Bilişsel ve Dil Gelişimi 2023-2024 Final Soruları

Giriş

Bilişsel ve dil gelişimi, çocukların zihinsel süreçlerinin ve dil becerilerinin nasıl geliştiğini anlamak için kritik öneme sahiptir. Bu makalede, bilişsel ve dil gelişimini etkileyen temel faktörler, gelişim dönemleri ve bu süreçleri açıklayan kuramlar ele alınacaktır. “Bilişsel ve Dil Gelişimi 2023-2024 Final Soruları” çerçevesinde, bu kavramlar ve kuramların teorik ve pratik uygulamaları incelenecektir.

1. Afazi Bozuklukları ve Nedenleri

Afazi, dilin üretimi ve anlaşılması ile ilgili bozuklukları kapsar ve genellikle beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkar. Afazinin nedenleri arasında psikoz, otizm gibi rahatsızlıklar, duygusal sorunlar, zekâ geriliği ve çevresel etmenler bulunurken, gecikmiş dil bu bozuklukların nedenleri arasında yer almaz. Bu, dil gelişiminde yaşanan gecikmelerin farklı nedenlere bağlı olabileceğini gösterir.

2. Fonem Bilinci ve Dil Gelişimi

Fonem izolasyonu, kelimelerdeki bireysel seslerin tanınmasını ve ayırt edilmesini içerir. Bu, çocukların dil gelişiminde kritik bir beceridir ve okuma yazma öğrenme sürecinde önemli bir rol oynar. Fonem bilinci, çocukların dildeki sesleri tanıma ve manipüle etme yeteneğini geliştirir.

3. Genişletme ve Dil Etkileşimleri

Çocukların dil gelişimini desteklemek için kullanılan genişletme tekniği, çocuğun ifadesini daha kapsamlı bir şekilde açıklamayı içerir. Örneğin, çocuk “küp attı” dediğinde, “Sepetin içine bir küp attın” şeklinde yapılan açıklama, çocuğun dil becerilerini genişletir ve daha karmaşık dil yapıları kullanmasını teşvik eder.

4. Davranışçı Kuram ve Dil Gelişimi

Davranışçı kuram, çocukların beyinlerini boş bir levha olarak kabul eder ve öğrenmenin çevresel etkileşimlerle gerçekleştiğini savunur. Bu yaklaşım, dil gelişiminde çevresel faktörlerin önemini vurgular ve çocukların dil becerilerini modelleme ve pekiştirme yoluyla öğrendiklerini belirtir.

5. Hikaye Okuma ve Dil Gelişimi

Çocukların dil gelişimlerini desteklemek açısından hikaye okuma önemlidir. Hikaye kitapları, çocukların kelime dağarcığını genişletir ve dil yapıları hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlar. Ancak, çocuğun ilgisi azaldığında hikâyeyi zorla tamamlamak yerine, ilgi çekici aktivitelerle dikkatini yeniden kazanmaya çalışmak daha etkilidir.

6. Dikkat Gelişimi

Erken çocukluk döneminde dikkat gelişiminin belirli aşamaları vardır. 2-3 yaş arasında çocukların dikkati daha çok tek yönlüdür ve ilgi duydukları etkinliklere odaklanırlar. 5-6 yaş arasında ise çocuklar dikkat kontrolünü tam olarak sağlarlar. Bu gelişim aşamaları, çocukların öğrenme süreçlerini etkiler.

7. Refleksler Dönemi

Yenidoğan bebekler, doğumdan sonraki ilk ay içinde refleks hareketleri gösterirler. Bu dönem, bebeklerin çevresel uyarıcılara verdikleri tepkilerin refleksif olduğu ve bilinçli kontrolün henüz gelişmediği bir dönemdir.

8. İkinci Dil Edinimi

İlk dilin öğrenilmesinden sonra ikinci bir dilin öğrenilmesi ardışık edinim olarak adlandırılır. Bu süreç, çocukların bilişsel ve dil gelişimlerinde önemli bir rol oynar ve çift dillilik becerilerini kazanmalarına yardımcı olur.

9. Ses Gelişimi

Mırıldanma dönemi, refleksif seslerin yerini amaçlı olarak çıkarılan seslerin aldığı bir dönemdir. Bu dönem, bebeklerin sesleri bilinçli olarak kullanmaya başladıkları ve dil gelişiminde önemli bir aşama olan bir süreçtir.

10. Kitap Seçimi

Çocuklar için seçilecek kitaplar, çeşitli cinsiyet, ırk ve aile yapısını kapsamalıdır. Bu, çocukların farklılıkları öğrenmelerini ve kabul etmelerini sağlar. Ayrıca, kitapların çocukların gelişim seviyelerine ve yaşlarına uygun olması önemlidir.

11. Morgem ve Dil Gelişimi

Morgem, çocukların tek bir kelimeyle çok fazla anlam ifade etmeye çalıştıkları durumu tanımlar. Bu, çocukların dil gelişiminde önemli bir aşamadır ve kelimeleri daha karmaşık cümlelerde kullanmalarına yardımcı olur.

12. Davranışçı Kuram ve Ödül-Ceza

Davranışçı kurama göre, ödül davranışın tekrar edilme olasılığını artırırken, ceza bu olasılığı azaltır. Bu yaklaşım, çocukların istenen davranışları pekiştirmelerinde ve istenmeyen davranışları azaltmalarında kullanılır.

13. Gerçek ve Gerçek Olmayan Nesneler

Çocuklar, 18-24 aylar arasında gerçek olan ile olmayan nesneler arasındaki farkı keşfetmeye başlarlar. Bu süreç, çocukların bilişsel gelişiminde önemli bir rol oynar ve soyut düşünme becerilerinin temelini oluşturur.

14. Telegrafik Konuşma

Telegrafik konuşma, çocukların özne ve eylemleri birleştirip, anlatmak istediği anlamı vermeyen sözcükleri terk ettikleri konuşma türüdür. Bu, çocukların dil gelişiminde önemli bir aşamadır ve daha karmaşık dil yapıları kullanmalarını sağlar.

15. Ağırlık Korunumu

Ağırlık korunumu, çocukların 9-10 yaşlarında kazandıkları bir kavramdır. Bu, Piaget’in bilişsel gelişim kuramına göre, somut işlemler dönemine denk gelir ve çocukların mantıksal düşünme becerilerini geliştirdikleri bir dönemdir.

16. Bebeğe Ait Özellikler

Bebeğin yaratıcılık ve düşünme becerileri ile kalıtımsal özellikleri, bilişsel ve dil gelişiminde önemli rol oynar. Bu özellikler, çocuğun bilişsel kapasitesini ve öğrenme yeteneklerini belirler.

17. Alfabetik Tanımlama

Alfabetik tanımlama, belirli bir harfin tanınması ve gösterilmesini içerir. Bu beceri, çocukların okuma yazma öğrenme sürecinde önemli bir rol oynar ve dil gelişiminde temel bir aşamadır.

18. Bilişsel Fonksiyonlar

Çocuğun annesinden meyve istemesi, dilin bilişsel fonksiyonlarına bir örnektir. Bu, çocukların dil kullanarak ihtiyaçlarını ifade etmelerini ve çevreleriyle etkileşimde bulunmalarını sağlar.

19. Eşzamanlı Dil Edinimi

Çocuğun doğumdan itibaren iki dille büyümesi eşzamanlı edinim olarak adlandırılır. Bu süreç, çocukların çift dillilik becerilerini doğal bir şekilde geliştirmelerini sağlar.

20. Cattel Zekâ Modeli

Cattel Zekâ Modeli, akışkan zekâ (gf) ve kristalleşmiş zekâ (gc) olarak iki farklı zekâ türünü içerir. Bu model, genel zekânın farklı bileşenlerini açıklamaya çalışır ve bilişsel gelişim teorilerinde önemli bir yere sahiptir.

Sonuç

Bilişsel ve dil gelişimi, çocukların yaşamlarının ilk yıllarında büyük ölçüde şekillenir ve bu süreçler, onların gelecekteki öğrenme ve başarılarını etkiler. Bu makalede ele alınan bilişsel gelişim kuramları ve dil gelişimi kavramları, çocukların nasıl düşündüğünü ve öğrendiğini anlamak için önemli bir temel sağlar. Bu anlayış, eğitimcilerin ve ebeveynlerin çocukların gelişimlerini desteklemek için uygun stratejiler geliştirmelerine yardımcı olabilir

1- Aşağıdakilerden hangisi afazi bozukluklarının nedenleri arasında yer almaz?

A) Psikoz, otizm gibi rahatsızlıklar
B) Duygusal sorunlar
C) Gecikmiş dil
D) Zekâ geriliği
E) Çevresel etmenler

Cevap: C) Gecikmiş dil

Açıklama:

2- Kelimelerdeki bireysel seslerin tanınmasını gerektiren farkındalık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Fonem benzerliği
B) Fonem izolasyonu
C) Fonem birleştirme
D) Fonem bölümleme
E) Fonem kategorizasyonu

Cevap: B) Fonem izolasyonu

Açıklama: Fonem izolasyonu, kelimelerdeki bireysel seslerin tanınmasını ve ayırt edilmesini gerektirir.

3- Çocuk bir küpü eline alarak sepete attığında “küp attı” dediğinde “Sepetin içine bir küp attın” şeklinde bir açıklama yapılması aşağıdakilerden hangisine örnektir?

A) Yorumlama
B) Düzenleme
C) Kendi kendine konuşma
D) Uzatma
E) Genişletme

Cevap: E) Genişletme

Açıklama: Çocuğun ifadesini daha kapsamlı bir şekilde açıklayarak genişletme yapılmıştır.

4- Çocukların beynini doğuştan boş bir levhaya benzeten ve bilgilerin sonradan bu levhaya kaydedildiğini savunan yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Pragmatik yaklaşım
B) Doğuştancı kuram
C) Bilişsel yaklaşım
D) Davranışçı kuram
E) Sosyal öğrenme kuramı

Cevap: D) Davranışçı kuram

Açıklama: Davranışçı kuram, çocukların beyinlerini boş bir levha olarak kabul eder ve öğrenmenin çevresel etkileşimlerle gerçekleştiğini savunur.

5- Aşağıdakilerden hangisi çocukların dil gelişimlerini desteklemek açısından hikaye okunmasında önemli noktalardan biri değildir?

A) Çocuğun kitaba karşı ilgisi azalsa da hikâye tamamlanmalıdır.
B) Çocuklara hikâye kitabı tekrar tekrar okunabilir.
C) Hikâye kitabındaki yeni kelimeler hakkında soru sorulmalıdır.
D) Hikâye kitabı çocukların taklit edebilecekleri unsurlar içermelidir.
E) Hikâye kitabı çocukların ilgisini çekecek nitelikte olmalıdır.

Cevap: A) Çocuğun kitaba karşı ilgisi azalsa da hikâye tamamlanmalıdır.

Açıklama: Çocuğun ilgisi azaldığında hikâyeyi zorla tamamlamak yerine, ilgi çekici aktivitelerle ilgisini yeniden kazanmaya çalışmak daha etkili olur.

6- Erken çocukluk döneminde dikkat gelişiminin belirli aşamaları bulunmaktadır. Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) 2-3 yaş arasında bebeklerin dikkati iki yönlüdür.
B) 3-4 yaş arasında çocukların dikkati tek yönlüdür.
C) 1-2 yaş arasında bebeklerin dikkati kendi seçtiği etkinliktedir.
D) 0-1 yaş arasında bebeklerin dikkatinin bir uyarıcıdan başka bir uyarıcıya kolaylıkla kayabildiği söylenebilir.
E) 5-6 yaş arasında çocukların dikkat kontrolünü tam olarak sağladıkları söylenebilir.

Cevap: A) 2-3 yaş arasında bebeklerin dikkati iki yönlüdür.

Açıklama: 2-3 yaş arasında çocukların dikkati daha çok tek yönlüdür ve ilgi duydukları etkinliklere odaklanırlar.

7- Refleksler dönemi hangi aylar arasında görülmektedir?

A) 0-1 ay
B) 8-9 ay
C) 4-5 ay
D) 2-3 ay
E) 6-7 ay

Cevap: A) 0-1 ay

Açıklama: Yenidoğan bebekler, doğumdan sonraki ilk ay içinde refleks hareketleri gösterirler.

8- İlk dilin öğrenilmesinden sonra ikinci olarak başka bir dilin öğrenilmesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yetişkin ikinci dil edinimi
B) Eşzamanlı edinim
C) Kesitsel edinim
D) Dolaylı edinim
E) Ardışık edinim

Cevap: E) Ardışık edinim

Açıklama: İlk dilin öğrenilmesinden sonra ikinci bir dilin öğrenilmesi ardışık edinim olarak adlandırılır.

9- Hangi dönemde istemsiz bir şekilde tamamen refleksif olarak çıkartılan sesler, yerini amaçlı bir şekilde çıkartılan istemli seslere bırakır?

A) Mırıldanma dönemi
B) Başkalarının seslerini taklit dönemi
C) Gığıldama dönemi
D) Mırıldanmanın tekrarı dönemi
E) Tek sözcük dönemi

Cevap: A) Mırıldanma dönemi

Açıklama: Mırıldanma dönemi, refleksif seslerin yerini amaçlı olarak çıkarılan seslerin aldığı dönemdir.

10- Çocuklar için seçilecek kitapların özelliklerine ilişkin aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Kitaplar önyargısız olmalıdır.
B) Kitaplar seçilmeden ebeveynler ya da eğitimciler tarafından okunmalıdır.
C) Kitaplar benzer cinsiyet, ırk ve aile yapısını kapsamalıdır.
D) Kitaplar çocukların gelişim seviyelerine uygun olmalıdır.
E) Kitaplar çocukların yaşlarına uygun olmalıdır.

Cevap: C) Kitaplar benzer cinsiyet, ırk ve aile yapısını kapsamalıdır.

Açıklama: Kitaplar çeşitli cinsiyet, ırk ve aile yapısını kapsamalıdır, böylece çocuklar farklılıkları öğrenir ve kabul ederler.

11- 2 yaşındaki Beyza çok sevdiği kedisini kastederek “mavvv” demektedir. Beyza’nın bu ifadeyle çok şey anlatmak istemesi aşağıdaki kavramlardan hangisine örnektir?

A) Fonem
B) Sentaks
C) Reseptif
D) Aşırı kurallaştırma
E) Morgem

Cevap: E) Morgem

Açıklama: Morgem, çocukların tek bir kelimeyle çok fazla anlam ifade etmeye çalıştıkları durumu tanımlar.

12- Davranışçı Kurama göre davranışın tekrar sergilenme olasılığını artıran ve azaltan faktörler sırasıyla aşağıdakilerden hangisidir?

A) Taklit – Pekiştirme
B) Pekiştirme – Taklit
C) Ödül – Ceza
D) Koşullanma – Koşullanmama
E) Sevgi – Güven

Cevap: C) Ödül – Ceza

Açıklama: Davranışçı kurama göre, ödül davranışın tekrar edilme olasılığını artırırken, ceza bu olasılığı azaltır.

13- “Gerçek olan ile gerçek olmayan nesneler arasındaki farkı keşfetme” durumu çocuklarda yaklaşık kaçıncı aylarda görülmektedir?

A) 12-17. aylar
B) 25-30. aylar
C) 31-35. aylar
D) 10-15. aylar
E) 18-24. aylar

Cevap: E) 18-24. aylar

Açıklama: Çocuklar, 18-24 aylar arasında gerçek olan ile olmayan nesneler arasındaki farkı keşfetmeye başlarlar.

14- Çocukların, daha çok özneyi ve eylemi bir araya getirip birleştirdikleri, anlatmak istediği manayı temsil etmeyen sözcük ya da ekleri terk ettikleri konuşma aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eksik konuşma
B) Tekrarlayan konuşma
C) Telegrafik konuşma
D) Tek sözcükle konuşma
E) Jargon konuşması

Cevap: C) Telegrafik konuşma

Açıklama: Telegrafik konuşma, çocukların özne ve eylemleri birleştirip, anlatmak istediği anlamı vermeyen sözcükleri terk ettikleri konuşma türüdür.

15- Ağırlık korunumu kaç yaş civarında kazanılmaktadır?

A) 7-8
B) 8-9
C) 2-3
D) 9-10
E) 4-5

Cevap: D) 9-10

Açıklama: Ağırlık korunumu, çocukların 9-10 yaşlarında kazandıkları bir kavramdır.

16- I. Bireyin yaratıcılık becerileri
II. Beslenme yetersizliği
III. Bireyin düşünme becerileri
IV. Bebeğe ait kalıtımsal özellikler
Yukarıdakilerden hangileri bebeğe ait özelliklerdendir?

A) II-III-IV
B) I-III-IV
C) I-II-III
D) I-III
E) III-IV

Cevap: B) I-III-IV

Açıklama: Bebeğin yaratıcılık ve düşünme becerileri ile kalıtımsal özellikleri, bebeğe ait özelliklerdir.

17- Serap öğretmen bir çocuktan bir alfabe grafiğindeki (tüm harfleri alfabetik sırayla listeleyen bir grafik) C harfini göstermesini istemesi aşağıdaki kavramlardan hangisine örnektir?

A) Alfabetik farkındalık
B) Alfabetik tanımlama
C) Alfabetik sıralama
D) Alfabetik adlandırma
E) Alfabetik gelişim

Cevap: B) Alfabetik tanımlama

Açıklama: Alfabetik tanımlama, belirli bir harfin tanınması ve gösterilmesini içerir.

18- Çocuğun annesinden kendisine meyve vermesini istemesi, dilin fonksiyonlarından hangisine örnektir?

A) Duygusal
B) Üstdil
C) İlgi çekicilik
D) Bilişsel
E) Sözel olmayan açıklamalar

Cevap: D) Bilişsel

Açıklama: Çocuğun annesinden meyve istemesi, dilin bilişsel fonksiyonlarına bir örnektir.

19- Çocuğun doğumundan itibaren iki dille büyümesi aşağıdaki iki dillilik ya da çok dillilik edinmenin türlerinden hangisidir?

A) Dolaylı edinim
B) Kesitsel edinim
C) Ardışık edinim
D) Eşzamanlı edinim
E) Yetişkin ikinci dil edinimi

Cevap: D) Eşzamanlı edinim

Açıklama: Çocuğun doğumdan itibaren iki dille büyümesi eşzamanlı edinim olarak adlandırılır.

20- Aşağıdakilerden hangisinde akışkan zekâ (gf) ile kristalleşmiş zekâ (gc) genel zekânın altında yer almaktadır?

A) Guilford Zekâ Kuramı
B) Cattel Zekâ Modeli
C) Gottfredson Zekâ Kuramı
D) Spearman Çift Faktör Kuramı
E) Thorndike Faktör Kuramı

Cevap: B) Cattel Zekâ Modeli

Açıklama: Cattel Zekâ Modeli, akışkan zekâ (gf) ve kristalleşmiş zekâ (gc) olarak iki farklı zekâ türünü içerir.