Sunucu Tabanlı Programlama Ünite -4

HTTP Metodları ve Veri Gönderimi

HTTP protokolü, istemci ile sunucu arasında veri iletişimini sağlamak için farklı metodlar kullanır. GET ve POST metodları, en yaygın kullanılan veri iletim yöntemleridir. GET metodu, verileri URL içerisinde açıkça gösterirken, POST metodu verileri URL’de gizleyerek, doğrudan sunucuya iletilmesini sağlar. Özellikle kullanıcı giriş bilgileri gibi hassas verilerin iletilmesinde POST metodu tercih edilmelidir. Bunun yanı sıra, PATCH ve PUT metodları, verilerin güncellenmesi için kullanılırken, DELETE metodu bir kaynağın kaldırılmasını sağlar.

URL Bileşenleri ve Yapısal Önemi

Bir URL (Uniform Resource Locator), bir web kaynağına erişmek için kullanılan standart bir adres sistemidir. URL’nin temel bileşenleri şunlardır:

• Protokol (HTTP/HTTPS): Veri iletiminde kullanılan iletişim protokolüdür.
• Sunucu Adı (Domain Adı): Web sitesinin adresini belirtir.
• Port Numarası: İletişim için kullanılan belirli bir ağ kapısını tanımlar.
• Dosya Adı veya Yol: Sunucuda hangi kaynağa erişileceğini gösterir.

Bu bileşenlerin her biri, URL’nin doğru şekilde yönlendirilmesi ve kullanıcı deneyiminin iyileştirilmesi açısından kritiktir. Cache süresi gibi kavramlar, URL’nin doğrudan bir parçası olmamakla birlikte, sunucu ve tarayıcı optimizasyonları için kullanılır.

Laravel ve Rotalama

Laravel gibi modern PHP çerçeveleri, rotalama mekanizmasını etkin bir şekilde yönetmek için gelişmiş yöntemler sunar. Laravel’de rotalar, genellikle routes/web.php dosyasında tanımlanır ve belirli bir URL’ye gelen isteği ilgili kontroller fonksiyonlarına yönlendirir. Rota gruplandırma mekanizması, ortak özelliklerin tekrar edilmesini önleyerek, kodun düzenli kalmasını sağlar.

Rotaların Gruplandırılması

Laravel’de birden fazla benzer rotayı tek bir grup altında toplayarak kod tekrarını azaltmak mümkündür. Örneğin:

Route::prefix('admin')->group(function () {
    Route::get('/dashboard', [AdminController::class, 'dashboard']);
    Route::get('/users', [AdminController::class, 'users']);
});

Bu sayede, tüm rotalar “admin” ön ekiyle çağrılabilir ve aynı grup içinde ortak middleware’ler tanımlanabilir.

SEO ve URL Yapıları

Web uygulamalarında SEO (Search Engine Optimization – Arama Motoru Optimizasyonu), sayfanın arama motorları tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlar. SEO dostu URL’ler kısa, anlamlı ve anahtar kelime içeren yapıda olmalıdır. Karmaşık ve rastgele karakterlerden oluşan URL’ler, arama motorları tarafından düşük değerlendirilebilir. Örneğin:

• Kötü URL: www.site.com/index.php?id=123
• İyi URL: www.site.com/urun/elektronik/bilgisayar

Bu gibi yapılandırmalar, hem kullanıcı deneyimini artırır hem de arama motorlarının sayfa içeriğini daha iyi analiz etmesini sağlar.

Idempotent HTTP Metodları

Web uygulamalarında bazı HTTP metodları idempotent olarak kabul edilir. Idempotent bir metod, bir isteğin birden fazla kez yapılması durumunda her seferinde aynı sonucu üretmesi anlamına gelir. GET, PUT ve DELETE idempotent metodlara örnek olarak gösterilebilir. Ancak POST metodu, her çağrıldığında yeni bir veri oluşturabileceği için idempotent değildir.

Opsiyonel Parametreler ve Rotaların Esnekliği

Laravel gibi framework’lerde opsiyonel parametreler kullanılarak rotalara esneklik kazandırılabilir. Örneğin, bir kullanıcı ID’sinin opsiyonel olduğu bir rota şu şekilde tanımlanabilir:

Route::get('/kullanici/{id?}', function ($id = null) {
    return 'Kullanıcı ID: ' . ($id ?? 'Bilinmiyor');
});

Bu yapı, kullanıcının bir ID girmemesi durumunda varsayılan bir değerin atanmasını sağlar.

Rota İsimlendirme

Laravel’de rota isimlendirme, URL değişikliklerine karşı uygulamanın dayanıklı olmasını sağlar. Eğer bir rota için isimlendirme yapılırsa, doğrudan bu ismi kullanarak yönlendirme yapılabilir:

Route::get('/kullanici/profil', [UserController::class, 'show'])->name('profile');

Bu durumda, rota route('profile') şeklinde çağrılabilir ve ilerleyen süreçte URL değişse bile uygulama bozulmadan çalışmaya devam eder.

Sonuç

Sunucu tabanlı programlamada rotalama, web uygulamalarının güvenliği, performansı ve yönetilebilirliği açısından kritik bir bileşendir. HTTP metodlarının doğru kullanımı, URL yapılarının SEO uyumlu olması ve rotaların verimli şekilde tanımlanması, başarılı bir web uygulaması geliştirmek için temel gerekliliklerdir. Laravel gibi modern framework’ler, bu süreçleri kolaylaştırarak, geliştiricilerin daha esnek ve yönetilebilir projeler oluşturmasına yardımcı olur

1: HTTP metodlarından hangisi veri gönderirken URL’de görünmeyecek şekilde iletim sağlar?

A) GET
B) HEAD
C) OPTIONS
D) TRACE
E) POST

Cevap : E) POST

Açıklama : HTTP protokolünde veri iletimi için kullanılan iki temel yöntem GET ve POST’tur. GET metodu, verileri URL’de açıkça gösterirken, POST metodu verileri body içinde şifreleyerek gönderir. Bu, özellikle kullanıcı giriş bilgileri gibi hassas verilerin güvenli bir şekilde iletilmesini sağlar. GET metodu tarayıcı geçmişine kaydedilir ve önbelleğe alınabilirken, POST metodu daha güvenlidir ve büyük boyutlu veri göndermek için daha uygundur.

2: Aşağıdakilerden hangisi bir URL’nin temel bileşenlerinden biri değildir?

A) Cache süresi
B) Port numarası
C) Protokol
D) Dosya adı
E) Sunucu adı

Cevap : A) Cache süresi

Açıklama : Bir URL’nin temel bileşenleri şunlardır:
– Protokol (http, https)
– Sunucu adı (domain adı)
– Port numarası (varsayılan olarak HTTP için 80, HTTPS için 443)
– Dosya adı veya yol (/index.html, /urunler/)
Cache süresi ise URL’nin bir parçası değil, tarayıcı veya sunucu tarafında belirlenen bir optimizasyon ayarıdır.

3: Laravel’de rota gruplandırması yapılmasının temel amacı nedir?

A) Ortak özellikleri tek seferde uygulamak
B) Sunucu performansını artırmak
C) Veritabanı bağlantılarını optimize etmek
D) URL yapısını kısaltmak
E) Hata ayıklamayı kolaylaştırmak

Cevap : A) Ortak özellikleri tek seferde uygulamak

Açıklama : Laravel’de route grupları, ortak özelliklere sahip rotaları tek bir grup altında toplamayı sağlar. Middleware, prefix ve namespace gibi ortak özellikleri her rota için tekrar tekrar tanımlamak yerine, bir gruplama yapılarak kod tekrarını azaltabilir ve yönetilebilirliği artırabiliriz.

4: Web uygulamalarında URL yapısının SEO açısından önemli olmasının sebebi nedir?

A) Sunucu yükünü azaltması
B) Sayfanın daha hızlı yüklenmesi
C) Güvenlik seviyesini artırması
D) Kullanıcı girişini kolaylaştırması
E) Arama motorlarının içeriği daha iyi anlayabilmesi

Cevap : E) Arama motorlarının içeriği daha iyi anlayabilmesi

Açıklama : SEO (Arama Motoru Optimizasyonu) açısından temiz ve anlamlı URL yapıları, arama motorlarının içeriği daha iyi analiz etmesini sağlar. Karmaşık ve anlamsız URL’ler, arama motorları tarafından daha düşük sıralamalara neden olabilir. Anahtar kelime içeren, kısa ve anlamlı URL’ler SEO açısından daha avantajlıdır.

5: Laravel’de hangi HTTP metodu bir kaynağın tamamını güncellemek için kullanılır?

A) PATCH
B) PUT
C) POST
D) DELETE
E) GET

Cevap : B) PUT

Açıklama : PUT metodu, bir kaynağın tamamını güncellemek için kullanılırken, PATCH metodu yalnızca belirli alanları değiştirmek için kullanılır. Eğer bir kaynağın tamamen değiştirilmesi gerekiyorsa, PUT metodu kullanılmalıdır.

6: Opsiyonel parametreli bir rotada aşağıdaki karakterlerden hangisi kullanılır?

A) #
B) &
C) +
D) ?
E) @

Cevap : D) ?

Açıklama : Opsiyonel parametreler genellikle ? ile gösterilir. Laravel’de opsiyonel parametreleri belirlemek için şu şekilde bir tanımlama yapılır:

Route::get('/kullanici/{id?}', function ($id = null) {
return 'Kullanıcı ID: ' . $id;
});
Burada {id?} kısmı opsiyonel parametre olarak tanımlanmıştır.

7: HTTP protokolünde “idempotent” bir metodun özelliği nedir?

A) Veriyi şifreleyerek iletmesi
B) Yalnızca GET isteklerini kabul etmesi
C) Önbellekleme yapamaması
D) Her zaman aynı sonucu üretmesi
E) Yüksek performanslı olması

Cevap : D) Her zaman aynı sonucu üretmesi

Açıklama : Idempotent metotlar, aynı isteğin birden fazla kez yapılması durumunda aynı sonucu üretmesi anlamına gelir. GET, PUT ve DELETE idempotent olarak kabul edilirken, POST metodu idempotent değildir, çünkü her POST isteği yeni bir kaynak oluşturabilir.

8: Laravel’de bir rotaya isim vermenin asıl amacı nedir?

A) SEO performansını artırmak
B) URL yapısını gizlemek
C) Rota yönetimini kolaylaştırmak
D) Veritabanı sorgularını hızlandırmak
E) Güvenlik seviyesini artırmak

Cevap : C) Rota yönetimini kolaylaştırmak

Açıklama : Rota isimlendirme, Laravel uygulamalarında rotaların daha okunaklı ve yönetilebilir olmasını sağlar.

Örneğin:

Route::get('/kullanici/profil', [UserController::class, 'show'])->name('profile');

Bu şekilde, route(‘profile’) ile rotaya erişilebilir ve URL değiştiğinde bile kodun bozulmasını engeller.

9: Aşağıdakilerden hangisi modern web uygulamalarında rotalama sisteminin bir avantajı değildir?

A) Güvenliği artırması
B) Dosya boyutunu küçültmesi
C) URL yapısını fiziksel dosya sisteminden bağımsız hale getirmesi
D) Dinamik içerik üretimini kolaylaştırması
E) SEO dostu URL’ler oluşturabilmesi

Cevap : B) Dosya boyutunu küçültmesi

Açıklama : Rotalama sistemleri URL yapısını düzenleyerek güvenlik, SEO ve yönetilebilirlik sağlar. Ancak, dosya boyutunu küçültmekle doğrudan bir ilişkisi yoktur.

10: Laravel’de Request sınıfının temel görevi nedir?

A) Veritabanı bağlantısı oluşturmak
B) HTTP yanıtlarını formatlamak
C) İstemciden gelen parametreleri yönetmek
D) Güvenlik duvarı oluşturmak
E) Oturum yönetimi sağlamak

Cevap : C) İstemciden gelen parametreleri yönetmek

Açıklama : Request sınıfı, form verilerini almak, doğrulamak ve işlem yapmak için kullanılır. Örneğin:

$request->input('email');

Bu, kullanıcının gönderdiği email parametresini güvenli şekilde almaya yardımcı olur