Türk İktisat Tarihi 2023-2024 Final Soruları

1. Tanzimat dönemi sanayi politikalarıyla ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Yerli ana sanayiyi kurmayı başarmışlardır.
B) III. Selim ile birlikte Osmanlılar sanayileşmeyi ekonomik hedef olarak görmekten vazgeçmişlerdir.
C) Telgraf, telefon, havagazı vs. gibi birçok alanda yerli yatırımcılar büyük yatırımlar yapmışlardır.
D) Osmanlı devleti borçlarını ödeyemez hale gelerek memorandum ilan etmek zorunda kalınca yabancı yatırımcıları engelleyici politikalar izlemiştir.
E) Alâmet-i Fârika (marka) nizamnamesinin yayınlanmasından itibaren ürüne dayalı sınaî mülkiyet hakları sistemine geçmeye başlamıştır.

Cevap: E) Alâmet-i Fârika (marka) nizamnamesinin yayınlanmasından itibaren ürüne dayalı sınaî mülkiyet hakları sistemine geçmeye başlamıştır.

Açıklama: Tanzimat dönemi ile birlikte Osmanlı Devleti, sınaî mülkiyet haklarını tanıyarak marka sistemini oluşturmuştur.

2. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı bölgesinde iktisadi, sosyal, dini ve kültürel faaliyetleri yürüterek öncü kurucu görevi üstlenenlerden birisi değildir?

A) Ahiler
B) Gaziler
C) Tüccarlar
D) Bacılar
E) Abdallar

Cevap: C) Tüccarlar

Açıklama: Ahiler, Gaziler, Bacılar ve Abdallar Osmanlı bölgesinde çeşitli sosyal, dini ve kültürel faaliyetleri yürüterek kurucu roller üstlenmişlerdir. Tüccarlar ise daha çok ekonomik faaliyetlerle ilgilenmişlerdir.

3. Selçuklu Devleti’nde esnaf örgütlenmesine verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahi Teşkilatı
B) Narh Teşkilatı
C) Gedik Teşkilatı
D) Esnaf Odaları
E) Lonca Teşkilatı

Cevap: A) Ahi Teşkilatı

Açıklama: Selçuklu Devleti’nde esnaf ve zanaatkârların örgütlenmesi Ahi Teşkilatı adıyla bilinmektedir.

4. Aşağıdakilerden hangisi Selçuklu ticaret unsurlarından biri değildir?

A) Kervansaraylar
B) Bedestenler
C) Kapalıçarşılar
D) Sezonluk Panayırlar
E) Hanlar

Cevap: D) Sezonluk Panayırlar

5. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı devletinin genel üretim- tüketim politikalarından değildir?

A) Mal ve hizmetlerin kaliteli üretilmesini ve kalitesine uygun fiyatla tüketiciye satılmasını temin etmek
B) Esnaf birliklerinin aralarında yıkıcı bir rekabet ortamı oluşturmak
C) Üretim yapabilecek vasıfta esnafın mal ve hizmet üretmesini temin etmek
D) Üretimin devamlılığını sağlayacak iktisadî-hukukî tedbirleri almak
E) Sanatın inceliklerini bilmeyen vasıfsız kişilerin kalitesiz üretim yapmasını önlemek

Cevap: B) Esnaf birliklerinin aralarında yıkıcı bir rekabet ortamı oluşturmak

Açıklama: Osmanlı devleti, esnaf birliklerinin arasında yıkıcı rekabetin oluşmasını engellemek için düzenlemeler yapmıştır. Yıkıcı rekabet ortamı oluşturmak Osmanlı devletinin üretim-tüketim politikalarına aykırıdır.

6. Aşağıdakilerden hangisi tımarlı sipahinin yükümlülüklerinden biri değildir?

A) Tımar sahiplerinden bazıları köy yollarının, köprülerin yapılışını kontrol ederlerdi.
B) Tımar sahipleri tımarlı arazisi üzerinde vakıf kurmakla yükümlüydü.
C) Öşür, haraç, resim gibi çeşitli adlarla alınan vergileri tahsil ederlerdi.
D) Eşkinci timarlarının sahipleri, savaş zamanlarında zırhlı askerleriyle birlikte savaşa katılırlardı.
E) Timarlı sipahiler, gelirlerinin 3000 akçeyi aşması halinde aşan her 3000 akçe için bir cebelû (zırhlı asker) yetiştirmekle yükümlüydüler.

Cevap: B) Tımar sahipleri tımarlı arazisi üzerinde vakıf kurmakla yükümlüydü.

Açıklama: Tımar sahipleri, tımarlı arazisi üzerinde vakıf kurmakla yükümlü değildiler.

7. I. İktisat tarihçileri alan olarak genellikle iki köklü iktisadi yapı değişimi olan tarım devrimi ve sanayi devrimini esas alarak, medeniyetlerin ve milletlerin ulusların iktisat tarihini konu alırlar.
II. Bilim dünyası tarım ve sanayi devrimi sonrası oluşan iktisadi sistem için genel bir Dünya İktisat Tarihi tasavvuru oluşturmamış, bu alan üzerine henüz bir denemede bulunmamıştır.
III. Sanayi devrimi sonrası iktisat tarihi araştırmaları daha çok Avrupa merkezli bir tarih algısı üzerinden şekillenmektedir.
Yukarıda iktisat tarihi ile ilgili verilen bilgilerden hangisi veya hangileri doğrudur?

A) Yalnız I
B) I ve III
C) Yalnız II
D) I ve II
E) Yalnız III

Cevap: B) I ve III

Açıklama: İktisat tarihçileri tarım ve sanayi devrimlerini esas alarak medeniyetlerin ve ulusların iktisat tarihini konu alırlar. Sanayi devrimi sonrası iktisat tarihi araştırmaları daha çok Avrupa merkezli bir tarih algısı üzerinden şekillenmektedir.

8. Cumhuriyet ekonomisinin ilk dönemlerine yönelik aşağıdaki önermelerden hangisi yanlıştır?

A) Sanayileşme politikaları büyük şirketlerin sektör içerisinde daha fazla yer almasını sağlamıştır.
B) Devletçilik yaklaşımı vadedilen piyasaya uygunluk ilkesinden şaşarak özel sermayeyi baskılamıştır.
C) Dönemin sonlarına doğru sanayiye yönelik teşviklerden yararlanan kurumlar arasında devlet kurumlarının payı azalmıştır.
D) Dönem içinde devletin ilk tekelleşme hareketlerindeki amaç aşarın kaldırılması gibi vergi reformları sebebi ile olan kayıpların telafisidir.
E) Sanayinin GSMH içindeki payı bu dönem içinde artmıştır.

Cevap: B) Devletçilik yaklaşımı vadedilen piyasaya uygunluk ilkesinden şaşarak özel sermayeyi baskılamıştır.

9. I. Yerli ve yabancı yatırımcılara açık olarak II. Abdülhamit döneminde devletin verdiği imtiyazlara dayalı yatırımı teşvik politikaları ile Osmanlı coğrafyası, büyük şehirler başta olmak üzere, adeta bir şantiye alanına dönmüştür.
II. Tanzimat döneminde başlatılan sanayileşme hamlesinin borçlanma ve teknoloji üretememekten dolayı kesintiye uğramasının önlenmesi ve devam ettirilmesi için benimsenen ve uygulamaya başlanan yabancı teknoloji ve sermaye yatırımlarına açık sanayileşme politikası, II. Abdülhamit (1876-1909) döneminde tam olarak benimsenmiş ve uygulanmıştır.
III. Osmanlılar kuruluştan II. Abdülhamit dönemine kadar yabancı sermayeli yatırım ortaklıkları kurmamış, aksine yerli sermayeyi teşvik yoluna gitmiştir.
Yukarıda II. Abdülhamit döneminde iktisadi hayat ile ilgili ifadelerden hangisi ya da hangileri doğrudur?

A) Yalnız I
B) II ve III
C) I ve III
D) Yalnız III
E) I ve II

Cevap: C) I ve III

10. Osmanlı Devleti kuruluş dönemi iktisadi faaliyetleri ile ilgili verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Selçuklu Sultanı Ertuğrul Gazi’ye, Söğüt ve Domaniç/Kütahya ile arasında kalan bölgeyi ikta olarak vermiştir.
B) Ertuğrul Gazi hayvancılık, zirai tarım, bağcılık-bahçeciliğe dayalı iktisadi faaliyeti ve üretimi arttırarak, ticari ilişkiler geliştirerek bölgesini kalkındırmıştır.
C) Bizans Tekfurları ile barışa dayalı ticaret ilişkisi yürütülmüştür.
D) İktisadi-ticari ve askeri başarılar, diğer bölgelerden kalkınan ve daha güvenli olan bölgeye nüfusun göç etmesini sağlamış, iktisadi büyüme daha da hızlanmıştır.
E) Tekfurluk/feodal beylik ile yönetilen Bizans bölgesi ile sınır ticaretini yasaklamışlardır.

Cevap: E) Tekfurluk/feodal beylik ile yönetilen Bizans bölgesi ile sınır ticaretini yasaklamışlardır.

Açıklama: Ertuğrul Gazi döneminde Bizans ile barışa dayalı ticaret ilişkileri yürütülmüştür. Sınır ticareti yasaklanmamıştır.

11. Osmanlı Devleti’nde tarım üretiminin vergilendirilmesini ve askeri-sivil bürokrasinin ücretlerinin karşılanmasını sağlayan sistemin adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İkta sistemi
B) Lonca sistemi
C) Ahilik sistemi
D) Gedik sistemi
E) Tımar sistemi

Cevap: E) Tımar sistemi

Açıklama: Osmanlı Devleti’nde tarım üretiminin vergilendirilmesi ve askeri-sivil bürokrasinin ücretlerinin karşılanması Timar sistemi ile sağlanırdı.

12. Aşağıdakilerden hangisi Bizans sınır boyunda görevli Selçuklu uç komutanlarından Ertuğrul Gazi’nin Bizans ile siyasi ve iktisadi ilişkilerini tanımlamaktadır?

A) sürekli savaş – ticaret
B) savaş – yağmacılık
C) barış – ticaret
D) güvenlik – ticaret
E) savaş – ticaret

Cevap: D) güvenlik – ticaret

13. (I) Onda bir oranında alınması anlamına gelen öşür vergisi kişi ve kurumlardan bağımsız objektif vergilendirme prensibinin uygulanmasıydı.
(II) Öşür, üretimle ilişkili objektifliği ve bu nedenle halk arasında kabul görmesi nedeni ile İslam devletleri ve sultanları değişse de değişmeyen en önemli vergi uygulaması oldu.
(III) 7. yüzyıldan itibaren uygulanmaya başlayan öşür vergisi, sadece İslam devletlerinde uygulanmıştır.
(IV) Objektif vergilendirmeye yönelen dünya devletleri tarafından da benimsenerek uygulanan vergi türü ve oranı oldu.
(V) Öşür, Türk dilinde aldığı şekliyle aşar, vergi kelimesi yerine kullanılan terim haline gelerek yüzyıllar boyunca uygulandı.
Yukarıda “Öşür Vergisi” hakkında numaralandırılmış ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) V
B) I
C) II
D) IV
E) III

Cevap: E) III

Açıklama: Öşür vergisi sadece İslam devletlerinde uygulanmamış, birçok dünya devleti tarafından da benimsenmiştir.

14. Klasik dönem Osman maliyesini oluşturan üç unsurla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Tımar yalnızca bitkisel tarım üretiminin vergilendirilmesini içerir.
B) Vakıflar altyapı yatırımlarını ve kamu sosyal yardımlarını içerir.
C) Vakıflar bir sosyal güvenlik sistemidir.
D) Timar sisteminde elde edilen gelirler devlet mahal kasasına girmez.
E) Üç unsuru merkez kamu maliyesi, timar ve vakıflar oluşturmaktadır.

Cevap: A) Tımar yalnızca bitkisel tarım üretiminin vergilendirilmesini içerir.

Açıklama: Timar sistemi sadece bitkisel tarımı değil, hayvancılığı da içermektedir.

15. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Devleti’nin esnafın teşkilatlandırmasına yönelik güttüğü fiyat ve üretim politikaları araçları arasında değildir?

A) Esnaf Nizannameleri
B) Narh Politikaları
C) Arpalıklar
D) İhtisap Kanunları
E) Gedikler

Cevap: C) Arpalıklar

Açıklama: Arpalıklar, Osmanlı Devleti’nin esnafın teşkilatlandırmasına yönelik fiyat ve üretim politikaları araçları arasında değildir.

16. Aşağıda “Osmanlı Toprak Sistemi” hakkında verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Padişahın izniyle vezirler tarafından hayır kuruluşlarına ayrılan toprak idaresine evkaf denir.
B) Zeamet toprakların bir kısmı ileri bürokrasiye gelirlerine ilaveten tahsis olunmasına arpalık denir.
C) Arpalıklar üzerindeki tüm vergiyi toplamaya yetkili olunmasına naiplik denir.
D) Belli arazilerin bazı kimselere hayatları boyunca gelirlerin tahsisi miras yolu ile intikal etmesine yurtluk denir.
E) Has, tımar ve zeamet miras yolu ile intikal edemez.

Cevap: D) Belli arazilerin bazı kimselere hayatları boyunca gelirlerin tahsisi miras yolu ile intikal etmesine yurtluk denir.

17. I. Selçuklular, ticari senetleri uygulamaya koymuştur.
II. Selçuklu ekonomik modelinin uygulandığı coğrafyanın genişliği ticari organizasyon ve ticari altyapıyı geliştirmiştir.
III. Ticari senetler, ticari mal dolaşım hızını arttırmasına rağmen ekonomik sistemde karmaşayı ortaya çıkarması açısından önemlidir.
Yukarıda Selçuklu ticareti ile ilgili verilen bilgilerden hangisi veya hangileri doğrudur?

A) I ve II
B) Yalnız III
C) II ve III
D) Yalnız II
E) Yalnız I

Cevap: A) I ve II

Açıklama: Selçuklular ticari senetleri uygulamaya koymuş ve geniş coğrafyada ticari organizasyon ve altyapıyı geliştirmiştir.

18. Kürk yolu ve İpek yolu olarak bilinen ve Doğu’yu Batı’ya bağlayan ilk uluslararası ticaret yolunu kurmuş ve işletmiş Türk Devleti aşağıdakilerden hangisidir?

A) Anadolu Selçuklu Devleti
B) Uygur Devleti
C) Hun İmparatorluğu
D) Selçuklu Devleti
E) Göktürk Devleti

Cevap: C) Hun İmparatorluğu

19. “Yeni Türkiye Cumhuriyeti, (…) Kongresinde (…) İktisat politikasını benimsemiş ancak İttihat ve Terakki Partisi’nin yabancı sermaye ve yabancı yatırımcı (…) yanlışlığını tespit ederek, yabancı sermaye ve yatırımlara (…) bir Milli İktisat Politikası benimsemiş ve bu politika uygulanmıştır”.
Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere sırası ile aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) 1. İktisat- Milli- düşmanlığının- açık
B) İktisat – Yerli – karşıtlığının – kapalı
C) 2. İktisat – Serbest – karşıtlığının – temkinli
D) İktisat – Milli – sempatisinin – kapalı
E) İktisat -Yerli – sempatisinin – kapalı

Cevap: A) 1. İktisat- Milli- düşmanlığının- açık

Açıklama: Yeni Türkiye Cumhuriyeti, 1. İktisat Kongresi’nde Milli İktisat politikasını benimsemiş ve yabancı sermaye ve yatırımlara karşı açık bir tutum sergilemiştir.

20. Göçebe Türk Toplulukları hakkında verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Göçebe Türk topluluklarında hayvancılık önemli olduğundan deri ve deri ürünleri hem ticarette hem de günlük hayatta sıklıkla kullanılıyordu.
B) Türk devletlerinin ve kavimlerinin yerleşmiş olduğu bölgeler ticaret yollarının geçiş noktaları olduğundan bu yolların ele geçirilmesi ve elde tutulması Çin ile Türklerin savaşlarının önde gelen sebebi idi.
C) Göçebe Türklerde tam anlamıyla sivil bir teşkilat yoktur. Daha çok halk-ordu olarak isimlendirilen farklı bir sosyal yapı mevcuttu.
D) Coğrafi şartlardan dolayı Orta Asya verimli tarım, maden ve kömür sahalarına sahip olduğundan Türkler, güçlü bir hammadde ve sanayi ağına sahiptiler.
E) Türklerde at genetiği keşfedilmiş, çapraz döllenme metodu uygulanarak melez ve değişik nitelik ve cinslerde atlar üretilmiştir.

Cevap: D) Coğrafi şartlardan dolayı Orta Asya verimli tarım, maden ve kömür sahalarına sahip olduğundan Türkler, güçlü bir hammadde ve sanayi ağına sahiptiler.

Açıklama: Orta Asya’nın coğrafi şartları verimli tarım, maden ve kömür sahalarına sahip değildir. Bu nedenle Türkler güçlü bir hammadde ve sanayi ağına sahip olamamışlardır.