Devlet Kuramları 2023-2024 Final Soruları

Giriş

Devlet kuramları, siyaset biliminin en önemli ve karmaşık alanlarından biridir. Devletin doğası, işleyişi, yapısı ve egemenlik kavramları üzerine yoğunlaşan bu kuramlar, tarih boyunca birçok düşünürün dikkatini çekmiş ve çeşitli teoriler geliştirilmiştir. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi (AUZEF) “Devlet Kuramları” dersinin final sınavı, öğrencilere bu alandaki bilgilerini ölçme ve değerlendirme fırsatı sunar. Bu makale, 20 sınav sorusu ve cevaplarını inceleyerek, devlet kuramlarının temel prensiplerini ve önemli düşünürlerin katkılarını vurgulamayı amaçlamaktadır.

Soru ve Cevapların Analizi

Charles E. Lindblom’un Çoğulculuğa Dair Görüşleri Lindblom’un çoğulculuk teorisi, elitlerin farklı alanlarda uzmanlaşmış heterojen bir yapı oluşturduklarını ve bu rekabetin serbest piyasa mekanizmalarıyla demokratik sistemin işleyişini sağladığını vurgular. Ancak, çoğulculuğun ters teperek korporatizmi beslemesi argümanı, Lindblom’un teorisinde yer almaz.

Kuramın Nitelikleri Kuramlar, genellemeler yaparak, tutarlılığı ve sistematikleştirmeyi sağlar. Ancak, somut ifadelerden ziyade soyut kavramlarla çalışırlar. Bu nedenle, kuramlar somut değil, daha çok soyut ve genelleyici bir doğaya sahiptir.

Altyapısal Devlet Altyapısal devlet, yöneticilerin halkla etkileşim içinde kararlar aldığı, sivil toplum nezdinde etkinliği yüksek bir yapıdır. Dolayısıyla, yöneticilerin etkileşim içine girmeksizin kararlarını yürürlüğe koymaları yanlış bir ifadedir.

Çoğulculuğun Analiz Biçimi Çoğulculuk genellikle tümevarımsal yöntemlere dayanır, ancak tümdengelimci kuramlar da sosyal bilimlerde kullanılabilir ve önemli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, tümdengelimci kuramların sosyal bilimlerde kullanışsız olduğu iddiası yanlıştır.

Marx’a Göre Devlet Marx’a göre devlet, egemen sınıfın çıkarlarını koruyan bir araçtır. Bu nedenle, devletin araçsal olduğu vurgulanmalıdır. Marx’ın devlet anlayışı, devletin sınıf çatışmalarını yönetmek ve egemen sınıfın çıkarlarını korumak için var olduğunu savunur.

Kamu Tercihi Modeli Kamu tercihi modeli, demokratik yönetim ideali, matematiksel siyasi modeller, neo-klasik iktisat ve toplum sözleşmesi gibi entelektüel miraslara dayanır. Ancak, sosyal inşacılık bu mirasın bir parçası değildir. Kamu tercihi modeli, siyasal karar alma süreçlerini ekonomik analiz yöntemleriyle incelemeyi amaçlar.

Radikal Seçkincilik Radikal seçkinciliğe göre, iktidar seçkinleri büyük işadamları, üst düzey askerler ve siyasi kliklerden oluşur. Bu nedenle, lobilerin ve siyasi kliklerin karar süreçlerinde rol aldığı kabul edilir. Radikal seçkincilik, iktidarın dar bir elit grup tarafından kontrol edildiğini savunur.

Yeni Çoğulculuk Yeni çoğulculuk, gerçeklik ve retoriğin sistemin istikrarı için birbiriyle ilişkili olması gerektiğini savunur. Dolayısıyla, gerçeklik ve retoriğin birbirinden ayrı ve ilişkisiz tutulması gerektiği iddiası yanlıştır. Yeni çoğulculuk, katılım ve hesap verilebilirlik gibi geleneksel çoğulcu değerleri benimser.

Neo-Liberalizmin Fikir Babaları P. Sweezy, neo-liberalizmin fikir babaları arasında yer almaz. Diğer isimler, neo-liberalizmin gelişimine katkı sağlayan önemli düşünürlerdir. Neo-liberalizm, serbest piyasa ekonomisini ve devlet müdahalesinin asgari düzeyde tutulmasını savunan bir ideolojidir.

Poliarşi Kavramı Poliarşi, R. Dahl tarafından ortaya atılan ve çoklu iktidar merkezlerini ifade eden bir kavramdır. Çoğunluğun yönetimi anlamına gelmez, azınlık idaresi olarak oligarşiden farklıdır. Poliarşi, demokratik süreçlerde vatandaşların geniş katılımını öngören bir yönetim biçimidir.

Sonuç

Bu makale, “Devlet Kuramları” final sınavı sorularını ve cevaplarını analiz ederek, devlet kuramlarının temel prensiplerini ve önemli düşünürlerin katkılarını açıklamıştır. Soruların analizi, öğrencilerin devletin doğası, işleyişi ve yapısı konusundaki bilgilerini pekiştirmeye yönelik bir araç olarak hizmet etmiştir. Devlet kuramları, siyaset biliminin kritik bir alanı olarak, öğrencilerin gelecekteki akademik ve profesyonel çalışmalarında önemli bir rol oynayacaktır. Bu bağlamda, devletin ve iktidarın doğası üzerine yapılan bu incelemeler, daha demokratik ve adil toplumlar inşa etme çabalarına katkıda bulunacaktır

1. Aşağıdakilerden hangisi Charles E. Lindblom’un çoğulculuğa dair görüşünün argümanlarından biri olamaz?

A) İktidar, elitler arası rekabet ve pazarlık sürecinde bir kontrol arayışıdır.
B) Elitler avantajlar elde ettikçe birbirleri ile daha çok rekabet ederler.
C) Bir süre sonra çoğulculuk ters teperek korporatizmi beslemeye başlayabilir.
D) Seçkinler arası uzlaşı, serbest piyasa mekanizmalarına dayanan demokratik sistemin işlemesini sağlar.
E) Elitler tek bir homojen seçkin grup değil farklı alanlarda uzmanlaşmış heterojen yapıdadır.

Cevap: B) Elitler avantajlar elde ettikçe birbirleri ile daha çok rekabet ederler.

Açıklama: ?

2. Aşağıdakilerden hangisi kuramın niteliklerinden biri değildir?

A) Genelleme yapar.
B) Tutarlılık sağlar.
C) Ayrıntılı açıklama sağlar.
D) Somut ifade eder.
E) Sistematikleştirir.

Cevap: D) Somut ifade eder.

Açıklama: Kuram genelde soyut ifadeler içerir, somut ifadeler kullanmaz.

3. Aşağıdakilerden hangisi “altyapısal devlet” için yanlıştır?

A) Sivil toplum nezdinde etkinliği yüksektir.
B) Yöneticiler yönetilenlerle etkileşim içine girmeksizin kararlarını yürürlüğe koyarlar.
C) Altyapısal devlet kolektif bir iktidar yapısına sahiptir.
D) Gücünü halktan alan devlettir.
E) Devlet toplumsal kaynakların dağıtımını önceler.

Cevap: B) Yöneticiler yönetilenlerle etkileşim içine girmeksizin kararlarını yürürlüğe koyarlar.

Açıklama: Altyapısal devlette yöneticiler, yönetilenlerle etkileşim içinde karar alır.

4. Çoğulculuğun analiz ve ilişkilendirme biçimi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Esas olarak tümevarımsal yöntemlere dayanır.
B) Deneyimle elde edilen kanıta dayalı genel ve evrensel önermeler oluştururlar.
C) Muhakemenin akışı meydan okumayla karşılaşırsa varsayımların gerçekliği gözden geçirilir.
D) Sonuca etki eden sebeplerin çokluğu çok fazla değişkenin gözlemlenmesine olanak verir.
E) Tümdengelimci kuramlar sosyal bilimlerde kullanışsızdır.

Cevap: D) Sonuca etki eden sebeplerin çokluğu çok fazla değişkenin gözlemlenmesine olanak verir.

Açıklama: ?

5. “Marx’a göre devlet …” Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) sentezcidir.
B) araçsaldır.
C) uzlaştırıcıdır.
D) hegemoniktir.
E) mutlak tarih yapıcıdır.

Cevap: B) araçsaldır.

Açıklama: Marx’a göre devlet, egemen sınıfın çıkarlarını koruyan bir araçtır.

6. Aşağıdakilerden hangisi “kamu tercihi modelinin” payandasını oluşturan entelektüel mirasın içerisinde sayılamaz?

A) Demokratik yönetim ideali
B) Matematiksel siyasi modeller
C) Sosyal inşacılık
D) Neo-klasik iktisat
E) Toplum sözleşmesi

Cevap: C) Sosyal inşacılık

Açıklama: Sosyal inşacılık, kamu tercihi modelinin entelektüel miraslarından biri değildir.

7. Aşağıdakilerden hangisi radikal seçkinciliğin argümanlarından birisidir?

A) Siyasi kararların tamamı yasama organları tarafından alınır.
B) Lobiler ve siyasi klikler karar sürecinde rol alamazlar.
C) İktidar seçkinleri sadece ülkedeki büyük işadamlarıdır.
D) İktidar seçkinleri büyük işadamları, üst düzey askerler ve siyasi kliklerden oluşur.
E) Sivil ve askerî bürokrasi karar süreçlerinin dışındadır.

Cevap: D) İktidar seçkinleri büyük işadamları, üst düzey askerler ve siyasi kliklerden oluşur.

Açıklama: Radikal seçkinciliğe göre, iktidar seçkinleri büyük işadamları, üst düzey askerler ve siyasi kliklerden oluşur.

8. Yeni çoğulculuğun siyasa çözümlemeleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Karar verme süreçlerinde akılcılık kaygılarının olması haklı bir olgudur.
B) Teknolojik gelişmelerin dayattığı toplumsal ihtiyaçlar ve yapılan siyasalar arasında gerçekçi bir denge kurulmalıdır.
C) Gerçeklik ve retorik sistemin istikrarı için birbirinden ayrı ve ilişkisiz tutulmalıdır.
D) Temsili siyaset ve siyasa yapıcılıkla ilgili meseleleri çözmek için “profesyonelleşmiş devlet” önerilebilir.
E) Katılım ve hesap verilebilirlik gibi geleneksel çoğulcu değerleri benimserler.

Cevap: C) Gerçeklik ve retorik sistemin istikrarı için birbirinden ayrı ve ilişkisiz tutulmalıdır.

Açıklama: Gerçeklik ve retorik sistemin birbiriyle ilişkili olması, istikrar için önemlidir.

9. Aşağıdakilerden hangisi neo-liberalizmin fikir babaları arasında sayılamaz?

A) P. Sweezy
B) R. Aron
C) J. Rueff
D) W. Röpke
E) F. Hayek

Cevap: A) P. Sweezy

Açıklama: P. Sweezy, neo-liberalizmin fikir babaları arasında sayılamaz.

10. Aşağıdaki ifadelerden hangisi poliarşi kavramı ile ilişkilendirilemez?

A) Poliarşi azınlık idaresi olarak oligarşiden farklıdır.
B) Poliarşi R. Dahl’ın ortaya attığı bir kavramdır.
C) İktidar, demokrasilerde olduğu gibi vatandaşlar arasında eşit dağıtılır.
D) Poliarşi çoğunluğun yönetimidir.
E) Poliarşi pozitivist-davranışçı okula mensuptur.

Cevap: C) İktidar, demokrasilerde olduğu gibi vatandaşlar arasında eşit dağıtılır.

Açıklama: ?

11. Yetkeci (otoriter) devletçilik hangi Marksist düşünüre ait bir kavramdır?

A) Antonio Gramsci
B) Stuart Hall
C) Nikos Poulantzas
D) Jean-Paul Sartre
E) Louis Althusser

Cevap: C) Nikos Poulantzas

Açıklama: Yetkeci (otoriter) devletçilik, Nikos Poulantzas’a ait bir kavramdır.

12. Aşağıdakilerden hangisi tarihsel süreçte devletin ortaya çıkışında rol oynamamıştır?

A) Su yönetimi
B) Organik dayanışma
C) Savaşlar
D) Nüfus artışı
E) Toprak büyüklüğü

Cevap: B) Organik dayanışma

Açıklama: Organik dayanışma, devletin ortaya çıkışında doğrudan rol oynamamıştır.

13. Reklam etkisinin iktisadi kararlarda tüketicilerin tercihini değil üreticinin tüketiciyi manipüle etmesine yaradığını ileri süren yazar kimdir?

A) John K. Galbraith
B) Anthony Giddens
C) Charles E. Lindblom
D) Robert Dahl
E) Niklas Luhmann

Cevap: A) John K. Galbraith

Açıklama: John K. Galbraith, reklamın tüketiciyi manipüle etmek için kullanıldığını ileri sürmüştür.

14. “Seçkinci kuramlar açısından insan varoluşunun temel özelliği ….” Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) iktidar istencidir.
B) çatışma eğilimidir.
C) iyi yaşam beklentisidir.
D) düzen arzusudur.
E) mutluluk arayışıdır.

Cevap: A) iktidar istencidir.

Açıklama: Seçkinci kuramlar açısından insan varoluşunun temel özelliği iktidar istencidir.

15. Aşağıdaki ifadelerden hangisi “gardiyan devlet” modeli için söylenemez?

A) Önceliği toplumsal eşitlik değildir.
B) Devletin amacı toplumsal refahı arttırmaktır.
C) Toplumsal baskıyı dengeleme kapasitesine sahiptir.
D) Siyasa düzenlemeleri örgütsüz grupların çıkarını da gözetir.
E) Özerk kurumsal bir güçtür.

Cevap: A) Önceliği toplumsal eşitlik değildir.

Açıklama: ?

16. “Temsili demokrasi ile seçkinci kuramın yakınlaşması mümkündür.” ifadesi için aşağıdakilerden hangisi doğru eşleşmeyi gösterir?

A) Wright Mills/seçkinlerin üstünlüğü
B) Schumpeter/rekabetçi seçim
C) Vilfredo Pareto/Aristokratik demokrasi
D) Max Weber/demokratik eğilimler
E) Vincent Mosca/demokratik seçkincilik

Cevap: E) Vincent Mosca/demokratik seçkincilik

Açıklama: Vincent Mosca, temsili demokrasi ile seçkinci kuramın yakınlaşabileceğini savunur.

17. Devletin oluşturucu ögeleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) J. Bodin’e göre egemenlik sınırsız, bölünemez ve süreklidir.
B) Montesquie’ye göre devletin egemenliği kullanma şekli yasama, yürütme ve yargı erki olmak üzere üçe ayrılır.
C) Klasik anlayışa göre egemenlik, millet ve ülke olmak üzere üç unsurdan sayılabilir.
D) Haber alma özgürlüğü ve özgür medya devletin oluşturucu unsurlarındandır.
E) Modern devletin anayasa ve parlamento unsurları da olması gerekir.

Cevap: D) Haber alma özgürlüğü ve özgür medya devletin oluşturucu unsurlarındandır.

Açıklama: Haber alma özgürlüğü ve özgür medya devletin oluşturucu unsurları arasında yer almaz.

18. Aşağıdakilerden hangisi “modern araçsalcı devlet” modelinin argümanlarından biri olamaz?

A) Siyasal yapım sürecinde halk denetimi öngören parlamentarizm bir yanılsamadır.
B) Homojen bir yapı olarak devlet son noktadır.
C) Kapitalist sınıf bizzat kendisi hükümet olmadan yönetimi gerçekleştirir.
D) Devlet kapitalist sınıfın çıkar maksimizasyonu için bir şekilde kontrolü elinde bulundurur.
E) Sol partiler iktidara geldiğinde devleti radikal toplumsal reformları gerçekleştirmek için kullanabilirler.

Cevap: E) Sol partiler iktidara geldiğinde devleti radikal toplumsal reformları gerçekleştirmek için kullanabilirler.

Açıklama: Modern araçsalcı devlet modeline göre, sol partiler iktidara geldiğinde bile devlet radikal reformları gerçekleştiremez.

19. “Kamu tercihi kuramı, iktisat kuramında mevcut araç ve yöntemleri siyasi süreçlere ve kamu sektörüne uygulamaktadır.” tanımı hangi siyaset bilimciye aittir?

A) Milton Fredman
B) Karl Popper
C) Fredrich Hayek
D) Walter Lipmann
E) James Buchanan

Cevap: E) James Buchanan

Açıklama: Kamu tercihi kuramını iktisat kuramındaki araç ve yöntemlerle ilişkilendiren siyaset bilimci James Buchanan’dır.

20. Liberaller açısından “makul olmak” aşağıdakilerden hangisidir?

A) Akla uygun olan
B) Aşırı olmayan
C) Elverişli olan
D) Vicdana uygun olan
E) Kabul edilebilir olan

Cevap: E) Kabul edilebilir olan

Açıklama: Liberaller açısından makul olmak, kabul edilebilir olmak anlamına gelir.