İktisadi Büyüme Ve Kalkınma 2022-2023 Bütünleme Soruları

Giriş

Ekonomik büyüme ve kalkınma, modern iktisadın temel taşları arasında yer alır ve bu konular, açıköğretim fakültesi öğrencileri için özellikle önemlidir. İktisadi büyüme, bir ekonominin zaman içinde nasıl genişlediğini ve geliştiğini ifade ederken, kalkınma ise bu büyümenin nasıl daha adil ve sürdürülebilir bir şekilde gerçekleşebileceğine dair daha geniş bir perspektif sunar. Bu makalede, iktisadi büyüme ve kalkınmanın temel kavramları, önemli teorileri ve bu alanlardaki güncel eğilimleri ele alacağız. Ayrıca, bu konuların sosyal, çevresel ve teknolojik boyutlarına da değinerek, öğrencilerin bu alanlarda derinlemesine bir anlayış kazanmalarını amaçlıyoruz. Kalkınmanın çeşitli yönlerini kapsayan bu yaklaşım, öğrencilerin sadece teorik bilgileri değil, aynı zamanda bu bilgilerin gerçek dünya örnekleriyle nasıl ilişkilendirileceğini de anlamalarına yardımcı olacaktır.

İktisadi Büyüme ve Kalkınmanın Temelleri

İktisadi büyüme ve kalkınma, ekonomi politikasının merkezinde yer alan iki temel kavramdır. İktisadi büyüme, genellikle Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) gibi ölçütlerle ifade edilen, bir ekonominin üretim kapasitesindeki artışı anlatır. Bu artış, genellikle üretim faktörlerinin (işgücü, sermaye, teknoloji) miktarındaki ve kalitesindeki değişimlerle ilişkilendirilir. Öte yandan, kalkınma ise daha geniş bir kavramdır ve ekonomik büyümenin yanı sıra sosyal adalet, çevresel sürdürülebilirlik ve yaşam kalitesi gibi unsurları da içerir.

Tarihsel olarak, iktisadi büyüme ve kalkınma üzerine düşünceler Sanayi Devrimi’nden bu yana önemli değişimler geçirmiştir. Sanayi Devrimi ile birlikte hızlanan üretim kapasitesi ve teknolojik ilerlemeler, iktisadi büyümenin temel itici güçleri olarak öne çıkmıştır. Ancak zamanla, bu büyümenin sürdürülebilirliği ve dağılımı konusundaki endişeler artmıştır.

Modern iktisadi büyüme anlayışı, üretim faktörlerinin verimliliğine odaklanır. Bu yaklaşımda, sadece daha fazla üretim değil, aynı zamanda üretim süreçlerinin daha verimli hale getirilmesi önemlidir. Beşeri sermaye (eğitim ve sağlık gibi), teknolojik yenilikler ve kurumsal yapılar bu süreçte kritik role sahiptir.

Kalkınma ise, ekonomik göstergelerin ötesine geçerek, insanların yaşam koşullarını ve toplumun genel refahını iyileştirmeyi hedefler. Bu, sadece ekonomik büyümenin hızıyla değil, aynı zamanda bu büyümenin nasıl dağıtıldığı ve çevresel sürdürülebilirlikle uyumlu olup olmadığıyla da ilgilenir.

Kalkınma Teorileri ve Modelleri

İktisadi kalkınma, farklı teorik yaklaşımlar ve modellerle ele alınmıştır. Bu bölümde, bu yaklaşımların bazılarını inceleyeceğiz.

1. Domar ve Harrod-Domar Modelleri:

Bu iki model, iktisadi büyümenin anahtarını yatırımların ve tasarrufların artırılmasında görür. Harrod-Domar modeli, yatırımların ekonomik büyümeyi nasıl tetiklediğini ve sürdürülebilir büyümenin sağlanması için gerekli tasarruf oranlarını vurgular. Bu model, özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki kalkınma politikaları için bir temel oluşturmuştur.

2. İçsel Büyüme Teorileri:

İçsel büyüme teorileri, teknolojik ilerlemenin ekonomik büyümedeki rolünü vurgular. Bu yaklaşıma göre, teknolojik gelişme, ekonominin iç dinamikleri tarafından yönlendirilir ve bu, uzun vadeli büyümeyi destekler. Özellikle beşeri sermayenin (eğitim ve bilgi) ve yeniliklerin büyüme üzerindeki etkisi bu teorilerin odak noktasıdır.

3. Sürdürülebilir Kalkınma Yaklaşımları:

Sürdürülebilir kalkınma, ekonomik büyümenin yanı sıra çevresel koruma ve sosyal adaleti de içeren geniş bir yaklaşımdır. Bu kavram, “bugünün ihtiyaçlarını, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama yeteneğini tehlikeye atmadan karşılamak” olarak tanımlanabilir. Sürdürülebilir kalkınma, ekonomik, çevresel ve sosyal boyutları bütünleştiren bir çerçeve sunar.

Bu teoriler ve modeller, iktisadi kalkınma sürecinin çeşitli yönlerini açıklar ve politika yapıcılar için önemli araçlar sağlar. Her biri, kalkınmanın farklı yönlerine odaklanır ve kalkınma politikalarının şekillendirilmesinde farklı vurgular yapar.

Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevresel Etkiler

Sürdürülebilir kalkınma, ekonomik büyümenin çevre ve toplum üzerindeki etkilerini dikkate alan bir yaklaşımdır. Bu bölümde, sürdürülebilir kalkınmanın önemi ve çevresel etkileri üzerinde duracağız.

Sürdürülebilir Kalkınmanın Önemi:

Sürdürülebilir kalkınma, ekonomik büyümenin yanı sıra çevresel koruma ve sosyal adaleti de içerir. Bu yaklaşım, gelecek nesillerin ihtiyaçlarını gözeterek bugünkü kaynakların kullanımını dengeler. Bu, kaynakların aşırı tüketimini önlemek ve ekolojik dengenin korunmasını sağlamak için hayati önem taşır.

Çevresel Etkiler:

Ekonomik faaliyetlerin çevre üzerindeki etkileri, sürdürülebilir kalkınmanın merkezinde yer alır. Sanayileşme ve yoğun tarım faaliyetleri gibi ekonomik gelişmeler, hava ve su kirliliği, iklim değişikliği ve biyolojik çeşitliliğin azalması gibi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle, çevresel etkileri azaltacak politikaların ve teknolojilerin geliştirilmesi büyük önem taşır.

Sürdürülebilir Politikalar:

Sürdürülebilir kalkınma politikaları, ekonomik büyümeyi teşvik ederken çevresel ve sosyal faktörleri de dikkate alır. Bu politikalar, yenilenebilir enerji kullanımını teşvik etmek, çevresel standartları yükseltmek ve sosyal adaleti geliştirmek gibi stratejileri içerebilir.

Sürdürülebilir kalkınma, ekonomik büyümenin sadece bugünü değil, aynı zamanda geleceği de gözeten bir yaklaşım gerektirir. Bu, ekonomik, çevresel ve sosyal unsurların dengeli bir şekilde entegre edilmesini ve gelecek nesillerin refahının korunmasını sağlar.

Teknolojik İlerleme ve İktisadi Büyüme

Teknolojik ilerleme, iktisadi büyümenin temel itici güçlerinden biridir. Bu bölümde, teknolojinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi ve içsel büyüme teorilerindeki rolüne odaklanacağız.

Teknolojik İlerlemenin Rolü:

Teknolojik yenilikler, üretim süreçlerini daha verimli hale getirerek ekonomik büyümeyi hızlandırır. Yenilikçi teknolojiler, yeni ürünlerin ve hizmetlerin geliştirilmesini sağlar ve bu da ekonomik faaliyetlerin genişlemesine katkıda bulunur. Teknoloji, ayrıca işgücü verimliliğini artırarak ve yeni iş alanları yaratarak ekonomik büyümeyi destekler.

İçsel Büyüme Teorilerinde Teknoloji:

İçsel büyüme teorileri, teknolojik ilerlemenin ekonomik büyüme üzerindeki etkisini vurgular. Bu teorilere göre, teknolojik yenilikler ve bilgi birikimi, ekonomik büyümenin sürekli bir parçasıdır. Beşeri sermayenin gelişimi ve bilgiye erişim, bu süreçte kritik öneme sahiptir.

Teknoloji ve Beşeri Sermaye:

Teknolojik ilerlemenin ekonomik büyümeye etkisi, beşeri sermaye kalitesiyle doğrudan ilişkilidir. Eğitimli ve yetenekli bir işgücü, teknolojik yenilikleri daha etkin bir şekilde kullanabilir ve ekonomik büyümeyi hızlandırabilir. Bu nedenle, eğitim ve beceri geliştirme, teknolojik ilerlemenin faydalarını maksimize etmek için hayati önem taşır.

Teknolojik ilerleme, modern ekonomilerde iktisadi büyümenin olmazsa olmaz bir unsurudur. Yenilikçi teknolojiler ve beşeri sermaye yatırımları, ekonomik büyümenin sürdürülebilir ve kapsayıcı olmasını sağlamada anahtar rol oynar

Nüfus Dinamikleri ve Ekonomik Büyüme

Nüfus dinamikleri, iktisadi büyümenin anlaşılmasında önemli bir faktördür. Bu bölümde, nüfus artışı, göç ve bunların ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini inceleyeceğiz.

Nüfus Artışının Etkisi:

Nüfus artışı, hem işgücü arzını hem de tüketici talebini etkiler. Büyüyen bir nüfus, daha fazla işgücü sunarak ekonomik büyümeyi destekleyebilir. Ancak, eğer işgücü piyasası bu artan nüfusu ememezse, işsizlik ve sosyal sorunlar ortaya çıkabilir. Ayrıca, hızlı nüfus artışı kaynakların sürdürülebilir kullanımını zorlaştırabilir.

Göçün Rolü:

Göç, hem göç veren hem de göç alan ülkelerin ekonomilerini etkiler. Göç eden insanlar, genellikle daha iyi iş ve yaşam koşulları arayışındadırlar. Göç alan ülkeler, genellikle nitelikli işgücüne erişim sağlar, ancak sosyal entegrasyon ve uyum sorunlarıyla da karşılaşabilirler. Göç veren ülkeler ise beyin göçü gibi sorunlarla yüzleşebilir.

Malthusçu Yaklaşım:

Thomas Malthus, nüfus artışının sınırlı kaynaklarla sürdürülemez olduğunu savunmuştur. Malthus’a göre, nüfusun kontrolsüz bir şekilde artması, kıtlık ve yoksulluğa yol açabilir. Ancak modern teknoloji ve tarım yöntemleri, Malthus’un öngörülerini kısmen geçersiz kılmıştır.

Nüfus ve Ekonomik Büyüme:

Nüfus dinamikleri ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki karmaşıktır. Nüfus artışı, ekonomik büyümeyi teşvik edebilir, ancak bu büyümenin sürdürülebilir olması için doğru politikalar ve yatırımlar gereklidir.

Nüfus dinamikleri, ekonomik büyüme politikalarının şekillendirilmesinde dikkate alınması gereken önemli bir unsurdur. Nüfus artışı ve göç, ekonomik faaliyetleri önemli ölçüde etkileyebilir ve bu etkiler, politika yapıcılar tarafından dikkatle yönetilmelidir.

Ekonomik Büyüme Endeksleri ve Ölçütleri

Ekonomik büyüme ve kalkınmanın ölçümü, çeşitli endeksler ve ölçütler kullanılarak yapılır. Bu bölümde, bu endekslerden bazılarının önemini ve kullanımını ele alacağız.

İnsani Gelişme Endeksi (İGE):

İGE, bir ülkenin ekonomik ve sosyal kalkınmasını ölçmek için kullanılan önemli bir göstergedir. Bu endeks, kişi başına düşen gelirin yanı sıra eğitim ve sağlık gibi boyutları da içerir. İGE, sadece ekonomik büyümeyi değil, aynı zamanda bu büyümenin insanların yaşam kalitesine olan etkisini de değerlendirir.

Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH):

GSYİH, bir ülkenin belirli bir dönem içinde ürettiği tüm mal ve hizmetlerin toplam değeridir. Ekonomik büyümenin temel göstergesi olarak kabul edilir, ancak sosyal ve çevresel faktörleri göz ardı edebilir.

Lorenz Eğrisi ve Gini Katsayısı:

Bu iki ölçüt, bir ülkedeki gelir dağılımının eşitliğini ölçmek için kullanılır. Lorenz Eğrisi, nüfusun çeşitli yüzdelik dilimlerinin toplam gelirden aldığı payı gösterirken, Gini Katsayısı gelir eşitsizliğinin bir ölçüsüdür.

Satın Alma Gücü Paritesi (SAGP):

SAGP, farklı ülkelerdeki fiyat seviyelerini dikkate alarak, farklı para birimlerinin satın alma gücünü karşılaştırmak için kullanılır. Bu, uluslararası karşılaştırmalar için önemli bir ölçüttür.

Bu endeksler ve ölçütler, ekonomik büyüme ve kalkınmanın çeşitli yönlerini değerlendirir ve politika yapıcılar için önemli bilgiler sağlar. Her biri, ekonomik büyümenin farklı yönlerini ölçer ve kapsamlı bir değerlendirme yapılmasına olanak tanır.

Sonuç

Bu makalede, iktisadi büyüme ve kalkınmanın temel kavramları, teorileri ve ölçütleri ele alınmıştır. İktisadi büyüme, bir ekonominin üretim kapasitesindeki artış olarak tanımlanırken, kalkınma ekonomik, sosyal ve çevresel boyutları içeren daha geniş bir kavramdır. Çeşitli kalkınma teorileri ve modelleri, bu alanın çeşitliliğini ve karmaşıklığını göstermektedir. Teknolojik ilerleme ve beşeri sermaye, ekonomik büyümenin itici güçleri olarak öne çıkmaktadır. Nüfus dinamikleri, ekonomik büyümenin hem fırsatlarını hem de zorluklarını ortaya koymaktadır.

Sürdürülebilir kalkınma, ekonomik büyümenin yanı sıra çevresel koruma ve sosyal adaleti de dikkate alan bir yaklaşımdır. Bu, gelecek nesillerin ihtiyaçlarını gözeten, dengeli ve adil bir büyüme sağlamayı amaçlar. Ekonomik büyüme endeksleri ve ölçütleri, bu büyümenin çeşitli yönlerini ölçer ve kapsamlı bir değerlendirme yapılmasına olanak tanır.

İktisadi büyüme ve kalkınma, sürekli gelişen ve değişen konular olup, bu alanda yapılan çalışmalar geleceğin ekonomi politikalarını şekillendirmede kritik rol oynayacaktır. Bu makale, açıköğretim fakültesi öğrencilerine bu konuların temelini anlamaları ve kendi ekonomik çevrelerindeki uygulamaları daha iyi değerlendirmeleri için bir rehber olarak hizmet etmeyi amaçlamıştır.

1. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından yayımlanan 2022 İnsani Gelişme Raporu’na göre Türkiye, İnsani Gelişme Endeksi’nin ‘Toplumsal Cinsiyet Eşitliği’nde kaçıncı sırada yer almaktadır?

A) 60
B) 80
C) 70
D) 65
E) 75

Cevap : D) 65

2. Domar büyüme modelinde ekonominin üretim kapasitesindeki artış, ….. ortalama verimliliği ile tanımlanmaktadır.
Yukarıdaki noktalı yere uygun düşen ifade aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak yer almaktadır?

A) büyümenin
B) tasarrufların
C) faizin
D) sermayenin
E) tüketimin

Cevap : D) sermayenin

3. “Gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılan yeteneğinden ödün vermeden bugünün ihtiyaçlarını karşılayan kalkınma” aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) Gelecek odaklı kalkınma
B) Çevre odaklı kalkınma
C) İnsan odaklı kalkınma
D) Sürdürülebilir kalkınma
E) Ekolojik kalkınma

Cevap : D) Sürdürülebilir kalkınma

4. “Teknolojik gelişmenin ekonomik büyümenin itici gücü olduğunu kabul eden içsel büyüme teorileri, teknolojik gelişmenin altyapısını oluşturan ….. kavramına büyük önem vermiştir.”
Yukarıdaki boşluk için en uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) emek
B) fiziki sermaye
C) beşeri sermaye
D) verimlilik
E) ar-ge

Cevap : C) beşeri sermaye

5. Ekonomideki üretici ve tüketici kesimler arası akımları gösteren ve ‘milli gelir hesaplamaları’nda da kullanılan ‘Ekonomik Tablo’nun yaratıcısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) D. Ricardo
B) P. Samuelson
C) Leon Walras
D) Quesnay
E) A. Smith

Cevap : D) Quesnay

6. Nüfus-gida dengesizliğinden dolayı ‘dünya nüfusunun eninde sonunda açlıktan kırılacağını’ öngörerek çevreyi iktisada dâhil eden ve kötümser olarak bilinen iktisatçı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Thomas Robert Malthus
B) Karl Marx
C) Adam Smith
D) David Ricardo
E) John B. Say

Cevap : A) Thomas Robert Malthus

7. Bir ülkedeki nüfus artışının aşağıdakilerden hangisi üzerinde etkisi yoktur?

A) Göç artışı
B) Kalkınma
C) İşsizlik oranı
D) Kaynakların hızlı tüketilmesi
E) Gelişme

Cevap : E) Gelişme

8. Marx’a göre kapitalistler gelir dağılımını kendi lehlerine nasıl değiştirirler?

A) Rakiplerle iş birliği yaparak
B) Artı değere el koyarak
C) Vergi vermekten kaçınarak
D) Hükümetlerle işbirliği yaparak
E) Sendikalarla işbirliği yaparak

Cevap : B) Artı değere el koyarak

9. Devletin güvenlik, ulaşım veya eğitim için yaptığı harcamaların hem beşerî sermaye getirisi açısından hem de üretim açısından değerlendirilmesi gerektiğini ifade eden büyüme modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Barro Modeli
B) Solow Modeli
C) Romer Modeli
D) Lucas Modeli
E) Domar Modeli

Cevap : A) Barro Modeli

10. Aşağıdakilerden hangisi Düalizm teorisinin temel varsayımlarından biri değildir?

A) Sanayi faaliyetlerinin çıktısını belirleyen sermaye ve emektir ve bunlar birbirini ikame edemez.
B) Tarım faaliyetlerinde emeğin marjinal ürünü 0 olarak kabul edilmektedir.
C) Yalnızca sermaye sahipleri tasarruf yapmaktadırlar.
D) İçsel teknolojik gelişme hem tarım hem de endüstriyel faaliyetlerde kullanılan üretim faktörlerinin verimliliğini artırmaktadır.
E) Ekonomi dışa kapalıdır.

Cevap : A) Sanayi faaliyetlerinin çıktısını belirleyen sermaye ve emektir ve bunlar birbirini ikame edemez.

11. Aşağıdaki büyüme yaklaşımlarından hangisi Keynesyen bakış açısını yansıtmaktadır?

A) Ricardo
B) Smith
C) Karl Marks
D) Malthus
E) Harrod-Domar

Cevap : E) Harrod-Domar

12. Cari yılın fiyatlarıyla hesaplanan milli gelir aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?

A) Reel GSYİH
B) Satın Alma Gücü Paritesi
C) Safi Yurtiçi Hasıla
D) Reel GSMH
E) Nominal GSYİH

Cevap : E) Nominal GSYİH

13. “Malthusçu Yaklaşım-Dönüşümcü Yaklaşım ve Geçiş Teorisi Yaklaşımı” aşağıdakilerden hangisini açıklamaktadır?

A) Nüfus artışı ve beşerî sermaye kalitesi arasındaki ilişkiyi
B) Nüfus ve ekonomik gelişme arasındaki ilişkiyi
C) Nüfus ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi
D) Nüfus ve ekonomik kalkınma arasındaki ilişkiyi
E) Nüfus ve gelir değişimleri arasındaki ilişkiyi

Cevap : C) Nüfus ve ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi

14. – Bireyin uzun, sağlıklı ve yaratıcı bir hayat yaşaması;
– Bilgi ve eğitim alabilme imkânına sahip olması;
– İnsana yaraşır bir hayat için gerekli kaynaklara ulaşabilmesi.
Yukarıda sıralanan maddeler aşağıdakilerden hangisinin temel unsurlarını oluşturmaktadır?

A) Mutluluk Endeksi
B) Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi
C) İnsani Gelişme Endeksi
D) Daha İyi Yaşam Endeksi
E) Toplumsal Gelişme Endeksi

Cevap : C) İnsani Gelişme Endeksi

15. “İyi bir yaşam standardı ve uzun, özgür, onurlu, kendine güvenen, sağlıklı ve yaratıcı bir yaşam sürme yetisi ve fırsatlardan yoksun olmama durumu” hangi yoksulluk türüdür?

A) Göreli yoksulluk
B) Öznel yoksulluk
C) İnsani yoksulluk
D) Mutlak yoksulluk
E) Toplumsal yoksulluk

Cevap : C) İnsani yoksulluk

16. Ekonominin kendini idame ettirebilen bir büyüme aşamasına geçebilmesi için takip edilmesi gereken çözümün, yatırımların sektörel denge gözetilmeden yapılması gerektiğini savunan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dengesiz Kalkınma
B) Büyük İtiş
C) Dünya Sistemleri
D) Dualite
E) Modernizasyon

Cevap : A) Dengesiz Kalkınma

17. “Dünyanın en büyük taksi şirketi Uber hiçbir araca sahip değil, dünyanın en popüler medyası Facebook hiçbir içerik yaratmıyor, en değerli perakendecisi Alibaba’nın hiç stoku yok ve dünyanın en büyük konaklama sunucusu Airbnb’nin hiçbir gayrimenkulü yok.”
Yukarıdaki açıklama hangi ekonomik yaklaşımı ifade etmektedir?

A) Bilgi ekonomisi
B) Paylaşım ekonomisi
C) Dönüşüm ekonomisi
D) Döngüsel ekonomi
E) Simit ekonomisi

Cevap : B) Paylaşım ekonomisi

18. Belirli bir bilgi birikiminin yanında o bilginin nasıl işleneceği (kurum kültürü) gibi klasik üretim fonksiyonlarında dikkate alınmayan değişkenlerin de altını çizen model aşağıdakilerden hangisidir?

A) Domar Modeli
B) Romer Modeli
C) Solow Modeli
D) Barro Modeli
E) Lucas Modeli

Cevap : B) Romer Modeli

19. Haneler veya bireyler fakirden zengine doğru sıralanır;
Tüm insanlar yüzde gruplarına bölünür;
Tüm bu grupların geliri GSYİH’nin yüzdesi olarak hesaplanır;
Son olarak grubun aldığı gelir dağılımı kümülatif olarak bir tabloda gösterilir, bireysel gelir dağılımı tablosu oluşturulur.
Yukarıdaki süreç sonunda aşağıdakilerden hangisi oluşturulur?

A) Öznel yoksulluk
B) Lorenz eğrisi
C) Göreli yoksulluk
D) Gini katsayısı
E) Mutlak yoksulluk

Cevap : B) Lorenz eğrisi

20. Modernizasyon teorisine karşı olarak kapitalizm, sanayileşme ve ulus devletler çerçevesinde geliştirilen alternatif yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kısır Döngü
B) Büyük İtiş
C) Dualite
D) Bağımlılık
E) Dünya Sistemleri

Cevap : E) Dünya Sistemleri