Ticaret Hukuku 2023-2024 Vize Soruları

Giriş

Ticaret Hukuku, ticari faaliyetleri düzenleyen, tacirlerin hak ve yükümlülüklerini belirleyen dinamik bir özel hukuk dalıdır. Bu hukuk dalı, Sermaye Piyasası Hukuku ve Rekabet Hukuku gibi alanları kapsarken, Medeni Hukuk ve “Borçlar Hukuku” gibi genel hukuk dallarından ayrılır. Bu makalede, ticaret hukukunun temelini oluşturan ticari işletme ve tacir kavramları ile bu kavramlara bağlanan hukuki sonuçlar incelenecektir.

Ticaret Hukukunun Merkezi: Ticari İşletme

Türk Ticaret Kanunu (TTK) sisteminde, tacir, ticari iş, ticari hüküm gibi temel kavramlar “ticari işletme” kavramı ölçüt alınarak düzenlenmiştir. Bu durum, “ticari işletme kavramının TTK sisteminin merkez kavramı olduğunu” göstermektedir. Bir ticari işletmenin unsurları; gelir elde etme amacı (fiilen kâr elde edilmesi şart değildir), devamlılık, bağımsızlık ve esnaf faaliyeti sınırlarını aşan bir kapasiteye sahip olmaktır. İşletmenin “en az iki ortak tarafından işletilmesi” ise zorunlu bir unsur değildir.

Ticari İşletme – Esnaf İşletmesi Ayrımı: TTK, ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınırı belirlemek için objektif bir ölçüt getirmiştir. Bu ölçüt, “Cumhurbaşkanı kararı (eski Bakanlar Kurulu) ile belirlenen matematiksel kesin değerlerdir” (örn: yıllık gelir sınırı).

Tacir Kimdir?

TTK’ya göre, bir ticari işletmeyi “kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişi” “Tacir” sıfatını kazanır. Bu tanım önemlidir:

• Küçük veya Kısıtlılar: Eğer ticari işletme bir küçük veya kısıtlı adına yasal temsilcisi (veli/vasi) tarafından işletiliyorsa, tacir sıfatı yasal temsilciye değil, “küçük veya kısıtlıya” ait olur.
• Tacir Yardımcıları: Tacire bağlı olarak, onun emir ve kumanda zinciri altında çalışan kişilere bağlı tacir yardımcısı denir. İşletmeyi yönetmek ve ticaret unvanı altında taciri temsil etmek üzere yetkilendirilen en üst düzey yardımcı ise “Ticari Mümessil”dir.

Ticari İş ve Ticari Hükümler

Ticaret hukukunun uygulama alanı “ticari işlerdir”. TTK’da düzenlenen tüm hususlar (örn: poliçe, bono) veya bir ticari işletmeyi ilgilendiren tüm işler ticari iştir.

• Ticari İş Karinesi: “Bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır.” Bu yasal varsayıma “ticari iş karinesi” denir. Tacir, bir işlemin ticari işletmesiyle ilgili olmadığını karşı tarafa açıkça bildirirse, bu karinenin aksini kanıtlamış olur ve o iş “adi iş” sayılır. Tacirin “evlilik sözleşmesi” gibi özel hayatına ilişkin işlemleri ise halin icabı gereği ticari iş sayılmaz.
• Ticari Hükümler: Uyuşmazlıklarda hâkimin uygulayacağı hükümlerin belirli bir sırası vardır: 1. Emredici Kanun Hükümleri, 2. Sözleşme Hükümleri, 3. Tamamlayıcı/Yorumlayıcı Ticari Hükümler, 4. Ticari Örf ve Âdet, 5. Genel Hükümler (Medeni Kanun vb.). Yargıtay’ın yerleşik görüşüne göre, ticari örf ve âdet kuralları, yedek nitelikteki kanun hükümlerinin aksine uygulanamaz.

Ticari Yargı

Ticari uyuşmazlıkların çözüldüğü yer ticari mahkemelerdir. Asliye Ticaret Mahkemesi ile Asliye Hukuk Mahkemesi arasındaki ayrım, bir “görev ayrımıdır”. Ticari davalar ikiye ayrılır:

• Mutlak Ticari Davalar: Tarafların tacir olup olmadığına bakılmaksızın, “TTK’da düzenlenen hususlardan” doğan davalardır.
• Nispi Ticari Davalar: Her iki tarafın da tacir olduğu ve uyuşmazlığın her iki tarafın da “ticari işletmesiyle ilgili” olduğu davalardır.

Tacir Olmanın Sonuçları

Tacir sıfatı, kişiye adi işlere göre daha ağır yükümlülükler getirir. Örneğin, tacirler basiretli bir iş insanı gibi davranmak zorunda olduklarından, ticari borçları için kararlaştırılan fahiş bir “cezai şartın indirilmesini” talep edemezler. Ayrıca, ticari işlerde (adi işlerin aksine) belirli şartlar altında “bileşik faiz” uygulanması mümkündür.

1. “Gerçek kişi tacir bir hukuki işlemi yaptığı sırada bu işlemin ticari işletmesi ile ilgili olmadığını karşı tarafa açıkça bildirmesi durumu” hukuki olarak aşağıdakilerden hangi sonucu doğurur?

A) Bu hukuki işlem karşı tarafı bağlamaz.
B) Bu hukuki işlemden doğan borcun tabi olduğu zaman aşımı süresi kısalır.
C) Gerçek kişi tacir ticari iş karinesinin aksini kanıtlamış olur.
D) Bu hukuki işlem taciri bağlamaz.
E) Karşı taraf bu işlemin sonucunda bir zarara uğrarsa tacirden bunun tazminini talep edemez.

Cevap : C) Gerçek kişi tacir ticari iş karinesinin aksini kanıtlamış olur.

Açıklama : Türk Ticaret Kanunu (TTK) m. 19/1 gereği, bir tacirin yaptığı borçların ticari olması asıldır (ticari iş karinesi). Tacir, işlemin ticari işletmesiyle ilgili olmadığını **açıkça bildirdiğinde**, bu karinenin aksi kanıtlanmış olur ve işlem adi iş niteliği kazanır.

2. Yargıtay’ın yedek veya yorumlayıcı nitelikteki kanun hükümlerinin aksine örf veya adet kuralları ile değiştirilip değiştirilemeyeceği sorunu hakkındaki görüşü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yedek veya tamamlayıcı nitelikteki kanun hükümlerinin aksine örf veya âdet kuralları ile değiştirilemeyeceği görüşündedir.
B) Yedek veya tamamlayıcı nitelikteki kanun hükümlerinin aksine örf veya âdet kuralları ile değiştirilebileceği görüşündedir.
C) Yedek veya tamamlayıcı nitelikteki hukuk kurallarının aksine örf ve âdet kuralları ile bu örf ve âdet kurallarının en az 5 yıl uygulanmış olmaları koşuluyla değiştirilebileceği görüşündedir.
D) Yedek veya tamamlayıcı nitelikteki hukuk kurallarının aksine örf ve âdet kuralları ile bu örf ve âdet kurallarının en az 10 yıl uygulanmış olmaları koşuluyla değiştirilebileceği görüşündedir.
E) Yedek ve veya tamamlayıcı nitelikteki hukuk kurallarının aksine örf ve âdet kuralları ile bu örf ve âdet kurallarının 5 yıldan daha uzun bir süre uygulanmış olmaları koşuluyla değiştirilebileceği görüşündedir.

Cevap : A) Yedek veya tamamlayıcı nitelikteki kanun hükümlerinin aksine örf veya âdet kuralları ile değiştirilemeyeceği görüşündedir.

Açıklama : TTK m. 1/2’ye göre, örf ve âdet kuralları, ticari hükümlere ek (tamamlayıcı) kaynak olarak uygulanır. Ancak **Yargıtay**, örf ve âdet kurallarının, yedek (emredici olmayan) nitelikteki kanun hükümlerinin aksine kullanılarak bu hükümleri değiştirebileceği görüşünü **kabul etmemektedir**.

3. Aşağıdaki kavramlardan hangisi ticari hüküm kavramının kapsamına dahil değildir?

A) Ticari örf ve adet kuralları
B) Tacir veya tacir yardımcıları ile ilgili örf ve adet kuralları
C) TTK’dan başka kanunlarda yer almakla beraber ticari işletme ile ilgili olan hükümler
D) TTK’da yer alan bütün hükümler
E) Ticari işletme ile ilgili olmak kaydıyla örf ve adet kuralları

Cevap : B) Tacir veya tacir yardımcıları ile ilgili örf ve adet kuralları

Açıklama : **Ticari hüküm** kavramı, TTK m. 1 uyarınca TTK’da yer alan hükümleri (D), ticari işletme ile ilgili diğer kanunlardaki hükümleri (C) ve ticari örf ve adet kurallarını (A, E) kapsar. Ancak Ticari örf ve adet kuralları, **tacir veya tacir yardımcılarının şahıslarına değil**, **ticari işletme faaliyetine** (objektif) ilişkin olmalıdır. Bu nedenle B şıkkı, ticari hükmün kapsamına dahil değildir.

4. Küçük veya kısıtlılara ait bir ticari işletmenin, bunlar adına yasal temsilcisi tarafından işletilmesi durumunda tacir sıfatı aşağıdakilerden hangisine ait olur?

A) Ticari işletme müdürüne
B) Küçük veya kısıtlıya
C) Yasal temsilciye
D) Ticari işletmenin yönetim kurulu başkanına
E) Hem yasal temsilciye hem de küçük veya kısıtlıya

Cevap : B) Küçük veya kısıtlıya

Açıklama : TTK m. 13’e göre, bir ticari işletme küçük veya kısıtlı adına yasal temsilci (veli veya vasi) tarafından işletilirse, tacir sıfatı **küçük veya kısıtlıya** ait olur. Yasal temsilci, tacir sıfatını kazanmaz.

5. Aşağıdaki kavramlardan hangisi ticari hükümlerin uygulanma alanına dâhildir?

A) Adi işler
B) Taraflarından sadece birisi tacir olan işler
C) Taraflarından ikisi de tacir olan işler
D) Ticari işler
E) Tacirin yaptığı ticari işletmesi ile ilgili olmayan bütün işler

Cevap : D) Ticari işler

Açıklama :

6. Tarafların tacir olduğu ve dava konusu uyuşmazlığın konusunun da bunların ticari işletmesiyle ilgili olduğu davalar hangi tür ticari davalar grubu kapsamında yer almaktadır?

A) Maddi ticari davalar
B) Usuli ticari davalar
C) Mutlak ticari davalar
D) Basit ticari davalar
E) Nispi ticari davalar

Cevap : E) Nispi ticari davalar

Açıklama : **Nispi ticari davalar** (veya subjektif ticari davalar), TTK m. 4/1’in 2. fıkrasında düzenlenmiştir: Her iki tarafın da tacir olduğu ve uyuşmazlığın her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili olduğu davalardır.

7. Aşağıdaki ifadelerden hangisi gerçek kişilerde tacir sıfatının kazanılması için gerekli koşulları toplu olarak içermektedir?

A) Bir ticari işletmenin var olması, faaliyette bulunması ve kısmen dahi olsa bir küçük veya kısıtlı adına işletilmesi
B) Bir ticari işletmenin var olması, faaliyette bulunması ve belirli bir dönemle sınırlı olarak işletilmesi
C) Bir ticari işletmenin var olması, faaliyette bulunması ve bu faaliyetin kısmen dahi olsa kendi adına yürütülmesi
D) Bir ticari işletmenin var olması, faaliyette bulunması ve bu faaliyetin tamamen kendi adına yürütülmesi
E) Bir ticari işletmenin var olması, faaliyette bulunması ve bu faaliyetin bir küçük veya kısıtlı adına kanuni temsilci sıfatıyla yürütülmesi

Cevap : C) Bir ticari işletmenin var olması, faaliyette bulunması ve bu faaliyetin kısmen dahi olsa kendi adına yürütülmesi

Açıklama : TTK m. 12/1’e göre gerçek kişilerde tacir sıfatının kazanılması için; 1) Bir ticari işletme olmalı, 2) İşletme faaliyette bulunmalı, 3) Faaliyet **kendi adına** (kısmen dahi olsa) yürütülmelidir.

8. Ticaret hukuku ile iktisat biliminin, ekonomik etkinlikler alanındaki rolleri bakımından temel farkı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ticaret hukukunun ekonomik etkinlikler alanına kamu kurumları aracılığı ile müdahale etmesidir.
B) Ticaret hukukunun rolü statik iktisat biliminin rolü dinamiktir.
C) Ticaret hukuku aktif iktisat bilimi ise pasif rol oynar.
D) Ticaret hukuku pasif iktisat bilimi ise aktif rol oynar.
E) Ticaret hukukunun rolü değişken, iktisat biliminin rolü ise sabittir.

Cevap : C) Ticaret hukuku aktif iktisat bilimi ise pasif rol oynar.

Açıklama : **Ticaret hukuku**, piyasada belli kuralları **koyar** ve **uygular** (aktif/normatif rol). **İktisat bilimi** ise piyasadaki davranışları ve kuralları **analiz eder** ve **açıklar** (pasif/pozitif rol). Bu nedenle bu karşılaştırma doğrudur.

9. Aşağıdaki hukuk dallarından hangisi ticaret hukuku kapsamına dahil değildir?

A) Rekabet hukuku
B) Patent hukuku
C) Sermaye piyasası hukuku
D) Borçlar hukuku
E) Marka hukuku

Cevap : D) Borçlar hukuku

Açıklama : Ticaret hukuku, **Borçlar Hukukunun** (Özel Hukuk) özel hükümlerini barındırır, ancak Borçlar Hukuku başlı başına ayrı ve daha geniş bir hukuk dalıdır, ticaret hukukunun kapsamında yer almaz.

10. Bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa işleten kişi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ticari temsilci
B) Komisyoncu
C) Acente
D) Esnaf
E) Tacir

Cevap : E) Tacir

Açıklama : TTK m. 12 gereği, bir ticari işletmeyi kısmen dahi olsa **kendi adına** işleten kişi **Tacir** sıfatını kazanır.

11. Asliye ticaret mahkemeleri ile Asliye hukuk mahkemeleri arasındaki ayrıma ilişkin hukuki vasıflandırma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yetki ayrımı
B) Hem yetki hem de görev ayrımı
C) Yargı usulüne ilişkin bir ayrım
D) Maddi içeriğe ilişkin ayrım
E) Görev ayrımı

Cevap : E) Görev ayrımı

Açıklama : Ticari davalara bakma yetkisi Asliye Ticaret Mahkemelerine, diğer davalara Asliye Hukuk Mahkemelerine aittir. İki mahkeme arasındaki bu ayrım **Görev Ayrımı** olarak adlandırılır.

12. Tacirin ticari işletmeyi yönetmek ve işletmeye ilişkin işlemlerde ticaret unvanı altında ticari temsil yetkisi ile kendisini temsil etmek üzere açıkça ya da örtülü olarak yetki verdiği kişi hangi tacir yardımcısıdır?

A) Ticari mümessil
B) Sözleşme yapma yetkisini haiz acente
C) Ticari vekil
D) Komisyoncu
E) Aracı acente

Cevap : A) Ticari mümessil

Açıklama : Ticari işletmeyi yönetmek ve ticaret unvanı altında taciri temsil etmek üzere yetkilendirilen tacir yardımcısı, **Ticari Mümessil**’dir (Ticaret Temsilcisi). Yetkisi, tacirin kendisi hariç, en geniş temsil yetkisidir.

13. Aşağıdakilerden hangisinde tacirin yaptığı hukuki işlem, halin icabı gereği ticari iş niteliğinde sayılmaz?

A) Kuyumcudan aldığı takılara ilişkin alım satım sözleşmesi
B) Otomobil alım veya satım sözleşmesi
C) Bir inşaat mühendisi ile yaptığı kat karşılığı inşaat sözleşmesi
D) Bir ressam ile yaptığı eser sözleşmesi
E) Evlilik sözleşmesi

Cevap : E) Evlilik sözleşmesi

Açıklama : TTK m. 19/1’e göre, bir tacirin yaptığı borç ticari sayılır, ancak **halin icabına** (işin niteliğine) göre ticari sayılmayan işler istisnadır. **Evlilik sözleşmesi**, ticari işletmeyle ilgili olmadığı ve kişisel hukuku ilgilendirdiği için halin icabı gereği ticari iş niteliğinde sayılmaz.

14. Bağlı tacir yardımcıları ifadesindeki ‘bağlılık’ kavramından aşağıdakilerden hangisi anlaşılmaktadır?

A) Emir ve kumanda zinciri ile tacire ve onun hukuki temsilcilerine bağlı olma ve bu bağlılık gereği bu kişilerin emri, nezareti ve denetimi altında bulunma durumu
B) Yardımcısı olduğu tacirin çıkarlarını koruma ve tacire sadakat gösterme
C) Tacirin tekel hakkı ile faaliyette bulunduğu bölgede başka tacirlerin yardımcılığını üstlenmeme
D) Tacir yardımcısı olarak çalıştığı ticari işletmenin çıkarlarının korunması ve sadakat gösterilmesi gerekliliği
E) Tacir yardımcısı olarak çalıştığı ticari işletmenin sırlarını ifşa etmeme

Cevap : A) Emir ve kumanda zinciri ile tacire ve onun hukuki temsilcilerine bağlı olma ve bu bağlılık gereği bu kişilerin emri, nezareti ve denetimi altında bulunma durumu

Açıklama : **Bağlı tacir yardımcıları** (ticari mümessil, vekil vb.), tacirle hizmet sözleşmesi veya iş akdi ile bağlı olan, yani tacirin **emir ve kumanda zinciri** altında çalışan kişilerdir.

15. Aşağıdaki kanunlardan hangisi ticaret hukukunun kapsamında yer almaz?

A) Türk Medeni Kanunu
B) Kanuni Faiz ve Temerrüd Faizine İlişkin Kanun
C) Rekabetin Korunması Hakkında Kanun
D) Bankacılık Kanunu
E) Sermaye Piyasası Kanunu

Cevap : A) Türk Medeni Kanunu

Açıklama : **Türk Medeni Kanunu**, ticaret hukukunun özel hükümleri barındırdığı Özel Hukuk’un ana kaynağıdır ancak kendisi ticaret hukukunun kapsamında yer almaz.

16. Ticari işletmenin devri sözleşmesinin kapsamına aşağıdakilerden hangisi için istisna konulamaz?

A) Ticaret unvanı
B) Sürekli olarak işletme faaliyetine özgülenen malvarlığı unsurları
C) Ticari işletmenin alacak hakları
D) Marka
E) Diğer fikri mülkiyet hakları

Cevap : B) Sürekli olarak işletme faaliyetine özgülenen malvarlığı unsurları

Açıklama : Ticari işletmenin devri, işletmenin devamlılığını sağlayan **sürekli olarak işletme faaliyetine özgülenen malvarlığı unsurlarını** (çekirdek malvarlığı) içermek zorundadır. Devir sözleşmesine bu unsurların devir kapsamı dışında tutulacağına dair bir istisna **konulamaz**.

17. TTK’da düzenlenmiş olan ticari iş, ticari hüküm, tacir gibi bazı temel kavramların ticari işletme kavramı ölçüt alınmak suretiyle düzenlenerek tanımlanmış olmasından aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılabilir?

A) Ticari işletme kavramının ölçüt alınması suretiyle düzenlenmiş olan söz konusu kavramların ticari İşletme kavramı ile çok benzer oldukları
B) Ticari işletme kavramının TTK sisteminin merkez kavramı olduğu
C) Ticari işletme kavramının bu kavramlarla iç içe geçmiş olduğu veya örtüştüğü
D) Ticari işletme kavramının bu kavramlara bağımlı olduğu
E) Ticari işletmenin ticaret hukuku alanındaki bütün hukuki işlemlere konu veya taraf olduğu

Cevap : B) Ticari işletme kavramının TTK sisteminin merkez kavramı olduğu

Açıklama : Ticari İşletme kavramının (TTK m. 11), ticari hüküm (m. 3), ticari iş (m. 3) ve tacir (m. 12) gibi temel kavramların tanımlanmasında ölçüt olarak kullanılması, **ticari işletme kavramının TTK sisteminin merkez kavramı** olduğu yargısını gösterir.

18. “Bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır.” ifadesi aşağıdaki kavramlardan hangisini tanımlamaktadır?

A) Ticari iş kavramının kapsamını
B) Tacirin yükümlülüklerini
C) Tacirlerin borçlarının hukuki niteliğini
D) Ticari iş karinesini
E) Tacirin borçlarını

Cevap : D) Ticari iş karinesini

Açıklama : Verilen ifade, Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK m. 19/1) **Ticari İş Karinesi**’ni tanımlamaktadır. Bu karine, aksine bir bildirim veya halin icabı olmadıkça, tacirin yaptığı tüm işlerin ticari iş sayılacağını öngörür.

19. TTK sisteminde ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınırın belirlenmesine ilişkin objektif ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?

A) Esnaf faaliyetinin sadece maddi değeri düşük olan emtiayı kapsaması
B) Esnaf işletmesinin faaliyetinin sermayeden daha ziyade emeğe dayanması
C) Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak olan kararnamede matematiksel kesin değerlerle belirlenmesi
D) Esnaf faaliyetinin daima gerçek kişiler tarafından yürütülmesi
E) Esnaf faaliyetinin ticari işletme faaliyetinden daha basit bir organizasyonu gerektirmesi

Cevap : C) Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak olan kararnamede matematiksel kesin değerlerle belirlenmesi

Açıklama : TTK m. 15’e göre esnaf, ticari işletme için öngörülen hadleri aşmayan faaliyeti yürütendir. Bu sınırın belirlenmesi, objektiflik sağlamak amacıyla **Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılacak olan kararnamede matematiksel kesin değerlerle** (ciro, sermaye vb. gibi ölçütlerle) yapılır.

20. TTK’da düzenlenen hususlardan doğan uyuşmazlıklara ilişkin davalar hangi tür ticari davalar grubu kapsamında yer almaktadır?

A) Nispi ticari davalar
B) Usuli ticari davalar
C) Ağır ticari davalar
D) Mutlak ticari davalar
E) Basit ticari davalar

Cevap : D) Mutlak ticari davalar

Açıklama : TTK m. 4/1’in 1. fıkrasında sayılan ve kanunda açıkça “ticari dava” olarak nitelendirilen davalar (örneğin şirketler hukuku, kıymetli evrak hukuku) veya **TTK’da düzenlenen bir husustan doğan** davalar, **Mutlak Ticari Davalar** grubunda yer alır. Bu davaların ticari sayılması için tarafların tacir olmasına gerek yoktur.