Ata Aöf Tıbbi Sosyal Hizmet Ünite -12

GİRİŞ

Demografik yapıda yaşanan değişimlerle birlikte sağlık hizmetlerinde yeni modeller geliştirilmiş ve evde bakım hizmetleri bu kapsamda önemli bir yer edinmiştir. Evde bakım, yalnızca tıbbi hizmetleri değil, aynı zamanda psikososyal destek hizmetlerini de içeren bir modeldir. Hekimler, hemşireler, fizyoterapistler, diyetisyenler, sosyal hizmet uzmanları ve psikologlardan oluşan multidisipliner bir ekip tarafından sunulmaktadır.

EVDE BAKIM HİZMETLERİ

Tanımı ve Amacı
Evde bakım hizmetleri, bireylerin kendi yaşam alanlarında biyopsikososyal sağlıklarını korumayı ve geliştirmeyi amaçlayan hizmetlerdir. Bu hizmetlerin temel hedefi; bireyin bağımsızlık, özerklik, insan onuru ve kişisel tatmin ilkeleri doğrultusunda yaşam kalitesini artırmaktır.

Evde Bakım Hizmetleri Kapsamı
Evde bakım hizmetleri, şu destekleri içermektedir:

• Hemşirelik bakımı,
• Rehabilitasyon amaçlı terapiler,
• Sosyal hizmetler,
• Kişisel bakım,
• Ev hizmetleri.

Avantajları
Evde bakım hizmetleri, hastane ortamındaki bakım hizmetlerine kıyasla şu avantajları sunar:

• Hastaların sosyal çevreleriyle bağlarını koruyarak psikososyal destek sağlar.
• Hijyen koşullarını kolaylıkla karşılar ve hastane enfeksiyonu riskini ortadan kaldırır.
• Aile üyelerini ve bakım verenleri aktif sürece dâhil ederek sorumluluk duygusunu artırır.
• Gereksiz hastane yatışlarını azaltarak sağlık sistemine ekonomik katkı sağlar.

Tarihsel Gelişim
Evde bakım hizmetleri;

• 1880’de İngiltere’de akıl ve ruh sağlığı hastalarının takibiyle başlamıştır.
• 1930 yılında Türkiye’de çıkarılan “Umumi Hıfzıssıhha Kanunu” ile bulaşıcı hastalıklar ve anne-çocuk sağlığı kapsamında yer almıştır.
• 2010’da Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan 3895 sayılı yönerge ile sistematik bir uygulama haline getirilmiştir.

EVDE BAKIM HİZMETLERİNDE SOSYAL HİZMET UZMANLARININ ROLLERİ

Sosyal hizmet uzmanları, evde bakım ekibinin ayrılmaz bir parçasıdır ve aşağıdaki işlevleri üstlenir:

• Psikososyal danışmanlık ve destek hizmetleri sağlama.
• Aile ilişkilerindeki sorunlara müdahale.
• Hastanın tedavi rejimine uyumunu destekleme.
• Ekonomik ve barınma sorunlarına yönelik çözüm üretme.
• Hak savunuculuğu yapma ve hastayı bilgilendirme.
• Etik ikilem durumlarında karar verme süreçlerini kolaylaştırma.

Sosyal Hizmet Uzmanlarının Görev Alanları
Amerikan Ulusal Sosyal Hizmet Uzmanları Birliği (NASW) ve diğer araştırmacılara göre, evde bakım hizmetlerinde sosyal hizmet uzmanlarının görevleri şu şekildedir:

• Hasta ve ailelerinin psikososyal uyum sorunlarını yönetme.
• Ekonomik destek mekanizmalarını organize etme.
• Kriz müdahalesi ve taburculuk planlaması.
• Evde bakım ekibi için sosyal değerlendirme raporları hazırlama.
• İhmal, istismar, sosyal dışlanma gibi sorunlara müdahale etme.
• Hasta ve ailesinin haklarını savunma ve gerektiğinde diğer hizmetlere yönlendirme.

Evde Bakım Hizmetlerinde Sosyal Hizmet Uygulamalarının Hedefleri

• Hastaların psikososyal sağlık durumlarını geliştirmek.
• Hasta ve ailelerinin baş etme kapasitelerini artırmak.
• Evde yaşam becerilerini desteklemek ve gerekli kaynakları sağlamak.
• Yüksek maliyetli hastane yatışlarını önlemek.
• Taburculuk sonrası planlama yaparak hasta ve ailesini desteklemek.

EVDE BAKIM HİZMETLERİNİN ÖNEMİ

Evde bakım hizmetleri, birey ve ailelerin hastalık sürecine uyumlarını sağlayarak, toplumun değişen sosyal ve demografik yapısına uygun çözümler sunar. Sosyal hizmet uzmanları;

• Psikososyal destek sağlama,
• Hasta ve aileye yönelik bilgilendirme,
• Toplumsal kurumlarla iş birliği yapma,
• İletişim, araştırma ve raporlama becerileriyle ekibe katkıda bulunur.

Bu yaklaşımla, bireylerin yaşam kalitesini artırmayı ve sağlık sistemine etkin katkılar sağlamayı hedefler.

12. Ünite: Evde Bakım Hizmetleri

1. İdeal bakım birtakım ilkeler çerçevesinde gerçekleştirilmelidir. Aşağıdakilerden hangisi bu ilkelerden biri değildir?

a) Bağımsızlık
b) Gizlilik
c) Katılım
d) Kişisel tatmin
e) İnsan onuru

Cevap: b) Gizlilik

Açıklama: Gizlilik bir bakım ilkesi değildir. Diğer seçenekler ideal bakımın temel ilkeleridir ve hizmetlerin kullanıcı odaklı yapılmasını sağlar.

2. Bakım gereksinimi olan bireylerin yaşamlarının sürdürülmesi ve sağlıklarının iyileştirilmesi/korunması amaçlarıyla bu işin eğitimini görmüş ya da bu alana yönlenmiş kimselerce belirli bir düzen içinde ve programlı olarak verilen hizmetler bütünü olarak tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

a) Bakım gereksinimi olan birey
b) Bakım hizmeti
c) Evde bakım hizmeti
d) Sağlık hizmeti
e) Evde sağlık hizmeti

Cevap: b) Bakım hizmeti

Açıklama: Bakım hizmeti, bireylerin temel gereksinimlerini karşılamaya yönelik eğitimli kişiler tarafından sağlanan bir hizmet bütünüdür. Diğer seçenekler ise bakım hizmetinin alt veya bağlı kategorileridir.

3. Aşağıdakilerden hangisi bakım hizmetlerinden biri değildir?

a) Hemşirelik bakımı
b) Sosyal hizmetler
c) Kişisel bakım
d) Ev hizmetleri
e) Ulaşım hizmetleri

Cevap: e) Ulaşım hizmetleri

Açıklama: Ulaşım hizmetleri doğrudan bir bakım hizmeti değildir, ancak bakım hizmetlerini destekleyici bir unsurdur. Diğer seçenekler bakım hizmetleri kapsamındadır.

4. Dünya Sağlık Örgütü evde bakım hizmetlerini kurgularken birtakım hususlara dikkat edilmesi gerektiğini belirtmektedir. Aşağıdakilerden hangisi bu hususlardan biri değildir?

a) Politik, ekonomik ve kültürel bağlam
b) Demografik ve histolojik modeller
c) Kentsel, kırsal ve uzak bölgeler arasındaki farklar
d) Değişen aile yapıları
e) Kadınların rolleri

Cevap: b) Demografik ve histolojik modeller

Açıklama: Dünya Sağlık Örgütü’nün odaklandığı hususlar arasında histolojik modeller (hücre ve doku çalışmaları) bulunmaz. Diğer seçenekler toplum sağlığını etkileyen faktörlerdir.

5. Evde bakım hizmetleri hastane ortamındaki bakım hizmetleri ile kıyaslandığında birtakım avantajlara sahiptir. Aşağıdakilerden hangisi bu avantajlardan biri değildir?

a) Evde bakım hizmetleri koruyucu sağlık hizmetlerine ulaşımı kolaylaştırmaktadır.
b) Evde bakımda, hastane ortamına oranla bireyin hijyen gereksinimi daha kolay sağlanır ve hastane enfeksiyonu görülmez.
c) Sağlık personeli sürekli hastanın yakınında değildir.
d) Evde bakım hizmeti alan bireylerde depresyon, kaygı ve stres hastanede bakılanlara göre daha az görülmektedir.
e) Bireyin yaşadığı ortamda bakım hizmeti alması hem kendisinin hem de aile üyelerinin daha aktif bir biçimde bakım sürecine katılımını sağlamaktadır.

Cevap: c) Sağlık personeli sürekli hastanın yakınında değildir.

Açıklama: Sağlık personelinin sürekli yakınında olmaması bir avantaj değil, dezavantajdır. Diğer seçenekler evde bakımın avantajlarıdır.

6. Aşağıdakilerden hangisi evde bakım hizmetlerinin gelişimine etki eden faktörlerden biri değildir?

a) Artan mali baskılar nedeniyle hastaların hastaneden hızlı bir biçimde taburcu edilmesi
b) Yaşam süresi ile paralel bir biçimde artan yaşlı nüfus
c) Hastane ortamının uzun süreli bakıma elverişli olması
d) Hastane dışında kullanılabilen tıbbi cihaz teknolojisindeki gelişim
e) Çocuk ölüm oranlarının azalması

Cevap: c) Hastane ortamının uzun süreli bakıma elverişli olması.

Açıklama: Hastane ortamı uzun süreli bakıma elverişli değildir, bu da evde bakımın tercih edilme nedenlerinden biridir. Diğer faktörler evde bakımın gelişimini etkilemiştir.

7. Sosyal hizmet uzmanları ilk olarak ne zaman ve nerede evde bakım ekibine dâhil olarak ev ziyaretleri yapmaya başlamışlardır?

a) I. Dünya Savaşı – ABD
b) I. Dünya Savaşı – İngiltere
c) I. Dünya Savaşı – Fransa
d) II. Dünya Savaşı – ABD
e) II. Dünya Savaşı – İngiltere

Cevap: d) II. Dünya Savaşı – ABD

Açıklama: Sosyal hizmet uzmanları evde bakım ekibine ilk olarak II. Dünya Savaşı sırasında ABD’de katılmışlardır.

8. Türkiye’de ilk olarak hangi mevzuat düzenlemesiyle sağlık personeli ev ziyaretlerine başlamıştır?

a) 1930’da çıkarılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
b) 1961’de çıkarılan 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesine Dair Kanun
c) 1983’te çıkarılan 17927 sayılı Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği
d) 1987’de çıkarılan 19461 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu
e) 2010’da Sağlık Bakanlığının yayımladığı 3895 sayılı Yönerge

Cevap: a) 1930’da çıkarılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu

Açıklama: Bu kanun, Türkiye’de sağlık personelinin ev ziyaretlerine başlamasına yönelik ilk düzenlemeyi içermektedir.

9. Aşağıdakilerden hangisi evde bakım hizmetleri alanında görevli olan sosyal hizmet uzmanlarının ilgilendikleri sorunlardan biri değildir?

a) Hasta ve aile üyelerinin hastalık nedeniyle sosyal işlevselliklerindeki değişimlere karşı uyum sorunları
b) Meslek ve eğitimle ilgili sorun durumları
c) Ekonomik sorunlar
d) Bakım verenin yaşadığı stres ve tükenmişlik gibi bakım verenin yaşadığı sorunlar
e) Diğer evde bakım ekibi üyelerinin yaşadığı psikososyal sorunlar

Cevap: e) Diğer evde bakım ekibi üyelerinin yaşadığı psikososyal sorunlar

Açıklama: Sosyal hizmet uzmanları doğrudan hasta ve ailesiyle ilgilenir, diğer bakım ekibi üyelerinin sorunlarına müdahale etmezler.

10. Aşağıdakilerden hangisi evde bakım hizmetleri alanında görevli olan sosyal hizmet uzmanlarının rollerinden biri değildir?

a) Hasta ve aile üyelerinin hastalık durumuna uyum sağlamasında etkili olan psikolojik, sosyal, çevresel ve ekonomik etkenleri saptamak
b) Hasta ve ailesinin faydalanabileceği sosyal hizmetler hakkında onlara bilgi vermek
c) Hasta ve aile üyelerinin ulaşmak istediği hedefler doğrultusunda onlarla anlaşma yapmak
d) Hasta ve aile üyelerinin psikiyatrik yönden değerlendirerek eğer psikiyatrik bir sorun varsa müdahale etmek
e) Hasta ve aile üyeleriyle birlikte bir bakım planı geliştirmek ve bu planı uygulamak

Cevap: d) Hasta ve aile üyelerinin psikiyatrik yönden değerlendirerek eğer psikiyatrik bir sorun varsa müdahale etmek

Açıklama: Psikiyatrik değerlendirme ve müdahale sosyal hizmet uzmanının değil, psikiyatrın görevidir.