İnsan Kaynakları Bulma ve Seçme 2023-2024 Bütünleme Soruları

Giriş

İnsan kaynakları yönetimi, doğru yeteneği doğru pozisyona yerleştirmek için sistematik bir bulma ve seçme süreci yürütür. Bu süreç, iş analizinden başlayarak mülakat tekniklerine, psikometrik testlerden yasal ve etik zorunluluklara kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar. Bu makalede, işe alım sürecinde kullanılan temel kavramlar, mülakat türleri, seçim araçlarının geçerliliği ve aday değerlendirmesinde dikkat edilmesi gereken etik unsurlar ele alınacaktır.

İş Analizi ve Aday Havuzu Oluşturma

İşe alım sürecinin temeli İş Analizine dayanır. İş analizi sonucunda, o işin gerektirdiği görev ve sorumlulukları listeleyen İş Tanımları belgeleri hazırlanır. Ayrıca İş Karakteristikleri Modeli kullanılarak bir işin çalışan üzerindeki “motive etme potansiyeli” belirlenir.

Adayların bir sonraki aşama olan aday havuzuna aktarılabilmesi için temel koşul, belirlenen iş gereklerine uygun olmalarıdır. Üst düzey yönetici pozisyonları için ise genellikle “Temin Şirketleri” yerine, doğrudan nokta atışı yapan Kafa Avcıları (Headhunters) kullanılır. Günümüzde iş gücü piyasasını etkileyen faktörler arasında küreselleşme ve esnek çalışma yer alırken, iş gücünde çeşitliliğin azalması değil, aksine artması modern bir trenddir.

Seçim Araçları ve Testler

İşletmeler adayları değerlendirirken çeşitli test ve yöntemler kullanır:

• Yetenek Testleri: Adayın potansiyelini ölçer ve seçim araçları arasında geçerlilik düzeyi en yüksek olanlardan biridir.
• Projektif Testler: Belirsiz uyaranlara verilen tepkileri ölçen, yoruma dayalı ve plansız testlerdir.
• Değerleme Merkezi: 1950’lerde ortaya çıkan, simülasyon ve grup çalışmaları gibi çoklu seçim araçlarını içeren kapsamlı bir yöntemdir.
• Başvuru Formları: Adayların CV’si olsa bile, el yazısıyla doldurulan formlar hukuki süreçlerde ispat niteliği taşıdığı için talep edilir.

Mülakat Teknikleri ve Süreç Yönetimi

Mülakatlar, yapılandırılmış olup olmamasına göre farklılık gösterir. Standart olmayan Yapılandırılmamış Mülakatların geçerlilik düzeyi düşüktür.

Kullanılan başlıca mülakat türleri ve teknikleri şunlardır:

• Sıralı Mülakat: Adayın aynı gün içinde farklı kişilerle arka arkaya görüştüğü türdür.
• Stres Mülakatı: Uzmanlık gerektirir; adayın baskı altındaki tepkilerini ölçer.
• Sondajlama (Probing): Adayın verdiği cevabı derinleştirmek için ek sorular sorma tekniğidir.
• STAR Tekniği: Adayın yetkinliğini ölçmek için Durum, Görev, Eylem ve Sonuç adımlarını sorgular; “durumun nedenleri” bu tekniğin bir parçası değildir.

Not: “Test mülakatı” diye bir mülakat türü literatürde yer almaz. Ayrıca “Buz kırma” aşaması mülakata hazırlık değil, mülakatın uygulama (giriş) aşamasıdır.

Yasal ve Etik Boyutlar

İşe alım sürecinde Kişisel Verilerin Korunması Kanunu (KVKK), gizlilik ilkesini esas alır. İlanlarda ve seçim sürecinde ayrımcılık yapmak (örneğin sadece X üniversitesi mezunu aramak) hem yasalara aykırı hem de etik dışıdır. Ayrıca değerlendiricilerin, adayları geldikleri şehre göre yargılaması (örneğin “X şehirliler çalışkandır”) bir Önyargı hatasıdır.

İş Gücü İhtiyacını Yönetme

İş gücü açığını kapatmak için fazla çalışma, vardiyalı sistem veya teknolojik dönüşüm kullanılabilir. Ancak çalışma süresini kısaltmak, iş gücü ihtiyacını gidermez, aksine ihtiyacı artırır.

1. Adaydan derinlemesine bilgi almayı ve adayın açıklamasını takiben konuyu açmasına yardımcı olmayı içeren aşama aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sonlandırma
B) Buz kırma
C) Soru sorma
D) Sondajlama
E) Dinleme

Cevap : D) Sondajlama

Açıklama : **Sondajlama** (Probing), mülakat sırasında adayın verdiği cevabı takiben, konuyu **derinleştirmek** ve adayın daha **ayrıntılı açıklama** yapmasına yardımcı olmak için kullanılan ek sorular sorma tekniğidir.

2. Aşağıdakilerden hangisi iş analizi sonucunda hazırlanan belgelerden biridir?

A) Çalışan araştırma anketleri
B) Eğitim ihtiyaçları
C) Vizyon
D) İş tanımları
E) İşletme stratejileri

Cevap : D) İş tanımları

Açıklama : **İş analizi** sonucunda, o işin gerektirdiği görev, sorumluluk ve çalışma şartlarını listeleyen **İş tanımları** (Job Descriptions) belgesi hazırlanır.

3. Adayın aynı gün içinde farklı mülakatçılarla birden fazla mülakata alındığı mülakat tekniği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Panel tipi mülakat
B) Sıralı mülakat
C) Çapraz mülakat
D) Çoklu mülakat
E) Grup mülakatı

Cevap : B) Sıralı mülakat

Açıklama : **Sıralı mülakat** (Sequential Interview), adayın **aynı gün içinde farklı mülakatçılarla** arka arkaya birden fazla mülakata alındığı tekniktir.

4. Yetenek testlerinin geçerlilik düzeyi …..
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) güvenilirlik düzeyinden düşüktür.
B) güvenilirlik düzeyine eşittir.
C) güvenilirlik
D) yüksektir.
E) düşüktür.

Cevap : D) yüksektir.

Açıklama : Yetenek testleri (Genel zeka testleri) güçlü bir tahmin gücüne sahip olduğu için, seçim araçları arasında **geçerlilik düzeyi en yüksek** olanlardan biri olarak kabul edilir.

5. Adayların aday havuzuna aktarılmalarının temel koşulu aşağıdakilerden hangisidir?

A) İş gereklerine uygun olmaları
B) İlan üzerine başvurmaları
C) İşletme içinde tanıdıkları en az bir kişinin olması
D) Tavsiye edilmeleri
E) İşletmeye kendiliğinden başvurmaları

Cevap : A) İş gereklerine uygun olmaları

Açıklama : Adayların işe alım sürecinde bir sonraki aşamaya (aday havuzuna) geçebilmesi için en temel koşul, belirlenen **iş gereklerine (vasıflarına) uygun olmaları** ve minimum nitelikleri taşımalarıdır.

6. Aşağıdaki mülakat tekniklerinden hangisinin konunun uzmanları tarafından gerçekleştirilmesi diğerlerine kıyasla daha fazla önem taşımaktadır?

A) Ardışık mülakat
B) Panel tipi mülakat
C) Stres mülakatı
D) Birebir mülakat
E) Grup mülakatı

Cevap : C) Stres mülakatı

Açıklama : **Stres mülakatı**, adayın baskı altındaki davranışlarını ölçtüğü için **konunun uzmanları** (psikoloji, davranış bilimleri vb.) tarafından gerçekleştirilmesi, hassasiyeti ve doğru değerlendirme yapılması açısından diğerlerine kıyasla daha fazla önem taşır.

7. Aşağıdakilerden hangisi bir mülakat tekniği değildir?

A) Stres mülakatı
B) Grup mülakatı
C) Test mülakatı
D) Davranışsal mülakat
E) Panel tipi mülakat

Cevap : C) Test mülakatı

Açıklama : **Test mülakatı** (C) yaygın kabul gören bir mülakat tekniği adı değildir. Diğerleri (Stres, Grup, Davranışsal, Panel) ise insan kaynakları yönetiminde kullanılan mülakat teknikleridir.

8. Aşağıdakilerden hangisi günümüzde İK bulma ve seçme üzerinde etkili olan unsurlardan biri değildir?

A) İş gücünde azalan çeşitlilik
B) Bilgi tabanlı işlere yönelim
C) Proje bazlı işlere yönelin
D) Esnek çalışma
E) Küreselleşme

Cevap : A) İş gücünde azalan çeşitlilik

Açıklama : Küreselleşme (E), bilgi tabanlı işlere yönelim (B) ve esnek çalışma (D) gibi faktörler, günümüzde İK bulma ve seçme süreçlerini etkilerken, modern işgücünün eğilimi **iş gücünde çeşitliliğin artmasıdır**. Bu nedenle **azalan çeşitlilik** (A) etkili olan bir unsur değildir.

9. Sadece yönetsel pozisyonlar için aday araştırma ve bulma faaliyetleri gerçekleştiren kuruluşlar aşağıdakilerden hangisi ile adlandırılır?

A) İç kaynaklar
B) Temin şirketleri
C) Kafa avcıları
D) Dış kaynaklar
E) Temin şirketleri

Cevap : E) Kafa avcıları

Açıklama : **Kafa avcıları** (Headhunters), Temin şirketlerinden (D) farklı olarak, özellikle **üst düzey yönetsel pozisyonlar** ve uzmanlık gerektiren pozisyonlar için aday araştırma ve bulma faaliyetleri (Executive Search) gerçekleştiren kuruluşlardır.

10. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hangi ilkeyi yansıtmaktadır?

A) Eşitlik
B) Liyakat
C) Gizlilik
D) Uzmanlık
E) Adalet

Cevap : C) Gizlilik

Açıklama : **Kişisel Verilerin Korunması Kanunu** (KVKK), bireylerin kişisel verilerinin hukuka uygun olarak, güvence altında tutulmasını ve üçüncü kişilerle paylaşılmamasını sağlama yükümlülüğü getirerek, temel olarak **Gizlilik** (C) ilkesini yansıtmaktadır.

11. Bir iş ilanında adayların X Üniversitesi’nden mezun olmaları gerektiği ifade edilmektedir. Bu ilan ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) İlan etik fakat yasa dışıdır.
B) İlan yasal fakat etik dışıdır.
C) İlan ne yasal ne etiktir.
D) İlan gizlilik ilkesine aykırıdır.
E) İlan yasal ve etiktir.

Cevap : C) İlan ne yasal ne etiktir.

Açıklama : Bir iş ilanında adayın sadece belirli bir üniversiteden mezun olması şartının aranması, **ayrımcılık** oluşturacağı için hem **yasalara aykırı** (eşitlik ilkesi ihlali) hem de **etik dışı** bir durumdur.

12. X şehrinden olan insanlar çalışkandır. Aday da o şehirden olduğuna göre mutlaka çalışkandır.
Yukarıdaki ifade aşağıdakilerden hangisine örnektir?

A) Hale etkisi
B) Çapraz hata
C) Kontrast etkisi
D) Ön yargı
E) Sıralama hatası

Cevap : D) Ön yargı

Açıklama : Bu ifade, bireyi ait olduğu grubun (şehir) genel kabul görmüş bir özelliğine (çalışkanlık) dayanarak değerlendirme hatasına düşme, yani bir **önyargı** (Stereotip) örneğidir.

13. Yoruma dayalı ve plansız olan testlere ne ad verilmektedir?

A) Projektif test
B) Genel yetenek testi
C) Kişilik testi
D) Psikometrik test
E) Dikkat testi

Cevap : A) Projektif test

Açıklama : **Projektif testler**, bireyin belirsiz uyaranlara (mürekkep lekesi, resim vb.) verdiği cevapların, uzmanlar tarafından **yoruma dayalı** olarak analiz edildiği ve genellikle **yapılandırılmamış/plansız** nitelikte olan testlerdir.

14. İş karakteristikleri modelinin boyutlarından hareketle aşağıdakilerden hangisi belirlenir?

A) İş spesifikasyonları
B) İşin içerdiği görevler
C) İş tanımları
D) İş gerekleri
E) İşlerin motive etme potansiyeli

Cevap : E) İşlerin motive etme potansiyeli

Açıklama : **İş Karakteristikleri Modeli** (JCM), bir işin temel özelliklerinin (beceri çeşitliliği, görev bütünlüğü, görevin önemi, özerklik ve geribildirim) o işin **motive etme potansiyelini** (Motivating Potential Score – MPS) ne kadar artırdığını belirlemek için kullanılır.

15. Aşağıdakilerden hangisi adayların kariyer web siteleri üzerinden doldurdukları özgeçmişler şirketin elinde olmasına rağmen, şirkete geldiklerinde yeniden başvuru formu doldurmalarının nedenlerinden biridir?

A) Başvuru formlarında kişisel bilgiler daha ayrıntılı sorulur.
B) Başvuru formları el yazısı ile doldurulduğundan gerekirse ispat niteliği taşır.
C) Başvuru formlarında fotoğraf istendiğinden başvuru formları daha yararlıdır.
D) İşletmelerin hedeflerinden biri de iki belge arasındaki tutarlılığı test etmektir.
E) Başvuru formlarında eğitim soruları daha ayrıntılı sorulur.

Cevap : B) Başvuru formları el yazısı ile doldurulduğundan gerekirse ispat niteliği taşır.

Açıklama : Özgeçmişler genellikle dijital ve standardize edilmiş formatta iken, başvuru formunun şirket nezdinde el yazısıyla doldurulması, hukuki süreçlerde bir **ispat niteliği** taşıması ve adayın dürüstlüğünü test etme gibi nedenlerle tercih edilir.

16. İlk olarak 1950’lerde ABD’de görülmeye başlanan ve çoklu seçim araçlarını içeren seçim aracı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Grup mülakatı
B) İş örneklemesi
C) Simülasyonlar
D) Testler
E) Değerleme merkezi

Cevap : E) Değerleme merkezi

Açıklama : **Değerleme merkezi** (Assessment Center), ilk olarak 1950’lerde ABD’de görülmeye başlanan ve bir adayın çeşitli yetkinliklerini ölçmek için **çoklu seçim araçlarını** (simülasyonlar, grup tartışmaları, testler) içeren seçim aracıdır.

17. Yapılandırılmamış mülakatların geçerlilik düzeyi …..
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) güvenilirlik düzeyine eşittir.
B) güvenilirlik düzeyinden yüksektir.
C) güvenilirlik düzeyinden düşüktür.
D) yüksektir.
E) düşüktür.

Cevap : E) düşüktür.

Açıklama : **Yapılandırılmamış mülakatlar**, standardize edilmemiş ve kişisel önyargılara açık olduğu için, diğer yapılandırılmış yöntemlere göre **geçerlilik düzeyi en düşük** olan seçim araçlarındandır.

18. Aşağıdakilerden hangisi mülakata hazırlık aşamasının adımlarından biri değildir?

A) Öz geçmiş inceleme
B) Buz kırma
C) Ortamın hazırlanması
D) Başvuru formu inceleme
E) Mülakata davet

Cevap : B) Buz kırma

Açıklama : **Buz kırma** (Breaking the ice), mülakatın başlangıç aşamasının bir adımıdır. Diğerleri (Özgeçmiş inceleme, Ortam hazırlama, Başvuru formu inceleme, Mülakata davet) mülakatın **hazırlık aşamasının** adımlarıdır.

19. STAR tekniği aşağıdakilerden hangisini içermez?

A) Durum
B) Durumun nedenleri
C) Üstlenilen görev
D) Elde edilen sonuçlar
E) Eylem

Cevap : B) Durumun nedenleri

Açıklama : **STAR** (Situation, Task, Action, Result) tekniği, adayın geçmişteki bir **Durum** (A), bu durumdaki **Görev** (C), gerçekleştirdiği **Eylem** (E) ve **Elde edilen sonuçları** (D) içerir. **Durumun nedenleri** (B) ise bu tekniğin doğrudan sorduğu bir bileşen değildir.

20. Aşağıdakilerden hangisi iş gücü ihtiyacını gidermeyi sağlamaz?

A) Çalışma süresini kısaltmak
B) İzinleri azaltmak
C) Vardiyalı çalışma
D) Az emek gerektiren teknolojilere geçiş
E) Fazla çalışma

Cevap : A) Çalışma süresini kısaltmak

Açıklama : İş gücü ihtiyacını gidermek, ya mevcut iş gücünün süresini artırmak (İzin azaltmak – B, Fazla çalışma – E) ya da iş yükünü azaltmakla (Teknolojik geçiş – D) sağlanır. **Çalışma süresini kısaltmak** (A), iş yükünü artıracağı için iş gücü ihtiyacını **artıran** bir durumdur, gidermeyi sağlamaz.