
C) Tarde
D) Halbwachs
E) Bouglé

Cevap : C) Tarde

8- Durkheim’ın Toplumsal İşbölümü adlı eserinde açıkladığı dayanışma tipleri aşağıdaki seçeneklerden hangisinde verilmiştir?

A) Maddi Dayanışma-Manevi Dayanışma
B) Rasyonel Dayanışma-irrasyonel Dayanışma
C) Ekonomik Dayanışma-Toplumsal Dayanışma
D) Homojen Dayanışma-Heterojen Dayanışma
E) Mekanik Dayanışma-Organik Dayanışma

Cevap : E) Mekanik Dayanışma-Organik Dayanışma

9- Pareto entelektüel manipülasyonlarla itaat sağlayan yöneticileri nasıl niteler?

A) Bukalemun
B) Tilki
C) Çakal
D) Maymun
E) Aslan

Cevap : B) Tilki

10- Bir toplumsal olgunun belirleyici nedenini ….. arasında değil, ondan önceki…..arasında aramak gerekir.
Durkheim’in sosyolojik teorisi dikkate alındığında, yukarıdaki açıklamada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) toplumsal olgular-bireysel bilinç halleri
B) ekonomik olgular -dinsel olgular
C) bireysel bilinc halleri-ekonomik olgular
D) bireysel bilinç halleri-toplumsal olgular
E) dinsel olgular-ekonomik olgular

Cevap : D) bireysel bilinç halleri-toplumsal olgular

11- ……….. çok gelişmiş toplumlarda birey kendinin sahibi değildir, tam anlamıyla toplumun istediği gibi bir nesnedir.
Durkheime ait bu önermeyi tamamlayan uygun ifade hangisidir?

A) Mekanik dayanışmanın
B) Anominin
C) İş bölümünün
D) Organik dayanışmanın
E) Bireyselleşmenin

Cevap : A) Mekanik dayanışmanın

12- Durkheim modern toplumda artan intaharlara karşı düzensizliği çare olarak aşağıdakilerden hangisini önerir?

A) Aile kurumunun güçlendirilmesi
B) Meslek birliklerinin güçlendirilmesi
C) Okullrda dini eğitime önem verilmesi
D) Sosyal psikoloji alanındaki çalışmaların teşvik edilmesi
E) Varandaşlara devlet eliyle psikolojik destek verilmesi

Cevap : B) Meslek birliklerinin güçlendirilmesi

13- Marx ve Pareto hakkındaki aşağıdaki değerlendirmelerden hangisi doğru değildir?

A) Her ikisi de evrimci- ilerlemeci bir tarih düşüncesini benimser
B) Her ikisi de toplumsal koşulların meşrulaştırılmasında kültürel temsillerin önemini vurgular
C) Her ikisi de iktisadi çıkarların önemini kabul eder
D) Her ikisi de kaynakların dağılımındaki eşitsizliklerin toplumsal değişimin itici gücü olduğunu tanır
E) Her ikisi de toplumsal süreçler arasındaki ilişki olduğunu varsayar.

Cevap : A) Her ikisi de evrimci- ilerlemeci bir tarih düşüncesini benimser

14- Weber modern kapitalizmin doğuşunda dini-kültürel etkenlerin etkili olduğunu göstererek aşağıdaki kuramlardan hangisini tartışmaya açmıştır?

A) Tarihsel materyalizm kuramı
B) Tortular ve türevler kuranı
C) Üç hal kanunu
D) Yabancılaşma Kuramı
E) Seçkinlerin dolaşımı kuramı

Cevap : A) Tarihsel materyalizm kuramı

15- I- Organik dayanışma
II- Mekanik dayanışma
III- Tanımsız tutarsız homojenlik
IV- Tanımlı tutarlı heterojenlik
V- Cemiyet
VI- Cemaat
Yukarıdakilerden hangileri geleneksel toplum yapısını nitelemek üzere geliştirilen kavramlardır?

A) II-III-VI
B) I-IV-V
C) I-III-IV
D) II-III-V
E) II-III-IV

Cevap : A) II-III-VI

16- Durkheim aynı zamanda doktora tezi olan 1893 tarihli eserinde kendisinden önce daha ziyade ekonomik ve psikolojik faktörlere bağlı olarak ele alınan bir kavramı -toplumsal bir olgu- olarak incelemiştir. Bu kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Taklit
B) din
C) intihar
D) moda
E) iş bölümü

Cevap : E) iş bölümü

17- İdeal tip kavramını sosyal bilimlere kazandıran sosyolog hangisidir?

A) Pareto
B) Durkheim
C) Spenser
D) Weber
E) Tarde

Cevap : D) Weber

18- Bireylerin tutkularını gizlemek ya da akılcı olmayan öneri ya da davranışlarına akılcı bir görünüş vermek için başvurduğu entelektüel doğrulama sistemleridir.
Yukarıdaki tanım Pareto nun hangi kavramına aittir?

A) Denge
B) Türev
C) Tortu
D) Bilim
E) Ideoloji

Cevap : B) Türev

19- Durkheim Comte’un düşüncelerini genel olarak benimsemiş ancak özellikle bir konuda ondan ayrılmıştır. Durkheim in Comte’ tan farklılaştığı konu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Toplumu ahlaki bir bütünlük kazandırılması
B) Sosyal bilimlerle doğa bilimlerinin yöntemsel benzerliğinin vurgulanması
C) Sosyolojik çözümlemede parçanın değil bütünün esas alınması
D) Genel faydanın bireysel çıkarlara öncelenmesi
E) Modern toplum için yeni yapay bir din kurulması

Cevap : E) Modern toplum için yeni yapay bir din kurulması

20- I- Weber
II- Durkheim
III- Pareto
a. Ekonomi ve toplum
b. Genel sosyoloji üzerine inceleme
c. Sosyolojik yöntemin kuralları
Yukarıda verilen yazarlar ve eserlerinin doğru eşleştirildiği seçenek aşağıdakilerden hangisidir?

A) I-b/II-a/III-c
B) I-a/II-b/III-c
C) I-b/II-c/III-a
D) I-a/II-c/III-b
E) I-c/II-a/III-b

Cevap : D) I-a/II-c/III-b

21- Klasik sosyologlar arasında sayılmakla birlikte matematiksel iktisat alanında da önemli çalışmaları olan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Marks
B) Pareto
C) Spencer
D) Durkheim
E) Weber

Cevap : B) Pareto

22- Pareto nun geliştirdiği duygu teorisi hangi temel önermeye dayanmaktadır?

A) İnsan sergilediği mantıksız eylemleri mantıksallaştırma eğilimindedir.
B) İnsan bireysel ilişkilerinde duygusal, toplumsal ilişkilerinde mantıklı bir varlıktır.
C) İnsan mantıklı eylemlerini duygusal olarak haklılaştırma eğilimindedir.
D) İnsan siyasal alanda mantıklı, toplumsal ilişkilerde doğrusal bir varlıktır.
E) İnsan duygularını mantıklı eylemlerle dışa vuran bir varlıktır

Cevap : A) İnsan sergilediği mantıksız eylemleri mantıksallaştırma eğilimindedir.

23- Durkheim’a göre anomik intihar oranları, toplumsal ……….. derecesini ölçmek için son derece uygun bir göstergedir.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) yozlaşma
B) düzenleme
C) değişme
D) kutuplaşma
E) gelişme

Cevap : B) düzenleme

24- Bir davranış, belli bir toplum için suç iken diğer bir toplum için suç olmayabilir ya da zamanla suç olmaktan çıkabilir.
Yukarıdaki açıklamadan hareketle aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılabilir?

A) Suç bireyseldir.
B) Suç toplumsal olarak normaldir.
C) Suç göreceli bir olgudur.
D) Suç, nesnel olarak tanımlanabilir.
E) Suç toplumsal bir sapmadır.

Cevap : C) Suç göreceli bir olgudur.