İdare Hukuku 2023 Üç Ders Sınav Soruları

Giriş

İdare hukuku, devletin idari faaliyetlerini düzenleyen ve kamu gücünün kullanımı ile ilgili temel ilkeleri ve kuralları belirleyen bir hukuk dalıdır. Bu hukuk dalı, devlet organlarının ve kamu hizmetlerinin işleyişini denetlemekle kalmaz, aynı zamanda bireylerin devlet karşısındaki haklarını da korur. İdare hukuku, birçok kaynaktan beslenir ve kendine özgü bir yapıya sahiptir. Bu makalede, idare hukukunun temel kavramları, ilkeleri ve bu hukuk dalının günümüz yönetim anlayışındaki rolü ele alınacaktır.

İdare Hukukunun Kaynakları

İdare hukuku, farklı kaynaklardan oluşur. Bunlar arasında en önemlisi, Cumhurbaşkanlığı kararnameleridir. Bu kararnameler, devletin yürütme organının yetkilerini kullanarak yaptığı düzenlemeleri içerir ve idare hukuku açısından büyük bir öneme sahiptir. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, idare hukukunun temel dayanaklarından biri olarak kabul edilir. Bunun yanı sıra, idarenin kendi yetkisi ile oluşturduğu yönetmelikler ve genelgeler de idare hukukunun diğer önemli kaynakları arasında yer alır.

Kamu Gücü Ayrıcalıkları ve İdarenin Yetkileri

İdare hukuku, idarenin kamu gücü ayrıcalıklarını ve bu gücün kullanımıyla ilgili kuralları belirler. Kamu gücü ayrıcalıkları, idarenin tek taraflı işlem yapma yetkisi, idari işlemlerin hukuka uygunluk karinesi, ve idarenin resen icra yetkisi gibi yetkileri içerir. Bu yetkiler, idarenin kamu hizmetlerini etkin bir şekilde yerine getirmesini sağlar. Ancak, idarenin bu yetkilerini kullanırken özel hukuk sözleşmeleri yapma yetkisi bulunmamaktadır; bu, kamu gücü ayrıcalıkları kapsamında değerlendirilmez.

Yerinden Yönetim ve İdarenin Sorumluluğu

Yerinden yönetim ilkesi, idare hukuku içinde önemli bir yer tutar. Hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları arasında siyasal kamu kurumları yer almaz. Bu tür kurumlar genellikle merkezi yönetim tarafından kontrol edilir ve doğrudan devlet yönetimiyle ilişkilidir. İdare hukuku, ayrıca idarenin sorumluluğunu da düzenler. İdarenin sorumluluğu, bir zararın doğması, nedensellik bağı ve idarenin bir eyleminin bulunması gibi şartlara bağlıdır. Zarar görenin kusurlu olması, idarenin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.

Kamulaştırma ve Trampa

Kamulaştırma, devletin kamu yararına yaptığı mülkiyet devralma işlemlerini ifade eder. Bu süreçte, mal sahibinin rızası ile idarenin başka taşınmaz malları ile değişim yapılması “trampa” olarak adlandırılır. Trampa, kamulaştırma işlemlerinde sıklıkla kullanılan bir yöntem olup, mal sahibinin kamulaştırma bedelini başka bir taşınmaz mal ile karşılaması durumunda devreye girer.

Devlet Memurlarının Hakları ve Sınıflandırılması

Devlet memurları, idare hukukunun belirlediği kurallar çerçevesinde çeşitli haklara sahiptir. Aylık hakkı, emeklilik hakkı ve sendika kurma hakkı bu haklar arasında yer alırken, grev hakkı devlet memurlarına tanınmamıştır. Ayrıca, devlet memurları çeşitli kriterlere göre sınıflandırılır, ancak derece ve kademe ilerlemesi yönünden bir ayrıma tabi tutulmazlar. Bu sınıflandırmalar genellikle ücret yönünden, hizmet süresi yönünden veya kamu hizmetinin asli ya da yardımcı elemanı olma yönünden yapılır.

İdari Sözleşmeler ve Kamu Hizmetlerinin Yürütülmesi

İdari sözleşmeler, idare ile özel kişiler arasında yapılan ve kamu hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin sözleşmelerdir. Bu sözleşmelerde, idarenin üstün ve ayrıcalıklı yetkilere sahip olması temel bir özellik olarak öne çıkar. Ancak, tahkim şartının öngörülmesi, idari sözleşmelerin zorunlu bir özelliği değildir. İdare hukuku, aynı zamanda kamu hizmetlerinin nasıl yürütüleceğine dair usulleri de belirler. Emanet usulü, idarenin bir kamu hizmetini kendi bünyesinde, kendi personeli ve finansmanı ile doğrudan işletmesi anlamına gelir.

Sonuç

İdare hukuku, modern devletin işleyişi için hayati öneme sahip bir hukuk dalıdır. Devletin idari faaliyetlerini düzenlerken, bireylerin haklarını korumak ve kamu hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla çeşitli kurallar ve ilkeler ortaya koyar. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri gibi temel kaynaklardan beslenen idare hukuku, kamu gücü ayrıcalıkları, yerinden yönetim ilkesi, kamulaştırma süreçleri ve idari sözleşmeler gibi konularda önemli düzenlemeler içerir. Bu düzenlemeler, devletin yönetim faaliyetlerini hukuka uygun bir şekilde gerçekleştirmesini sağlar ve kamu yararını gözetir

1- Aşağıdakilerden hangisi idare hukukuna kaynak oluşturur?

A) Vakıf senetleri
B) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi
C) İş hukukuna tabi sözleşmeler
D) Özel hukuk sözleşmeleri
E) Noter işlemleri

Cevap: B) Cumhurbaşkanlığı kararnamesi

Açıklama: İdare hukuku, devletin yönetim faaliyetlerini düzenleyen hukuk dalıdır ve cumhurbaşkanlığı kararnameleri bu hukukun önemli kaynaklarındandır.

2- Şehir içi yolcu taşımacılığında belediye otobüslerinde engelli koltukları ve alanları yapılması hangi ilkenin gereğidir?

A) Hukuk devleti ilkesi
B) Kanunilik ilkesi
C) Laiklik ilkesi
D) Sosyal devlet ilkesi
E) Eşitlik ilkesi

Cevap: E) Eşitlik ilkesi

3- Aşağıdakilerden hangisi bir kamu gücü ayrıcalığı değildir?

A) İdari sözleşmeler
B) İdarenin tek yanlı işlem yapma yetkisi
C) İdarenin özel hukuk sözleşmeleri
D) İdari işlemlerin hukuka uygunluk karinesinden yararlanması
E) İdarenin resen icra yetkisi

Cevap: C) İdarenin özel hukuk sözleşmeleri

Açıklama: Kamu gücü ayrıcalıkları, idarenin kamu hizmetlerini yerine getirirken sahip olduğu özel yetkilerdir ve özel hukuk sözleşmeleri bu kapsamda değildir.

4- Aşağıdakilerden hangisi hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları ayrımı dışındadır?

A) Siyasal kamu kurumları
B) Bilimsel teknik ve kültürel kamu kurumları
C) Sosyal kamu kurumları
D) İktisadi kamu kurumları (kit)
E) İdari kamu kurumları

Cevap: A) Siyasal kamu kurumları

Açıklama: Siyasal kamu kurumları, doğrudan devlet yönetimiyle ilişkilidir ve genellikle merkezi yönetim tarafından kontrol edilirler.

5- Aşağıdakilerden hangisi Cumhurbaşkanı’nın görevlerinden değildir?

A) Yürütme yetkisi kapsamında cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir.
B) Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanları atar ve görevlerine son verir
C) Yönetmelik çıkarabilir
D) Milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar
E) Yürütme yetkisine ilişkin konularda kanun yapar.

Cevap: E) Yürütme yetkisine ilişkin konularda kanun yapar.

Açıklama: Cumhurbaşkanının görevleri arasında kanun yapma yetkisi bulunmamaktadır; bu yetki TBMM’ye aittir.

6- Mal sahibi kabul etmesi halinde kamulaştırma bedeli yerine idarenin kamu hizmetine tahsis edilmemiş olan taşınmaz mallarından kamulaştırma bedelini karşılayacak miktarda verilmesine ne ad verilir?

A) Trampa
B) İrtifak hakkı verilmesi
C) İdareler arası mal devri
D) Acele kamulaştırma
E) Tahsis

Cevap: A) Trampa

Açıklama: Kamulaştırma işlemlerinde, mal sahibinin rızası ile idarenin diğer taşınmazları ile değişim yapılması trampa olarak adlandırılır.

7- Aşağıdakilerden hangisi idarenin sorumluluğunun şartlarından biri değildir?

A) Bir zararın doğması
B) Nedensellik bağı
C) İdarenin bir eyleminin bulunması
D) İdarenin bir işleminin bulunması
E) Zarar görenin kusurlu olması

Cevap: E) Zarar görenin kusurlu olması

Açıklama: İdarenin sorumluluğu, zarar görenin kusurlu olup olmamasından bağımsız olarak idarenin hatalı eylemi sonucu zararın meydana gelmesiyle ilgilidir.

8- Aşağıdakilerden hangisi devlet memurlarının sahip olduğu haklardan biri değildir?

A) Aylık hakkı
B) Emeklilik hakkı
C) Memurluktan çekilme hakkı
D) Sendika kurma hakkı
E) Grev hakkı

Cevap: E) Grev hakkı

Açıklama: Türkiye’de devlet memurları grev hakkına sahip değildir. Bu hak özel sektör çalışanlarına tanınmıştır.

9- Aşağıdakilerden hangisinde kusursuz sorumluluk halleri doğru olarak verilmiştir?

A) Sosyal risk ilkesi-kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi- müterafik kusur
B) Hizmet kusuru- müterafik kusur- kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi
C) Kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesi-müterafik kusur- tehlikelilik
D) Hasar (risk) ilkesi -kamu külfetleri karşısına eşitlilik ilkesi- sosyal risk ilkesi
E) Sosyal risk ilkesi- hizmet kusuru- müterafik kusur

Cevap: D) Hasar (risk) ilkesi -kamu külfetleri karşısına eşitlilik ilkesi- sosyal risk ilkesi

Açıklama: Kusursuz sorumluluk, kamu hizmetlerinin yürütülmesi sırasında oluşabilecek zararlarda, idarenin hizmet kusuruna bakılmaksızın sorumlu tutulduğu durumları ifade eder.

10- Aşağıdakilerden hangisinde il Özel idaresinin organları doğru olarak verilmiştir?

A) İl genel meclisi- belediye meclisi -vali
B) İl genel meclisi- il encümeni- vali
C) İl encümeni-belediye encümeni- vali
D) Belediye meclisi- belediye başkanı – vali
E) İl genel meclisi- belediye başkanı- vali

Cevap: B) İl genel meclisi- il encümeni- vali

Açıklama: İl özel idarelerinin ana organları il genel meclisi, il encümeni ve vali olarak belirlenmiştir. Vali, il özel idaresinin başkanıdır.

11- Bir kamu hizmetinin bu hizmetten sorumlu olan kamu idaresi tarafından kendi tüzel kişiliği içinde kendi personel ve parasıyla doğrudan doğruya işletilmesine ne denir?

A) İltizam usulü
B) Müşterek emanet usulü
C) Ruhsat usulü
D) Emanet usulü
E) İmtiyaz usulü

Cevap: D) Emanet usulü

Açıklama: Emanet usulü, bir kamu hizmetinin, idarenin kendi bünyesinde, kendi personeli ve finansmanı ile doğrudan işletilmesi anlamına gelir.

12- Aşağıdakilerden hangisi idari hukukunun özelliklerinden birisidir?

A) İdare hukuku özel hukuka bağlı bir hukuk dalıdır
B) İdare hukuku tedvin edilmiş bir hukuk dalıdır
C) İdare hukuku genç bir hukuk dalıdır
D) İdare hukuku kuralsal olmayan bir hukuk
E) İdare hukuku içtihadi olmayan bir hukuk dalıdır

Cevap: C) İdare hukuku genç bir hukuk dalıdır

Açıklama: İdare hukuku, modern devlet yapısının oluşmaya başlamasıyla birlikte gelişen ve şekillenen genç bir hukuk dalıdır.

13- Aşağıdakilerden hangisi kolluk usullerinden biridir?

A) Yap işlet devlet
B) İltizam
C) Emanet
D) Bildirim
E) İmtiyaz

Cevap: D) Bildirim

Açıklama: Kolluk usulleri arasında, idarenin hukuk düzeninin sağlanması ve kamu düzeninin korunması için aldığı önlemler yer alır ve bildirim bu usullerden biridir.

14- Aşağıdakilerden hangisi tekel niteliğinde olmayan bir kamu hizmetinin idare tarafından tek taraflı işleme dayanarak verilen izin üzerine özel hukuk kişilerince de görülebilmesi usulü olarak bilinmektedir?

A) Ruhsat
B) Emanet
C) Vekalet
D) İltizam
E) İmtiyaz

Cevap: A) Ruhsat

Açıklama: Ruhsat, idarenin belirli şartlar altında özel hukuk kişilerine bazı faaliyetleri yapma izni vermesi anlamına gelir ve bu, tekel niteliğinde olmayan hizmetler için geçerlidir.

15- Aşağıdakilerden hangisi devlet tüzel kişiliğine dahil merkezi idarede yer alan makamlardan biridir?

A) Cumhurbaşkanı
B) TBMM başkanı
C) Türkiye futbol federasyonu başkanı
D) Anayasa mahkemesi başkanı
E) Yükseköğretim kurulu başkanı

Cevap: A) Cumhurbaşkanı

Açıklama: Cumhurbaşkanı, Türkiye Cumhuriyeti’nin başı olup, devletin birliğini ve ülkenin bütününün temsilini sağlar.

16- Aşağıdakilerden hangisi idari sözleşme ölçütlerinden biri değildir?

A) Tahkim şartının öngörülmüş olması
B) Sözleşmede idarenin üstün ve ayrıcalıklı yetkilere sahip olması
C) Taraflardan birinin idare olması
D) Sözleşmenin konusunun kamu hizmeti olması
E) Kamu hukuku rejimine tabi olması

Cevap: A) Tahkim şartının öngörülmüş olması

Açıklama: İdari sözleşmeler, genellikle idare lehine özel hükümler içerir; ancak tahkim şartı, idari sözleşmelerin zorunlu bir özelliği değildir.

17- Aşağıdakilerden hangisi idarenin sorumluluğunu azaltan veya kaldıran hallerden değildir?

A) Üçüncü kişinin kusurlu davranışı
B) Faaliyetin niteliği gereği tehlikeli olması
C) Zarar görenin kusurlu davranışı
D) Beklenmeyen hal
E) Mücbir sebep

Cevap: B) Faaliyetin niteliği gereği tehlikeli olması

Açıklama: Faaliyetin tehlikeli olması, idarenin sorumluluğunu azaltan veya kaldıran bir hal değildir; aksine bu tür durumlar, kusursuz sorumluluk ilkesi gereği idarenin sorumluluğunu artırabilir.

18- İdare hukukuna ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) İdari faaliyetin amacı her zaman kamu yararıdır.
B) İdari faaliyetten kaynaklanan uyuşmazlıklar kural olarak idari yargıda görülür.
C) İdari faaliyet idareye kamu gücü kullanma yetkisi tanıyan bir faaliyettir.
D) İdari faaliyette kural olarak idare hukuku uygulanır.
E) İdari faaliyetler bizzat idare tarafından yerine getirilir.

Cevap: E) İdari faaliyetler bizzat idare tarafından yerine getirilir.

Açıklama: İdari faaliyetler, idare tarafından bizzat veya özel hukuk kişileri aracılığıyla yürütülebilir, dolayısıyla bu ifade yanlıştır.

19- “Yeni iskan nedeniyle oluşturulan ve nüfusu 5.000 ve üzerinde olan herhangi bir yerleşim yerinde …… belediye kurulabilir.” Boşluğa gelecek doğru ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cumhurbaşkanı kararıyla
B) İçişleri bakanı kararıyla
C) Danıştay kararı ile
D) Uluslararası sözleşme ile
E) Yönetmelikle

Cevap: A) Cumhurbaşkanı kararıyla

Açıklama: Türkiye’de yeni iskan edilen bölgelerde, nüfusu belirli bir sınırın üzerinde olan yerleşim yerlerinde belediye kurulması için Cumhurbaşkanı kararı gereklidir.

20- Devlet memurları aşağıdaki sınıflandırmalardan hangisine göre ayrıma tabi tutulmaz?

A) Ücret yönünden
B) Kamu hizmetinin asli ya da yardımcı elemanı olma yönünden
C) Hizmet süresi yönünden
D) Derece ve kademe ilerlemesi yönünden
E) Kamu hizmetine alınma yönünden

Cevap: D) Derece ve kademe ilerlemesi yönünden

Açıklama: Kamu görevlilerinin tasnif edildiği kriterler arasında ücret yönünden, kamu hizmetine alınma yönünden, hizmet süresi yönünden, kamu hizmetinin asli ya da yardımcı elemanı olma yönünden ve uygulanan hukuk yönünden sınıflandırmalar yer almaktadır. Ancak “derece ve kademe ilerlemesi yönünden“ gibi bir sınıflandırma bulunmamaktadır. Bu nedenle, devlet memurları “derece ve kademe ilerlemesi yönünden“ bir ayrıma tabi tutulmazlar.