Temel Gerontoloji

Bu makale, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi (AUZEF) Yaşlı Bakımı bölümü öğrencileri için Temel Gerontoloji dersi kapsamında hazırlanmıştır. Amacımız, öğrencilerin yaşlanma süreciyle ilgili temel kavramları, yaşlanmanın vücut üzerindeki etkilerini ve yaşlılıkta karşılaşılan sağlık sorunlarını daha iyi anlamalarını sağlamaktır. Ayrıca, toplumsal ve kültürel faktörlerin yaşlılık üzerindeki etkileri ile yaşlı bireylerin yaşam kalitesini artırma yolları üzerinde duracağız. Bu bilgiler, öğrencilere sınav sorularını çözme konusunda yardımcı olacak temel bilgileri sağlamayı amaçlamaktadır.

Yaşlanmanın Vücut Üzerindeki Etkileri

Yaşlanma süreci, vücut yapısı ve kompozisyonunda çeşitli değişikliklere yol açar. Kemik kütlesinin azalması, vücut yağ yüzdesinin artması ve total vücut sıvısının azalması gibi değişiklikler yaşlanmanın doğal bir parçasıdır. Bu değişiklikler, yaşlı bireylerin sağlık durumlarını ve yaşam kalitelerini doğrudan etkileyebilir. Bu nedenle, yaşlı bakımı profesyonellerinin bu değişiklikleri anlaması ve uygun bakım stratejileri geliştirmesi önemlidir.

Sosyal ve Psikolojik Yönler

Sosyal izolasyon ve sosyal katılımın düşüklüğü, yaşlı bireylerin karşılaştığı önemli sorunlardan biridir. Yaşlanma sürecinde, bireylerin sosyal ağları daralabilir ve bu durum, sosyal izolasyona yol açabilir. Sosyal izolasyon, kötü sağlık durumlarına ve hatta erken ölüme neden olabilir. Diğer yandan, sosyal destek sistemlerinin güçlendirilmesi, yaşlı bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.

Sağlık ve Hastalıklar

Yaşlanma ile birlikte, üriner sistem, deri ve solunum sistemi gibi çeşitli vücut sistemlerinde değişiklikler meydana gelir. Mesela, yaşlılıkta böbreklerin boyutları küçülür ve nefron sayısı azalırken, deride sebum salgısı azalır ve epidermal hücrelerin yenilenme hızı düşer. Bu tür değişiklikler, yaşlı bireylerde çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir ve bu sorunlarla başa çıkmak için özel bakım yöntemleri gerektirebilir.

Kültürel ve Toplumsal Etkiler

Kültür, bireyin yaşamı boyunca edindiği bilgi, inanç, sanat, hukuk, ahlak, adet ve geleneklerin bütünüdür. Yaşlanma süreci ve yaşlılara yönelik tutumlar kültürden kültüre değişiklik gösterir. Örneğin, bazı toplumlarda yaşlı bireyler yüksek saygı görürken, bazı toplumlarda sosyal izolasyon riski daha yüksektir. Bu nedenle, yaşlı bakımı uygulamaları, hedef toplumun kültürel değerlerini ve beklentilerini dikkate almalıdır.

Sonuç

Yaşlılık dönemi, bireyin fiziksel, sosyal ve psikolojik açıdan önemli değişiklikler yaşadığı bir süreçtir. Yaşlı bakımı profesyonellerinin, bu değişiklikleri anlayarak yaşlı bireylerin ihtiyaçlarına uygun bakım stratejileri geliştirmeleri gerekmektedir. Bu makalede ele alınan konular, öğrencilere yaşlanma süreci hakkında temel bilgiler sunmakta ve onları yaşlı bakımı alanında karşılaşabilecekleri zorluklara hazırlamaktadır.

Eğitim materyalleri ve kaynaklar konusunda destek arayan öğrenciler ve profesyoneller için lolonolo.com, yaşlı bakımı ve gerontoloji alanında değerli bilgiler sunan bir kaynaktır. Bu platform, yaşlı bakımı konusunda eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

@lolonolo_com

1. I. Kemik kütlesi azalır
II. Total vücut sıvısı artar
III. Yağsız kas kütlesi artar
IV. Vücut yağ yüzdesi artar
V. Total vücut sıvısı azalır
Yukarıdakilerden hangileri yaşlanma vücut yapı ve kompozisyonunda görülen değişikliklerdendir?

A) II ve III
B) I ve IV
C) I, III ve V
D) Yalnız II
E) I, IV ve V

Cevap : E) I, IV ve V

2. Aşağıdakilerden hangisi sosyal izolasyon ile ilişkili risk faktörleri arasında yer almaz?

A) Kötü sağlık durumu
B) kadın olmak
C) Eğitim düzeyinin dusük olması
D) 80 yaş ve üzerinde olmak
E) Sosyal destek ve sosyal katılımın düşük olması

Cevap : B) kadın olmak

3. Yaşlanmaya bağlı olarak bireyin bir topluma ya da gruba uyum sağlayamaması hali hangi yaşlanma türünü tanımlamaktadır?

A) Biyolojik yaşlanma
B) Demografik yaşlanma
C) Ekonomik yaşlanma
D) Psikolojik yaşlanma
E) Sosyolojik/sosyal yaşlanma

Cevap : E) Sosyolojik/sosyal yaşlanma

4. Aşağıdakilerden hangisi yaşlılıkta görülen üriner sistem değişikliklerinden değildir?

A) Böbrek boyutları küçülür
B) Mesane kapasitesi artar
C) Nefron sayısı azalır
D) Fonksiyonel glomerül kaybı olur
E) Böbreğin idrarı konsantre etme yeteneği azalır

Cevap : B) Mesane kapasitesi artar

5. Aşağıdaki kavramlardan hangisi ilk kez Platon tarafından tanımlanmıştır?

A) Geriatri
B) Gerontoloji
C) Geropsikiyatri
D) Gerontokrosi
E) Geronteknoloji

Cevap : D) Gerontokrosi

6. …. kişinin toplumun bir üyesi olarak o toplumdan kazandığı bilgi, inanç, sanat, hukuk, ahlak, adet, gelenek, alışkanlık ve yeteneklerin karmaşık bütünü” olarak tanımlanmaktadır.
Yukarıdaki boşluğa aşağıdakilerden hangisinin gelmesi en uygun olur?

A) Kişilik
B) Geçmiş
C) Tarih
D) Görenek
E) Kültür

Cevap : E) Kültür

7. Aşağıdakilerden hangisi yaşlı bireyde yaşlanmaya bağlı olarak meydana gelen deri değişiklikleri arasında yer almaz?

A) Yağ bezlerinden sebum salgısı azalır.
B) Cilt altı yağ dokusu artar
C) Epidermal hücrelerin yenilenme hızı azalır
D) Deri altı kan akımı azalır
E) Cilt altı sinir sonlanmaları azalır

Cevap : B) Cilt altı yağ dokusu artar

8. Yaşlılara yönelik koruma hizmetleri ilk kez hangi dönemde başlamıştır?

A) Göktürkler Dönemi
B) Uygurlar Dönemi
C) Cumhuriyet Dönemi
D) Selçuklu Dönemi
E) Osmanlı Dönem

Cevap : D) Selçuklu Dönemi

9. Aşağıdakilerden hangisi bireyi uykuya hazırlar ve uykuya dalmayı kolaylaştırır, uykunun sürdürülmesini sağlar?

A) Antidepresanlar
B) Sedatifler
C) Melatonin
D) Diüretikler
E) Analjezikler

Cevap : C) Melatonin

10. Aşağıdakilerden hangisi normal yaşlanma sürecine bağlı olarak gelişen unutkanlığın özelliklerinden değildir?

A) Unutkanlık yaşlının günlük hayatını etkilemez
B) Unutkanlık yakın bellekte olup, ilerleyicidir
C) Yaşlı kelimeleri bulmakta zorlansa bile düzgün ve akıcı şekilde konuşabilir
D) Yaşlı günlük hayatında yeni birşeyler öğrenebilir.
E) Unutkanlık ilerleyici değildir

Cevap : B) Unutkanlık yakın bellekte olup, ilerleyicidir

11. Aşağıdakilerden hangisi düşme önleme stratejilerinin etkili olması için gereken koşullar arasında sayılmaz?

A) Stratejilerin tüm topluma yaygınlaştırılması
B) Stratejilerin etkilenen nüfus tarafından kabul edilebilir olması
C) Stratejilerin düşme ve düşmeye bağlı yaralanmaların sonucunu değiştirebilir olması
D) Stratejilerin maliyet açısından etkin olması
E) Stratejilerin günlük pratikte uygulanabilir olması

Cevap : A) Stratejilerin tüm topluma yaygınlaştırılması

12. “………. kişinin aniden idrarını boşaltma ihtiyacı hissettiği, ancak tuvalete yetişecek zaman bulamadan idrarını kaçırdığı inkontinans tipi,………. mesane tam olarak boşalamadığı için damla damla idrar kaçışının olduğu inkontinans tipi,
Yukarıdaki boşluğa sırasıyla uygun olan seçeneği işaretleyiniz.

A) I.Taşma tipi Üİ II.Sıkışma tipi Üİ
B) I.Stres tipi Üİ II.Sıkışma tipi Üİ
C) I.Fonksiyonel tip Üİ II.Stres tipi Üİ
D) I.Taşma tipi Üİ II.Fonksiyonel tip Üİ
E) I.Sıkışma tipi Üİ II.Taşma tipi Üİ

Cevap : E) I.Sıkışma tipi Üİ II.Taşma tipi Üİ

13. Aşağıdakilerden hangisi tüm dünyada yaşlı nüfusun hızla artış nedenleri arasında sayılmaz?

A) Doğum hızının azalması
B) Bebek ölüm hızının azalması
C) Gelişen teknoloji sayesinde hastalıkların teşhisinin ve tedavisinin dahakolay olması
D) Kırdan kente göçün artışı
E) Çevrenin sağlık üzerine olumsuz etkisi olan koşullarının düzeltilmesi

Cevap : D) Kırdan kente göçün artışı

14. Aşağıdakilerden hangisi klinik ortamda deliryumun değerlendirmesinde en çok kullanılan değerlendirme aracıdır?

A) NEECHAM Konfüzyon Skalası
B) ICDSC (Yoğun Bakım Deliryum Tarama Kontrol Listesi)
C) NuDESC (Hemşirelik Deliryum Tarama Ölçeği)
D) DRS-R-98 (Deliryum Değerlendirme Ölçeği-Revize 98)
E) CAM-ICU (Yoğun Bakım Ünitesi Konfüzyon Değerlendirme Ölçeği)

Cevap : E) CAM-ICU (Yoğun Bakım Ünitesi Konfüzyon Değerlendirme Ölçeği)

15. I. Gelir
II. İş
III. Sosyal destek varlığı/eksikliği
IV. Sosyal güvenlik olanağı
V. Kalabalık ailede yaşamak
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri sağlığı etkileyen ekonomik faktörlerdir?

A) I, II ve III
B) I, II ve V
C) I, II ve IV
D) Yalnız I
E) I ve II

Cevap : C) I, II ve IV

16. Sağlığı etkileyen sosyo-demografik özelliklerden hangisi yanlıştır?

A) Yaş arttıkça kronik hastalıkların görülme oranı azalır.
B) Kadınlar erkeklerden daha uzun yaşar.
C) Evli olanlar, bekarlara kıyasla daha uzun yaşar.
D) Beyaz ırka mensup erkeklerde prostat kanseri daha yaygındır.

Cevap : C) Evli olanlar, bekarlara kıyasla daha uzun yaşar.

17. I. Bası
II. Malnütrisyon
III. Sürtünme
IV. Gerilme (makaslama)
V. Üriner inkontinans
Yukarıdakilerden hangileri bası yarası gelişimine neden olan temel faktörlerdir?

A) I, III ve IV
B) I, II ve V
C) II ve V
D) II, III ve V
E) I ve IV

Cevap : A) I, III ve IV

18. Aşağıda yaşlanmaya bağlı solunum sistemi ve kardiyovasküler sistemde görülen değişiklikler verilmiştir?

A) Bronşiyoller genişler, Kalbin şekli yuvarlaklaşır
B) Alveoller daralır, Arter duvarları kalınlaşır
C) Toraks-ön arka çapı daralır, Arteriyel baroreseptör duyarlılığı artar
D) Rezidüel akciğer kapasitesi azalır, Kalbin relaksasyon zamanı kısalır
E) Akciğer dokusunun elastikiyeti azalır, Miyokard kalınlığı artar

Cevap : E) Akciğer dokusunun elastikiyeti azalır, Miyokard kalınlığı artar

19. ……. sağlığın sosyal belirleyicileri açısından dezavantajlı duruma düşmedir.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Sosyal izolasyon
B) Sosyal destek eksikliği
C) Sosyal katılım eksikliği
D) Sosyal güvence eksikliği
E) Sosyal kırılganlık

Cevap : E) Sosyal kırılganlık

20. 65 yaş ve üzeri insanların toplam nüfus içindeki payı %7-10 arasında ise o toplum için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Genç nüfus
B) Bağımlı nüfus
C) Olgun/erişkin nüfus
D) Yaşlı nüfus
E) Çok yaşlı nüfus

Cevap : D) Yaşlı nüfus

21. İleri yaşta görülen demansın büyük çoğunluğunda (%80’inden fazlasında) altta yatan hastalık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Parkinson hastalığı
B) Tiroid büyümesi
C) Dalak büyümesi
D) Alzheimer hastalığı
E) Hepatit

Cevap : D) Alzheimer hastalığı

22. Aşağıdakilerden hangisi deliryumun önlenmesine yönelik girişimler arasında değildir?

A) Yaşlı sessiz sakin, gürültüsüz bir odada bulundurulmalı
B) Yaşlının odası yeterli şekilde aydınlatılmalı, geceleri oda ışığı loş olacak şekilde ayarlanmalı
C) Fiziksel kısıtlamalardan (Örneğin hastayı bağlama vb.) kaçınılmalı
D) Yaşlının ağrısı varsa giderilmeli
E) Ara ara yaşlı uyandırılarak uyanık tutulmaya çalışılmalı

Cevap : E) Ara ara yaşlı uyandırılarak uyanık tutulmaya çalışılmalı

23. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Kültür kavramı ilk tanımı Tylor tarafından tanımlanmıştır.
B) Kültür içgüdüsel değildir ve kalıtımsal olarak geçmez.
C) Kültür öğrenilir.
D) Ülkemizde kültür kavramını ilk kez Mehmet Akif Ersoy tanımlamıştır.
E) Kültür, bir toplumda zaman içinde değişiklik gösterebilir.

Cevap : D) Ülkemizde kültür kavramını ilk kez Mehmet Akif Ersoy tanımlamıştır.

24. Yaşlanmanın kültürel boyutu ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Farklı kulturler zamanı monokronik ve polikronik zaman olarak algılar ve kavramsallaştırırlar.
B) Yaşlılık kronolojik olarak ele alınan bir dönemdir.
C) Yaşlanma kavramı kültürden kültüre farklılık gösterir.
D) Asya toplumlarında yaşlıların statü ve prestijleri batı toplumlarından daha iyidir.
E) Bazı toplumlarda yaşlılara değer verilirken bazı toplumlarda yaşlı birey bir yük olarak algılanır.

Cevap : B) Yaşlılık kronolojik olarak ele alınan bir dönemdir.