Kentleşme Politikası ve Hukuku 2023-2024 Final Soruları

Kentleşme, kırsal alanların kentsel alanlara dönüşmesi süreci, politika ve hukuk açısından önemli sonuçlar doğurur. Etkili kentleşme politikaları ve yasal çerçeveler, şehirlerin büyümesini yönetmek, sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak ve hızlı kentleşme ile ilgili zorlukları ele almak için gereklidir. Bu makale, riskli alanların dönüşümü, kentsel koruma konusunda uluslararası perspektifler ve kentsel gelişimde çeşitli kurumların rolüne odaklanarak kentleşme politikası ve hukukunun önemli yönlerini incelemektedir.

Riskli Alanların Dönüşümü

Afet riski altındaki alanların dönüşümü, kentleşme politikasının önemli bir bileşenidir. Türkiye’nin 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüşümü Hakkında Kanun, bu risklerin ele alınması için bir yasal çerçeve sunmaktadır. Bu kanuna göre, yetkililer riskli alanlarda veya binalarda kamu gücü kullanarak dönüşümü zorlayabilirler. Bu yasal düzenleme, doğal afetlerin etkilerini azaltmayı, yüksek riskli alanların güvenlik standartlarına uygun olarak yeniden geliştirilmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

Kanunun uygulanması, proaktif kentsel planlamanın önemini ve uyumu zorlayıcı yasal mekanizmaların gerekliliğini vurgulamaktadır. Yerel yetkililere riskli alanlarda dönüşümü zorunlu kılma yetkisi verilmesi, kentsel alanların güvenliğini ve dayanıklılığını sağlama çabalarının bir parçasıdır. Bu yaklaşım, kentleşmenin yönetiminde ve kentsel alanların güvenliğinin sağlanmasında yasal çerçevelerin rolünü ortaya koymaktadır.

Kentsel Koruma Konusunda Uluslararası Perspektifler

Kentsel koruma, kentleşme politikasının bir diğer önemli unsurudur. Örneğin, 1964 Venedik Tüzüğü, bütüncül bir koruma anlayışının gelişiminde önemli bir dönüm noktasıdır. Bu tüzük, sadece bireysel anıtların değil, aynı zamanda tarihi ve kültürel öneme sahip tüm kentsel alanların korunmasını içerecek şekilde koruma kapsamını genişletmiştir. Bu kapsamlı koruma yaklaşımı, kentsel mirasın şehirlerin kimliği ve sürekliliği için hayati önem taşıdığını anlamaktadır.

Venedik Tüzüğü gibi uluslararası anlaşmalar ve bildiriler, kentsel mirasın korunmasına yönelik standartlar ve ilkeler belirleyerek kentleşme politikalarını şekillendirmede önemli bir rol oynamaktadır. Bu çerçeveler, ülkelerin kalkınma ihtiyaçları ile tarihi ve kültürel varlıkların korunmasını dengeleyen politikalar benimsemelerini teşvik etmekte, böylece sürdürülebilir kentleşmeyi desteklemektedir.

Kentsel Gelişimde Kurumsal Roller

Kentleşme sürecinde çeşitli kurumlar farklı roller üstlenmektedir. Örneğin, Türkiye’nin Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ), gecekondu bölgelerinin tasfiyesi veya iyileştirilerek yeniden kazanımı, çevre ve imar bütünlüğünü bozmayacak şekilde her tür ve ölçekteki imar planlarının yapılması ve doğal afet meydana gelen bölgelerde konut ve sosyal donatıların inşa edilmesi gibi görevleri üstlenmektedir. TOKİ’nin çok yönlü yetkileri, konut, çevresel sürdürülebilirlik ve afet dayanıklılığı gibi alanlarda bütüncül bir politika çerçevesi oluşturulmasını sağlamaktadır.

Benzer şekilde, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 1/50.000 ile 1/100.000 ölçekli bölge ve havza bazında çevre düzeni planları yapma yetkisine sahiptir. Bu planlar, sürdürülebilir kentsel büyümeyi yönlendirmek, doğal kaynakları korumak ve iklim değişikliğinin etkilerini ele almak için gereklidir. Bakanlığın rolü, kentleşmenin stratejik planlama ve düzenleyici denetim ile ilerlemesini sağlamak için gerekli olan kurumsal yetkileri vurgulamaktadır.

Zorluklar ve Geleceğe Yönelik Yaklaşımlar

Kentleşme politikaları, aynı zamanda çağdaş zorlukları da ele almalıdır. Bunlar arasında artan konut talebi, etkili ulaşım sistemlerine duyulan ihtiyaç ve artan nüfus yoğunluklarının yarattığı baskılar bulunmaktadır. 2000’li yıllarda Türkiye’nin kentleşme politikaları, Avrupa Birliği’ne katılım çabaları, uluslararası yatırım talepleri ve 1999 Marmara depremi gibi faktörlerden etkilenmiştir. Bu etkiler, kentleşme politikasının dinamik doğasını ve değişen sosyo-ekonomik ve çevresel koşullara uyum sağlama gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Bir diğer önemli zorluk, “gecekondu” olarak bilinen informel yerleşim alanlarıdır. Bu alanlar, Türkiye’nin 1950’lerden itibaren yaşadığı kentleşme sürecinde ortaya çıkmış ve 2000’li yıllara gelindiğinde hâlâ varlığını sürdürmektedir. Bu alanlardaki sakinlerin ihtiyaçlarını karşılamak ve bu yerleşimleri kentsel ekonomiye ve altyapıya entegre etmek, önemli bir görevdir.

Sonuç

Etkili kentleşme politikası ve hukuku, kentsel büyümenin karmaşıklıklarını yönetmek ve şehirlerin sürdürülebilirliği ile dayanıklılığını sağlamak için gereklidir. 6306 sayılı Kanun gibi yasal çerçeveler, riskli alanların dönüşümünü yönlendirerek, proaktif ve zorlayıcı kentsel planlamanın önemini ortaya koymaktadır. Venedik Tüzüğü gibi uluslararası perspektifler, kapsamlı kentsel koruma ilkeleri sunarak, kalkınma ile tarihi ve kültürel varlıkların korunmasını dengelemektedir. TOKİ ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı gibi kurumlar, kentsel gelişimi yönlendiren ve sürdürülebilir kalkınmayı destekleyen politikaların oluşturulmasında önemli roller üstlenmektedir.

Kentleşme hızla devam ederken, politika yapıcılar yeni zorlukları ele almalı ve sürdürülebilir kentsel kalkınma fırsatlarını değerlendirmelidir. Bu şekilde, kentsel alanlar sadece büyümekle kalmaz, aynı zamanda tüm sakinler için güvenli, kapsayıcı ve dayanıklı ortamlar sunar.

1. 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanları Dönüşümü Hakkında Kanun ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Riskli alan ilan edilen yerlerde bir daha konut yapılamaz.
B) Dönüşüm yapmaya yetkili kurum Cumhurbaşkanlığı’dır.
C) Gecekondu alanları ile ilgili bir kanundur.
D) İdareye riskli alanlarda ya da risk taşıyan yapılarda kamu gücü kullanılarak bir dönüşümün zorlanması imkan verilmiştir.
E) Riskli yapı tespitini bizzat belediye görevlileri yapar.

Cevap: D) İdareye riskli alanlarda ya da risk taşıyan yapılarda kamu gücü kullanılarak bir dönüşümün zorlanması imkan verilmiştir.

6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanları Dönüşümü Hakkında Kanun ile ilgili doğru bilgi “D) İdareye riskli alanlarda ya da risk taşıyan yapılarda kamu gücü kullanılarak bir dönüşümün zorlanması imkan verilmiştir” ifadesidir. Bu kanun, riskli alanlarda ve yapıların dönüşümünü sağlamak için idareye çeşitli yetkiler vermekte, gerektiğinde kamu gücünün kullanılmasını mümkün kılmaktadır.
Bu nedenle doğru cevap:
D) İdareye riskli alanlarda ya da risk taşıyan yapılarda kamu gücü kullanılarak bir dönüşümün zorlanması imkan verilmiştir.

2. Aşağıdaki uluslararası metinlerden hangisinde ilk kez bütüncül koruma anlayışı benimsenmiş ve koruma anlayışının kapsamı genişletilmiştir?

A) 1933 Atina Sözleşmesi
B) 1975 Amsterdam Bildirgesi
C) 1992 Avrupa Kentsel Şartı
D) 1964 Venedik Tüzüğü
E) 1985 Avrupa Mimarlık Mirası Sözleşmesi

Cevap: D) 1964 Venedik Tüzüğü

3. I. Gecekondu bölgelerinin tasfiyesine veya iyileştirilerek yeniden kazanımına yönelik olarak gecekondu dönüşüm projeleri geliştirmek
II. Çevre ve imar bütünlüğünü bozmayacak şekilde her tür ve ölçekteki imar planlarını yapmak
III. Doğal afet meydana gelen bölgelerde gerek görüldüğü takdirde konut ve sosyal donatılar, alt yapıları ile birlikte inşa etmek, teşvik etmek ve desteklemek
Yukarıda görevlerinden bazıları sayılan kurum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Orman ve Su İşleri Bakanlığı
B) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
C) TOKİ
D) İçişleri Bakanlığı
E) Kültür ve Turizm Bakanlığı

Cevap: C) TOKİ

4. Antik kentte gençlerin bedensel ve toplumsal eğitiminin gerçekleştiği yere ne ad verilir?

A) Gymnasion
B) Amfitiyatro
C) Tapınak
D) Stoa
E) Kent meclisi

Cevap: A) Gymnasion

5. Aşağıdakilerden hangisi 1950 ve sonrası dönem karayolu politikalarına örnek verilemez?

A) Edirne-İstanbul karayolunun Topkapı girişinin düzenlenmesi
B) Millet ve Vatan Caddesi’nin açılması
C) Toplu taşıma olanaklarının artması
D) Tophane-Dolmabahçe yolunun genişletilmesi
E) Yeşilköy’e kadar 50 m genişliğinde bir yol yapılması

Cevap: C) Toplu taşıma olanaklarının artması

6. Aşağıdakilerden hangisi David Harvey’in, sınıf dışında saydığı bilinç odaklarından değildir?

A) Birey
B) Aile
C) Topluluk
D) Cemaat
E) Devlet

Cevap: D) Cemaat

7. Aşağıdakilerden hangisi Katznelson’un sınıf tariflemesinde kullandığı katmanlardan değildir?

A) Sosyal yaşam ve ilişki biçimleri
B) Alışkanlıklar, pratikler
C) Örgütlülük, hareket çerçevesinde kolektif eylem
D) Meslek tercihleri
E) Üretim tarzı

Cevap: D) Meslek tercihleri

8. Aşağıdaki kavramlardan hangisi turizm bölgeleri içinde öncelikle geliştirilmesi öngörülen, mevkii ve sınırları Bakanlığın önerisi, Bakanlar Kurulu kararı ile tespit ve ilan edilen doğal veya sosyokültürel değerlerin yoğunlaştığı yerleri tanımlamak için kullanılır?

A) Turizm Alanları
B) Turizm Merkezleri
C) Turizm Kentleri
D) Turizm Bölgeleri
E) Turizm Yapıları

Cevap: A) Turizm Alanları

9. Bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000 ölçekli çevre düzeni planları yapma yetkisi aşağıdaki kurumlardan hangisindedir?

A) Büyükşehir Belediyeleri
B) TOKİ
C) Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
D) Cumhurbaşkanlığı
E) İçişleri Bakanlığı

Cevap: C) Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı

10. Aşağıdakilerden hangisi büyükşehir belediye başkanının görev ve yetkilerinden biri değildir?

A) Büyükşehir belediye meclisi ve encümenine başkanlık etmek, bu organların kararlarını uygulamak
B) Belediye meclis üyelerini seçmek
C) Beldenin ve belediyenin hak ve menfaatlerini korumak
D) Belediyeyi stratejik plana uygun olarak yönetmek
E) Belediye teşkilatının en üst amiri olarak belediye teşkilatını sevk ve idare etmek

Cevap: B) Belediye meclis üyelerini seçmek

11. Konut kooperatifleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Çoğunlukla orta ve alt gelir sınıfının oluşturduğu yapılanmalardır.
B) Dayanışmanın ön planda olduğu yapılanmalardır.
C) Lüks konut üretmek amaçlanmaktadır.
D) Dar gelirliler için ödeme kolaylıkları sağlamaktadır.
E) Konut piyasasında toplu talep yaratmaktadır.

Cevap: C) Lüks konut üretmek amaçlanmaktadır.

Konut kooperatifleri ile ilgili aşağıdakilerden “C) Lüks konut üretmek amaçlanmaktadır” ifadesi söylenemez. Konut kooperatifleri genellikle orta ve alt gelir gruplarının barınma ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulan, dayanışma ve ortak fayda ilkesine dayanan yapılardır. Lüks konut üretmek genellikle bu kooperatiflerin amacı değildir.
Bu nedenle doğru cevap:
C) Lüks konut üretmek amaçlanmaktadır.

12. Bir alanın milli park ilan edilmesi ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Kültür ve Turizm Bakanlığınca tescil edilir.
B) Milli Savunma Bakanlığının olumlu görüşü alınması gereklidir.
C) Çevre ve Şehircilik Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kuruluna iletilir.
D) Tüzel kişiliği kaldırılan belediyenin tasfiyesi il özel idaresi tarafından yapılır.
E) Orman ve Su İşleri Bakanlığınca tespit edilir.

Cevap: A) Kültür ve Turizm Bakanlığınca tescil edilir.

Bir alanın milli park ilan edilmesi ile ilgili yanlış bilgi “A) Kültür ve Turizm Bakanlığınca tescil edilir” ifadesidir. Milli parkların ilan edilmesi genellikle Orman ve Su İşleri Bakanlığı (şimdiki adıyla Tarım ve Orman Bakanlığı) tarafından yürütülen bir süreçtir ve Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tescil edilmez.
Bu nedenle doğru cevap:
A) Kültür ve Turizm Bakanlığınca tescil edilir.

13. 1961 Anayasası’nın 41. maddesi, iktisadi, sosyal, kültürel kalkınma için gerekli olan kalkınma planları yapma ödevini hangi kuruluşa vermiştir?

A) Bakanlık bünyesindeki Nazım Plan Büroları
B) Devlet Planlama Teşkilatı
C) Toplu Konut İdaresi
D) Bayındırlık ve İskan Bakanlığı
E) Emlak Bankası

Cevap: B) Devlet Planlama Teşkilatı

14. Aşağıdakilerden hangisi toplumsal konut politikasını belirleyen etmenlerden biri değildir?

A) Ülkelerin sanayileşme düzeyleri
B) Sosyal devlet anlayışı
C) Toplumsal yapı
D) Politik sistem
E) Ülkelerin coğrafi konumu

Cevap: E) Ülkelerin coğrafi konumu

Toplumsal konut politikasını belirleyen etmenlerden biri olmayan seçenek “E) Ülkelerin coğrafi konumu”dur. Toplumsal konut politikaları genellikle sanayileşme düzeyi, sosyal devlet anlayışı, toplumsal yapı ve politik sistem gibi faktörlerden etkilenir. Coğrafi konum ise doğrudan bu politikaların belirlenmesinde önemli bir etken değildir.
Bu nedenle doğru cevap:
E) Ülkelerin coğrafi konumu

15. Aşağıdakilerden hangisi kentsel korumanın sebepleri arasında sayılamaz?

A) Siyasal çıkarları güçlendirme amacıyla koruma
B) Yerel, bölgesel, ulusal, dini vb. bir kimliğin yaratma aracı olarak koruma
C) Estetik-sanatsal değerleri nedeniyle koruma
D) Turizm getirisi nedeniyle koruma
E) Bir toplumsal kültür ürünü olarak önceki kuşaklardan alınan mirasın sonraki kuşaklara aktarılmasını temel alan koruma

Cevap: A) Siyasal çıkarları güçlendirme amacıyla koruma

Kentsel korumanın sebepleri arasında sayılamayacak olan seçenek “A) Siyasal çıkarları güçlendirme amacıyla koruma”dır. Kentsel koruma genellikle estetik, sanatsal değerler, kimlik yaratma, turizm getirisi ve kültürel mirasın korunması gibi sebeplerle yapılır. Siyasal çıkarları güçlendirme amacı ise genellikle doğrudan bir kentsel koruma nedeni olarak görülmez.
Bu nedenle doğru cevap:
A) Siyasal çıkarları güçlendirme amacıyla koruma

16. 11. yüzyılda uzun mesafe ticaretin yeniden canlanması aşağıdaki hangi sonucu doğurmuştur?

A) Tarımsal verimliliğin azalması
B) Tarımsal verimliliğin artması
C) Kentlerin güvenli hale gelmesi
D) Değiş-tokuş ekonomisinden para ekonomisine geçiş sürecinin başlaması
E) Kapalı ekonomiden çıkış sürecinin başlaması

Cevap: E) Kapalı ekonomiden çıkış sürecinin başlaması

17. Aşağıdakilerin hangisinde simetri, geometri, görsel kalite, ihtişam kent planlarının önemli unsurlarıdır?

A) Yunan kentleri
B) Ortaçağ kentleri
C) Rönesans kentleri
D) Roma kentleri
E) Barok kentleri

Cevap: E) Barok kentleri

Simetri, geometri, görsel kalite ve ihtişam, Barok kent planlarının önemli unsurlarıdır. Barok dönemi, mimaride ve şehir planlamasında bu özelliklerin öne çıktığı bir dönemdir.
Bu nedenle doğru cevap:
E) Barok kentleri

18. Yerleşim, gezi, ticaret özgürlüğünü kısıtlayan yasaların kalkması, kentleşmenin hangi tür nedenleri arasında sayılabilir?

A) İklimsel nedenler
B) Siyasal nedenler
C) Teknolojik nedenler
D) Sosyopsikolojik nedenler
E) Ekonomik nedenler

Cevap: B) Siyasal nedenler

Yerleşim, gezi, ticaret özgürlüğünü kısıtlayan yasaların kalkması, kentleşmenin siyasal nedenleri arasında sayılabilir. Bu tür yasaların kaldırılması, insanların özgürce hareket edebilmesi ve yerleşim yerlerini seçebilmesi gibi konular, siyasal karar ve düzenlemelerle ilgilidir.
Bu nedenle doğru cevap:
B) Siyasal nedenler

19. 2000’li yılların kentleşme politikasının belirlenmesinde aşağıdakilerden hangisi etkili olmamıştır?

A) AB’ye giriş ve uyum çalışmaları
B) Giderek artan gecekondu sorunu
C) Uluslararası sermayenin güçlenen talepleri
D) 1999 Marmara depremi
E) Kentsel dönüşüm

Cevap: B) Giderek artan gecekondu sorunu

2000’li yılların kentleşme politikasının belirlenmesinde etkili olmayan seçenek “B) Giderek artan gecekondu sorunu”dur. Çünkü gecekondu sorunu, 2000’li yıllarda değil, daha çok 1950’lerden itibaren Türkiye’nin kentleşme sürecinde ortaya çıkmış ve 2000’li yıllara gelindiğinde zaten var olan bir sorundu. Diğer seçenekler ise 2000’li yılların kentleşme politikalarını belirlemede önemli rol oynamıştır. Bu nedenle doğru cevap:
B) Giderek artan gecekondu sorunu

20. Aşağıdakilerden hangisi büyükşehir belediyelerinin verdiği hizmet alanlarından biri değildir?

A) Katı Atık
B) Şehir Planlama
C) Sosyal Hizmetler
D) Ulaşım
E) Savunma

Cevap: E) Savunma

Büyükşehir belediyelerinin verdiği hizmet alanlarından biri olmayan seçenek “Savunma”dır. Savunma, genellikle merkezi hükümetin veya ulusal düzeydeki kurumların sorumluluğundadır. Bu nedenle doğru cevap:
E) Savunma