Sosyal Psikolojiye Giriş-II 2023-2024 Final Soruları

Sağlık Davranışları

Sağlık davranışları, bireylerin sağlıklarını koruma, geliştirme veya hastalık risklerini azaltma amacıyla yaptıkları bilinçli eylemleri ifade eder. Sağlık davranışları genellikle iki temel boyutta incelenir: koruyucu/önleyici sağlık davranışları ve riskli sağlık davranışları.

Koruyucu/Önleyici Sağlık DavranışlarıBu tür davranışlar, bireylerin sağlıklarını koruma ve hastalıklardan kaçınma amacıyla yaptığı eylemleri kapsar. Örneğin, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek, sigara içmemek, alkol kullanımını sınırlamak ve düzenli sağlık kontrollerine gitmek bu tür davranışlara örnektir.

Riskli Sağlık DavranışlarıRiskli sağlık davranışları ise bireylerin sağlıklarını tehlikeye atan ve hastalık riskini artıran eylemleri içerir. Bu davranışlar genellikle kısa vadeli hazlar ve sosyal baskılar gibi faktörlerden etkilenir. Sigara içmek, aşırı alkol tüketmek, sağlıksız beslenmek ve fiziksel aktiviteden kaçınmak bu tür davranışlara örnektir.

Ahlaki Gelişim ve Kohlberg’in Yaklaşımı

Rest ve ekibinin Yeni Kohlbergci yaklaşımına göre, ahlakın bileşenleri arasında inanç, karakter, duyarlılık, muhakeme ve motivasyon yer alır. Bu yaklaşım, bireylerin ahlaki gelişim süreçlerini anlamada önemli bir çerçeve sunar. Kohlberg’in ahlaki gelişim kuramı, bireylerin ahlaki kararlar alırken geçirdikleri bilişsel süreçleri ve bu süreçlerin evrimini inceler.

Kişisel Alan ve Sosyal Davranış

Kişisel alan, bireyin başkalarıyla arasındaki fiziksel ve psikolojik mesafeyi kontrol etme biçimidir. Ayşe, başkalarıyla görüşmeyi istemediğinde kişisel alanını daraltma amacını güder. Kişisel alanın ihlali, bireylerde rahatsızlık ve stres yaratabilir. Bu bağlamda, bireylerin sosyal etkileşimlerde kişisel alanlarını koruma stratejileri önemlidir.

Yardım Davranışları ve Sosyal Psikoloji

Yardım davranışları, bireylerin başkalarına yardım etme eğilimlerini ve motivasyonlarını inceler. Farklı yardım davranışlarının aktörüne farklı düzeylerde maliyeti olabilir. Bu davranışlar, bireylerin sosyal bağları güçlendirme ve toplumsal uyumu artırma amacı taşır.

Ahlaki Kayıtsızlık ve Bandura’nın Teorileri

Bandura’nın ahlaki kayıtsızlık mekanizmaları, bireylerin ahlaki sorumluluklardan kaçınma ve davranışlarını meşrulaştırma süreçlerini açıklar. Bu mekanizmalar, bireylerin olumsuz eylemlerini rasyonalize etmelerine yardımcı olur. Örneğin, bireyler, ahlaki kayıtsızlık mekanizmalarını kullanarak kendilerini davranışlarının sorumluluklarından kurtarabilirler.

İnsanlıktan Çıkarma ve Toplumsal Algılar

İnsanlıktan çıkarma, bireylerin diğer insanları insanlık dışı varlıklar olarak görmesi ve onlara bu şekilde davranmasıdır. Tarih boyunca çeşitli toplumsal gruplar, insanlıktan çıkarma yoluyla marjinalize edilmiştir. Bu süreç, sosyal psikoloji ve toplumsal algılar üzerine önemli etkiler yapar. Örneğin, Nazi Almanya’sında Yahudilerin sıçanlara benzetilmesi veya Avrupa’daki Müslüman göçmenlerden insansı hayvanlar olarak bahsedilmesi insanlıktan çıkarma örnekleridir.

Kültürleşme Süreci ve Bütünleşme Stratejisi

Kültürleşme süreci, bireylerin bir toplumun kültürel normlarını ve değerlerini benimseme sürecidir. Bütünleşme stratejisi uygulayan bireyler, hem kendi orijinal kültürlerini hem de baskın yerel grup kültürünü benimseyerek dengeli bir kimlik oluştururlar. Bu strateji, bireylerin sosyal uyumlarını artırır ve psikolojik esenliklerini destekler.

Milgram’ın İtaat Deneyi ve Saldırganlık

Milgram’ın itaat deneyi, bireylerin otorite figürlerine itaat etme eğilimlerini ve bu süreçte sergiledikleri saldırganlık türlerini inceler. Deney, araçsal saldırganlık türünü gözler önüne sermektedir. Bu tür saldırganlık, belirli bir amacı gerçekleştirmek için kullanılan saldırgan davranışlardır.

Ahlaki Uzaklaşma Mekanizmaları

Ahlaki uzaklaşma mekanizmaları, bireylerin etik olmayan davranışlarını meşrulaştırma ve kendilerini kınamaktan kaçınma yollarını açıklar. Bu mekanizmalar, bireylerin olumsuz duygulardan kaçınmalarına yardımcı olur. Örneğin, bireyler ahlaki uzaklaşma mekanizmalarını kullanarak hayvanlara zarar veren eylemleri sırasında kendilerini kınamazlar ve utanç, suçluluk gibi olumsuz duygular hissetmezler.

Grup Temelli Duygular Kuramı

Grup temelli duygular kuramı, bireylerin belirli bir sosyal kategoriye üye olmanın bir sonucu olarak duygusal tepkiler geliştirmelerini açıklar. Bu kuram, sosyal kimlik ve grup dinamikleri üzerine önemli bilgiler sunar. Örneğin, bireyler belirli bir sosyal kategoriye üye olmanın sonucu olarak olaylardan etkilenebilirler.

Çevre Dostu Davranışlar ve Sağlık

Çevre dostu davranışlar, bireylerin çevreyi koruma ve sürdürülebilir yaşam tarzları benimseme çabalarını içerir. Fosil yakıt tüketimini artırmak gibi davranışlar çevre dostu olarak kabul edilmez ve bu tür davranışlar bireylerin sağlıklarını da olumsuz etkileyebilir. Çevre dostu davranışlar arasında evsel atıkları geri dönüşüme dâhil etmek ve otomobil yerine toplu ulaşım araçları kullanmak yer alır.

1. Aşağıdakilerden hangisinde sağlık davranışının iki boyutu doğru bir biçimde verilmiştir?

A) Sağlıklılık ve sağlıksızlık
B) Koruyucu/önleyici ve riskli sağlık davranışı
C) Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz
D) Sağlık davranışı ve hastalık davranışı
E) Hastalık davranışı ve hastalık rolü davranışı

Cevap: B) Koruyucu/önleyici ve riskli sağlık davranışı

Açıklama: Sağlık davranışının iki boyutu olarak koruyucu/önleyici ve riskli sağlık davranışı doğru bir biçimde verilmiştir.

2. Rest ve ekibinin Yeni Kohlbergci yaklaşımına göre ahlakın bileşenleri arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) İnanç
B) Karakter
C) Duyarlılık
D) Muhakeme
E) Motivasyon

Cevap: A) İnanç

Açıklama: Yeni Kohlbergci yaklaşıma göre ahlakın bileşenleri arasında inanç yer almamaktadır.

3. Ayşe, başkalarıyla görüşmeyi istemiyorsa aşağıdaki amaçlardan hangisini gütmektedir?

A) Kişisel alanını dengelemek amacını gütmektedir.
B) Kişisel alanını genişletmek amacını gütmektedir.
C) Kişisel alanını düzenlemek amacını gütmektedir.
D) Kişisel alanını değiştirmek amacını gütmektedir.
E) Kişisel alanını daraltmak amacını gütmektedir.

Cevap: B) Kişisel alanını genişletmek amacını gütmektedir.

Açıklama: ?

4. Sadece kan bağı olan bireylere yönelik yapılan yardım davranışını açıklayan kuram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karşılıklılık kuramı
B) Sosyal öğrenme kuramı
C) Çok düzeyli seçilim kuramı
D) Empatik özgecilik kuramı
E) Kapsayıcı seçilim kuramı

Cevap: E) Kapsayıcı seçilim kuramı

Açıklama: Kapsayıcı seçilim kuramı, kan bağı olan bireylere yönelik yapılan yardım davranışını açıklar.

5. Bandura’ya göre aşağıdakilerden hangisi ahlaki kayıtsızlık mekanizmalarının işlevlerinden biri değildir?

A) Bireyin çeldiricilere kapılması sorununun suç olarak görülmemesini sağlar.
B) Bireyi davranışın sorumluluklarından kurtarır.
C) Bireyin çeldiricilere kapılmasını normalleştirir.
D) Kişiye sorumluluk yükler.
E) Bireyi iç çelişkilerinden kurtarır.

Cevap: D) Kişiye sorumluluk yükler.

Açıklama: Bandura’ya göre ahlaki kayıtsızlık mekanizmalarının işlevlerinden biri kişiye sorumluluk yüklemek değildir.

6. Aşağıdaki insanlıktan çıkarma örneklerinden hangisi diğerlerinden farklıdır?

A) 18. yüzyılda Avrupa’da seçkin sınıflar için ehlîleştirilmiş vahşi hayvanların gösterildiği sirk ve hayvanat bahçelerinde siyah ve cüce insanların egzotik hayvanlar olarak tanımlanarak teşhir edilmeye zorlanması
B) Nazi Almanya’sında Yahudilerin sıçanlara benzetilmesi
C) Avrupa’daki Müslüman göçmenlerden insansı hayvanlar olarak bahsedilmesi
D) Çocukların fiziksel olarak kontrol edilmesi gereken evcilleştirilmemiş vahşi hayvanlar olarak görülmesi
E) Erkeklerin romantik hisler deneyimlemeyen robotlar olarak tasvir edilmesi

Cevap: E) Erkeklerin romantik hisler deneyimlemeyen robotlar olarak tasvir edilmesi

Açıklama: Erkeklerin romantik hisler deneyimlemeyen robotlar olarak tasvir edilmesi diğer insanlıktan çıkarma örneklerinden farklıdır.

7. Kültürleşme sürecinde bütünleşme stratejisi uygulayan bir bireyin davranışları nasıl şekillenir?

A) Orijinal kültürünü terk eder ve tamamen baskın yerel kültüre uyum sağlar.
B) Orijinal kültürüne sadık kalarak baskın yerel grup kültürüyle etkileşimden uzak davranışlar sergiler.
C) Hem kendi orijinal kültürünü hem de baskın yerel grup kültürünü reddeder.
D) Sadece baskın yerel grup kültürünü benimser.
E) Hem kendi orijinal kültürünü hem de baskın yerel grup kültürünü benimser.

Cevap: E) Hem kendi orijinal kültürünü hem de baskın yerel grup kültürünü benimser.

Açıklama: Bütünleşme stratejisi uygulayan bir birey, hem kendi orijinal kültürünü hem de baskın yerel grup kültürünü benimser.

8. Milgram’ın itaat deneyinde hangi tür saldırganlık gözlenmektedir?

A) Pasif
B) Düşmanca
C) Sözel
D) Cinsel
E) Araçsal

Cevap: E) Araçsal

Açıklama: Milgram’ın itaat deneyinde gözlenen saldırganlık türü araçsal saldırganlıktır.

9. İnsanlar hayvanlara zarar veren eylemleri sırasında aşağıdakilerden hangisine başvurarak kendilerini kınamazlar ve utanç, suçluluk gibi olumsuz duygular hissetmezler?

A) Sosyal baskınlık yetkeciliği
B) Ahlaki uzaklaşma mekanizmaları
C) Atıf kuramları
D) Temel atıf hatası
E) Kişisellikten çıkarma

Cevap: B) Ahlaki uzaklaşma mekanizmaları

Açıklama: Ahlaki uzaklaşma mekanizmaları, insanların hayvanlara zarar veren eylemleri sırasında kendilerini kınamamalarını sağlar.

10. Bir durumdan ya da olaydan doğrudan etkilenmese bile kişinin duyguları, belirli bir sosyal kategoriye üye olmanın bir sonucu olarak o durum ya da olaydan etkilenebilir. Aşağıdaki kuramlardan hangisi bu iddiayı öne sürmektedir?

A) Kalıp yargı içerik modeli
B) Grup temelli duygular kuramı
C) Kolektif psikolojik sahiplik kuramı
D) Kültürleşme kuramı
E) Dış grup imajı kuramı

Cevap: B) Grup temelli duygular kuramı

Açıklama: Grup temelli duygular kuramı, belirli bir sosyal kategoriye üye olmanın duyguları etkilediğini öne sürer.

11. I. Evsel atıkları geri dönüşüme dâhil etmek
II. Otomobil yerine toplu ulaşım araçları kullanmak
III. Fosil yakıt tüketimini artırmak
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri çevre dostu davranışlar arasında sayılmaz?

A) I ve III
B) II ve III
C) Yalnız II
D) Yalnız III
E) Yalnız I

Cevap: D) Yalnız III

Açıklama: Fosil yakıt tüketimini artırmak çevre dostu bir davranış olarak sayılmaz.

12. Teoriler üstü olarak tanımlanan sağlık davranış modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Transteoretik model
B) Sağlık inanç modeli
C) Sosyal bilişsel kuram
D) Planlı davranış kuramı
E) Sosyal ve davranışsal model

Cevap: A) Transteoretik model

Açıklama: Transteoretik model, teoriler üstü olarak tanımlanan sağlık davranış modelidir.

13. Türcülük tarih boyunca çeşitli şekillerde yaşanmıştır. Türcülük ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Günümüzdeki psikolojik çalışmalarda hala hayvanların psikolojik ve fiziksel sağlığını zedeleyen deneyler yapılmaktadır.
B) Neolitik dönemde hayvanların evcilleştirilmesi, insan grupları arasındaki ilişkileri etkilememiştir.
C) Türcülüğün ortaya çıkışı kabaca kapitalist ekonomik sistemin belirginleşmesi ile başlatılabilir.
D) Türümüzün yaklaşık 12.000 yıl önce yerleşik yaşama geçmesi ile gruplar arası eşitsizlik ve hiyerarşilerde azalmalar meydana gelmiştir.
E) Sosyal psikolojide beslenme grupları arasındaki ilişkileri konu alan çalışmalar çok eski yıllardan beri yürütülmektedir.

Cevap: A) Günümüzdeki psikolojik çalışmalarda hala hayvanların psikolojik ve fiziksel sağlığını zedeleyen deneyler yapılmaktadır.

Açıklama: Günümüzdeki psikolojik çalışmalarda hala hayvanların psikolojik ve fiziksel sağlığını zedeleyen deneyler yapılmaktadır.

14. Yardım davranışına ilişkin aşağıdaki bilgilerden hangisi doğrudur?

A) Özgeci yardım davranışının sonuçları aktörüne her zaman zarar vermektedir.
B) Yardım davranışında hiçbir zaman bir çıkar beklentisi bulunmamaktadır.
C) Bireyler sadece tanıdıklarına yardım etmektedirler.
D) Farklı yardım davranışlarının aktörüne farklı düzeylerde maliyeti olabilir.
E) Yardım davranışının toplumun birlikteliği üzerinde herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.

Cevap: D) Farklı yardım davranışlarının aktörüne farklı düzeylerde maliyeti olabilir.

Açıklama: Farklı yardım davranışlarının aktörüne farklı düzeylerde maliyeti olabilir.

15. ….., birey ya da grubun mekânsal ortama yönelik anlamlarının, bağlılıklarının ve memnuniyetlerinin bütününde oluşan bir deneyimdir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Mekânı kendileme
B) Bilişsel haritalama
C) Yer kimliği
D) Yer duygusu
E) Alansallık

Cevap: D) Yer duygusu

Açıklama: Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere “yer duygusu” getirilmelidir.

16. Bandura’nın ünlü Bobo bebek deneyinde katılımcıların ortaya koyduğu saldırganlığın temeli neye dayandırılmaktadır?

A) Algılanan göreceli yoksunluk
B) Fiziksel zorlama
C) Öğrenme / Taklit etme
D) Biyolojik faktörler
E) Engellenme durumu

Cevap: C) Öğrenme / Taklit etme

Açıklama: Bandura’nın ünlü Bobo bebek deneyinde katılımcıların ortaya koyduğu saldırganlık öğrenme ve taklit etme temeline dayandırılmaktadır.

17. ….. davetsiz misafirlerin giremeyeceği, kişinin bedenini çevreleyen görünmez bir sınırı olan bir alandır. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Kişisel alan
B) Sosyal alan
C) Kendileme alanı
D) Kamusal alan
E) Kentsel alan

Cevap: A) Kişisel alan

Açıklama: Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere “kişisel alan” getirilmelidir.

18. Ne olursa olsun insan hayatının her şeyden önemli olduğunu düşünen bir birey, Kohlberg’in bilişsel gelişimsel ahlak kuramına göre hangi basamaktadır?

A) Bireysel hedefler ve değiş tokuş basamağı
B) Sosyal sistem ve vicdanın korunması basamağı
C) Evrensel etik ilkeleri basamağı
D) Cezalandırma ve itaat basamağı
E) Yararlılık basamağı

Cevap: C) Evrensel etik ilkeleri basamağı

Açıklama: Ne olursa olsun insan hayatının her şeyden önemli olduğunu düşünen bir birey, evrensel etik ilkeleri basamağındadır.

19. Ahmet’in yakışıklı bir erkek olması sebebiyle aşağıdaki özelliklerden hangisinin ona atfedilmesi (yüklenmesi) beklenebilir?

A) İçe kapanık olması
B) Kıskanç olması
C) Neşeli olması
D) Huysuz olması
E) Durgun olması

Cevap: C) Neşeli olması

Açıklama: Ahmet’in yakışıklı olması sebebiyle ona neşeli olması özelliğinin atfedilmesi beklenebilir.

20. DSÖ’nün güncel sağlık tanımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bir kişinin zihinsel veya fiziksel esenlik durumu
B) Düzenli fiziksel egzersiz ve yeterli uykuya önem verilen, sigara içme veya aşırı stres gibi sağlıksız aktivite veya durumları azaltarak, bunlardan kaçınarak yaşanan bir yaşam
C) Kişinin herhangi bir hastalıktan ya da sakatlıktan mustarip olmadığı; fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan tam bir iyilik hâli
D) Hastalığın olmaması durumu
E) Irk, din, siyasi inanç, ekonomik veya sosyal açılardan esenlik hâli

Cevap: C) Kişinin herhangi bir hastalıktan ya da sakatlıktan mustarip olmadığı; fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan tam bir iyilik hâli

Açıklama: DSÖ’nün güncel sağlık tanımı, kişinin herhangi bir hastalıktan ya da sakatlıktan mustarip olmadığı; fiziksel, ruhsal ve sosyal açıdan tam bir iyilik hâlidir.