Yaşlılarda Nörolojik Hastalıklar ve Rehabilitasyon 2024-2025 Final Soruları

Giriş

Yaşlılık döneminde nörolojik hastalıklar, yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyen sağlık sorunlarının başında gelir. Yaşlanma ile birlikte hafıza, dikkat ve işlem hızında azalma görülürken, “öğrenme performansında artma” beklenmez. Nörolojik hastalıklar, merkezi sinir sistemi (beyin, omurilik) ve periferik sinir sistemi (nöropati) olmak üzere iki ana grupta incelenir. Bu makalede, sık görülen nörolojik hastalıklar (Demans, Parkinson, SVO, MS) ve rehabilitasyon yaklaşımları ele alınacaktır.

Demans ve Alzheimer Hastalığı

Demans, bellek ve bilişsel yeteneklerin günlük yaşamı etkileyecek düzeyde bozulmasıdır. Yemeği ocakta unutma veya randevuları karıştırma gibi belirtiler “bellek” fonksiyonundaki etkilenimden kaynaklanır. Alzheimer hastalarında konsantrasyon artışı beklenmez, aksine “konsantrasyon azalması”, organizasyon güçlüğü ve konuşma kaybı (afazi) görülür.

• Rehabilitasyon: Demanslı hastaların tedavisinde kullanılan halka sıralama, hamur yoğurma ve bebek giydirme gibi faaliyetler, zihinsel becerilerle birlikte motor koordinasyonu gerektirdiği için “Psikomotor aktivite” grubunda yer alır.

Serebrovasküler Hastalıklar (SVO – İnme)

SVO, beyin damarlarının tıkanması veya kanaması sonucu oluşur. SVO için hipertansiyon, obezite ve sigara değiştirilebilir risk faktörleriyken; “Yaş”, değiştirilemez bir risk faktörüdür. SVO rehabilitasyonuna başlamak için hastanın vital bulgularının stabil olması, emboli riskinin olmaması ve istekli olması gerekir; ancak tedavinin “mutlaka yatılı bir merkezde yapılması” zorunlu değildir, ayaktan da yapılabilir.

Parkinson Hastalığı

Parkinson, hareket bozukluğu ile karakterize nörodejeneratif bir hastalıktır. Tipik belirtileri arasında; uzuvların titremesi (tremor), kas sertliği (rijidite), hareket yavaşlığı (bradikinezi), öne eğik duruş ve sürüyerek yürüme yer alır. Nörolojide “Akinezi”, tam bir hareketsizlik durumunu ifade eder.

Multipl Skleroz (MS) ve ALS

Multipl Skleroz (MS): Bağışıklık sisteminin sinir kılıflarına saldırması sonucu oluşur. En sık “Kadınlarda ve beyaz ırkta” görülür. MS rehabilitasyonunun amacı fonksiyonu ve dengeyi korumaktır; hastayı “sadece oturduğu yerden hareket ettirmek” (yürütmemek) doğru bir yaklaşım değildir.

Amiyotrofik Lateral Skleroz (ALS): Motor nöronların kaybıyla giden nörodejeneratif bir hastalıktır. ALS, “bulaşıcı bir hastalık değildir”.

Diğer Nörolojik ve Fiziksel Sorunlar

• Migren: Atak öncesi (prodromal) dönemde ruh hali değişikliği, yeme isteği ve esneme görülebilir; ancak “İshal” tipik bir bulgu değildir. “Motor aura”, migren sırasında görülen geçici felç veya kas zayıflığıdır.
• Nöropati: Periferik sinirlerin tutulumudur. Duyusal bulguları arasında karıncalanma ve his kaybı yer alırken; “kaslarda seyirme ve kramp” motor sinir tutulumuna işaret eder.
• Bası Yarası (Dekübitüs): Hareketsizliğe bağlı basınç sonucu gelişen doku hasarıdır.
• Glokom: Göz içi basıncının artmasıyla karakterize “göz tansiyonu” hastalığıdır.

Erişilebilirlik ve Güvenlik

Yaşlı ve engelli bireylerin güvenliği için çevresel düzenlemeler önemlidir. UFES standartlarına göre, engelli rampaları için güvenli maksimum eğim oranı “1/12″dir. Açık alan güvenliğinde, “sokak kapısının belirgin olmaması” (gizlenmesi), demanslı hastaların kaçma girişimini önlemek için tercih edilen bir yöntemdir; belirgin olması riski artırır.

1. Aşağıdakilerden hangisi baş ağrısı başlamadan önce yaklaşan migren atağı için bulgusu olabilecek değişikliklerden değildir?

A) İshal
B) Boyun tutulması
C) Yeme isteği
D) Ruh hali değişiklikleri
E) Sık esneme

Cevap : A) İshal

Açıklama : Migren atakları başlamadan önceki prodromal dönemde (öncü belirtiler) sıklıkla ruh hali değişiklikleri, yeme isteği, boyun tutulması ve sık esneme görülebilir. **İshal**, tipik bir prodromal bulgu değildir.

2. Demanslı hastaların tedavisinde kullanılan halka sıralama, denge sağlama, kuka oyunu, hamur yoğurma, vida sıkma, bebek giydirme gibi faaliyetler hangi yaklaşım aktivitesi grubunda yer alır?

A) Zihinsel aktivite
B) Paylaşım saati aktivitesi
C) Hobi saati aktivitesi
D) Egzersiz ve spor saati aktivitesi
E) Psikomotor aktivite

Cevap : E) Psikomotor aktivite

Açıklama : Sayılan bu faaliyetler (halka sıralama, hamur yoğurma, giydirme), zihinsel becerilerle birlikte **hareket ve motor koordinasyonu** (el-göz koordinasyonu, ince motor beceriler) gerektirdiği için **Psikomotor Aktivite** grubunda yer alır.

3. Aşağıdakilerden hangisi SVO’lu (Serebrovasküler hastalıklar) hastalarda rehabilitasyon programına başlamak için gerekli şartlardan biri değildir?

A) 24 saattir stabil vital bulguları stabil olmalı
B) Tedavi mutlaka yatılı bir merkezde yapılmalı
C) Derin ven trombozu bulgusu olmamalı
D) Kognitif kapasitesi yeterli ve programa katılma isteği olmalı
E) Son 24 saatte göğüs ağrısı problemi, aritmisi olmamalı

Cevap : B) Tedavi mutlaka yatılı bir merkezde yapılmalı

Açıklama : SVO rehabilitasyonu, hastanın durumuna göre ayaktan veya evde de yapılabilir. Tedavinin **mutlaka yatılı bir merkezde yapılması** zorunlu bir şart değildir. Diğer şıklar (stabil vital bulgular, isteklilik, emboli/aritmi olmaması) rehabilitasyona başlamak için gerekli tıbbi stabilizasyon şartlarıdır.

4. Aşağıdakilerden hangisi Serebro Vasküler Hastalıklar (SVO) için değiştirilemez risk faktörüdür?

A) Hipertansiyon
B) Yaş
C) Hareketsiz yaşam
D) Obezite
E) Sigara

Cevap : B) Yaş

Açıklama : **Yaş**, biyolojik bir faktör olduğu için müdahale ile **değiştirilemez** risk faktörüdür. Diğerleri (Hipertansiyon, Obezite, Sigara, Hareketsiz yaşam) ise yaşam tarzı veya tıbbi tedavi ile **değiştirilebilir** risk faktörleridir.

5. UFES (Uluslararası Federal Erişebilme Standartları) rampa ile ilgili toplantısında yatay mesafede maksimum eğim oranını aşağıdakilerden hangisi olarak belirlemiştir?

A) 1/5
B) 1/20
C) 1/15
D) 1/12
E) 1/8

Cevap : D) 1/12

Açıklama : Evrensel tasarım ve erişilebilirlik standartlarına (UFES gibi) göre, engelli rampaları için güvenli ve erişilebilir kabul edilen **maksimum eğim oranı** genellikle **1/12** (her 12 birim yatay mesafeye karşılık 1 birim dikey yükselme) olarak belirlenmiştir.

6. Aşağıdakilerden hangisi akinezyadır?

A) Kısıtlanmış hareket
B) Çok hareketli olmak
C) Tam bir hareketsizlik
D) Kesikli hareket
E) Normal hareketli olmak

Cevap : C) Tam bir hareketsizlik

Açıklama : Nörolojide **Akinezi (Akinesia)**, özellikle Parkinson hastalığında görülen, istemsiz hareket yeteneğinin azalması veya tamamen kaybolması, yani **tam bir hareketsizlik** durumunu ifade eder.

7. Değişik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan, uzuvların titremesi, kasların sertliği ve vücut hareketlerinin yavaşlığı ile karakterize olan ayrıca öne eğik duruş şekli, küçük adımlarla ve ayaklarını sürüyerek yürüme, yumuşak, hızlı ve aynı tonda konuşma ile seyreden hastalık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bel fıtığı
B) Parkinson
C) Skolyoz
D) Boyun fıtığı
E) Tendinit

Cevap : B) Parkinson

Açıklama : Tanımlanan semptomlar (**titreme**, **kas sertliği**, hareket yavaşlığı/bradikinezi, **öne eğik duruş** ve **sürüyerek yürüme**), tipik olarak **Parkinson hastalığı**’na aittir.

8. Yaşlılarda sık görülen görme sorunlarından göz tansiyonu olarak bilinen hastalık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Glokom
B) Görme keskinliğinde azalma
C) Preshiyapi
D) Katarakt
E) Gözyaşı azlığı

Cevap : A) Glokom

Açıklama : Halk arasında **göz tansiyonu** olarak bilinen, göz içindeki basıncın artması ve optik sinire zarar vermesiyle karakterize olan hastalık **Glokom**’dur.

9. Basınca bağlı (dekubitüs) gelişen iskemik doku hasarına verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hormonal düzensizlik
B) Kemik fraktürü
C) Fibromiyalji
D) Bası yarası
E) Miyalji

Cevap : D) Bası yarası

Açıklama : Özellikle yatağa bağımlı hastalarda, sürekli basınca bağlı olarak kan akışının kesilmesiyle (iskemi) oluşan doku hasarına **Bası Yarası** (Dekübitüs ülseri) denir.

10. Aşağıdakilerden hangisi Alzheimer hastasında görülmesi beklenen belirtilerden değildir?

A) Agnozi
B) Konuşma becerisinde kayıplar
C) Apraksi
D) Artmış konsantrasyon
E) Azalmış organizasyon becerisi

Cevap : D) Artmış konsantrasyon

Açıklama : Alzheimer hastalığı, bilişsel fonksiyonları bozarak **konsantrasyonu azaltır**, organizasyon becerisini düşürür ve konuşma kaybı (afazi), hareket bozukluğu (apraksi) ve tanıma kaybı (agnozi) gibi belirtilere yol açar.

11. Aşağıdakilerden hangisi Amiyotrofik Lateral Skleroz hastalığının özelliklerinden biri değildir?

A) Motor sinirlerdeki harabiyetin nedeni bilinmese de hastalık nörodejeneratif yani yıkıcıdır.
B) Kişiden kişiye geçebilen bulaşıcı bir hastalıktır.
C) Erkeklerde biraz daha sık görülür.
D) Ortalama başlangıç yaşı 55’tir. Ancak çok genç yaşta da, çok ileri yaşta da görülebilir.
E) Dünyanın her yerinde ve her kesimden insanda ortaya çıkabilir.

Cevap : B) Kişiden kişiye geçebilen bulaşıcı bir hastalıktır.

Açıklama : **Amiyotrofik Lateral Skleroz (ALS)**, nörodejeneratif (yıkıcı) bir hastalıktır; sinir sistemini etkiler ve **bulaşıcı değildir**.

12. Açık alan ile ilgili yapılabilecek güvenlik düzenlemelerinden hangisi yanlıştır?

A) Sokak kapısının (bahçe kapısının) belirgin olması
B) Personel tarafından tüm alanın gözlemlenebilir olması
C) Kaçmayı engelleyecek biçimde bahçe sınırının olması (duvar, vb.)
D) Tırabzan kullanılması
E) Meyve ağaçlarının meyveleri yola düşmeyecek biçimde dikilmesi

Cevap : A) Sokak kapısının (bahçe kapısının) belirgin olması

Açıklama :

13. I. Ağrının dinlenme veya egzersizlerle ortaya çıkması ikisi arasındaki farkı anlamada önemlidir.
II. Dinlenmede kas ağrısı genellikle rahatsız edici, sıkıcı acıma şeklindedir.
III. Palpasyonda ağrı yoktur.
Kas hastalıklarında görülen “ağrı ve kramp” semptomları ile ilgili yukarıdakilerden hangisi veya hangileri doğrudur?

A) II ve III
B) Yalnız I
C) Yalnız II
D) I ve II
E) I ve III

Cevap : D) I ve II

Açıklama : **Ağrının dinlenme/egzersizle değişimi (I)**, mekanik/iltihabi ayrımı için önemlidir. Kas hastalıklarında ağrı **dinlenmede rahatsız edici (II)** olabilir (iltihabi ağrı). **Palpasyonda ağrı yoktur (III)** ifadesi yanlıştır, kas hastalıklarında palpasyonda ağrı sıklıkla görülür.

14. Demans olguları, yemeği ocakta unutabilir, randevularını karıştırabilir. İlerleyen dönemlerde hastalar evde odalarının yerlerini bile karıştırabilirler.
Buna neden olan etkilenim aşağıdakilerden hangisinde meydana gelmektedir?

A) Bellek
B) Apraktik bozukluk
C) Tremor
D) Gnostik bozukluk
E) Dil

Cevap : A) Bellek

Açıklama : Yemeği ocakta unutma, randevuları karıştırma ve yer/zaman oryantasyon bozuklukları, **Demans**’ın temel belirtisi olan **Bellek** (Hafıza) fonksiyonundaki bozulma ile ilişkilidir.

15. Multipl Skleroz hastalarında fizik tedavi ve rehabilitasyon uygulamasının genel amaçlarından olmayan seçenek aşağıdakilerden hangisidir?

A) İkincil problemleri önleyerek kas iskelet sisteminin bütünlüğünü korumak
B) Denge eğitimi vermek
C) Özel egzersizler ile postürü geliştirmek
D) Kas tonusundaki anomalileri azaltmak
E) Yürüyüş yaptırmadan sadece oturduğu yerden hareket yaptırmaya çalışmak

Cevap : E) Yürüyüş yaptırmadan sadece oturduğu yerden hareket yaptırmaya çalışmak

Açıklama : Multipl Skleroz (MS) rehabilitasyonunun amaçları; fonksiyonu, dengeyi, postürü ve kas tonusunu iyileştirmektir. Hastanın mobilizasyonunu kısıtlayıcı bir yöntem olan **sadece oturduğu yerden hareket yaptırma** amacı MS rehabilitasyonunun genel amacı değildir.

16. Yaşlanma ile birlikte aşağıdakilerden hangisi görülmez?

A) Hafızada azalma
B) Dikkat eksikliği
C) Öğrenme performansında artma
D) İşlem hızında ılımlı azalma
E) Plan yapmada aksaklık

Cevap : C) Öğrenme performansında artma

Açıklama : Yaşlanma ile birlikte hafıza, dikkat ve işlem hızında azalma görülür; dolayısıyla **Öğrenme performansında artma** görülmez.

17. Migrende fokal başlayan, parezi ilerleyerek daha çok kas grubunu etkileyen, genelde tek taraflı aura semptomu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Görsel aura
B) Sezgisel aura
C) Bilişsel aura
D) Duyusal aura
E) Motor aura

Cevap : E) Motor aura

Açıklama : **Motor Aura**, migren öncesinde veya sırasında, genellikle tek taraflı olarak başlayan ve bir veya daha fazla kas grubunu etkileyen geçici **kas zayıflığı veya felç (parezi)** semptomudur.

18. Aşağıdakilerden hangisi periferal nöropatinin duyusal klinik bulgularından biri değildir?

A) Karıncalanma ve uyuşukluk
B) Sıcak veya soğuğu hissetmeme
C) Kaslarda seyirme, kramplar
D) İğneler batması, aşırı hassasiyet
E) Yürürken dengesizlik, pozisyon hissi kaybı

Cevap : C) Kaslarda seyirme, kramplar

Açıklama : **Karıncalanma, uyuşukluk, his kaybı** ve **denge kaybı**, periferal nöropatinin **duyusal** (sensöryel) bulgularıdır. **Kaslarda seyirme ve kramplar** ise **motor** (hareket) sinirlerinin etkilenmesiyle ortaya çıkan bulgulardır.

19. Aşağıdakilerden hangisi periferik sinirlerin tutulumunu ifade etmektedir?

A) Osteopati
B) Miyopati
C) Nöropati
D) Tendopati
E) Artropati

Cevap : C) Nöropati

Açıklama : **Nöropati**, nöron (sinir hücresi) ve patia (hastalık) kelimelerinden türemiştir ve **Periferik sinir sisteminin** (merkezi sinir sistemi dışındaki sinirler) herhangi bir hastalığını veya hasarını ifade eder.

20. Multipl Skleroz hastalığı en çok aşağıdakilerden hangisinde gözükür?

A) Ergenlerde ve IQ düzeyleri düşük olanlarda
B) Erkeklerde ve siyah ırkta
C) Çocuklarda ve sarı ırkta
D) Yaşlılarda ve siyah ırkta
E) Kadınlarda ve beyaz ırkta

Cevap : E) Kadınlarda ve beyaz ırkta

Açıklama : **Multipl Skleroz (MS)**, genellikle genç yetişkinlerde başlayan ve **Kadınlarda** erkeklere göre daha sık, **Beyaz ırkta** ise diğer ırklara göre daha yaygın görülen bir hastalıktır.