Kamu Yönetimi 2025-2026 Vize Soruları

Giriş

Kamu yönetimi, devletin temel amaçlarını gerçekleştirmek, kamu hizmetlerini yürütmek ve kamu yararını sağlamak amacıyla örgütlenmiş bir yapıdır. Bu yapı, Bakanlıklar, üniversiteler ve yerel yönetimler gibi kamu kurumlarını kapsar; ancak özel hukuk tüzel kişisi olan “dernekler” bu alanın dışında kalır. Bu makalede, Türkiye’deki kamu yönetiminin yapısı, temel ilkeleri ve bu yapıyı oluşturan idari birimler incelenecektir.

Merkezi İdare ve Taşra Teşkilatı

Merkezi idare, kamu hizmetlerinin “başkent teşkilatı” ve “taşra teşkilatı” aracılığıyla yürütüldüğü, tek bir “devlet tüzel kişiliği” altında toplanan yapıdır.

• Başkent Teşkilatı: En üstte Cumhurbaşkanlığı yer alır. Türkiye Varlık Fonu da doğrudan Cumhurbaşkanlığı’na bağlıdır. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı ise Hukuk ve Mevzuat, Personel ve Prensipler gibi genel müdürlüklerden oluşur; Emniyet Genel Müdürlüğü ise İçişleri Bakanlığı’na bağlıdır. Başkentte ayrıca Milli Güvenlik Kurulu (MGK) gibi “iki ayda bir” toplanan ve Danıştay gibi Anayasa’da düzenlenen yardımcı kuruluşlar bulunur. Danıştay üyeleri “Cumhurbaşkanı ve Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK)” tarafından atanır.
• Taşra Teşkilatı: Merkezin yetkilerinin illerde ve ilçelerde kullanılmasıdır. İl İdaresi ve İlçe İdaresi bu teşkilatın parçasıdır. Vali, ilde devletin başıdır ancak belediye ve üniversiteler gibi ayrı tüzel kişiliğe sahip kurumların “hiyerarşik amiri değildir”; aralarındaki ilişki “idari vesayet”tir. Valinin, merkeze danışmadan merkezin yetkilerini kullanabilmesine “yetki genişliği” ilkesi denir. Kaymakam ise ilçede genel idareyi düzenler ancak özerk yapıdaki “yükseköğretim kurumları memurlarının disiplin amiri değildir”.

İdarenin Bütünlüğü: Hiyerarşi ve İdari Vesayet

İdarenin bütünlüğü iki temel ilkeyle sağlanır:

• Hiyerarşi: Aynı tüzel kişilik (örneğin devlet) içindeki üst makamın ast makam üzerindeki hukuki gücüdür. Üst, astın işlemlerini hem hukukilik hem de yerindelik açısından denetler ve astına disiplin işlemi yapabilir.
• İdari Vesayet: Merkezi idarenin (örn: İçişleri Bakanlığı), “İl Özel İdaresi” veya “Belediye” gibi ayrı kamu tüzel kişiliğine sahip yerinden yönetim kuruluşları üzerindeki denetim yetkisidir. Hiyerarşinin aksine idari vesayet denetimi, kural olarak “yerindelik denetimi” yapamaz; yalnızca hukuka uygunluk denetimi ile sınırlıdır.

Devletin Büyümesi ve Yönetim Anlayışları

Devletin büyümesinde kentleşme, ticari faaliyetler, gelirin yeniden bölüştürülmesi ve bürokratların bütçelerini maksimize etme eğilimi gibi faktörler etkili olmuştur. “Devletin ekonomiyi kontrol etmek istememesi” ise büyümeye değil, küçülmeye yol açar.

• Geleneksel Kamu Yönetimi: Max Weber’in bürokrasi modeline dayanan, katı hiyerarşi ve kurallarla işleyen bir anlayıştır.
• Yeni Kamu İşletmeciliği (YKİ): 1980’lerde belirginleşen bu yaklaşım, geleneksel yönetimin “kırtasiyeciliğine” tepki olarak doğmuştur. İşletmeci bir anlayışla devleti sınırlandırmayı, verimliliği ve etkinliği artırmayı hedefler. “Kamulaştırma” değil, özelleştirme bu anlayışa uygundur. YKİ’ye yöneltilen eleştiriler arasında demokrasi açısından zaaflar oluşturması yer alırken, “kırtasiyeciliği azaltması” bir eleştiri değil, amaçtır.
• Yönetişim (Governance): 1990’ların ikinci yarısından itibaren öne çıkan bu kavram, yönetimin sadece devletle değil, “sivil toplum ve özel sektörle birlikte” yapılmasını savunur ve “dikey örgütlenmeyi” reddeder.

Kamu Hizmeti ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT)

Kamu hizmetinin temel amacı kâr elde etmek değildir ve kesintisiz sürmesi gerekir, ancak “özel sektöre yaptırtılabilir”. Kamu yönetiminin toplumsal düzeni sağladığı hizmetlere kolluk hizmetleri denir. İktisadi alanda faaliyet gösteren “Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT’ler)” ise, kâr amacı da güttükleri için “özel sektör yönetimine daha yakın” bir anlayışa sahip olmaları beklenir.

Sonuç

Kamu yönetimi, “Liberalizm” gibi devletin sınırlanmasını savunan ideolojilerden, “Faşizm” gibi devleti kutsayan ideolojilere kadar farklı siyasi düşüncelerden etkilenmiştir. Kamu politikalarını uygulayan başat aktör olan kamu yönetimi, siyaset ve yönetim arasındaki ayrımı reddeden “Dwight Waldo” gibi düşünürlerin katkılarıyla sürekli bir gelişim içindedir.

1. Bir belediye ile İçişleri Bakanlığı arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisi ile nitelenebilir?

A) Hiyerarşi ilişkisi

B) İdari vesayet ilişkisi

C) Medeni vesayet ilişkisi

D) Eşitlik ilişkisi

E) Ast-üst ilişkisi

Cevap : B) İdari vesayet ilişkisi

Açıklama : Hiyerarşi, aynı kamu tüzel kişiliği içindeki (örn: Vali-Kaymakam) ast-üst ilişkisidir. “İdari vesayet” ise, merkezi idarenin (İçişleri Bakanlığı) yerinden yönetim kuruluşları (Belediye) üzerinde sahip olduğu, kanunla sınırlı denetim yetkisidir. İki farklı kamu tüzel kişiliği arasında söz konusudur.

2. Aşağıdaki kamu kurumlarından hangisinde özel sektör yönetimine daha yakın bir anlayış olması beklenir?

A) İlçe idaresi

B) Başkent teşkilatı

C) Bakanlıklar

D) Kamu İktisadi Teşebbüsleri

E) İl idaresi

Cevap : D) Kamu İktisadi Teşebbüsleri

Açıklama : Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT), devletin ticari ve sınai faaliyet yürütmek amacıyla kurduğu, kâr amacı güden işletmelerdir (örn: TCDD, ÇAYKUR). Bu nedenle, klasik bürokratik yapılardan ziyade, esneklik ve kârlılık odaklı özel sektör yönetimine daha yakın bir anlayışla yönetilmeleri beklenir.

3. Aşağıdakilerden hangisi devletin büyümesinde etkili olan faktörlerden biri değildir?

A) Kamu hizmetlerinin pahalı olduğu inancı

B) Devletin toplum üzerindeki siyasi gücünü artırmak istemesi gibi siyasi sebeplerle ekonomik hayata girmesi

C) Ticari ve sınai faaliyetler

D) Gelişmiş ülkelerde, gelirin yeniden bölüştürülmesi politikası

E) Kentleşme

Cevap : A) Kamu hizmetlerinin pahalı olduğu inancı

Açıklama : Devletin büyümesi, sunduğu hizmet alanlarının (eğitim, sağlık, güvenlik) genişlemesi demektir. Kentleşme, artan sosyal talepler (D) ve devletin ekonomiye müdahalesi (B, C) bu büyümeyi tetikler. Ancak “kamu hizmetlerinin pahalı olduğu inancı”, devletin büyümesini teşvik eden bir neden değil, tam tersine, bu büyümeyi eleştiren ve devleti küçültmeyi savunan bir argümandır.

4. Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği’nin birimleri arasında yer almaz?

A) Destek ve Mali Hizmetler Genel Müdürlüğü

B) Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü

C) Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü

D) Güvenlik İşleri Genel Müdürlüğü

E) Emniyet Genel Müdürlüğü

Cevap : E) Emniyet Genel Müdürlüğü

Açıklama : “Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği”, 2018 öncesi parlamenter sistemdeki Cumhurbaşkanlığı’nın idari birimiydi. 2018’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişle birlikte bu yapı kaldırılmış ve yerine Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı kurulmuştur. Ancak sorunun sorulduğu dönemin bağlamında dahi “Emniyet Genel Müdürlüğü”, Cumhurbaşkanlığı’na değil, İçişleri Bakanlığı’na bağlı bir kuruluştur.

5. Türkiye Varlık Fonu, merkezi idare içerisinde aşağıdakilerden hangisine bağlıdır?

A) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu

B) TBMM

C) Cumhurbaşkanlığı

D) Hazine ve Maliye Bakanlığı

E) Kamu Denetçiliği Kurumu

Cevap : C) Cumhurbaşkanlığı

Açıklama : Türkiye Varlık Fonu (TVF), 6741 sayılı Kanun ile kurulmuş ve 2018 yılında yapılan değişikliklerle doğrudan “Cumhurbaşkanlığı”na bağlanmıştır. Fonun Yönetim Kurulu Başkanı Cumhurbaşkanıdır.

6. Aşağıdaki ifadelerden hangisi merkezden yönetimin yararlarından biri değildir?

A) Merkezden yönetim, ülkenin birlik ve bütünlüğünü sağlar. Güçlü bir devlet yönetiminin sağlanmasına yardımcı olur.

B) Kamu hizmetlerini yürütecek uzman görevlilerin teminin yerel yönetimlere bırakılarak kamu kuruluşları arasında dengeli bir personel dağılımı sağlanır.

C) Kamu hizmetleri ülke çapında dengeli ve bütüncül bir şekilde sunulur.

D) Merkezden yönetim ile kamu hizmetleri eşit ve tarafsız bir şekilde sunulur.

E) Merkezden yönetim ile sosyal ve ekonomik kalkınma bölgeler arasında dengeli bir biçimde yürütülür.

Cevap : B) Kamu hizmetlerini yürütecek uzman görevlilerin teminin yerel yönetimlere bırakılarak kamu kuruluşları arasında dengeli bir personel dağılımı sağlanır.

Açıklama : Merkezden yönetimin yararı, uzman görevlilerin teminini yerel yönetimlere bırakmak değil, tam tersine, uzman personeli merkezden atayarak ve ülke çapında dağıtarak hizmet kalitesinde standartlaşma sağlamaktır. Personel temininin yerel yönetimlere bırakılması, yerinden yönetimin bir özelliğidir ve merkezden yönetimin yararı değildir.

7. Danıştay üyeleri kim tarafından ataır?

A) TBMM

B) TBMM-Hakimler ve Savcılar Kurulu

C) Hakimler ve Savcılar Kurulu

D) Cumhurbaşkanı

E) Cumhurbaşkanı – Hakimler ve Savcılar Kurulu

Cevap : E) Cumhurbaşkanı – Hakimler ve Savcılar Kurulu

Açıklama : Anayasa’ya göre Danıştay üyelerinin dörtte üçü Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK) tarafından, dörtte biri ise (belirli niteliklere sahip idari görevliler arasından) Cumhurbaşkanı tarafından seçilir.

8. Hiyerarşi – idari vesayet karşılaştırmasına ilişkin aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Hiyerarşi emir ve talimat verme yetkisi içerirken idari vesayet içermez.

B) Hiyerarşide üst astının işlemleri üzerinde hukukilik denetimi yapabilir. Oysa idari vesayette yalnızca yerindelik denetimi yapılır.

C) Hiyerarşi aynı tüzelkişilik içinde söz konusu iken idari vesayet iki farklı kamu tüzel kişisi arasındadır.

D) Kural olarak vesayet makamları yerinden yönetim organlarının işlemlerini değiştiremez. Hiyerarşi de ise amir işlemi geri alma, değiştirme, kaldırma, düzeltme, iptal etme gibi yetkilere sahiptir

E) İdari vesayet yetkisi istisnai bir yetkidir sadece kanunda gösterilen işlemler üzerinde idari vesayet söz konusudur. Oysa hiyerarşi olağan ve genel bir yetki olup astın bütün işlemleri üzerinde söz konusudur.

Cevap : B) Hiyerarşide üst astının işlemleri üzerinde hukukilik denetimi yapabilir. Oysa idari vesayette yalnızca yerindelik denetimi yapılır.

Açıklama : Tam tersi geçerlidir. Hiyerarşide üst, astın işlemini hem hukuka uygunluk hem de “yerindelik” (işin gereğine uygunluk) açısından denetleyebilir. İdari vesayet denetimi ise Anayasa gereği kural olarak sadece “hukuka uygunluk” denetimi ile sınırlıdır; yerindelik denetimi yapamaz.

9. Aşağıdakilerden hangisi başkentteki yardımcı kuruluşların ortak özelliklerinden biri değildir?

A) Bu kuruluşlar Anayasada düzenlenmemiştir.

B) Bu kuruluşların kararlarının önemli bir kısmı danışma niteliğindedir.

C) Bu kuruluşlar, kurul halinde çalışır.

D) Bu kuruluşların devlet idaresinden ayrı bir tüzel kişilikleri yoktur.

E) Bu kuruluşlar uzmanlık kuruluşlarıdır.

Cevap : A) Bu kuruluşlar Anayasada düzenlenmemiştir.

Açıklama : Başkentteki yardımcı kuruluşların bir kısmı (Danıştay, Sayıştay, Milli Güvenlik Kurulu gibi) doğrudan Anayasa’da düzenlenmiştir. Dolayısıyla “Anayasada düzenlenmemiştir” ifadesi ortak bir özellik olarak yanlıştır. Diğer şıklar (danışma, kurul, uzmanlık, tüzel kişiliğin olmaması) ortak özellikleridir.

10. Hiyerarşi yetkisine ilişkin olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Üst, astın işlemlerini hukuka uygunluk açısından denetler.

B) Üstün yazılı olarak tekrarladığı hukuka aykırı bir emir yerine getirilir.

C) Üstün konusu suç teşkil eden bir emri yerine getirilmez.

D) Üst, astın işlemlerini yerindelik açısından denetler.

E) Üst, asta ilişkin disiplin işlemi yapamaz.

Cevap : E) Üst, asta ilişkin disiplin işlemi yapamaz.

Açıklama : Hiyerarşik amirin, astı üzerinde sahip olduğu yetkilerden biri de “disiplin yetkisi”dir (uyarma, kınama cezaları verme veya disiplin soruşturması başlatma). Bu nedenle “disiplin işlemi yapamaz” ifadesi yanlıştır.

11. “Üst makam veya memurların ast derecedeki makam veya memurlar üzerinde sahip olduğu hukuki güç” şeklinde tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yerinden Yönetim

B) İdarenin Bütünlüğü

C) Yetki Genişliği

D) Hiyerarşi

E) İdari Vesayet Yönetimi

Cevap : D) Hiyerarşi

Açıklama : Aynı kamu tüzel kişiliği içinde yer alan üstlerin astları üzerinde sahip olduğu emir verme, denetleme ve düzeltme yetkisini içeren hukuki güce “hiyerarşi” denir.

12. Milli Güvenlik Kurulu ne sıklıkla toplanır?

A) Ayda bir

B) İki ayda bir

C) Üç ayda bir

D) On beş günde bir

E) Her hafta

Cevap : B) İki ayda bir

Açıklama : Anayasa’ya göre Milli Güvenlik Kurulu (MGK), Cumhurbaşkanının başkanlığında, olağan olarak “iki ayda bir” toplanır. (Cumhurbaşkanı, gerekli gördüğünde daha sık da toplayabilir).

13. “Valinin Anayasadan kaynaklanan, merkezi yönetimin yetkilerinin bir bölümünü, yine merkezin denetimi altında kullanması” olarak tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yetki Genişliği

B) İdari Vesayet Yönetimi

C) İdarenin bütünlüğü

D) Yerinden Yönetim

E) Merkezden Yönetim

Cevap : A) Yetki Genişliği

Açıklama : Anayasa’nın 126. maddesinde tanımlanan “Yetki Genişliği” ilkesi, illerin idaresinin bu ilkeye dayanmasını ifade eder. Bu, il valisinin merkeze (Ankara’ya) danışmadan, merkezin yetkilerini il düzeyinde kullanabilmesi anlamına gelir.

14. Cumhurbaşkanına bağlı politika kurullarla ile ilgili olarak aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Kurullar en az üç üyeden oluşur.

B) Kurullar, alanlarında doğrudan cumhurbaşkanı ile çalışır ve cumhurbaşkanının talimatlarını yerine getirir.

C) Cumhurbaşkanı kurul üyelerinden birini başkanvekili olarak görevlendirir.

D) Kurul üyeleri cumhurbaşkanınca atanır.

E) Kurul başkanları cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Cevap : E) Kurul başkanları cumhurbaşkanı tarafından atanır.

Açıklama : Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 Numaralı CBK’ye göre, Politika Kurulları “en az üç üyeden” oluşur (A doğru) ve üyeler Cumhurbaşkanınca atanır (D doğru). Kurulların başkanı bizzat Cumhurbaşkanıdır. Cumhurbaşkanı, üyelerden birini “Başkanvekili” olarak görevlendirebilir (C doğru). Ayrı bir “Kurul Başkanı” atanması söz konusu değildir.

15. Vali ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Vali, ilde; belediye ve üniversite gibi tüzel kişiliğe sahip kamu kurumlarının en büyük hiyerarşik amiridir.

B) Valiler, vali yardımcıları ile kaymakamların, il idare şube başkanlarının ve il ve bölge muhakemat müdürlerinin, genel ve özel kolluk amirlerinin birinci derecede amiridir.

C) İl genel idaresinin başıdır.

D) Valiler, cumhurbaşkanı tarafından atanırlar.

E) Valiler, ilin yönetim, ekonomi, sağlık ve sosyal yardım, kültür ve bayındırlık işleriyle ilgili hizmetlerin uyumlu olarak yürütülmesi için kaymakamları yılda bir defa toplantıya çağırır.

Cevap : A) Vali, ilde; belediye ve üniversite gibi tüzel kişiliğe sahip kamu kurumlarının en büyük hiyerarşik amiridir.

Açıklama : Vali, ildeki merkezi idare teşkilatının (örn: İl Milli Eğitim Müdürü) hiyerarşik amiridir. Belediye ve üniversite gibi ayrı kamu tüzel kişiliğine sahip kurumların hiyerarşik amiri değildir; onlar üzerinde sadece “idari vesayet” denetimi yetkisine sahiptir.

16. Aşağıdakilerden hangisi kamu yönetiminin uğraş alanı içerisinde yer almaz?

A) İdari denetim

B) Yerel yönetimler

C) Kamu iktisadi kuruluşları

D) Özel hukuk tüzel kişileri

E) Personel yönetimi

Cevap : D) Özel hukuk tüzel kişileri

Açıklama : Kamu yönetimi; devletin idari yapısı, idari denetim, yerel yönetimler, KİT’ler ve kamu personel yönetimi ile ilgilenir. “Özel hukuk tüzel kişileri” (şirketler, dernekler, vakıflar) kamu yönetiminin değil, özel hukukun (Ticaret Hukuku, Medeni Hukuk) ve işletme yönetiminin konusudur.

17. Kamu yönetimi ve geniş anlamda devlete ilişkin olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Demografik yapıdaki değişiklikler devletin büyümesinde etkilidir.

B) Gelişmiş ülkelerde, gelirin yeniden bölüştürülmesi politikası devletin büyümesinde etkilidir.

C) Devletin ekonomiyi kontrol etmek istememesi devletin büyümesinde etkilidir.

D) Bürokratların kendi imkânlarını geliştirmek ve kişisel duygularını tatmin için bütçelerini maksimize etmek eğilimi devletin büyümesinde etkilidir.

E) Bazı ülkelerde televizyon, tiyatro ve diğer sanat etkinliklerinde standardın yakalanması için devletin bu alanlara yatırım yapması devletin büyümesinde etkilidir.

Cevap : C) Devletin ekonomiyi kontrol etmek istememesi devletin büyümesinde etkilidir.

Açıklama : Devletin ekonomiyi kontrol etmek istememesi (liberalizm, deregülasyon), devletin küçülmesine yol açan bir politikadır. Devletin büyümesi için tam tersine, ekonomiyi kontrol etmek istemesi (müdahalecilik) gerekir.

18. Aşağıdakilerden hangisi kamu yönetiminin alanına dahil edilemez?

A) Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları

B) Üniversiteler

C) Dernekler

D) İl idaresi

E) Bakanlıklar

Cevap : C) Dernekler

Açıklama : Bakanlıklar, il idaresi, üniversiteler ve meslek kuruluşları (barolar, odalar) kamu hukukuna tabi olan ve kamu yönetiminin inceleme alanına giren yapılardır. “Dernekler” ise kişilerin gönüllü olarak kurduğu, özel hukuk tüzel kişileridir ve kamu yönetiminin doğrudan bir parçası değildir.

19. Aşağıdakilerden hangisi kaymakamların görev ve yetkilerinden biri değildir?

A) Kaymakam, ilçenin her yönden genel idare ve genel gidişini düzenlemek ve denetlemekten sorumludur.

B) Kaymakam, kanun ve diğer mevzuatın ilanını, uygulanmasını sağlar.

C) Kaymakam, ilçesinde bulunan yükseköğretim kurumlarında çalışan memurların disiplin amiridir.

D) Kaymakam, Cumhuriyet Bayramı’nda ilçede yapılacak resmi törenlere başkanlık eder.

E) Kaymakam, ilçe memurlarının çalışmalarını ve teşkilatın işlemesini gözetim ve denetimi altında bulundurur.

Cevap : C) Kaymakam, ilçesinde bulunan yükseköğretim kurumlarında çalışan memurların disiplin amiridir.

Açıklama : Yükseköğretim kurumları (üniversiteler), idari ve bilimsel özerkliğe sahip yapılardır. Üniversite personelinin disiplin amiri, ilçe kaymakamı değil, kendi iç hiyerarşilerindeki yöneticilerdir (Rektör, Dekan vb.).

20. Aşağıdakilerden hangisi “devlet tüzel kişiliği” içerisinde yer almaz?

A) Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı

B) İl İdaresi

C) İlçe İdare Kurulu

D) İl Özel İdaresi

E) İlçe İdaresi

Cevap : D) İl Özel İdaresi

Açıklama : Türkiye’de “devlet tüzel kişiliği” merkezi idareyi (Başkent ve Taşra teşkilatı) temsil eder. Cumhurbaşkanlığı, İl İdaresi, İlçe İdaresi ve İlçe İdare Kurulu bu bütünün parçalarıdır. “İl Özel İdaresi” ise devlet tüzel kişiliğinden ayrı, kendi kamu tüzel kişiliğine sahip bir yerel yönetim birimidir (Belediye ve Köy gibi).