Veri Tabanı Yönetimi Sistemleri 2023-2024 Final Soruları

Giriş

Veri Tabanı Yönetim Sistemleri (DBMS), modern işletmelerin veri depolama, yönetim ve erişim ihtiyaçlarını karşılamak için kritik bir rol oynamaktadır. Bu sistemler, verilerin güvenli, tutarlı ve verimli bir şekilde yönetilmesini sağlar. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi (AUZEF) Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü’nün 2023-2024 bahar dönemi final sınavı, öğrencilerin bu alandaki bilgi ve becerilerini değerlendirmek için önemli bir fırsat sundu. Bu makalede, veri tabanı yönetim sistemlerinin temel kavramları ele alınacak ve final sınavı soruları üzerinden bu kavramlar detaylı bir şekilde incelenecektir.

İlişkisel Cebir ve Operasyonlar

İlişkisel cebir, ilişkisel veri tabanlarının teorik temelini oluşturur ve veritabanı üzerinde gerçekleştirilen işlemler için bir dizi operatör sunar. Bu operatörler, tabloların birleştirilmesi, seçilmesi ve diğer manipülasyonları içerir. İlişkisel cebir, veri tabanındaki bilgilerin sorgulanması ve değiştirilmesi için kullanılan temel bir araçtır.

Temel İlişkisel Cebir Operatörleri

– Birleşim (Join): İki veya daha fazla tabloyu belirli bir koşul altında birleştirir.

– Seçim (Select): Belirli koşullara uyan satırları seçer.

– Projeksiyon (Projection): Belirli sütunları seçer ve diğer sütunları dışlar.

– Kesişim (Intersection): İki tablodaki ortak satırları seçer.

– Fark (Difference): Bir tablodaki satırları diğer tablodaki satırlardan çıkarır.

Rol ve Yetkiler

Veri tabanı yönetim sistemlerinde güvenlik ve veri bütünlüğünü sağlamak için kullanıcı rolleri ve yetkileri büyük önem taşır. Rollerin doğru yapılandırılması, kullanıcıların sadece ihtiyaç duydukları verilere erişmelerini sağlar ve yetkisiz erişimlerin önüne geçer.

Rol ve Yetki Yönetimi

– Rol Tanımlama: Veri tabanında belirli görevler için roller oluşturulur.

– Yetki Atama: Bu rollere belirli yetkiler atanır (örneğin, tablo oluşturma veya veri güncelleme yetkisi).

– Kullanıcıya Rol Atama: Kullanıcılara uygun roller atanarak yetkilendirme sağlanır.

SQL Sorguları ve Veri Manipülasyonu

SQL (Structured Query Language), veri tabanı yönetim sistemlerinde veri sorgulama ve manipülasyon için kullanılan standart dildir. SQL, verilerin eklenmesi, güncellenmesi, silinmesi ve sorgulanması gibi çeşitli işlemleri gerçekleştirmek için kullanılır.

Temel SQL Komutları

– SELECT: Veritabanından veri çekmek için kullanılır.

– INSERT: Veritabanına yeni veri eklemek için kullanılır.

– UPDATE: Mevcut verileri güncellemek için kullanılır.

– DELETE: Veritabanından veri silmek için kullanılır.

– TRUNCATE: Bir tablodaki tüm verileri siler ancak tablonun yapısını korur.

Veritabanı İlişkileri

Veritabanı ilişkileri, tablolar arasındaki bağlantıları tanımlar ve verilerin nasıl organize edildiğini belirler. Bu ilişkiler, veri bütünlüğünü ve tutarlılığını sağlamak için önemlidir.

İlişki Türleri

– Bire Bir İlişki (One-to-One): Bir tablodaki bir kaydın, diğer tablodaki bir kayıtla eşleştiği ilişki türüdür.

– Bire Çok İlişki (One-to-Many): Bir tablodaki bir kaydın, diğer tablodaki birçok kayıtla eşleştiği ilişki türüdür.

– Çoka Çok İlişki (Many-to-Many): Bir tablodaki birçok kaydın, diğer tablodaki birçok kayıtla eşleştiği ilişki türüdür.

Normalizasyon

Normalizasyon, veri tabanı tasarımında veri tekrarı ve tutarsızlıkları en aza indirmek için kullanılan bir süreçtir. Bu süreç, veritabanındaki verilerin mantıklı bir şekilde düzenlenmesini sağlar.

Normal Formlar

– Birinci Normal Form (1NF): Tüm alanlar atomik değerlere sahip olmalıdır.

– İkinci Normal Form (2NF): 1NF’de olmalı ve her tablo, sadece birincil anahtarla tanımlanan tüm özniteliklere sahip olmalıdır.

– Üçüncü Normal Form (3NF): 2NF’de olmalı ve transitif bağımlılıklar kaldırılmalıdır.

Sonuç

Veri tabanı yönetim sistemleri, modern bilgi teknolojileri altyapısının temel taşlarından biridir. İlişkisel cebir, rol ve yetki yönetimi, SQL sorguları, veritabanı ilişkileri ve normalizasyon gibi temel kavramlar, verilerin etkin ve güvenli bir şekilde yönetilmesini sağlar. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi’nin 2023-2024 final sınavı, bu temel kavramları anlamak ve uygulamak için önemli bir fırsat sunmuştur. Öğrencilerin bu konulardaki bilgilerini değerlendiren sınav, veri tabanı yönetim sistemlerinin karmaşıklığını ve önemini bir kez daha gözler önüne sermektedir.

1. İlişkisel cebir işlemleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) İki veya daha çok tabloda ortak olan alanlar içerisinde belli bir kurala uyan elemanları bulmak için atma + birleşme işlemi birlikte kullanılır.
B) İki veya daha çok tabloda ortak olan alanlar içerisinde belli bir kurala uyan elemanları bulmak için seçim + birleşme işlemi birlikte kullanılır.
C) İki veya daha çok tabloda ortak olan alanlar içerisinde belli bir kurala uyan elemanları bulmak için atma + kesişme işlemi birlikte kullanılır.
D) İki veya daha çok tabloda ortak olan alanlar içerisinde belli bir kurala uyan elemanları bulmak için seçim + kesişme işlemi birlikte kullanılır.
E) İki veya daha çok tabloda ortak olan alanlar içerisinde belli bir kurala uyan elemanları bulmak için atma + seçim işlemi birlikte kullanılır.

Cevap : D) İki veya daha çok tabloda ortak olan alanlar içerisinde belli bir kurala uyan elemanları bulmak için seçim + kesişme işlemi birlikte kullanılır.

Açıklama : ?

2. Tablo ve görünüm oluşturma yetkilerine sahip olan bir YÖNETİCİ rolü oluşturmak ve veri tabanı yönetim sistemindeki Ali ve Ayşe kullanıcılarına bu rol yetkisini vermek için aşağıdaki işlemlerden hangisi gerçekleştirilmez?

A) YÖNETİCİ ismiyle oluşturulan rolün işlemleri başarıyla gerçekleştirip gerçekleştirilemediğine bakılır.
B) YÖNETİCİ ismiyle oluşturulan role, tablo oluşturma yetkisi verilir.
C) YÖNETİCİ ismiyle oluşturulan role, görünüm oluşturma yetkisi verilir.
D) YÖNETİCİ rolüne verilen yetkiler Ali ve Ayşe kullanıcılara verilir.
E) YÖNETİCİ isimli rol tanımlanır.

Cevap : A) YÖNETİCİ ismiyle oluşturulan rolün işlemleri başarıyla gerçekleştirip gerçekleştirilemediğine bakılır.

Açıklama : Rol oluşturma ve yetki verme işlemleri gerçekleştirilir ancak işlemlerin başarıyla gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğine bakmak bu sürecin bir parçası değildir.

3. Alanları Adı, Soyadı ve İşeGirişTarihi şeklinde olan bir Personel tablosundaki personeller arasında o iş yerinde en az sürede çalışandan en çok sürede çalışana doğru bir sıralama işlemi gerçekleştiren SQL sorgusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) SELECT * FROM Personel ORDER BY İşeGirişTarihi;
B) SELECT * FROM Personel ORDER BY İşeGirişTarihi DESC;
C) SELECT * FROM Personel GROUP BY İşeGirişTarihi DESC;
D) SELECT * FROM Personel GROUP BY İşeGirişTarihi;
E) SELECT * FROM Personel WHERE İşeGirişTarihi;

Cevap : B) SELECT * FROM Personel ORDER BY İşeGirişTarihi DESC;

Açıklama : ?

4. İsmi Tablo1, içerdiği alanlar Alan1, Alan2 ve Alan3 olan bir tablodaki bütün verilerin silinmesi için aşağıdaki komutlardan hangisi kullanılmalıdır?

A) Truncate Table Tablo1;
B) Truncate Alan1, Alan2, Alan3;
C) Truncate Tablo1;
D) Truncate Tablo1 (Alan1, Alan2, Alan3);
E) Truncate Tablo1 (Table Alan1, Alan2, Alan3);

Cevap : D) Truncate Tablo1 (Alan1, Alan2, Alan3);

Açıklama : ?

5. SELECT Adı, Ücret FROM PERSONEL WHERE Ücret = (SELECT MIN (Ücret) FROM PERSONEL); sorgusunda hangi kısım alt sorgudur?

A) SELECT MIN (Ücret) FROM PERSONEL
B) SELECT Adı, Ücret FROM PERSONEL
C) MIN (Ücret) FROM PERSONEL
D) SELECT Adı, Ücret FROM PERSONEL WHERE Ücret
E) FROM PERSONEL WHERE Ücret

Cevap : A) SELECT MIN (Ücret) FROM PERSONEL

Açıklama : Alt sorgu, diğer sorgunun içinde yer alan ve önce çalıştırılan bir sorgudur. Bu durumda alt sorgu SELECT MIN (Ücret) FROM PERSONEL ifadesidir.

6. Aşağıdakilerden hangisi Select Adı & ‘Personeli’ & Ücret & ‘TL Ücret Alıyor…’ As Adı_Ücreti From Personel şeklinde verilen bir sorgunun sonucunda oluşan tabloda yer alan bir kayıt olabilir?

A) Rüya personeli 12500 TL ücret
B) Erdem personeli 5000 TL ücret alıyor…
C) Emel personeli ücret alıyor…
D) Selçuk 7000 TL ücret alıyor…
E) Yusuf personeli 2500 alıyor…

Cevap : B) Erdem personeli 5000 TL ücret alıyor…

Açıklama : Sorguda belirtilen biçimlendirme ve metin birleştirme işlemi sonucunda “personeli” ve “TL ücret alıyor…” ifadeleri ile birlikte doğru formatta veri elde edilir.

7. SQL’deki TO_CHAR ve TO_NUMBER fonksiyonlarının kullanımı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Her fonksiyonun kullanılabileceği belli veri türleri vardır.
B) Bu fonksiyonların kullanımı sonucunda veri tabanı tablosundaki kaydın değeri değişmez, sadece görüntüleme biçimi değişir.
C) Kategori olarak dönüştürme fonksiyonları olarak ifade edilir.
D) Bu fonksiyonlar WHERE, ORDER BY vb. deyimlerden farklı deyimler ile beraber kullanılır.
E) İhtiyaca göre farklı formatta dönüştürmeler gerçekleştirilebilir.

Cevap : D) Bu fonksiyonlar WHERE, ORDER BY vb. deyimlerden farklı deyimler ile beraber kullanılır.

Açıklama : TO_CHAR ve TO_NUMBER fonksiyonları WHERE ve ORDER BY deyimleri ile birlikte kullanılabilir. Bu fonksiyonlar dönüştürme işlemleri yapar ve görüntüleme biçimini değiştirir.

8. Veri tabanındaki bir tablonun bir kaydı ile diğer tablonun bir kaydı eşleştirilirse bu iki tablo arasındaki ilişki nasıl bir ilişki olur?

A) Bire bir ilişki
B) Çoka bir ilişki
C) Belirsiz ilişki
D) Çoka çok ilişki
E) Bire çok ilişki

Cevap : A) Bire bir ilişki

Açıklama : İki tablonun bir kaydının diğer tablonun bir kaydı ile eşleşmesi bire bir ilişki olarak adlandırılır.

9. SELECT Görevi, SUM(Ücret) FROM PERSONEL WHERE Görevi <> ‘PAZARLAMACI’ GROUP BY Görevi HAVING SUM(Ücret)> 5000 ORDER BY SUM(Ücret); Yukarıdaki sorgu aşağıdakilerden hangisini yapar?

A) Pazarlamacı dışında görevi olan personeli görevlerine göre gruplandırır, bölümünün toplam ücreti 5000’den fazla olanlar seçilir.
B) Pazarlamacı olan personelin ücretleri toplanır, bölümünün toplam ücreti 5000’den fazla olanlar seçilir, sonuçlar en düşük ücret toplamından büyüğe doğru sıralanır.
C) Pazarlamacı dışında görevi olan personeli görevlerine göre gruplandırır, bölümünün toplam ücreti 5000’den fazla olanlar seçilir, sonuçlar en düşük ücret toplamından büyüğe doğru sıralanır.
D) Pazarlamacı dışında görevi olan personeli görevlerine göre gruplandırır, ücretleri toplanır, bölümünün toplam ücreti 5000’den fazla olanlar seçilir, sonuçlar en düşük ücret toplamından büyüğe doğru sıralanır.
E) Pazarlamacı dışında görevi olan personeli görevlerine göre gruplandırır, sonuçlar en düşük ücret toplamından büyüğe doğru sıralanır.

Cevap : D) Pazarlamacı dışında görevi olan personeli görevlerine göre gruplandırır, ücretleri toplanır, bölümünün toplam ücreti 5000’den fazla olanlar seçilir, sonuçlar en düşük ücret toplamından büyüğe doğru sıralanır.

Açıklama : ?

10. UPDATE PERSONEL SET BölümNo=10 WHERE PersonelNo=300 sorgusu aşağıdakilerden hangisini yapar?

A) 300 numaralı personelin BölümNo’sunu 10 olarak değiştirir.
B) 10 ve 300 numaralı personelleri birbiriyle değiştirir.
C) 300 numaralı tüm personelin PersonelNo’sunu 10 olarak değiştirir.
D) 300 numaralı bölümün BölümNo’sunu 10 olarak değiştirir.
E) 300 numaralı personelin PersonelNo’sunu 10 olarak değiştirir.

Cevap : A) 300 numaralı personelin BölümNo’sunu 10 olarak değiştirir.

Açıklama : Sorgu, PersonelNo’su 300 olan personelin BölümNo alanını 10 olarak günceller.

11. Aşağıdakilerden hangisi veri tabanı tablolarını birleştirmek için kullanılan bir birleştirme türü değildir?

A) Eşiti olmayan birleştirme
B) Belirsiz birleştirme
C) Eşiti olan birleştirme
D) Küme operatörünü kullanarak birleştirme
E) Dış birleştirme

Cevap : B) Belirsiz birleştirme

Açıklama : Belirsiz birleştirme, veri tabanı tablolarını birleştirmek için kullanılan bir yöntem değildir. Diğer seçenekler farklı birleştirme türlerini ifade eder.

12. Aşağıdaki veri tabanı yönetim sistemlerinin hangisinde COMMIT ve ROLLBACK işlemlerine ihtiyaç duyulmaz?

A) Web veri tabanı yönetim sistemleri
B) İlişkisel veri tabanı yönetim sistemleri
C) Çok kullanıcılı veri tabanı yönetim sistemleri
D) Masaüstü veri tabanı yönetim sistemleri
E) Tek kullanıcılı veri tabanı yönetim sistemleri

Cevap : E) Tek kullanıcılı veri tabanı yönetim sistemleri

Açıklama : Tek kullanıcılı veri tabanı yönetim sistemlerinde, aynı anda birden fazla kullanıcı olmadığı için COMMIT ve ROLLBACK işlemlerine ihtiyaç duyulmaz.

13. Aşağıdaki SQL sorgularından hangisi yanlış yazılmıştır?

A) SELECT BölümNo, Görevi, SUM(Ücret) AS TOPLAM FROM PERSONEL; GROUP BY BölümNo, Görevi ORDER BY BölümNo;
B) SELECT BölümNo, AVG(Ücret) FROM PERSONEL; GROUP BY BölümNo;
C) SELECT BölümNo, COUNT(*) FROM PERSONEL;
D) SELECT BölümNo, COUNT(*) FROM PERSONEL; GROUP BY BölümNo;
E) SELECT AVG(Ücret) FROM PERSONEL GROUP BY BölümNo;

Cevap : C) SELECT BölümNo, COUNT(*) FROM PERSONEL;

Açıklama : Bu sorgu GROUP BY ifadesi olmadan kullanılamaz. COUNT fonksiyonu ile birlikte kullanılacaksa GROUP BY ifadesi gereklidir.

14. Alanları PersonelNo, Adı, Görevi, Ücret, BölümNo olan bir PERSONEL tablosu ve alanları BölümNo, Bölüm Adı, Konum olan bir BÖLÜM tablosu arasındaki ilişki nasıl kurulur?

A) İki tablodaki en çok veriye sahip olan alan üzerinde işlem yapılarak
B) İki tabloda ortak olan BölümNo alanından faydalanılarak
C) İki tablodaki herhangi bir alan üzerinde işlem yapılarak
D) İki tablodaki en az veriye sahip olan alan üzerinde işlem yapılarak
E) İki tablodaki bütün alanlar birleştirilerek

Cevap : B) İki tabloda ortak olan BölümNo alanından faydalanılarak

Açıklama : İki tablo arasındaki ilişki, ortak alan olan BölümNo üzerinden kurulur.

15. Personel arasında görevi MEMUR olanlara %10, ŞEF olanlara %15, MÜDÜR olanlara ise %20 zam yapılması için gerçekleştirilecek olan SQL sorgusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) SELECT Adı, Görevi, Ücret DECODE(Görevi, Ücret*1,10, Ücret*1,15, Ücret*1,20) FROM PERSONEL;
B) SELECT Adı, Görevi, Ücret DECODE(Görevi, ‘Memur’, ‘Şef’, ‘Müdür’, Ücret*1,10, Ücret*1,15, Ücret*1,20, Ücret) FROM PERSONEL;
C) SELECT Adı, Görevi, Ücret DECODE(Görevi, ‘Memur’, Ücret*1,10, ‘Şef’, Ücret*1,15, ‘Müdür’, Ücret*1,20, Ücret) FROM PERSONEL;
D) SELECT Adı, Görevi, Ücret DECODE(Memur, Ücret*1,10, Şef, Ücret*1,15, Müdür, Ücret*1,20, Ücret) FROM PERSONEL;
E) SELECT Adı, Görevi, Ücret DECODE(‘Memur’, ‘Şef’, ‘Müdür’, Ücret*1,10, Ücret*1,15, Ücret*1,20, Ücret) FROM PERSONEL;

Cevap : C) SELECT Adı, Görevi, Ücret DECODE(Görevi, ‘Memur’, Ücret*1,10, ‘Şef’, Ücret*1,15, ‘Müdür’, Ücret*1,20, Ücret) FROM PERSONEL;

Açıklama : DECODE fonksiyonu, belirtilen değerlere göre dönüşüm yapar. Görevi sütununa göre farklı zam oranları uygulanır.

16. Bir veri tabanının temelini oluşturan ve bilgilerin tutulduğu nesne aşağıdakilerden hangisidir?

A) Form
B) Görünüm
C) Dizin
D) İndeks
E) Tablo

Cevap : E) Tablo

Açıklama : Veri tabanının temelini oluşturan ve bilgilerin tutulduğu nesne tablodur.

17. Aşağıdakilerden hangisi Ali isimli bir kullanıcının şifresini 1a2b3c4d5e6f olarak değiştirmek için kullanılan bir sorgudur?

A) CREATE USER Ali IDENTIFIED BY 1a2b3c4d5e6f;
B) GRANT USER Ali IDENTIFIED BY 1a2b3c4d5e6f;
C) GRANT CREATE USER Ali IDENTIFIED BY 1a2b3c4d5e6f;
D) REVOKE USER Ali IDENTIFIED BY 1a2b3c4d5e6f;
E) ALTER USER Ali IDENTIFIED BY 1a2b3c4d5e6f;

Cevap : E) ALTER USER Ali IDENTIFIED BY 1a2b3c4d5e6f;

Açıklama : Kullanıcı şifresini değiştirmek için ALTER USER komutu kullanılır.

18. Bir veri tabanında depolanacak verileri kısıtlayan koşullar aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?

A) Veri kısıtlamaları
B) Alan kısıtlamaları
C) Anahtar kısıtlamaları
D) Tablo kısıtlamaları
E) Bütünlük kısıtlamaları

Cevap : E) Bütünlük kısıtlamaları

Açıklama : Bütünlük kısıtlamaları, veri tabanında depolanacak verileri kısıtlayan kurallardır.

19. SELECT Adı, Ücret FROM PERSONEL WHERE Ücret > (SELECT AVG(Ücret) FROM PERSONEL); sorgusu aşağıdakilerden hangisini yapar?

A) Herkesin ücretinin ortalamasını bulur.
B) Belli personellerin ücretinin ortalamasını bulur.
C) Herkesin ücretinin ortalamasından daha fazla ücret alan personelleri bulur.
D) Herkesin ücretinin ortalamasından daha az ücret alan personelleri bulur.
E) Belli personellerin ücretinin toplamını bulur.

Cevap : C) Herkesin ücretinin ortalamasından daha fazla ücret alan personelleri bulur.

Açıklama : Sorgu, ortalama ücretten daha fazla ücret alan personelleri bulur.

20. Veri tabanı tablolarında geçişli bağımlılıkların kaldırıldığı normalleşme formu aşağıdakilerden hangisidir?

A) 4NF
B) 1NF
C) 3NF
D) 2NF
E) BCNF

Cevap : C) 3NF

Açıklama : Geçişli bağımlılıkların kaldırıldığı normalleşme formu 3. Normal Form (3NF) olarak adlandırılır.