Siyaset Felsefesi Ünite -5

Sofistler, Sokrates ve Sonrası

Antik Yunan düşünce tarihinde, siyaset felsefesinin temel taşlarından biri olan sofistler, Sokrates ve onun ardından gelen düşünürlerle birlikte ilginç bir entelektüel dönemi oluştururlar. Bu makalede, sofistlerin siyaset anlayışı, Sokrates’in düşünceleri ve sonrasında ortaya çıkan akımlar ele alınacaktır.

Sofistlerin siyaset anlayışına dair ilk soruda, ontolojik, epistemolojik ve etik düzeydeki tikel ve göreli niteliklere vurgu yapılır. Sofistler, siyasetin evrensel ve zorunlu ilkelerle değil, tikel ve göreli gerçeklikle şekillendiğini savunurlar. Tikellik ve görelilik, sadece ontolojik ve epistemolojik değil, aynı zamanda etik ve politik gerçekliğin temel özellikleridir.

Sofistler arasında siyasete yaklaşımları çeşitlidir. İnsanların toplum içinde mutlu olabileceğini savunanlar olduğu gibi, bireyin toplumdan uzak bir yaşam sürdürmesini öne çıkaranlar da vardır. Bu çeşitlilik, sofistlerin düşünsel çerçevesinde farklı perspektifleri barındırdığını gösterir.

Protagoras, sofist geleneğindeki düşünürlerden biridir ve politik düşünceyi bireyin kişisel kanı ve görüşleriyle ilişkilendirir. Antik Demokrasi’yle uyumlu bir söyleme sahiptir ve retoriğin önemine vurgu yapar.

Sokrates’in siyasi anlayışı ise sofistlerden farklıdır. Sokrates, politik örgütlenmelere eleştirel bir yaklaşım sergiler ve insanların doğaya uygun bir şekilde yaşamaları gerektiğini savunur. Onun felsefesi, retorik değil, felsefi düşünceyle yaşamı anlamlandırmanın önemini vurgular.

Sokrates sonrası Antik Çağ’da ortaya çıkan akımlardan biri Kinizm’dir. Kinik düşünce, toplumsal ilişkilerden ve politik iktidardan bağımsızlığı savunur. Kozmopolit bir politik anlayışa uygun olarak, dünya vatandaşlığı ilkesini benimser.

Diğer bir önemli akım da Stoacılık’tır. Stoacılar, toplumsal ilişkilerden bağımsızlık ve içsel özgürlük üzerinde durur. Toplumsal ve politik yaşama karşı kayıtsızlık vurgusu yaparlar.

Hedonizm ise hazcılığı yaşamın biricik gerçek değeri olarak konumlandırır. Aristippos, toplumsal ve siyasal yaşama konfor ve çıkar beklentileriyle yaklaşır.

Sonuç olarak, sofistlerin çeşitliliği, Sokrates’in eleştirel politik düşüncesi, Kinizm’in bağımsızlık vurgusu, Stoacılık’ın kayıtsızlık ilkesi ve Hedonizm’in hazcılık anlayışı, Antik Yunan siyaset felsefesinde zengin bir düşünsel miras bırakmıştır. Bu akımlar, siyasetin doğasını ve bireyin toplumsal ilişkilere olan tutumunu derinlemesine anlamamıza yardımcı olur.

1) Aşağıda sofistlerin siyaset anlayışına ilişkin verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Toplumsal ve politik yaşamdan uzak ve sade bir yaşam, en anlamlı ve erdemli yaşamdır.
B) Politik yargı ve kararlar, evrensel ve zorunlu bir tarzda belirleyicidir.
C) Tikellik ve görelilik, yalnızca ontolojik ve epistemolojik değil aynı zamanda etik ve politik gerçekliğin temel özelliğidir.
D) Devlete dayalı bir güven ve konfor arayışı, bireyin erdemli ve mutlu bir yaşam için gereksinim duyacağı bağımsızlık ve kendine güven duygusunu yok eder.
E) Diyalektik, özgür bireylerin politik karar süreçlerine etkin olarak katılabilmesinin en işlevsel yoludur.

Cevap : C) Tikellik ve görelilik, yalnızca ontolojik ve epistemolojik değil aynı zamanda etik ve politik gerçekliğin temel özelliğidir.

2) Sofistlerin toplumsal bir olgu olarak siyasete iki ayrı yaklaşım biçimleri hangi şıkta doğru verilmiştir?

A) Sofistlerin toplumsal bir olgu olarak siyasete yaklaşım biçimlerinde bir grup bireyin toplumdan uzak olduğunda, diğer grup ise bireyin ancak toplum içerisinde mutlu olabileceğini savunur.
B) Sofistlerden bir grup devletin zeminini evrensel ve zorunlu bir ilkede bulurken, diğer bir grubu ise devletin tikel ve göreli bir oluşum olduğunu savunurlar.
C) Sofistlerden bazıları siyasete ilişkin ilkelerin kaynağını aşkın bir gerçeklikte bulurken, diğerleri ise bu ilkelerin kaynağını doğada içkin olarak bulurlar.
D) Sofistlerden bir grup olması gerekene diğer bir grubu ise olana göre siyaset anlayışlarını belirlerler.
E) Sofistlerden bazıları insanların normatif ve yapay yasalara ve kurumlara göre, bazıları da doğaya uygun olarak yaşamaları gerektiğini savunur.

Cevap : E) Sofistlerden bazıları insanların normatif ve yapay yasalara ve kurumlara göre, bazıları da doğaya uygun olarak yaşamaları gerektiğini savunur.

3) Sofistler arasında kişisel kanı ve görüşleri tüm ahlaki ve politik yargı ve davranışların nedeni olarak konumlandıran ve Antik Demokrasi’yle uyumlu bir söyleme sahip olan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Thrasymakhos
B) Epikuros
C) Protagoras
D) Antisthenes
E) Aristippos

Cevap : C) Protagoras

4) Sofistlere göre özgür bireylerin politik karar süreçlerine etkin olarak katılabilmesinin en işlevsel yolu nedir?

A) Edebiyat
B) Retorik
C) Diyalektik
D) Felsefe
E) Sanat

Cevap : B) Retorik

5) Etik ve politik yönelimlerinde evrensel ve zorunlu olana odaklanan, bilgelik sevgisini, retoriğin önüne koyan Antik Çağ filozofu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gorgias
B) Demokritos
C) Protagoras
D) Phytagoras
E) Sokrates

Cevap : E) Sokrates

6) Aşağıda Sokrates’in siyasal anlayışına ilişkin verilen bilgilerden hangisi doğru değildir?

A) Sokrates’e göre her türlü tikel ve göreli ilgi ve çıkarın hizmetine sunulabilecek retorik değil, felsefe yaşamı anlamlandırabilir.
B) Sokrates devlet dâhil tüm politik örgütlenmelere eleştirel yaklaşır ve insanların doğaya uygun yaşamaları gerektiğini savunur.
C) Sokrates ahlaki ve politik düşünce ve davranışları radikal ve keskin ayrımların gölgesinde biçimlendirmiştir.
D) Sokrates hiçbir kararın ve yargının yalnızca çoğunluğun onayına sunulduğu için doğru olamayacağını dile getirmekteydi.
E) Sokrates evrensel ve zorunlu tanım arayışlarıyla, tikel ve göreli kanı ve yargıları ve bu yargılar üzerinde biçimlenen bir politik dünyayı rahatsız etmiştir.

Cevap : B) Sokrates devlet dâhil tüm politik örgütlenmelere eleştirel yaklaşır ve insanların doğaya uygun yaşamaları gerektiğini savunur.

7) Aşağıdakilerden hangisi Sokrates sonrası Antik Çağ akımlarından biridir?

A) Phytagorasçılık
B) Kinizm
C) Mutlak idealizm
D) Liberalizm
E) Varoluşçuluk

Cevap : B) Kinizm

8) Kinizmin siyasal anlayışına göre hakiki anlamda iyi ve erdemli yaşamın vazgeçilmez koşulu nedir?

A) Kişinin iyi ve erdemli yaşam sürdürebilmesinin koşulu, kendisini geliştirmekten önce dünyayı dönüştürmesidir.
B) Toplumsal ilişkilerden ve sağlayabileceği konfordan ve bu bağlamda politik iktidardan bağımsızlık iyi ve erdemli yaşamın vazgeçilmez koşuludur.
C) Her türden haz ve acıya, güçlü istek ve tutkuya mesafeli yaklaşmak kaydıyla toplumsal ve politik ilişkilere dâhil olmak iyi ve erdemli yaşamanın koşuludur.
D) İyi ve erdemli yaşamın vazgeçilmez koşulu, toplumsal ve politik yaşama kayıtsızlıktır.
E) Toplumsal ve politik yaşama bağımlılık iyi ve erdemli yaşamın vazgeçilmez koşuludur.

Cevap : B) Toplumsal ilişkilerden ve sağlayabileceği konfordan ve bu bağlamda politik iktidardan bağımsızlık iyi ve erdemli yaşamın vazgeçilmez koşuludur.

9) Kozmopolit bir politik anlayışa uygun olarak, dünya vatandaşlığı ilkesini savunan ve “Kinizm”den etkilenip ardından gelen filozof ya da felsefe okulu hangisidir?

A) Kirene Okulu
B) Sokrates
C) Epikurosçuluk
D) Stoacılık
E) Protagoras

Cevap : D) Stoacılık

10) Stoacıların toplumsal ve politik yaşama ilişkin vurguları hangi yöndedir?

A) Stoacılar toplumsal ve politik yaşama karşı kayıtsızlık vurgusu yaparlar.
B) Stoacılar toplumsal ve politik yaşamın tamamen kişiyi pasif bıraktığını düşünürler.
C) Stoacılar toplumsal ve politik yaşama kayıtsız ya da bağımsız kalmamayı savunurlar.
D) Stoacılar bireyin ancak toplumsal ve politik yaşam içerisinde mutlu olabileceğini savunurlar.
E) Stoacılar iyi ve erdemli bir yaşam için toplumsal ve politik yaşama karşı bağımsızlığı savunurlar.

Cevap : A) Stoacılar toplumsal ve politik yaşama karşı kayıtsızlık vurgusu yaparlar.

11) Hazzı yaşam için biricik gerçek değer olarak konumlayan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kinizm
B) İdealizm
C) Stoizm
D) Hedonizm
E) Rasyonalizm

Cevap : D) Hedonizm

12) Hazcılığın ilk aşamasını ve ikinci aşamasını hangi iki düşünce okulu oluşturur?

A) İlk aşamayı Stoacılık, ikinci aşamayı Kinizm.
B) İlk aşamayı Epikurosçuluk, ikinci aşamayı Kireneliler.
C) İlk aşamayı Epikurosçuluk, ikinci aşamayı Kinizm.
D) İlk aşamayı Kinizm, ikinci aşamayı Stoacılık.
E) İlk aşamayı Kireneliler, ikinci aşamayı Epikurosçuluk.

Cevap : E) İlk aşamayı Kireneliler, ikinci aşamayı Epikurosçuluk.

13) Aristippos’un toplumsal ve siyasal yaşama yaklaşımı nasıldır?

A) Aristippos’un toplumsal ve siyasal yaşama yaklaşım ilkesi kayıtsızlıktır.
B) Aristippos için toplumsal ve siyasal yaşam erdemli ve mutlu yaşamın vazgeçilmez koşuludur.
C) Aristippos toplumsal ve siyasal yaşama konfor ve çıkar beklentileriyle yaklaşmaktadır.
D) Aristippos’a göre birey toplumsal ve siyasal yaşamdan uzak kalmalıdır.
E) Aristippos toplumsal ve siyasal yaşama bilgi ve erdem ilkeleriyle yaklaşır

Cevap : C) Aristippos toplumsal ve siyasal yaşama konfor ve çıkar beklentileriyle yaklaşmaktadır.

14) Kirenelilerin en önemli temsilcisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Demokritos
B) Aristippos
C) Anisthenes
D) Diogenes
E) Epikuros

Cevap : B) Aristippos

15) Kinizm’in en önemli iki temsilcisi aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Aristoteles – Sokrates
B) Gorgias – Demokritos
C) Antisthenes – Diogenes
D) Phyrron – Phytagoras
E) Anistippas – Protagoras

Cevap : C) Antisthenes – Diogenes

16) Kinizm’den etkilenen ve ardından gelen felsefe okulu hangisidir?

A) Epikurosçuluk
B) Septikler
C) Stoacılık
D) Kireneliler
E) Doğalcılar

Cevap : C) Stoacılık