İletişim Sosyolojisi 2024 Final Soruları

Giriş

İletişim sosyolojisi, bireyler arasındaki iletişim süreçlerini ve bu süreçlerin toplumsal yapı üzerindeki etkilerini inceleyen bir disiplindir. Medya, bu süreçlerin gerçekleştiği en önemli platformlardan biri olarak karşımıza çıkar. Medya, toplumsal bilincin oluşmasında, kamuoyunun şekillenmesinde ve kültürel normların yayılmasında kritik bir rol oynar. Bu makalede, iletişim sosyolojisinin temel kavramları ve medyanın toplumsal yapı üzerindeki etkileri ele alınacaktır.

İletişim Sosyolojisinin Temel Kavramları

Sözsüz İletişim ve Kültürel Farklılıklar

Sözsüz iletişim, beden dili, mimikler, jestler ve diğer fiziksel ifadeler aracılığıyla gerçekleşen iletişim biçimidir. Kültürel farklılıklar, sözsüz iletişimin anlaşılmasında önemli rol oynar. Örneğin, bir toplumda dostane bir jest olarak kabul edilen bir el hareketi, başka bir toplumda saldırganlık olarak algılanabilir. Bu nedenle, iletişim süreçlerinde kültürel bağlamın önemi büyüktür.

Gündem Oluşturma Teorisi

Gündem oluşturma teorisi, medyanın hangi konuların önemli olduğunu belirleyerek kamuoyunu şekillendirdiğini savunur. Medya, belirli konuları öne çıkararak toplumun dikkatini bu konulara çeker ve böylece kamusal tartışmaların yönünü belirler. Bu süreç, medyanın toplumsal bilinç üzerindeki etkisini vurgular.

Medyanın Toplumsal Yapı Üzerindeki Etkileri

Medyanın Kamu Yararına İşlevleri

Medya, kamusal hizmet veren bir sektör olarak toplumun bilgilendirilmesi, eğitilmesi ve eğlendirilmesi gibi işlevlere sahiptir. Medya, yolsuzluk ve istismar gibi konularda halkı bilgilendirerek kamusal farkındalığı artırır ve demokrasinin işleyişine katkı sağlar. Ayrıca, kamusal tartışmalar başlatarak kamuoyunun şekillenmesine yardımcı olur.

Kültür Endüstrisi ve Birey İlişkisi

Frankfurt Okulu düşünürleri, kültür endüstrisinin bireyler üzerindeki etkilerini eleştirel bir şekilde analiz etmişlerdir. Kültür endüstrisi, bireylerin standartlaştırılmış ve ticarileştirilmiş kültürel ürünlerle beslenmesine yol açar. Bu süreçte bireyler, özgünlüklerini yitirir ve tüketim kültürünün bir parçası haline gelirler. Kültür endüstrisi, bireyleri pasifleştirerek toplumsal değişim potansiyellerini zayıflatır.

Medyanın İdeolojik İşlevleri

Louis Althusser, medyanın devletin ideolojik aygıtlarından biri olduğunu savunur. Medya, ideolojik olarak belirli bir dünya görüşünü yayar ve bu görüşü toplumun geniş kesimlerine benimsetir. Bu süreç, toplumsal düzenin sürdürülmesinde ve mevcut güç ilişkilerinin korunmasında önemli bir rol oynar.

Sonuç

İletişim sosyolojisi, bireyler arasındaki iletişim süreçlerini ve bu süreçlerin toplumsal yapı üzerindeki etkilerini anlamamıza yardımcı olur. Medya, bu süreçlerin en önemli platformlarından biri olarak toplumsal bilincin oluşmasında ve kamuoyunun şekillenmesinde kritik bir rol oynar. Medyanın gündem oluşturma, kamu yararına hizmet etme ve ideolojik işlevleri, toplumsal yapı üzerinde derin etkiler bırakır. Bu nedenle, iletişim sosyolojisi ve medya ilişkisi, toplumsal analizlerde vazgeçilmez bir öneme sahiptir.

1. Bir toplumda olağan karşılanan bir el veya vücut hareketi bir başka toplumda tamamen yanlış anlaşılabilir. Bu durum sözsüz iletişimin (beden dili) aşağıdaki özelliklerinden hangisi ile ilgilidir?

A) Kaynak kişinin beden dili kodlarının hedef tarafından çözülmesi için kaynak ve hedefin birincil ilişki içinde bulunması
B) Sözsüz iletişimin her toplum için uygun olmaması
C) Kaynak tarafından kodlanan mesajların karmaşık ve anlaşılmaz olması
D) Sözsüz iletişimin her toplum tarafından kullanılmaması
E) Kodlanan mesajlardan çıkarılan anlamların kültürden kültüre değişmesi

Cevap : E) Kodlanan mesajlardan çıkarılan anlamların kültürden kültüre değişmesi

Açıklama : Beden dili, kültürel farklılıklara göre değişkenlik gösterir. Bu nedenle bir toplumda olağan karşılanan bir hareket, başka bir toplumda farklı anlamlar taşıyabilir.

2. Medya sektörü kamusal hizmet veren bir sektördür. Dolayısıyla ürettiği mal ve hizmetlerde kamu yararı gözetmek durumundadır. Aşağıdakilerden hangisi medyanın kamu yararına gördüğü işlevler arasında sayılamaz?

A) Medya sahiplerine siyasi ve ekonomik destek sağlamak
B) Halk adına yöneticilere ve siyasileri denetlemek, sorular yöneltmek
C) Yolsuzluk, istismar ve anti-demokratik uygulamalardan halkı haberdar etmek
D) Kamusal tartışmalar başlatarak kamuoyu oluşturmak
E) Siyasal haberlerle halkı bilgilendirmek

Cevap : A) Medya sahiplerine siyasi ve ekonomik destek sağlamak

Açıklama : Medya, kamu yararını gözetmeli ve tarafsız olmalıdır. Medya sahiplerine siyasi ve ekonomik destek sağlamak, medyanın kamu yararına olan işlevlerinden biri değildir.

3. Eleştirel teori ve edebiyat eleştirisi alanında çalışmalar yapmak amacıyla Birmingham Üniversitesi bünyesinde açılan Kültürel Çalışmalar Okulu’nun kurucusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Graham Murdock
B) Stuart Hall
C) Dennis McQuail
D) Noam Chomsky
E) Richard Hoggart

Cevap : E) Richard Hoggart

Açıklama : Kültürel Çalışmalar Okulu, Richard Hoggart tarafından Birmingham Üniversitesi’nde kurulmuştur. Bu okul, eleştirel teori ve edebiyat eleştirisi alanında önemli çalışmalar yapmıştır.

4. Sosyolojinin kurucu isimlerinden Max Weber, kapitalizmin gelişmesi ile aşağıdakilerden hangisi arasında doğrudan bir ilişki kurmaktadır?

A) İş ahlakı
B) Protestan ahlak (etik)
C) İnsan hakları
D) Demokratik saygı
E) Bireysel ahlak

Cevap : B) Protestan ahlak (etik)

Açıklama : Max Weber, kapitalizmin gelişimi ile Protestan ahlakı arasında doğrudan bir ilişki kurar. Bu ahlak, kapitalist ekonominin gelişimini etkileyen önemli bir faktör olarak görülür.

5. Medyanın insanlara “ne hakkında düşünmeleri gerektiğini” söylemesi ve benimsetmesi aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?

A) Halkla ilişkileri sağlam tutma
B) Kamusal baskı oluşturma
C) Propaganda yapma
D) Gündem oluşturma
E) Medya denetimi sağlama

Cevap : D) Gündem oluşturma

Açıklama : Medya, gündem oluşturma gücü ile insanlara hangi konular hakkında düşünmeleri gerektiğini söyleyebilir ve bu konuları ön plana çıkarabilir.

6. İlk kitle iletişim aracı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gazete
B) Televizyon
C) Radyo
D) Sosyal Medya
E) Sinema

Cevap : A) Gazete

Açıklama : İlk kitle iletişim aracı gazete olarak kabul edilir. Gazeteler, geniş kitlelere bilgi ve haber iletmek için kullanılan ilk araçlardandır.

7. Frankfurt Okulu’nun kültür endüstrisi ve birey ilişkisi ile ilgili değerlendirmeleri dikkate alındığında aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Kültür endüstrisi özerk ve bağımsız bireylerin yetişmesini sağlar.
B) Kültür endüstrileri insan öncelikli değildir.
C) Kültür endüstrileri bireyleri kendilerine yaraşır bir dünyada yaşadıkları kanaatine ikna eder.
D) İnsan kültürel makinenin bir eklentisine indirgenmiştir.
E) Müşteri kültür endüstrisinin öznesi değil nesnesidir.

Cevap : A) Kültür endüstrisi özerk ve bağımsız bireylerin yetişmesini sağlar.

Açıklama : Frankfurt Okulu’na göre kültür endüstrisi, bireylerin bağımsız ve özerk olmasını teşvik etmez, aksine onları standartlaştırır ve tüketim odaklı hale getirir.

8. Malların ve fikirlerin serbest dolaşımı ilkesinden yola çıkarak uluslararası iletişimin kurulması ve yaygınlaşmasında etkili olan temel akım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Marksizm
B) Liberalizm
C) Sosyalizm
D) Faşizm
E) Kapitalizm

Cevap : B) Liberalizm

Açıklama : Liberalizm, malların ve fikirlerin serbest dolaşımını savunan bir ideolojidir ve uluslararası iletişimin yaygınlaşmasında önemli bir rol oynamıştır.

9. Web 2.0’ın basit internetten (web 1.0) en belirgin farkı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Karşılıklı etkileşime imkân vererek çok sayıda tüketicinin aynı zamanda üretici olması
B) Kullanıcıların ve yayıncıların çevrim içi içeriklere ulaşabilmesi
C) Bilginin web ortamında kolayca aranabilmesi
D) Tek yönlü bir haber akışının olması
E) Kullanıcıların web ortamında yayımlanan içerikleri takip edebilmesi

Cevap : A) Karşılıklı etkileşime imkân vererek çok sayıda tüketicinin aynı zamanda üretici olması

Açıklama : Web 2.0, kullanıcıların sadece tüketici değil aynı zamanda içerik üretici olmasına imkan tanır ve bu etkileşim Web 1.0’dan farklı olarak çift yönlüdür.

10. 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren baskıcı devletlerin eleştirilmesini yasal teminat altına alma yönünde adımlar atılmıştır. Özgürlük Üzerine (1859) isimli eserinde “Egemen olan görüş hiçbir zaman hakikatin tamamı değildir.”, “Hükûmet ya da sivil toplum tarafından yanlış olduğu iddiasıyla susturulan bir düşünce, doğru da olabilir.” diyerek, basın özgürlüğünün yasal teminat altına alınmasına önemli katkıları olan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) John Milton
B) John Stuart Mill
C) Demokritos
D) J. Jacques Rousseau
E) Thomas Hobbes

Cevap : B) John Stuart Mill

Açıklama : John Stuart Mill, “Özgürlük Üzerine” eserinde ifade özgürlüğünü savunmuş ve basın özgürlüğünün yasal teminat altına alınmasına önemli katkılar sağlamıştır.

11. İletişim sürecine iki temel yaklaşım biçimi vardır. Birincisi etkileme süreci olarak ….. yaklaşım, ikincisi ise anlam üretme süreci olarak ….. yaklaşımdır. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) noktasal / döngüsel
B) durağan / akışkan
C) kodlama / kod açma
D) özel / genel
E) doğrusal / döngüsel

Cevap : E) doğrusal / döngüsel

Açıklama : Etkileme süreci olarak doğrusal yaklaşım ve anlam üretme süreci olarak döngüsel yaklaşım, iletişim sürecinin iki temel biçimini ifade eder.

12. Ori Brafman ve Rod A. Beckstrom’un “Lidersiz Organizasyonların Önlenemeyen Başarısı” kitabında ağ tipi toplumsal örgütlenme bir hayvan metaforu üzerinden açıklanır. Bu metafora göre ağ toplumunu ifade eden toplumsal örgütlenme aşağıdaki hangi hayvana benzetilmiştir?

A) Kurbağa
B) Akrep
C) Örümcek
D) Kırkayak
E) Deniz yıldızı

Cevap : E) Deniz yıldızı

Açıklama : Deniz yıldızı, ağ tipi toplumsal örgütlenme modelini simgeler. Bu modelde merkezi bir lider yerine, her parça bağımsız hareket edebilme yeteneğine sahiptir.

13. Medyayı devletin ideolojik aygıtı olarak değerlendiren düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Antonio Gramsci
B) Herbert Schiller
C) Louis Althusser
D) Raymond Williams
E) Theodor Adorno

Cevap : C) Louis Althusser

Açıklama : Louis Althusser, medyayı devletin ideolojik aygıtı olarak değerlendiren önemli düşünürlerden biridir. Medyanın ideolojik olarak devletin çıkarlarına hizmet ettiğini savunur.

14. Kitle iletişim araçlarının iki aşamada kitleyi etkilediğini savunan iki aşamalı akış modelinde “kanaat önderi” aşağıdakilerden hangisiyle tanımlanır?

A) Kitle iletişim araçlarından kitleye mesajlarını gönderen kişidir.
B) Kitle iletişim araçlarından aldığı iletiyi önderi olduğu grubun dünya görüşüne göre biçimlendirerek aktaran güvenilir kaynaktır.
C) Bir topluluk ve grubun normal bir üyesi olup gündeme göre fikirleri ön plana çıkan kişidir.
D) Yönlendirdiği kitleyi iletişim araçlarından uzak tutan ve sadece kendi kanaatlerini önemseyen kişidir.
E) Kitleden daha az iletişim araçlarını kullandığı hâlde, baskın kişiliği ile grubu yönlendirebilen karizmatik kişiliktir.

Cevap : B) Kitle iletişim araçlarından aldığı iletiyi önderi olduğu grubun dünya görüşüne göre biçimlendirerek aktaran güvenilir kaynaktır.

Açıklama : Kanaat önderi, kitle iletişim araçlarından aldığı bilgiyi kendi topluluğuna güvenilir bir kaynak olarak aktaran kişidir.

15. Birey belli bir toplumun içinde dünyaya gelir ve o toplumun kurallarını aşamalı olarak benimser ve toplumun bir parçası hâline gelir. Bireyin topluma uyum sağladığı bu sürece ne ad verilir?

A) Toplumsal statü
B) Toplumsal hareketlilik
C) Toplumsallaşma
D) Toplumsal kontrol
E) Toplumsal norm

Cevap : C) Toplumsallaşma

Açıklama : Toplumsallaşma, bireyin doğduğu toplumun normlarını, değerlerini ve davranış biçimlerini öğrenip benimseme sürecidir.

16. Mesleğin şeref ve vakarını korumak üzere yasayla kurulan ve Türkiye’nin basın alanındaki ilk meslek örgütü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Basın Yayın ve Enformasyon Müdürlüğü
B) Basın Şeref Divanı
C) Türkiye Yayıncılar Birliği
D) Türk Basın Birliği
E) Türkiye Gazeteciler Sendikası

Cevap : D) Türk Basın Birliği

Açıklama : Türk Basın Birliği, basın mesleğinin şeref ve vakarını korumak amacıyla kurulmuş ve Türkiye’nin basın alanındaki ilk meslek örgütüdür.

17. Frankfurt Okulu düşünürlerinin ABD’ye göç etmelerinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) ABD’den bilim insanlarına açık davet gelmesi
B) 1929 ekonomik krizi ile okulun maddi sıkıntılardan dolayı kapanması
C) Avrupa genelinde medya sektörünün yeterince gelişmemiş olması
D) Almanya’da faşizmin iktidara gelmesiyle Nazilerin baskısının artması
E) Eleştirel kuramın ABD’de daha popüler olması

Cevap : D) Almanya’da faşizmin iktidara gelmesiyle Nazilerin baskısının artması

Açıklama : Frankfurt Okulu düşünürleri, Almanya’da faşizmin iktidara gelmesi ve Nazilerin baskısının artması nedeniyle ABD’ye göç etmişlerdir.

18. Ağ toplumu kavramını geliştiren kişi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Max Weber
B) Marshall McLuhan
C) Denis McQuail
D) Manuel Castells
E) Erving Goffman

Cevap : D) Manuel Castells

Açıklama : Ağ toplumu kavramını geliştiren kişi Manuel Castells’dir. Bu kavram, modern toplumların ağ yapısı içinde nasıl örgütlendiğini açıklar.

19. Aşağıdakilerden hangisi konvansiyonel medyaya örnek olarak gösterilemez?

A) Sinema
B) Televizyon
C) E-gazete
D) Radyo
E) Gazete

Cevap : C) E-gazete

Açıklama : E-gazete, dijital ortamda yayınlanan bir medya türüdür ve konvansiyonel (geleneksel) medya kapsamında değerlendirilemez.

20. Uluslararası iletişim düzenini eleştiren ve 1980’de UNESCO’ya sunulan “Uluslararası İletişim Sorunlarını İnceleme Raporu”nu hazırlayan komisyonun adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) ITU Komisyonu
B) UNESCO Komisyonu
C) MacBride Komisyonu
D) BM İletişim Sorunları Komisyonu
E) McLuhan Komisyonu

Cevap : C) MacBride Komisyonu

Açıklama : MacBride Komisyonu, uluslararası iletişim düzenini eleştiren ve bu konuda 1980’de UNESCO’ya rapor sunan komisyondur.