20. Yüzyıl Türkiye’sinde Gayrimüslimler ve Kurumları Ünite -7

Mütareke Döneminde Hahambaşılık

Mütareke dönemi, Osmanlı İmparatorluğu’nun sonunu getiren sancılı bir süreçtir. Bu dönemde İstanbul Yahudi Hahambaşılığı, Yahudi toplumunu temsil eden önemli bir kurum olmuştur. Yahudi topluluğu, bu dönemde özellikle Siyonist hareketin etkisi altında kalmış ve iç çatışmalar yaşamıştır. Ancak Hahambaşılık, bu süreçte Osmanlı Devleti’ne ve Millî Mücadele’ye destek veren bir duruş sergilemiştir.

Hahambaşı Haim Nahum Efendi, Osmanlı İmparatorluğu ile yakın ilişkiler içinde olan ve Millî Mücadele hareketini destekleyen bir liderdir. Haim Nahum Efendi, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti’ni Avrupa ve Amerika’da savunmuş ve Yahudi toplumunu Osmanlı Devleti’ne destek vermeye teşvik etmiştir. Ancak bu tavrı, Siyonist hareketin eleştirilerine maruz kalmasına neden olmuştur. Siyonistler, Yahudi millî vatanını kurmak için Hahambaşılığa karşı darbe girişimlerinde bulunmuşlar, fakat Haim Nahum Efendi otoritesini korumayı başarmıştır.

Millî Mücadele’nin başlamasıyla Haim Nahum Efendi, Mustafa Kemal Paşa ve Ankara Hükümeti’ni desteklemeye devam etmiştir. Osmanlı Devleti’nin düşmesi ve Siyonist hareketin artan baskısı sonucu 1920 yılında istifa etmek zorunda kalmışsa da, Millî Mücadele’ye desteği devam etmiş, Lozan Konferansı’nda Türk heyetine danışman olarak katılmıştır.

Mütareke Döneminde Süryani Patrikhanesi

Süryani Patrikhanesi de mütareke döneminde Osmanlı Devleti’ne ve Millî Mücadele’ye destek veren bir başka gayrimüslim kurum olmuştur. Süryani Patriği İlyas Şakir Efendi, Millî Mücadele döneminde Süryani toplumu adına önemli faaliyetlerde bulunmuştur. Patrik İlyas Şakir, İngilizlerin Mardin ve çevresini işgal etmesine karşı çıkmış, Süryani halkını işgallere destek vermemeleri konusunda uyarmıştır.

İngilizler, İlyas Şakir’i kendi taraflarına çekmek için çaba göstermişlerse de başarılı olamamışlardır. Patrik, Osmanlı Devleti ile ilişkilerini koruyarak Süryani toplumunun Osmanlı yanlısı tavrını sürdürmüştür. Süryani Patriği, Ankara’ya giderek Mustafa Kemal Paşa ile görüşmüş ve Millî Mücadele’ye desteğini bildirmiştir. Lozan Konferansı sırasında da Süryani Patrikhanesi, azınlık statüsünü reddetmiş ve Türk halkıyla eşit haklara sahip olduklarını vurgulamıştır.

Sonuç

Hahambaşılık ve Süryani Patrikhanesi, mütareke döneminde Osmanlı Devleti’ne ve Millî Mücadele’ye destek veren önemli gayrimüslim kurumlar arasında yer almıştır. Her iki kurum da Rum ve Ermeni Patrikhanelerinin aksine, işgallere karşı durmuş ve millî hareketin haklılığına inanarak Türk halkıyla birlikte hareket etmiştir. Bu durum, Millî Mücadele’nin yalnızca askerî değil, aynı zamanda geniş toplumsal ve dinî desteklerle yürütülen bir mücadele olduğunu göstermektedir

1- Hahambaşı Haim Nahum’un diplomatik faaliyetleri nelerdir?

A) Osmanlı Devleti’ni Avrupa ve Amerika’da savunmak
B) Siyonist hareketi desteklemek
C) Yahudi toplumunun bağımsızlığını ilan etmek
D) Millî Mücadele’yi desteklemek
E) Osmanlı Devleti’ne karşı diplomatik savaş açmak

Cevap: A) Osmanlı Devleti’ni Avrupa ve Amerika’da savunmak

Açıklama: Haim Nahum, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti lehine diplomatik görevlerde bulunmuş ve Avrupa ile Amerika’da Osmanlı Devleti’ni savunmuştur.

2- Siyonistlerin Hahambaşılık üzerinde etkili olmak istemelerinin nedeni nedir?

A) Hahambaşılık üzerinden Yahudi millî vatanını kurmak
B) Osmanlı Devleti’ni desteklemek
C) Yahudi toplumunu Osmanlı’ya karşı savaş açmaya teşvik etmek
D) Musevi cemaatinin tüm kararlarını kontrol etmek
E) Millî Mücadele’ye destek vermek

Cevap: A) Hahambaşılık üzerinden Yahudi millî vatanını kurmak

Açıklama: Siyonistler, Yahudi ulusal vatanı kurma hedefi doğrultusunda Hahambaşılık üzerinde etkili olmak ve Yahudi toplumunu bu hedefe yönlendirmek istemişlerdir.

3- Hahambaşı Vekili Moşe Bejerano, Millî Mücadele lehine ne yapmıştır?

A) Türk basınına demeç vererek Millî Mücadele’yi desteklemek
B) Siyonist hareketi desteklemek
C) İngilizlere karşı savaş açmak
D) Rum Patrikhanesi ile ittifak kurmak
E) Hahambaşılık otoritesini sona erdirmek

Cevap: A) Türk basınına demeç vererek Millî Mücadele’yi desteklemek

Açıklama: Moşe Bejerano, Türk basınına verdiği demeçlerle Millî Mücadele’yi savunmuş ve Musevilerin Türklerle ortak bir kaderi paylaştığını vurgulamıştır.

4- Süryani Patriği İlyas Şakir’in Osmanlı Devleti lehine yaptığı faaliyetler nelerdir?

A) İngiliz işgaline karşı çıkmak
B) Patrikhaneyi İstanbul’a taşımak
C) Ermenilerle ittifak kurmak
D) Süryani halkını isyana teşvik etmek
E) Osmanlı Devleti’ne karşı savaş açmak

Cevap: A) İngiliz işgaline karşı çıkmak

Açıklama: İlyas Şakir, İngiliz işgaline karşı durmuş, Süryani halkını işgalcilere karşı uyararak Osmanlı Devleti’ni desteklemiştir.

5- Mustafa Kemal Paşa’nın Hahambaşılık ve Süryani Patrikliği’ni yanında tutmak istemesinin nedeni nedir?

A) Millî Mücadele’nin dinî ve toplumsal destek bulması
B) Siyonist hareketi desteklemek
C) Hahambaşılık ve Süryani Patrikliği’ni Osmanlı Devleti’ne karşı kullanmak
D) Hahambaşılık ve Süryani Patrikliği’ni bağımsız devletler kurmak
E) Türk-Yahudi savaşını başlatmak

Cevap: A) Millî Mücadele’nin dinî ve toplumsal destek bulması

Açıklama: Mustafa Kemal Paşa, Hahambaşılık ve Süryani Patrikliği’nin desteğini alarak Millî Mücadele’ye geniş bir toplumsal destek kazandırmayı hedeflemiştir.