İktisat Sosyolojisi 2023-2024 Final Soruları

1. Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet tarihinde Hicret sonrasında kurulan Medine Pazarı’nın amaç ve ilkelerinden değildir?

A) Fiyatların oluşumuna müdahale edilmeyecek, bu süreç Allah’ın takdirine göre gerçekleşecektir.
B) Medine Pazarı’nda tüccarlardan vergi alınmayacaktır.
C) Medine Pazarı’nda kimse belirli bir yeri sahiplenmeyecektir.
D) Medine Pazarı’nda İslami ilkelere uygun bir iktisadi düzen kurulacak ve böylece Müslümanlar ekonomik güç elde edeceklerdir.
E) Medine Pazarı’nda sahabeler (Hz. Muhammed’e yoldaşlık etmiş ilk Müslümanlar) kimi avantajlara sahip olacaktır.

Cevap: E) Medine Pazarı’nda sahabeler (Hz. Muhammed’e yoldaşlık etmiş ilk Müslümanlar) kimi avantajlara sahip olacaktır.

Açıklama: Medine Pazarı’nda herkes eşit olup, sahabelere özel avantajlar tanınmamıştır.

2. Ana akım iktisat teorisi aşağıdaki alanlardan hangisini ekonomi dışı kabul etmiştir?

A) Sanayi şehirlerinin dışındaki ya da çeperindeki tarımsal faaliyetler
B) İş hayatındaki kadınların iş gücüne katılımı ve üretime katkısı
C) Kadınların tüketim tercihleri ve alışkanlıklarında zaman içinde meydana gelen değişimler
D) İnsanların elektronik ticaret yoluyla yaptıkları alışverişler
E) Temizlik, yemek pişirme, çocuk ve yaşlı bakımı gibi ev içi ücretsiz çalışma

Cevap: E) Temizlik, yemek pişirme, çocuk ve yaşlı bakımı gibi ev içi ücretsiz çalışma

Açıklama: Ana akım iktisat teorisi, ev içi ücretsiz çalışmaları ekonomi dışı kabul eder.

3. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de düğünlerde gözlemlenen takı töreninin işlevlerinden biri değildir?

A) Karşılık gözetmeden hediye verme kültürünü doğurması
B) Toplumsal bağın güçlendirilmesi
C) Yeni evlilerin ev kurarken maddi sıkıntıya düşmemesi
D) Bir tür itibar rekabetini doğurması
E) Vermek, almak, iade etmek döngüsünü üretmesi

Cevap: A) Karşılık gözetmeden hediye verme kültürünü doğurması

Açıklama: Takı töreni genellikle karşılık gözeten bir kültüre dayanır.

4. Yapılan araştırmalara göre üniversitelerin işletme, iktisat gibi bölümlerinden mezun olan öğrencilerin, felsefe, sosyoloji gibi bölümlerden mezun olan kişilere kıyasla, iş hayatında insanların kararlarına etki eden başat etmenin çıkarları olduğu fikrini benimsedikleri ve kendilerinin de böyle davrandıkları tespit edilmiştir.
Bu durum ekonominin hangi tür yerleşikliğine (embededdnes) işaret eder?

A) Kültürel yerleşiklik
B) Siyasal yerleşiklik
C) Toplumsal yerleşiklik
D) İlişkisel yerleşiklik
E) Bilişsel yerleşiklik

Cevap: E) Bilişsel yerleşiklik

Açıklama: Bu durum bireylerin ekonomik davranışlarının bilişsel yapıları tarafından şekillendiğini gösterir.

5. Maurice Halbwachs’ın işçilerin bütçe harcamaları üzerine araştırma yürütmesinin amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bütçe harcama kalemlerinin dağılımından hareketle işçilerin tüketime dair sınıfsal kolektif temsil biçimlerini ayırt etmek
B) İşçilerin tüketim alışkanlıklarına etkide bulunan iktisadi değişkenleri (gelir düzeyi vb.) ayırt etmek
C) İşçilerin yaşadığı yoksulluğu ortaya koyabilmek ve böylece sosyal adaleti tesis etmeye dönük politikalar geliştirmek
D) İşçilerin ne kadar geliri olduğunu öğrenmek
E) İşçilerin bütçelerini değerlendirirken rasyonel davranıp davranmadıklarını anlamak ve böylece eğitimin öneminin altını çizmek

Cevap: A) Bütçe harcama kalemlerinin dağılımından hareketle işçilerin tüketime dair sınıfsal kolektif temsil biçimlerini ayırt etmek

Açıklama: Halbwachs’ın amacı işçilerin bütçe harcamalarındaki sınıfsal kolektif temsil biçimlerini ayırt etmektir.

6. Yapılan güncel araştırmalarda “Protestan İş Etiği”ne uygun davranışı kalıplarının (çok çalışmak, çalışmayı yaşamın merkezine koymak, boş zamanı israf olarak görmek vb. gibi davranışların) Protestanlığın yaygın olmadığı ülkelerde Protestanlığın yaygın olduğu ülkelerden daha fazla görünmesinin nedeni aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Protestan Kilisesi’nin atalet içine girmesi olgusu üzerinden açıklanabilir.
B) Protestanlığa atfedilen davranış özelliklerinin gelişmekte olan ülkelerde, özellikle de dezavantajlı gruplardan gelen ülkelerde daha sık görülmesiyle açıklanabilir.
C) Protestanlığın diğer dinî inanç sistemlerini de hakimiyeti altına alması olgusu üzerinden açıklanabilir.
D) Protestanlığın özünden uzaklaşmasıyla açıklanabilir.
E) Protestanların giderek tembelleşmesi ve hedonist bir kültürün etkisi altına girmesi olgusu üzerinden açıklanabilir.

Cevap: B) Protestanlığa atfedilen davranış özelliklerinin gelişmekte olan ülkelerde, özellikle de dezavantajlı gruplardan gelen ülkelerde daha sık görülmesiyle açıklanabilir.

Açıklama: Protestan iş etiğine uygun davranış kalıpları, gelişmekte olan ülkelerde daha sık görülmektedir.

7.

Yukarıdaki şemada resmedilmiş olan ekonominin bütünleşme biçimi Karl Polanyi tarafından nasıl adlandırılmaktadır?

A) Yeniden Bölüşüm
B) Toplumsal Dayanışma
C) Piyasa Mübadelesi
D) Karşılıklılık
E) Liberal Değişim

Cevap: A) Yeniden Bölüşüm

Açıklama: Karl Polanyi bu ekonominin bütünleşme biçimini yeniden bölüşüm olarak adlandırır.

8. Thorstein Veblen’in kendi döneminin neoklasik iktisat teorisine yönelik temel eleştirisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Neoklasiklerin artı-değer teorisini benimsememiş olmaları
B) Neoklasiklerin esnafların ve küçük tüccarların iktisadi faaliyet içindeki girişimci rolünü hafife almış olmaları
C) Neoklasiklerin turizm gelirlerini dikkate almamış olmaları
D) Neoklasiklerin toplumsal kurumların rolünü ve toplumsal değişimi göz ardı etmiş olmaları
E) Neoklasiklerin matematiksel modelinde bariz hesap hatalarının bulunması

Cevap: D) Neoklasiklerin toplumsal kurumların rolünü ve toplumsal değişimi göz ardı etmiş olmaları

Açıklama: Veblen’in eleştirisi, neoklasiklerin toplumsal kurumların rolünü ve toplumsal değişimi göz ardı etmeleri üzerinedir.

9. Behice Boran’ın kapitalist gelişme ve kalkınma bağlamlı meseleleri tartışırken başvurduğu yatay çözümleme / dikey çözümleme ayrımı aşağıdakilerden hangisine dayanır?

A) Yatay çözümlemede saha araştırmalarından elde edilen bulguları incelerken, dikey çözümlemede teorik araştırma sonuçlarını inceler.
B) Yatay çözümlemede coğrafi ve demografik farklılıkları incelerken, dikey çözümlemede sermaye ilişkilerinin ve sınıf farklılıklarının neden olduğu eşitsizlikleri inceler.
C) Yatay çözümlemede sınıfsal eşitsizlikleri incelerken, dikey çözümlemede kültürel eşitsizlikleri inceler.
D) Yatay çözümlemede literatür taramasından ve arşiv araştırmasından elde edilen bulguları incelerken, dikey çözümlemede saha araştırması sonuçlarını inceler.
E) Yatay çözümlemede gelir, tüketim, finansal kaynaklar gibi parasal konuları incelerken, dikey çözümleme teknolojik gelişme, inovasyon gibi teknik konuları inceler.

Cevap: B) Yatay çözümlemede coğrafi ve demografik farklılıkları incelerken, dikey çözümlemede sermaye ilişkilerinin ve sınıf farklılıklarının neden olduğu eşitsizlikleri inceler.

Açıklama: Boran, yatay çözümlemede coğrafi ve demografik farklılıkları, dikey çözümlemede ise sermaye ilişkilerinin ve sınıf farklılıklarının neden olduğu eşitsizlikleri inceler.

10. Dünyada çok uluslu şirket ve kurumların gelişimine karşı gelişen toplumsal ve siyasal hareket aşağıdaki dinamiklerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Fetih dinamiği
B) Gerileme dinamiği
C) Çift yönlü hareket dinamiği
D) Meritokrasi dinamiği
E) Vasatiyet dinamiği

Cevap: C) Çift yönlü hareket dinamiği

Açıklama: Bu hareket çift yönlü hareket dinamiğiyle açıklanabilir.

11. Aşağıdakilerin hangisinde armağan ekonomisinin söz konusu olduğundan bahsedilemez?

A) Kan bağışı sistemi
B) Takı takma ritüeli
C) Bankacılık sistemi
D) Zekât sistemi
E) Sosyal sigorta sistemi

Cevap: C) Bankacılık sistemi

Açıklama: Bankacılık sistemi armağan ekonomisi kapsamında değerlendirilemez.

12. Luc Boltanski ve Eve Chiapello’ya göre kapitalizmin ruhunun üzerinden kendini ifade ettiği üç boyut aşağıdakilerden hangileridir?

A) (1) İşe Bağlılık Boyutu (2) İnsanlar arası Dayanışma Boyutu (3) Zenginlik Elde Etme Boyutu
B) (1) Gelir Elde Etme Boyutu (2) Güvenlik Boyutu (3) Ahlak Boyutu
C) (1) Tasarruf Yapma Boyutu (2) Üretim Boyutu (3) Tüketim Boyutu
D) (1) Heyecan/Motivasyon Uyandırma Boyutu (2) Güvenlik Boyutu (3) Adalet/Liyakat Boyutu
E) (1) Sermeye Biriktirme Boyutu (2) Çalışma Biçimi Boyutu (3) Organizasyon Boyutu

Cevap: D) (1) Heyecan/Motivasyon Uyandırma Boyutu (2) Güvenlik Boyutu (3) Adalet/Liyakat Boyutu

13. Pierre Bourdieu’ye göre Cezayirli köylüleri, para, faiz gibi kapitalist ekonominin temel araçlarını benimsemekten alıkoyan en temel etmen aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnanç sistemlerinin bu araçları kullanmayı men etmesi
B) Parasallıkla kurdukları şüpheci ilişki biçimi
C) Zamansallıkla kurdukları geleneksel ilişki biçimi
D) Paranın mutluluk getirmeyeceğine inanmaları
E) Para ve faiz kullanımının köylüler arasında husumet doğurmaya başlaması

Cevap: C) Zamansallıkla kurdukları geleneksel ilişki biçimi

Açıklama: Bourdieu’ye göre Cezayirli köylülerin zamansallıkla kurdukları geleneksel ilişki biçimi, onları kapitalist ekonominin araçlarını benimsemekten alıkoyar.

14. Viviana Zelizer’ın çocukluğun iktisadi ve toplumsal bakımdan değerlerdeki değişimleri sorunsallaştırdığı çalışmasında ileri sürdüğü ana fikir aşağıdakilerden hangisidir?

A) Geleneksel toplumdan modern topluma geçilmesiyle birlikte, aileler çocuklarından maddi kazanç elde edebilmek için onlara daha fazla kıymet vermeye başlamışlar ve böylece çocuklar için ödenen tazminatlarda bir artış sağlamışlardır.
B) Çocuklara parasal değer biçmek her tarihsel dönemde şiddetli tepkilerin doğmasına yol açmıştır.
C) Çocuk emeğinin parasal değerinin ortadan kalkması ile çocuğun değerinin kültüre düzeyde artması birbirine koşut gelişen iki süreçtir.
D) Günümüzde sosyal güvencelerin giderek azalması sonucunda, çocuklar ailelerin gelecekleri için yaptıkları en önemli yatırıma dönüşmüştür. Bu ise çocukların değerlerinin artmasını beraberinde getirmiştir.
E) Çocuklar, toplum hayatının ortaya çıktığı ilk çağlardan beri ailelerinin en kıymetli varlıkları olmuştur.

Cevap: C) Çocuk emeğinin parasal değerinin ortadan kalkması ile çocuğun değerinin kültürel düzeyde artması birbirine koşut gelişen iki süreçtir.

Açıklama: Zelizer, çocuk emeğinin parasal değerinin ortadan kalkması ile çocuğun değerinin kültürel düzeyde artmasının birbirine koşut gelişen süreçler olduğunu ileri sürer.

15. Aşağıdakilerden hangisi Bourdieu’nün ekonomiyi incelediği kitaplardan biri değildir?

A) Varisler
B) Banka ve Mudileri
C) Cezayir’de Emek ve Emekçiler
D) Cezayir 60
E) Ekonominin Toplumsal Yapısı

Cevap: A) Varisler

16. Aşağıdakilerden hangisi Max Weber’e göre toplumu meydana getirmenin bir biçimi olan piyasanın içerdiği etkileşim oyunlarından değildir?

A) Bir ürünü talep edenler arasındaki rekabetin galibinin en iyi arz teklifinden yararlanması
B) Bir ürünü talep edenlerin kendi aralarındaki pazarlık
C) Bir ürünü talep edenlerin kendi aralarındaki rekabet
D) Bir ürünü arz edenlerin kendi aralarındaki rekabet
E) Bir ürünü arz edenler arasındaki rekabetin galibinin en iyi talep teklifinden yararlanması

Cevap: B) Bir ürünü talep edenlerin kendi aralarındaki pazarlık

Açıklama: Weber’e göre piyasanın etkileşim oyunları arasında talep edenlerin kendi aralarındaki pazarlık yer almaz.

17. Adam Smith’in görüşüne göre aşağıdakilerden hangisi sempati mekanizmasının içeriklerinden değildir?

A) Aslında daima yanılsamaya yol açan sempati mekanizmasının faydalı yanı insanlarda hareket enerjisi doğurmasıdır.
B) İnsanlar kendi çıkarları doğrultusunda bencilce davranırken toplumun diğer bireylerini göz ardı ederler.
C) İnsanlar çıkarcı davranışlarda bulunurken başkalarının kendileri hakkında ne düşüneceğini de hesaba katarlar.
D) İnsanların bencil tutkularının peşlerinden gitmeleri, ahlaksızlıklarından değil başkalarına imrenerek mutluluk peşinde koşmalarındandır.
E) İnsanlar yaşam rotalarını kendilerini başkalarının yerlerine koymak suretiyle (onlara imrenerek ya da onlara üzülerek) inşa ederler.

Cevap: B) İnsanlar kendi çıkarları doğrultusunda bencilce davranırken toplumun diğer bireylerini göz ardı ederler.

Açıklama: Smith’e göre insanlar bencilce davranırken başkalarının kendileri hakkında ne düşüneceğini de hesaba katarlar.

18. Armağan ekonomisi konusunda yapmış olduğu antropolojik çalışmalarla tanınan Marcel Mauss’a göre ilkel toplumdan modern topluma kadar insani ilişkilerin değişmeyen ilkesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dayanışma ilkesi
B) Rekabet ilkesi
C) Çıkar ilkesi
D) Tahakküm ilkesi
E) Karşılıklılık ilkesi

Cevap: E) Karşılıklılık ilkesi

Açıklama: Mauss’a göre ilkel toplumdan modern topluma kadar insani ilişkilerin değişmeyen ilkesi karşılıklılık ilkesidir.

19. Aşağıdakilerden hangisi iktisat teorisinin kendini dayandırdığı Homoekonomikus’un (ekonomik insanın) sahip olduğu varsayılan özelliklerden biri değildir?

A) Kâr maksimizasyonunu hedeflemek
B) Rasyonel seçimler yapmak
C) Ekonomik çıkarını gözetmek
D) Başkalarına zarar vermekten kaçınmamak
E) Hesapçı davranışlar sergilemek

Cevap: D) Başkalarına zarar vermekten kaçınmamak

Açıklama: Homoekonomikus, başkalarına zarar vermekten kaçınmayı hedefler.

20. Aşağıdakilerden hangisi Pierre Bourdieu’nün de eleştirdiği “ekonomik indirgemecilik” tanımına girer?

A) Yaşamda en önemli faaliyetin ekonomik faaliyet olduğu düşüncesi
B) Ekonomik bilgiyi yalnızca rakamlara indirgeme eğilimi
C) İnsanlara ekonomik zenginliklerine, servetlerine göre değer biçme yaklaşımı
D) Toplumsal ve kültürel tüm olguları ekonomik süreçlerin sonucu olarak görme tutumu
E) Ekonomik etmenlerin kültürel ve toplumsal gelişmelerden etkilendiği fikri

Cevap: D) Toplumsal ve kültürel tüm olguları ekonomik süreçlerin sonucu olarak görme tutumu

Açıklama: Ekonomik indirgemecilik, toplumsal ve kültürel tüm olguları ekonomik süreçlerin sonucu olarak görme tutumudur.