İnsan İlişkileri ve İletişim Yöntemleri 2024-2025 Final Soruları

Giriş

İnsan ilişkileri, bireylerin birbirleriyle kurdukları etkileşim ve iletişim süreçlerini kapsar. Bu süreçte, mesajın hedefe ulaşması, yorumlanması ve bir tepkiye dönüşmesi kritik öneme sahiptir. İletişimin kalitesini artıran ve güçlendiren en önemli unsur, alıcının göndericiye verdiği tepki olan “geri besleme” (feedback)dir. Bu makalede, iletişim ögeleri, psikolojik kavramlar, ikna teknikleri ve kültürel dinamikler ele alınacaktır.

İletişim Süreci ve Kavramları

İletişim, belirli bir süreç içinde gerçekleşir. Kaynağın gönderdiği mesaja hedef olan kişi veya gruba “alıcı” denir. Etkili bir iletişim için, karşı tarafın perspektifini anlamak ve değerlendirmek esastır; “bilgiyi yalnızca kendi bakış açısına göre sunmak” iletişimin amacı olamaz. İyi bir dinleyici olmak da iletişimin temelidir. Karşımızdakinin söylediklerini kendi sözcüklerimizle ifade etmeye “açımlama” (paraphrasing) denir. Ancak, önceden belirlenmiş bir duygusal tonu taşımak isteyen ve her söylenenden bu tonu doğrulayacak bir anlam çıkaran dinleme türü, “saplanmış dinleme” olarak adlandırılır.

Psikolojik Kavramlar: Şemalar ve Tutumlar

Bireyler, dünyayı anlamlandırmak için zihinlerinde belirli yapılar kullanırlar. Geçmiş yaşantı ve deneyimler sonucunda oluşan, dış dünya ve kendimizle ilgili temel varsayımları içeren bilişsel yapılara “şemalar” (temel inançlar) denir. Şemalar işlenmiş bilgilerdir; duyu organlarının getirdiği “ham, işlenmemiş bilgiler” değildir. Bireyin bir nesne veya olaya karşı sahip olduğu duygu, düşünce ve davranış eğilimine ise “tutum” denir.

Empati ve İkna

Empati, karşısındaki bireyin duygu ve düşüncelerini anlama, onun perspektifinden bakma yeteneğidir. Empati, karşı tarafın güven duygusunu artırır; ancak “kendi duygularını başkalarına yansıtmak” (projeksiyon) empati değildir. İkna ise, insan güdülerinin manipülasyonu yoluyla düşünce ve eylemleri değiştirme girişimidir. Bilinçli ikna teknikleri arasında “önce küçük sonra büyük rica” veya “satışı tatlandırma” gibi yöntemler yer alırken, “değişik anahtar kelimeler kullanarak satış tekniği” diye bilimsel bir ikna tekniği literatürde tanımlanmamıştır.

Sözel ve Sözel Olmayan İletişim

İletişim sadece sözcüklerle gerçekleşmez. Sözel olmayan iletişim; duruşlar, yüz ifadeleri, göz teması ve fiziksel yakınlığı kapsar. “Ses tonu” ise, sözel iletişime eşlik eden ancak kelimelerin ötesinde anlam taşıyan (paralinguistik) bir unsurdur ve genellikle sözel olmayan iletişim kategorisinde değerlendirilmez.

Sosyal Etki ve Kültür

Bireyler, sosyal çevrelerinden etkilenirler. Sosyal etki sonucu bireylerin başkalarının davranışlarını dikkate alarak benzer davranışlar sergilemesine “grup uyumu” (konformizm) denir. Uyma davranışı, üç temel gereksinime dayanır: İtaat (ceza/ödül), Özdeşleşme (başkasına benzeme) ve Benimseme (doğru bildiğini yapma). Kültür, bir toplumun yaşam tarzı, inançları ve değerler bütünüdür. Dil, din, gelenek ve sanat kültürün unsurlarıdır; ancak biyolojik bir aktarım olan “kalıtım” kültürün bir unsuru değildir.

1. “Kaynağın gönderdiği mesaja hedef olan kişi, grup ya da kitleye iletişim sürecinde …………. adı verilir.”
Yukarıda boş bırakılan yere “İletişim süreci ögelerinden” hangisi gelmelidir?

A) alıcı
B) mesaj
C) kaynak
D) gürültü
E) geri bildirim

Cevap : A) alıcı

Açıklama : İletişim sürecinde mesajı alıp şifresini çözen ve yorumlayan hedef kişi veya kitleye **alıcı** denir.

2. Önceden belirlenmiş sonuçlara ulaşmak amacıyla, bilinçli olarak, insan güdülerinin manipülasyonu yoluyla düşünce ve eylemlerin değiştirilmesi girişimine ne ad verilmektedir?

A) Bilişsel tahmin
B) İkna
C) Manipülasyon
D) Motivasyon
E) Farkındalık

Cevap : B) İkna

Açıklama :

3. Semalar ya da temel inançlarla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Bireyin kişisel ve çevresel bilgiyi nasıl düzenleyeceğini belirleyen, duyu organlarının getirmiş olduğu henüz işlenmemiş bilgilerdir
B) Bireyin kişisel ve çevresel bilgiyi nasıl düzenleyeceğini belirleyen, dış dünya ve kendimizle ilgili temel varsayımları içeren, geçmiş yaşantı ve deneyimler sonucunda oluşmuş bilişsel yapılardır
C) Yaşamın erken dönemlerindeki kişisel deneyimler ve çevredeki önemli insanlarla yapılan özdeşimlerle oluşur, daha sonra benzer deneyimler ve öğrenmelerle pekişir.
D) Kişiliği oluşturan duygusal ve davranışsal zihinsel önyargılar yaşantılarla gelişir ve benlik bu bireysel yaşantılar sayesinde oluşur
E) Bir bilgisayar programı gibidir. Bu bilgisayar programı, beyne giren ve girmeyen her şeyi sınıflandırır. Aynı zamanda bilginin bir kere beyne girdikten sonra nasıl saklanacağını da belirler

Cevap : A) Bireyin kişisel ve çevresel bilgiyi nasıl düzenleyeceğini belirleyen, duyu organlarının getirmiş olduğu henüz işlenmemiş bilgilerdir

Açıklama : **Şemalar** (temel inançlar), ham bilgiyi düzenleyen, deneyimlerle oluşan **işlenmiş bilişsel yapılardır** (B, C, D, E şıkları doğru bir şekilde tanımlar). Duyu organlarının getirdiği **henüz işlenmemiş bilgiler** (A şıkkı) ise şema değil, duyusal verilerdir.

4. “İçinde bulunulan toplumsal yapıda, siyasal alanda duygusal yönden saplantılı bazı insanların olduğu bilinir. Bu insanlar sürekli olarak belirli bir duygusal tonu taşımak ister ve ne söylenirse söylensin ondan üzülecek, sıkılacak bir şey bulmaya ya da gülünecek bir espri çıkarmaya çalışırlar.”
Yukarıda tanımı yapılan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Görünüşte dinleme
B) Saplanmış dinleme
C) Seçerek dinleme
D) Savunucu dinleme
E) Yüzeysel dinleme

Cevap : B) Saplanmış dinleme

Açıklama : Bu tanım, kişinin söylenenleri objektif olarak dinlemek yerine, önceden belirlenmiş bir duygusal eğilimi veya sonucu doğrulayacak şekilde dinlemesi anlamına gelen **Saplanmış (Saplantılı) Dinleme** biçimini ifade eder.

5. Aşağıdakilerden hangisi empati kavramının tanımına uygun bir ifade değildir?

A) Karşısındaki bireyin duygu ve düşüncelerini anlama
B) Başkalarının perspektifinden bakabilme
C) Kendi duygularını başkalarına yansıtma
D) Karşısındaki bireyin duyguları anlama
E) Karşısındaki bireyin hissettiklerini hissetme

Cevap : C) Kendi duygularını başkalarına yansıtma

Açıklama : **Empati**, karşıdaki kişinin hislerini anlama (A, D), onun bakış açısını alma (B) ve o hisleri paylaşma (E) becerisidir. Kendi duygularını başkalarına yansıtma ise genellikle **projeksiyon** olarak adlandırılan bir savunma mekanizmasıdır ve empati değildir.

6. “Çevresinden algıladıklarını, duyguları ve birikimiyle harmanlayıp, eyleme dönüştürebilir. Kendini çevreleyen dünyaya, çevresindeki insanlara, olaylara ve durumlara karşı uyanıktır. Bunlarla ilgili gözlem ve bilgileri, konuşmalarını zenginleştirmek, somutlaştırmak ve etkileyiciliğini arttırmak için kullanır.”
Yukarıda tanımı yapılan aşağıdakilerden hangisidir?

A) Etkili bir konuşmacı konusuna hakimdir.
B) Etkili bir konuşmacı iyi bir plancıdır.
C) Etkili bir konuşmacı dinleyicisini tanımaya çalışır.
D) Etkili bir konuşmacı heyecanını denetlemez.
E) Etkili bir konuşmacı iyi bir gözlemcidir.

Cevap : E) Etkili bir konuşmacı iyi bir gözlemcidir.

Açıklama : Tanımlanan özellikler (çevreye, olaylara karşı uyanık olma, gözlem ve bilgileri kullanma), **iyi bir gözlemci** olmanın ve bu gözlemleri iletişimde kullanabilmenin özellikleridir.

7. Anlamın kodlanmasında dikkate alınması gereken faktörlerden hangisi iletişim içindeki kişilerin statüleri, rolleri ve yakınlıkları ile ilgili bir özelliktir?

A) İlişkinin bağları
B) İlişkinin biçimi
C) İlişkinin amaçları
D) Mesajın içeriği
E) Gönderme becerileri

Cevap : B) İlişkinin biçimi

Açıklama :

8. Aşağıdakilerden hangisi bilinçli ikna tekniklerinden biri değildir?

A) Önce büyük sonra küçük rica tekniği
B) Önce küçük sonra büyük rica tekniği
C) Gitgide artan ricalar tekniği
D) Sadece o değil veya satışı tatlandırma tekniği
E) Değişik anahtar kelimeler kullanarak satış tekniği

Cevap : E) Değişik anahtar kelimeler kullanarak satış tekniği

Açıklama : Bilinçli ikna teknikleri; bireylerin davranışlarını öngörülebilir biçimde değiştirmeyi amaçlayan, psikolojik olarak test edilmiş yöntemlerdir.
A, B, C ve D seçenekleri sosyal psikolojide iyi bilinen ikna stratejileridir (kapıya çarpma, kapıyı aralama, artan ricalar, tatlandırma).
E seçeneği ise bilimsel literatürde tanımlanmış bir ikna tekniği değildir; daha çok pazarlama diliyle ilgili genel bir ifadedir.

9. Aşağıdakilerden hangisi iletişimin temel becerilerinden değildir?

A) Karşımızdakini dinlemek
B) Kendini açmak
C) Karşımızdakının ruh durumunu bozmak
D) Kendini tanımak
E) Karşımızdakını anlamak

Cevap : C) Karşımızdakının ruh durumunu bozmak

Açıklama : Etkili iletişimin amaçları; dinleme, anlama, kendini tanıma ve kendini açma gibi olumlu becerileri içerir. **Karşımızdakinin ruh durumunu bozmak**, iletişimi zedeleyen ve temel becerilerden biri olmayan bir eylemdir.

10. Aşağıdakilerden hangisi görev esnasında empatik yaklaşım kurmanın yararlarından biri değildir?

A) İnsanları birbirine yaklaştırır.
B) Kendini açma, toplumsallaşma, sosyal duyarlılık ve topluma uyum sağlar.
C) İletişimi kolaylaştırır.
D) Bireysel mesleki yükselme ile empati arasında ters orantılı bir ilişki vardır.
E) Mesleki iş birliğini ve dayanışmayı arttırır.

Cevap : D) Bireysel mesleki yükselme ile empati arasında ters orantılı bir ilişki vardır.

Açıklama : Empati, sosyal becerileri artırarak ve iş birliğini geliştirerek mesleki başarıyı destekler. Bu nedenle **mesleki yükselme ile empati arasında ters orantı olduğu** iddiası, empatik yaklaşımın yararları arasında yer almaz; aksine doğru orantı vardır.

11. “……iletiyi alan alıcının göndericiye verdiği tepkidir. İletişimin kalitesi ve güçlendirilmesinde önemli bir rol oynar.”
Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Mesaj
B) Kaynak
C) Alıcı
D) Geri besleme
E) Gürültü

Cevap : D) Geri besleme

Açıklama : İletişim sürecinde alıcının mesaja verdiği, iletişimin anlaşılıp anlaşılmadığını gösteren tepkiye **Geri Besleme (Geribildirim)** denir.

12. Aşağıdakilerden hangisi sözel olmayan iletişim davranışlarından biri değildir?

A) Ses tonu
B) Fiziksel yakınlık
C) Duruşlar
D) Göz teması
E) Yüz ifadeleri

Cevap : A) Ses tonu

Açıklama : **Ses tonu (Paralinguistik)**, kelimelerin kendisi olmasa da, sesin hızı, yüksekliği ve vurgusu gibi sözlü iletişime eşlik eden ve anlamı etkileyen unsurlardır. Genellikle sözel iletişim kapsamında değerlendirilirken; duruşlar, yakınlık, göz teması ve yüz ifadeleri **tamamen sözel olmayan (beden dili) iletişim** davranışlarıdır.

13. Aşağıdakilerden hangisi iyi bir iletişim sürecinin amaçlarından biri değildir?

A) Bilgiyi yalnızca kendi bakış açısına göre sunmak
B) Duygusal bağ kurmak ve empati geliştirmek
C) İletişimi açık ve net hale getirmek
D) Karşı tarafın perspektifini anlamak ve değerlendirmek
E) Bilgiyi etkili ve anlaşılır bir şekilde aktarmak

Cevap : A) Bilgiyi yalnızca kendi bakış açısına göre sunmak

Açıklama : İyi bir iletişim süreci, **açıklık, netlik, empati** ve **karşı tarafın perspektifini dikkate almayı** amaçlar. Bilgiyi **yalnızca kendi bakış açısına göre** sunmak ise iletişimi tek yönlü hale getirir ve amacı değildir.

14. Aşağıdakilerden hangisi sosyal etki sonucu meydana gelen grup uyumunu en iyi tanımlar?

A) Bireylerin başkalarının davranışlarını dikkate almadan gruplar arası çatışma ve anlaşmazlıkları arttırması
B) Bireylerin başkalarının davranışlarını dikkate almadan kendi düşüncelerine göre hareket etmesi
C) Bireylerin başkalarının davranışlarını dikkate almadan yalnızca kendi çıkarlarını gözetmesi
D) Bireylerin başkalarının davranışlarını dikkate almadan sosyal normlara karşı gelmesi
E) Bireylerin başkalarının davranışlarını dikkate alarak benzer davranışlar sergilemesi

Cevap : E) Bireylerin başkalarının davranışlarını dikkate alarak benzer davranışlar sergilemesi

Açıklama : Sosyal etki sonucu meydana gelen **grup uyumu (konformizm)**, bireylerin grubun normlarına, beklentilerine veya diğer üyelerin davranışlarına uyum sağlamak amacıyla **benzer davranışlar sergilemesidir**.

15. Aşağıdakilerden hangisi empati kurmanın sağladığı faydalardan biridir?

A) Kişinin sadece kendi duygularını önemsemesi
B) Karşı tarafın güven duygusunu artırması
C) Kendi görüşlerini başkalarına dayatması
D) İletişimdeki sorunları göz ardı etmesi
E) Başkalarını yargılamayı kolaylaştırması

Cevap : B) Karşı tarafın güven duygusunu artırması

Açıklama : Empati kurmak, karşıdaki kişinin anlaşıldığını hissetmesini sağlayarak, insanlar arasındaki duygusal bağı ve dolayısıyla **karşı tarafın güven duygusunu artırır**.

16. “………………. her insanın yaşamı boyunca öğrendiği, duygu, düşünme, hissetme ve olayları ele alma tarzıdır.”
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Güdü
B) Sosyal etki
C) Norm
D) Tüketim
E) Kültür

Cevap : E) Kültür

Açıklama : Bu tanım, bir topluluğun ortak yaşam tarzı, değerleri, inançları ve bireylerin olayları algılama biçimini kapsayan, öğrenilmiş ve aktarılan yapı olan **Kültür** kavramını ifade eder.

17. Uyma davranışlarının kişiye sağladığı faydanın altında yatan üç ayrı gereksinim aşağıdakilerden hangisidir?

A) İtaat için cezalandırılmamak ve ödüllendirilmek, özdeşleşme için doğru bildiğini ve inandığını yapmak ve benimseme için de başkasına benzemek/model almak
B) İtaat için başkasına benzemek/model almak, özdeşleşme için cezalandırılmamak ve ödüllendirilmek ve benimseme için de doğru bildiğini ve inandığını yapmak
C) İtaat için doğru bildiğini ve inandığını yapmak, özdeşleşme için cezalandırılmamak ve ödüllendirilmek ve benimseme için de başkasına benzemek/model almak
D) İtaat için cezalandırılmamak ve ödüllendirilmek, özdeşleşme için başkasına benzemek/model almak ve benimseme için de doğru bildiğini ve inandığını yapmak
E) İtaat için doğru bildiğini ve inandığını yapmak, özdeşleşme için başkasına benzemek/model almak ve benimseme için de cezalandırılmamak ve ödüllendirilmek

Cevap : D) İtaat için cezalandırılmamak ve ödüllendirilmek, özdeşleşme için başkasına benzemek/model almak ve benimseme için de doğru bildiğini ve inandığını yapmak

Açıklama : Uyma davranışının (Herbert Kelman Modeli) üç düzeyi: **İtaat**, ödül alma/ceza kaçınma; **Özdeşleşme**, sevilen/beğenilen birine benzeme/model alma; **Benimseme**, davranışı içselleştirme ve doğru olduğuna inanma.

18. Aşağıdakilerden hangisi tutum kavramını tanımlamaktadır?

A) Bireyin bir davranışı başlatan ve sürdüren bilinçli veya bilinç dışı bir uğraşıdır.
B) Bireyin yorgunluk, hayal kırıklığı ve isteksizlik ile karakterize bir eğilimidir.
C) Bireye atfedilen ve onun bir psikolojik obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturan bir eğilimdir.
D) Bireyin fiziksel yeteneklerini ve teknik becerilerini kapsayan bir eğilimdir.
E) Bireyin çevresel olumsuzluklar karşısında sınırlarının ötesinde çaba harcaması yönünde bir eğilimdir.

Cevap : C) Bireye atfedilen ve onun bir psikolojik obje ile ilgili düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluşturan bir eğilimdir.

Açıklama : Tutum; bireyin bir kişi, nesne, olay ya da kavrama yönelik düşünce (biliş), duygu (etki) ve davranış (davranışsal eğilim) bileşenlerinden oluşan, süreklilik gösteren psikolojik bir eğilimdir. Bu yönüyle tutumlar, bireyin çevresindeki objelere nasıl yaklaşacağını veya tepki vereceğini öngörmede önemli bir belirleyicidir.

19. Kültürün unsurları genellikle sembollerin açılımlarını içerir. Aşağıdakilerden hangisi bu sembollerden biri değildir?

A) Dil
B) Din
C) Kalıtım
D) Gelenek ve görenek
E) Sanat

Cevap : C) Kalıtım

Açıklama : **Kültür**, öğrenilmiş ve sosyal olarak aktarılan bir yapıdır. **Kalıtım (genetik)** ise biyolojik olarak aktarılan bir özellik olup, kültürün temel unsurlarından (Dil, Din, Gelenek, Sanat) biri değildir.

20. Karşımızdakinin söylediklerini anladığınız kadarıyla kendi sözcüklerimize dökerek ifade etmektir.
Yukarıda tanımı yapılan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Geri bildirim
B) Açıklık getirme
C) Hedef
D) Açımlama
E) Mesaj

Cevap : D) Açımlama

Açıklama : Etkili dinleme ve anlama becerisi kapsamında, karşıdaki kişinin söylediklerini özetleyerek veya farklı kelimelerle ifade ederek anlamayı teyit etme eylemine **Açımlama (Paraphrasing)** denir.