Felsefe Tarihi Sorunları-2 2023-2024 Final Soruları

Giriş

Felsefe tarihi, insanlığın varoluşsal, epistemolojik ve ontolojik sorularına yanıt aradığı uzun bir yolculuğu temsil eder. Bu makale, 19. ve 20. yüzyıllarda öne çıkan bazı önemli felsefi hareketler ve düşünürlerin görüşlerini tartışarak, modern, postmodern ve analitik felsefenin temel özelliklerini ve bu hareketlerin felsefi sorunlara yaklaşımlarını incelemektedir.

Analitik Felsefenin Doğuşu ve Gelişimi

Analitik felsefe, 19. yüzyılın sonlarında Gottlob Frege’nin çalışmaları ile başlamış ve 20. yüzyılda Bertrand Russell, Ludwig Wittgenstein ve Viyana Çevresi’nin katkılarıyla gelişmiştir. Frege, mantık ve dil felsefesi üzerine yoğunlaşarak, insan varoluşu gibi fenomenolojik ve varoluşçu konulardan uzak durmuştur. Frege’nin öncülüğünde şekillenen analitik felsefe, dilin mantıksal analizi yoluyla felsefi sorunları çözmeyi hedeflemiştir. Viyana Çevresi’nin mantıksal olguculuğu, felsefi problemlerin bilimsel yöntemlerle ele alınabileceğini savunmuş ve metafiziksel spekülasyonları reddetmiştir.

Modernizmin Özellikleri ve Kant’ın Felsefesi

Modern düşünce, evrensel ve tek bir doğru anlayışını savunur. Bu yaklaşım, Immanuel Kant’ın aydınlanma düşüncesiyle örtüşmektedir. Kant, “Aklını kendin kullanma cesareti göster!” ifadesiyle bireylerin özerk düşünme yetilerini vurgulamış ve ergin olmayı bu cesareti göstermek olarak tanımlamıştır. Kant’a göre ahlakın temeli pratik akıldır ve estetik yargılar düşünümsel yargılar olarak değerlendirilir. Kant’ın felsefesi, deneyle hiçbir biçimde ilişkili olmayan bilgi türü olan apriori bilgiyi içerir ve bu bilgi türü, saf bilgi olarak da adlandırılır.

Postmodernizm ve Lyotard

Postmodernizm, modernizmin evrensel doğrularına ve büyük anlatılarına karşı çıkar. Jean-François Lyotard, postmodernizm tartışmalarını başlatan önemli bir isimdir. Lyotard, meta-anlatıların sonunu ilan ederek, postmodern durumun belirsizliğini ve çoklu perspektifleri savunmuştur. Postmodernizm, kültürel göreliliği ve bağlamsızlığı savunur, böylece tekçi doğruluk anlayışına karşı çıkar.

Varoluşçu Felsefe: Sartre ve Husserl

Varoluşçuluk, insan varoluşunu ve bireysel deneyimi merkeze alır. Jean-Paul Sartre, varlık felsefesinde “kendinde varlık” ve “kendi için varlık” ayrımını yapar. Bu ayrım, insanın varoluşsal durumunu ve özgürlüğünü anlamak için kritik öneme sahiptir. Edmund Husserl’in fenomenolojisi ise, özlerin ve bilinç deneyimlerinin yapılarını incelemeye odaklanır. Husserl, fenomenolojinin temelini matematik bilimlere dayandırmış ve bu yaklaşımıyla felsefi sorunlara yeni bir bakış açısı getirmiştir.

Hegel ve Diyalektik İdealizm

Georg Wilhelm Friedrich Hegel, düşünce ile varlığın özdeş olduğunu savunur. Hegel’in diyalektik idealizmi, tarihsel gelişimi ve toplumsal yapıları anlamak için merkezi bir kavramdır. Hegel’e göre, tin (Geist) kavramı, tarihsel süreçte kendini gerçekleştirir ve bu süreç felsefi düşüncenin temelini oluşturur.

Marx ve Tarihsel Materyalizm

Karl Marx, tarihteki ilerlemenin temel nedeninin üretici güçlerin gelişimi olduğunu savunur. Marx’a göre, üretim ilişkileri ve ekonomik yapılar, toplumsal değişimlerin belirleyici unsurlarıdır. Yabancılaşma kavramı, Marx’ın kapitalist üretim biçimini eleştirirken kullandığı önemli bir terimdir. Yabancılaşmış işçi, kendi emek ürünü üzerinde denetim sahibi değildir ve bu durum, işçinin kendine ve toplumuna yabancılaşmasına yol açar.

Sonuç

Felsefe tarihi, modernizm, postmodernizm ve analitik felsefe gibi farklı yaklaşımların katkılarıyla zenginleşmiştir. Kant, Hegel, Marx, Sartre ve Lyotard gibi düşünürler, insan varoluşu, ahlak, bilgi ve toplumsal yapılar üzerine derinlemesine düşünceler geliştirmişlerdir. Bu makale, bu düşünürlerin ve felsefi hareketlerin temel kavramlarını ve katkılarını inceleyerek, felsefenin farklı dönemlerde nasıl evrildiğini ve bu evrimin felsefi sorunlara yaklaşımları nasıl şekillendirdiğini ortaya koymaktadır

1- Aşağıdakilerden hangisi insan varoluşunu felsefi bir sorun olarak görmez?

A) Camus
B) Sartre
C) Jaspers
D) Merleau-Ponty
E) Frege

Cevap: E) Frege

Açıklama: Frege, analitik felsefenin kurucularından biri olup, insan varoluşu gibi fenomenolojik ve varoluşçu konularla ilgilenmemiştir.

2- Aşağıdakilerden hangisi Marx’a göre tarihteki ilerlemenin başat nedenidir?

A) Ticaret yapısı
B) Üretici güçler
C) Eğitim düzeyi
D) Savaşlar
E) Kahraman insanlar

Cevap: B) Üretici güçler

Açıklama: Marx’a göre tarihteki ilerlemenin temel nedeni, üretici güçlerin gelişimidir.

3- Aşağıdakilerden hangisi modernin özelliğidir?

A) Geleneği savunmak
B) Kültürel göreliliği savunmak
C) Bağlamsızlığı savunmak
D) Tekçi doğruluk anlayışını savunmak
E) Yöntemsizliği savunmak

Cevap: D) Tekçi doğruluk anlayışını savunmak

Açıklama: Modern düşünce, evrensel ve tek bir doğru anlayışını savunur.

4- Aşağıdakilerden hangisi Kant açısından ergin olma durumlarından biri değildir?

A) Kendi aklını kullanma cesareti göstermek
B) Düşüncelerini kamusal alanda dile getirmek
C) Özerk kararlar almak
D) Kendi aklını başkasının kılavuzluğuna sokmak
E) Yaşama sorumluluğunu üstlenmek

Cevap: D) Kendi aklını başkasının kılavuzluğuna sokmak

Açıklama: Kant, ergin olmayı “Aklını kendin kullanma cesareti göster!” ifadesiyle tanımlar, bu da başkasının kılavuzluğuna sokmayı içermez.

5- Aşağıdakilerden hangisi Husserlci fenomenolojinin temel inceleme konusudur?

A) Özler
B) Yasalar
C) Tümeller
D) Gerçekler
E) Arkhe

Cevap: A) Özler

Açıklama: Husserlci fenomenoloji, özlerin ve bilinç deneyimlerinin yapılarını incelemeye odaklanır.

6- Aşağıdakilerden hangisi Kant’a göre ahlakın temelidir?

A) Teorik akıl
B) Pratik akıl
C) Yapay akıl
D) Sanatsal akıl
E) Matematiksel akıl

Cevap: B) Pratik akıl

Açıklama: Kant’a göre ahlakın temeli pratik akıldır, çünkü ahlaki yasaları belirleyen pratik akıldır.

7- Aşağıdakilerden hangisi erken dönem analitik felsefenin temel özelliklerinden biridir?

A) Felsefeyi metafiziğe indirgemek
B) Felsefe problemlerini köken araştırmasına indirgemek
C) Epistemolojiyi merkeze almak
D) Dil çözümlemesi yoluyla felsefe sorunlarını çözmek
E) Aşkın olanı anlamaya yönelmek

Cevap: D) Dil çözümlemesi yoluyla felsefe sorunlarını çözmek

Açıklama: ?

8- Aşağıdakilerden hangisi postmodernizm tartışmasını başlatan isim olarak görülür?

A) Lyotard
B) Locke
C) Hegel
D) Hume
E) Kant

Cevap: A) Lyotard

Açıklama: Lyotard, postmodern durum ve meta-anlatıların sonu gibi eserleriyle postmodernizm tartışmalarını başlatan isimdir.

10- Aşağıdakilerden hangisi Kant’a göre estetiğin ilişkili olduğu yargılardır?

A) Sentetik aposteriori yargılar
B) Düşünümsel yargılar
C) Belirleyici yargılar
D) Analitik yargılar
E) Sentetik apriori yargılar

Cevap: B) Düşünümsel yargılar

Açıklama: Kant’a göre estetik yargılar, düşünümsel yargılardır ve güzellik ile estetik deneyimi değerlendirirler.

11- Aşağıdakilerden hangisi olguculuğun Fransa’daki ilk isimlerinden biridir?

A) Descartes
B) Leibniz
C) Kant
D) Baumgarten
E) Comte

Cevap: E) Comte

Açıklama: Comte, Fransa’da olguculuğun (pozitivizmin) kurucusu olarak kabul edilir.

12- Aşağıdakilerden hangisi Sartre’ın ayrımlarından biridir?

A) Kendinde varlık – Kendi için varlık
B) Görünüş – Kendinde şey
C) Doğa – Tin
D) İde – Duyum
E) Akıl – Sezgi

Cevap: A) Kendinde varlık – Kendi için varlık

Açıklama: Sartre, varlık felsefesinde “kendinde varlık” ve “kendi için varlık” ayrımını yapar.

13- Aşağıdaki çiftlerden hangisi Hegel felsefesinde özdeştir?

A) Birey ile toplum
B) Düşünce ile varlık
C) Tarih ile felsefe
D) Felsefe ile sanat
E) Tarih ile toplum

Cevap: B) Düşünce ile varlık

Açıklama: Hegel’e göre düşünce ile varlık özdeştir; bu onun diyalektik idealizminde merkezi bir kavramdır.

14- Aşağıdakilerden hangisi analitik felsefenin başlangıcına karşılık gelir?

A) 16. yüzyıl
B) 15. yüzyıl
C) 18. yüzyıl
D) 19. yüzyıl
E) 17. yüzyıl

Cevap: D) 19. yüzyıl

Açıklama: Analitik felsefenin başlangıcı, 19. yüzyılın sonlarında Frege’nin çalışmaları ile başlar.

15- Aşağıdakilerden hangisi 18. yüzyıl felsefesini niteler?

A) Atomculuk
B) Hiççilik
C) Aydınlanmacılık
D) Stoacılık
E) Varoluşçuluk

Cevap: C) Aydınlanmacılık

Açıklama: 18. yüzyıl felsefesi, Aydınlanma dönemi olarak da bilinir ve akılcılık ile bilimsel düşüncenin ön plana çıktığı bir dönemdir.

16- Aşağıdakilerden hangisi Kant açısından deneyle hiçbir biçimde ilişkili olmayan bilgi türüdür?

A) Apriori bilgi
B) İmgesel bilgi
C) Aposteriori bilgi
D) Gündelik bilgi
E) Saf bilgi

Cevap: E) Saf bilgi

Açıklama: ?

17- Aşağıdakilerden hangisi Husserlci fenomenolojinin esin kaynaklarından biridir?

A) Matematik bilimler
B) Sanat yapıtları
C) Din yaşantıları
D) Eğitim durumları
E) Devlet yapıları

Cevap: A) Matematik bilimler

Açıklama: Husserl, fenomenolojinin temelini matematik bilimlere dayandırmıştır.

18- Aşağıdakilerden hangisi Kantçı felsefeyi tek bir ilkeden türetmek ister?

A) Descartes
B) Spinoza
C) Reinhold
D) Jacobi
E) Baumgarten

Cevap: C) Reinhold

Açıklama: Reinhold, Kantçı felsefeyi tek bir ilkeye indirgemek istemiştir.

19- Aşağıdakilerden hangisi Marx açısından yabancılaşmış bir işçinin durumunu anlatır?

A) Komşularını tanımaması
B) Patronunun kim olduğunu bilmemesi
C) Kendi emek ürünü üzerindeki denetiminin yitmesi
D) Öğlen yemek yiyecek zamanının olmaması
E) Çocuklarıyla iletişiminin sağlıksız olması

Cevap: C) Kendi emek ürünü üzerindeki denetiminin yitmesi

Açıklama: Marx’a göre, yabancılaşmış işçi, kendi emek ürünü üzerinde denetim sahibi değildir.

20- Aşağıdakilerden hangisi Hegel felsefesinin temel kavramıdır?

A) Sezgi
B) Dil
C) İdea
D) Anlama yetisi
E) Tin

Cevap: E) Tin

Açıklama: Hegel felsefesinin temel kavramı “Tin” (Geist) kavramıdır.

9- Aşağıdakilerden hangisi Viyana Çevresi’nin felsefi anlayışının adıdır?

A) Transendental felsefe
B) Mantıksal atomculuk
C) Mantıksal olguculuk
D) Duyumculuk
E) Sezgicilik

Cevap: C) Mantıksal olguculuk

Açıklama: Viyana Çevresi’nin felsefi anlayışı mantıksal olguculuk olarak bilinir.