İşyerlerinde Gürültü Ve Kontrolü 2024-2025 Final Soruları

Giriş

Gürültü, işyerlerinde en yaygın görülen fiziksel risk etmenlerinden biridir. İşitme sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamak için gürültünün fiziği, ölçümü, etkileri ve kontrol hiyerarşisi iyi bilinmelidir.

Gürültünün Fiziksel Özellikleri ve Ölçümü

• Akustik: Sesin oluşumunu ve yayılımını inceleyen bilim dalıdır.
• Oktav Bantları: Bir oktavın üst frekans sınırı, alt sınırın 2 katıdır (Örn: Alt sınır 22 Hz ise üst sınır 44 Hz’dir).
• Ölçüm Skalası: İnsan kulağına en yakın ve yönetmeliklerde esas alınan ölçüm birimi dBA (A Skalası) dır.
• Dalga Boyu: Frekans (f) = Hız (v) / Dalga Boyu (lambda).

Gürültünün Sağlık Etkileri

• Geçici Eşik Kayması (TTS): Yüksek gürültüye kısa süreli maruziyet sonucu oluşan geçici işitme yorgunluğudur (Çınlama vb.).
• Nörolojik Etkiler: Baş ağrısı, stres, hafıza kaybı nörolojik etkilerdir. “İş kazası” ise gürültünün dolaylı bir güvenlik sonucudur.
• Tarihçe: Gürültünün işitme üzerindeki etkilerini ilk ölçen kişi Gloring olarak kabul edilir.

Kontrol Yöntemleri ve Hiyerarşi

Gürültüyle mücadelede öncelik sırası: Kaynak > Ortam > Alıcı (Kişi) şeklindedir.

• Kaynağa Yönelik (En Etkili): Makineyi değiştirmek, kaynağı kapalı bölmeye (kabin) almak.
• Alıcıya Yönelik: Kulak koruyucu kullanmak, çalışma süresini kısaltmak, kişiyi izole kabine almak.
• Koruyucular: Filtreli (Müzisyen) tıkaçlar sesi bozmadan her frekansı eşit düşürür.

Risk Değerlendirmesi

• Fine-Kinney Metodu: Risk Skoru = Olasılık x Frekans x Şiddet.
• Hata Ağacı Analizi (FTA): Zirve Olayın tespitiyle başlar. Daire sembolü, daha fazla araştırılmayan temel olayı simgeler.
• Sektörler: İş kazası ve ölüm riski bakımından en tehlikeli sektör İnşaat sektörüdür.

1. Endüstride, yüksek gürültüye kısa bir süre maruz kalan kişilerde aşağıdaki hangi tip işitme kaybı görülür?

A) Şiddetli işitme kaybı
B) Geçici eşik kayması
C) Endüstriyel işitme kaybı
D) İletim tipi sağırlık
E) Düzensiz işitme

Cevap : B) Geçici eşik kayması

Açıklama : Yüksek gürültüye kısa süreli maruziyet, kulakta geçici bir duyma yorgunluğuna (çınlama, uğultu vb.) neden olur. Buna **Geçici Eşik Kayması** (Temporary Threshold Shift) denir. Dinlenme ile düzelebilir. Sürekli maruziyet ise kalıcı kayba yol açar.

2. Aralıklı kontrol muayenesi halk sağlığı açısından aşağıdaki hangi koruma uygulama içerisinde yer alır?

A) Dördüncül koruma
B) Birincil koruma
C) Takip koruma
D) İkincil koruma
E) Üçüncül koruma

Cevap : D) İkincil koruma

Açıklama : Halk sağlığında “Birincil Koruma” hastalığın oluşmasını önlemeyi (aşı, KKD vb.), **”İkincil Koruma”** ise erken tanıyı (periyodik muayeneler, taramalar) kapsar.

3. Dalga boyu 272 cm olan sesin frekansı aşağıdakilerden hangisidir? (Ses hızı v=340 m/s alınırsa)

A) 12,50
B) 1,25
C) 1250
D) 0,25
E) 125

Cevap : E) 125

Açıklama :

4. Hata Ağacı Analizi (FTA) aşağıdakilerden hangisi ile başlar?

A) Uzmanların belirlenmesi
B) Geçmiş kayıtların toplanması
C) Zirve olayın tespiti
D) Verilerin toplanması
E) Enerji kaynaklarının tespiti

Cevap : C) Zirve olayın tespiti

Açıklama : Hata Ağacı Analizi (Fault Tree Analysis), istenmeyen ana olayın (**Zirve Olay / Top Event**) belirlenmesiyle başlar ve bu olaya neden olabilecek alt nedenlerin tümdengelim yöntemiyle analiz edilmesiyle devam eder.

5. Gürültüden kaynaklanan maruziyetin önlenmesi veya azaltılması için öncelikli önlem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gürültü kaynağını kapalı bir bölme içine almak
B) Çalışanı kapalı bir bölme içine almak
C) Kulaklık ve manşon kullanmak
D) Gürültülü ortamdaki çalışma süresini kısaltmak
E) Çalışan ile gürültü kaynağı arasındaki mesafeyi artırmak

Cevap : A) Gürültü kaynağını kapalı bir bölme içine almak

Açıklama : İSG risk kontrol hiyerarşisine göre öncelik her zaman **Kaynağa Yönelik** önlemlerdedir. Gürültü kaynağını izole etmek (A şıkkı), çalışanı korumaktan (B, C, D) veya ortam önlemlerinden (E) daha önceliklidir.

6. Gürültünün işitme sistemi üzerindeki etkilerini ölçerek ilk olarak ortaya koyan kişi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Helmholtz
B) Wever Volley
C) Rutherford
D) Bekesy
E) Gloring

Cevap : E) Gloring

Açıklama :

7. Aşağıdakilerden hangisi risk değerlendirmesinde kullanılan Fine-Kinney metodun hesaplama şeklidir?

A) Risk Değeri = Frekans x (MPK+OÇİ)
B) Risk = Olasılık X Frekans
C) R = P x S x D
D) Risk = Olasılık X Şiddet
E) Risk = Olasılık X Şiddet X Frekans

Cevap : E) Risk = Olasılık X Şiddet X Frekans

Açıklama : Fine-Kinney metodunda Risk Skoru; **Olasılık** (Probability), **Frekans** (Frequency) ve **Şiddet** (Severity) değerlerinin çarpımıyla hesaplanır.

8. Aşağıdakilerden hangisi risk değerlendirmede sözel yöntemler arasında yer almaz?

A) Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi (HAZOP)
B) Ön Tehlike Analizi Metodu (PHA)
C) Endüstriyel işitme kaybı
D) L Tipi Matris
E) Olursa Ne Olur Analizi

Cevap : D) L Tipi Matris

Açıklama :

9. Aşağıdakilerden hangisi çalışma şartları bakımından en riskli sektördür?

A) Kamu
B) Eğitim
C) Enerji
D) İnşaat
E) Sağlık

Cevap : D) İnşaat

Açıklama : İstatistiksel olarak iş kazaları ve ölümlerin en yoğun yaşandığı, çalışma koşullarının en değişken ve tehlikeli olduğu sektör **İnşaat** sektörüdür.

10. “Ses dalgalarının oluşumu, iletimi ve algılama sürecini çeşitli ölçüm yöntemleriyle inceleyen bilimdir.”
Yukarıdaki tanım aşağıdakilerden hangisini ifade etmektedir?

A) Paskal
B) Ağırlıklama
C) Akustik
D) Odyogram
E) Skala

Cevap : C) Akustik

Açıklama : Sesin fiziğini, oluşumunu ve yayılımını inceleyen bilim dalına **Akustik** denir.

11. Oktav bant aralık analizinin alt sınır frekansı 22 Hz ise üst sınır frekansı aşağıdakilerden hangisidir?

A) 132 Hz
B) 44 Hz
C) 88 Hz
D) 110 Hz
E) 66 Hz

Cevap : B) 44 Hz

Açıklama : Bir oktav bandında üst sınır frekansı, alt sınır frekansının **2 katıdır**.
Üst Sınır = 2 x 22 = **44 Hz**.

12. Kullanılan makinelerin gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi gürültüye karşı alınacak aşağıdaki önlemlerden hangisine girer?

A) İşyerinde alınacak önlemler
B) Çevrede alınacak önlemler
C) Gürültüye karşı alınacak önlemler
D) Kaynağa alınacak önlemler
E) Gürültünün etkisinde kalan kişide alınması gereken önlemler

Cevap : D) Kaynağa alınacak önlemler

Açıklama : Gürültüyü üreten makinenin kendisinin değiştirilmesi veya iyileştirilmesi, gürültüyle mücadelenin en etkili yolu olan **Kaynağa Yönelik** önlemdir.

13. İş yeri ortamında bulunan gürültü seviyesini bütün frekanslarda birbirine yakın seviyelerde azaltmak amacı ile kullanılan ve kullanıcıdan ölçü alınarak hazırlanan kulak koruyucularına verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bireysel, kulak kanalını ve konkayı kapatan kulak koruyucuları
B) Kulağı tamamen kapatan kulaklıklar
C) Filtreli bireysel kulak koruyucuları
D) Aktif gürültü azaltıcı kulaklıklar
E) Dışarıdan bağlantı yapılmaya uygun kulak koruyucuları

Cevap : C) Filtreli bireysel kulak koruyucuları

Açıklama : Kişiye özel kalıpla yapılan ve üzerindeki akustik filtreler sayesinde konuşma seslerini bozmadan gürültüyü tüm frekanslarda dengeli düşüren koruyuculara **Filtreli Bireysel Kulak Koruyucuları** (veya müzisyen tıkaçları) denir.

14. Endüstriyel bir iş yerinde gürültü denetim çalışmasında en uygun ve en etkin önlemi belirlemek için aşağıdaki konulardan hangisinin dikkate alınmasına gerek yoktur?

A) İş yerinde çalışan personel sayısı
B) Gürültü kaynaklarının gürültü yayma biçimleri
C) Üretim süreçlerinin ve makinalarının çalışma özellikleri
D) Gürültü yayan ses kaynaklarının sayısı ve önem sıralaması
E) İş yerinin kapalı mekân akustiği ile ilgili özellikleri

Cevap : A) İş yerinde çalışan personel sayısı

Açıklama : Gürültü denetimi ve kontrolü teknik bir konudur (kaynak, yol, akustik). Çalışan sayısı maruziyet analizi için önemlidir ancak makineye veya ortama uygulanacak **teknik kontrol önleminin türünü** (izolasyon mu, susturucu mu vb.) belirleyen bir parametre değildir.

15. Çalışma ortamı gürültüsünün 120 dB(A) olarak ölçüldüğü bir işletmede seçilecek olan kulak koruyucusunun, NRR (Gürültü Azalma Derecesi) değeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) 31
B) 43
C) 47
D) 33
E) 41

Cevap : C) 47

Açıklama :

16. I. Kişinin sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine alınması
II. Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin azaltılması
III. Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucuların kullanılması
IV. Kullanılan makinelerin gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi
Yukarıdakilerden hangileri işyerlerinde gürültünün etkisinde kalan kişi için uygulanabilecek gürültüden korunma yöntemlerindendir?

A) I, II ve IV
B) I, II ve III
C) I, II, III ve IV
D) I ve IV
E) II, III ve IV

Cevap : B) I, II ve III

Açıklama : Soruda “kişi için” (alıcıda) uygulanacak önlemler sorulmaktadır.
I (İzole bölme = Kişiyi ayırma), II (Süre kısıtlaması = İdari önlem), III (KKD = Kişisel koruma) **alıcıya yöneliktir**.
IV (Makine değişimi) ise **kaynağa yönelik** bir önlemdir.

17. Aşağıdakilerden hangisi kişisel kulak koruyucu çeşitlerinden biri değildir?

A) Dışarıdan bağlantı (Höparlör veya kulak koruyucuları)
B) Filtreli bireysel kulak koruyucuları
C) İki flanşlı kulak tıkaçları
D) Kulağı tamamen kapatan kulaklıklar
E) Flanşlı kulak kanalını kapatan kulaklık

Cevap : E) Flanşlı kulak kanalını kapatan kulaklık

Açıklama :

18. Aşağıdakilerden hangisi gürültünün Nörolojik sistem etkileri arasında yer almaz?

A) Bellek bozukluğu
B) İş kazası
C) Stres
D) Huzursuzluk
E) Baş ağrısı

Cevap : B) İş kazası

Açıklama : Gürültü; baş ağrısı, stres, hafıza sorunları gibi nörolojik ve psikolojik etkilere yol açar. **İş kazası** ise gürültünün (iletişimi engellemesi veya dikkati dağıtması sonucu oluşan) bir **güvenlik sonucudur**, doğrudan vücutta oluşan nörolojik bir semptom değildir.

19. Ses ölçme cihazının aşağıdaki skalalardan hangisi gürültüden ileri gelen işitme kaybına esas olan gürültünün şiddeti ölçülür?

A) A skalası
B) D skalası
C) B Skalası
D) E skalası
E) F skalası

Cevap : A) A skalası

Açıklama : İnsan kulağının duyarlılığına en yakın ölçüm yapan ve iş sağlığı güvenliği mevzuatında (gürültü yönetmeliği) sınır değerlerin belirlenmesinde kullanılan skala **dBA (A Skalası)** dır.

20.

Yukarıdaki sembol (Daire sembolü), FTA analizinde aşağıdakilerden hangisini ifade eder?

A) Oluşma sebebini daha fazla araştırmaya gerek olmayan temel olayı
B) Sebebi tanımlanmamış son olayı
C) Mantık kapısı ile bağlı yapılması zorunlu olayı
D) Mantık kapıları ile birbirine bağlı olarak ortaya çıkan olayları
E) Aktarma sembolünü

Cevap : A) Oluşma sebebini daha fazla araştırmaya gerek olmayan temel olayı

Açıklama : Hata Ağacı Analizinde (FTA) **Daire sembolü**, daha alt nedenlerine inilmesine gerek duyulmayan, analizin en alt seviyesindeki **Temel Olayı** (Basic Event) temsil eder.