Bilimsel Bilginin Sosyolojisi 2024 Bütünleme Soruları

Giriş

Bilimsel bilginin sosyolojisi, bilimsel bilginin üretilme sürecinde sosyal, kültürel ve psikolojik etkenlerin nasıl bir rol oynadığını inceleyen bir disiplindir. Bu alan, bilimin yalnızca nesnel bir süreç olmadığını, aynı zamanda sosyal unsurların da bilimsel bilginin şekillenmesinde kritik bir rol oynadığını vurgular. Özellikle AUZEF gibi kurumların ders içeriklerinde ve bilimsel çalışmalarda bu konuya dair geniş kapsamlı tartışmalar yürütülmektedir. Bu makalede, bilimsel bilginin sosyolojisinin temel kavramları ve sosyal etkenlerin bilimsel bilginin üretimindeki rolü ele alınacaktır.

Güçlü Program ve Sosyal Etkenlerin Rolü

Güçlü Program, bilimin sosyal bir süreç olduğunu ve bilimsel bilginin toplumsal bağlamdan bağımsız olarak değerlendirilemeyeceğini savunan bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım, bilimin nesnelliğine dair yaygın inanışları sorgular ve sosyal unsurların bilimsel teorilerin kabul edilmesindeki belirleyici rolüne dikkat çeker. Bu program, ampirik verilerin belirleyici etkisini göz ardı ederken, özellikle algılamamızdaki hataların bu süreçte nasıl devreye girdiğini vurgular.

Bilimsel Bilgi ve Lineer İlerleme Miti

Bilimsel bilginin sosyolojisi, bilimin lineer bir ilerleme kaydettiği inancını sorgular. Bilim insanları, doğayı daha iyi resmettikçe ona dayanan öngörülerde başarılı olabilirler; ancak sosyal unsurların etkisi altında hatalı teoriler doğru kabul edilebilir. Bu bağlamda, bilimin lineer bir ilerleme kaydetmesini garanti edecek bir aktörün olmadığı gerçeği ortaya konur. Bu durum, bilimsel bilginin sosyal ve kültürel bağlamlardan bağımsız olarak değerlendirilemeyeceğini bir kez daha gözler önüne serer.

Feminist Perspektif ve Bilimdeki Sosyal Etkenler

Feminist perspektif, bilimde yalnızca kadınların değil, benzer tecrübeler yaşayan diğer dezavantajlı grupların da göz ardı edilmemesi gerektiğini savunur. Feminist bakış açısı, bilimsel bilginin üretiminde sosyal eşitsizliklerin nasıl bir rol oynadığını ortaya koyar ve bu eşitsizliklerin giderilmesi gerektiğini öne sürer. Feminist bilim felsefecileri, sadece mevcut durumu gözlemlemekle kalmaz, aynı zamanda bu durumu değiştirmek için reformist bir yaklaşım benimserler.

Feyerabend ve Bilimsel Metodolojiye Karşı Çıkış

P. Feyerabend, bilimde katı bir metodolojiye karşı çıkar ve farklı yöntemlerin bilimin gelişimi için gerekli olduğunu savunur. Ona göre, bilimde metodolojik bir anarşizm olmalıdır. Bu görüş, bilimin ilerlemesi için belirli bir metodolojiye bağlı kalmanın bilimsel gelişmeyi engelleyebileceğini vurgular. Feyerabend, bilimin dinamik ve değişken bir süreç olduğunu, dolayısıyla farklı yöntemlerin de bu süreçte yer alması gerektiğini belirtir.

Sonuç

Bilimsel bilginin sosyolojisi, bilimin yalnızca nesnel bir süreç olmadığını, aynı zamanda sosyal, kültürel ve psikolojik etkenlerin de bu süreçte kritik bir rol oynadığını gösterir. AUZEF gibi akademik kurumlar tarafından yürütülen çalışmalar, bilimsel bilginin sosyal etkenlerle nasıl şekillendiğine dair önemli ipuçları sunmaktadır. Bu makalede ele alınan konular, bilimsel bilginin üretim sürecinde sosyal etkenlerin önemini vurgulamakta ve bilimsel bilginin sosyolojisinin bu süreçteki rolünü gözler önüne sermektedir.

bilimsel bilginin sosyolojisi, bilimsel bilginin sosyolojisi final soruları, bilimsel bilginin sosyolojisi pdf, auzef bilimsel bilginin sosyolojisi, bilimsel bilginin sosyolojisi çıkmış sorular

1- Güçlü Program, aşağıdakilerden hangisine atıfla ampirik verilerin belirleyici etkisini göz ardı etmektedir?

A) Feyerabend’in Kuhn eleştirisi
B) Algılamamızdaki hatalar
C) Kuhn’un teorik açmazları
D) Bacon’ın tümevarımla ilgili görüşü
E) Popper’ın tümevarım eleştirisi

Cevap : B) Algılamamızdaki hatalar

Açıklama : ?

2- Bilim insanları doğayı daha iyi resmettikçe ona dayanan öngörüler de daha fazla başarıya ulaşacaklardır. Ancak bilim insanları, sosyal unsurların etkisi ile hatalı teorileri doğru kabul etme tehlikesiyle her zaman karşı karşıyadırlar. Yukarıdaki paragrafta ifade edilen yaklaşıma sahip bir kişi, aşağıdaki yargılardan hangisini dile getirmek istemektedir?

A) Her yeni teori mutlaka bir öncekinden daha doğrudur.
B) Bilimde lineer bir ilerlemeyi garanti edecek bir aktör yoktur.
C) Teorileri kıyaslamamızı sağlayacak ortak bir kriter yoktur.
D) Hatalı teoriler mutlaka yanlışlanır.
E) Bilim adamları doğruya deneylerle ulaşır.

Cevap : B) Bilimde lineer bir ilerlemeyi garanti edecek bir aktör yoktur.

Açıklama : Paragrafta vurgulanan, bilimin sosyal unsurlar nedeniyle hatalı teorileri kabul edebileceği tehlikesidir. Bu nedenle, bilimde lineer bir ilerlemeyi garanti edecek bir aktör olmadığını savunur.

3- Feministler dezavantajlı grupların ….. onlara avantaj sağladığı yönündeki iddialarında haklıysa bu dezavantajların giderilmesinin bilime fayda getirmeyeceğini, dolayısıyla dezavantajların sürdürülmesi gerektiğini iddia edenler olmuştur. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) bilime olan ilgilerinin
B) psikolojik sorunlarının
C) bakış açılarının
D) isteklerinin
E) sosyal bilimlere olan eğilimlerinin

Cevap : C) bakış açılarının

Açıklama : Cümlede, dezavantajlı grupların bakış açılarıyla ilgili iddialar ele alınmaktadır. Feminist perspektifin bu grupların bakış açılarına odaklandığı söylenebilir.

4- Aşağıdaki isimlerden hangisi, bilime bir metot dayatmanın bilimsel gelişmeyi engelleyeceğini vurgulamıştır?

A) T. Kuhn
B) K. R. Popper
C) Aristo
D) I. Lakatos
E) P. Feyerabend

Cevap : E) P. Feyerabend

Açıklama : Feyerabend, bilimde katı bir metodolojiye karşı çıkar ve farklı yöntemlerin bilimin gelişimi için gerekli olduğunu savunur. Onun görüşüne göre, bilimde metodolojik bir anarşizm olmalıdır.

5- 19. yüzyıl İngiltere’sinde kolera üzerine çalışmalar yapan bir doktorun, meslektaşlarının direnciyle karşılaşması Bilimsel Bilginin Sosyolojisi dersi ile ilgili aşağıdakilerden hangisini anlatabilir?

A) Bilimin objektifliğini
B) Bilimde sosyal ve psikolojik etkenlerin önemli rol oynadığını
C) Kanıtlar karşısında herkesin gerçeği kabul etmeye gönüllü olduğunu
D) Koleranın İngiliz tarihinde önemli bir hastalık olduğunu
E) Bilimsel buluşların sonuçlarından bağımsız olarak değerlendirildiğini

Cevap : B) Bilimde sosyal ve psikolojik etkenlerin önemli rol oynadığını

Açıklama : Doktorun çalışmalarına meslektaşlarının direnci, bilimsel bilginin sosyal ve psikolojik etkenlerden bağımsız olarak değerlendirilemeyeceğini gösterir.

6- Genel kanının aksine ….. perspektif sadece kadınların dezavantajlı duruma gelmesiyle değil, benzer tecrübeler yaşayan diğer gruplarla da ilgilenir. Bu bağlamda bu perspektifin ….. olduğu söylenebilir. Yani bu görüşü savunan bilim felsefecileri ve sosyologları sadece bir gözlem yapmaz, aynı zamanda mevcut durumu değiştirmek de isterler. Yukarıdaki parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Feminist – sıradan
B) Kuhncu – radikal
C) Kuhncu – olağan
D) Poppercı – devrimci
E) Feminist – reformist

Cevap : E) Feminist – reformist

Açıklama : Feminist perspektif, sadece kadınların değil, dezavantajlı diğer grupların da haklarını savunur ve bu yüzden reformist olarak adlandırılabilir.

7- ….., normal bilim döneminde eleştirinin ne kadar arzulansa da mümkün olmadığını belirtmiştir. Oysa ….. göre her ne kadar sosyal unsurların üzerimizdeki baskısından söz edebilsek de bu etkiyi aşmak ve eleştirel gözlüklerle teorileri değerlendirmek mümkündür. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Lakatos – Popper’a
B) Kuhn – Popper’a
C) Kuhn – Feyerabend’e
D) Popper – Feyerabend’e
E) Feyerabend – Kuhn’a

Cevap : B) Kuhn – Popper’a

Açıklama : Kuhn, normal bilim döneminde eleştirinin sınırlı olduğunu savunurken, Popper, sosyal unsurların etkisini aşmanın mümkün olduğunu ve eleştirinin her zaman yapılması gerektiğini savunur.

8- Popper’a göre Marx’ın tarih teorisi, Adler’in psikolojisi ve Freud’un psikanalizi …..

A) yanlışlanamayacağı için bilimsel değildir.
B) verilerle desteklenmez.
C) modern dönemin önemli teorileridir.
D) sosyal bilimlerde dönüm noktasıdır.
E) yanlışlanmıştır.

Cevap : A) yanlışlanamayacağı için bilimsel değildir.

Açıklama : Popper, bir teorinin bilimsel olabilmesi için yanlışlanabilir olması gerektiğini savunur. Marx, Adler ve Freud’un teorileri yanlışlanamaz oldukları için bilimsel kabul edilmezler.

9- Boris Hessen, ….. ait olan ….. adlı eserin hangi sosyal şartlarda yazıldığını incelemiştir. Ona göre bu eser o dönem İngiliz burjuva sınıfının ihtiyaçları ile tamamen örtüşmektedir.

A) Newton’a – Principia
B) Marx’a – Kapital
C) Platon’a – Devlet
D) Weber’e – Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu
E) Galileo’ya – İki Büyük Dünya Sistemi Hakkında Diyalog

Cevap : A) Newton’a – Principia

Açıklama : Boris Hessen, Newton’un Principia eserinin, yazıldığı dönemin sosyal ve ekonomik şartlarıyla uyumlu olduğunu savunur.

10- Birinci Dünya Savaşı sonrasında yaşayan bilim insanlarının belli fizik teorilerini sosyo-kültürel etkenler nedeniyle kabul ettiğine inanan bir kişiye göre sosyal etkenlerin belirleyiciliği sadece ….. atıf yaparak açıklanamaz.

A) keşif bağlamına
B) refleksivite prensibine
C) demarkasyon sorununa
D) simetri prensibine
E) Kuhn’a

Cevap : A) keşif bağlamına

Açıklama : Sosyo-kültürel etkenlerin fizik teorileri üzerindeki etkisi, keşif bağlamına yapılan atıflarla tam olarak açıklanamaz. Bu etkenler, daha geniş bir bağlamda değerlendirilmelidir.

11- Merton’a göre bilim insanlarının ürettikleri bilimsel bilgiler kamuya açık olmalıdır. Yani bilimsel bilgi herkesin malıdır. Bir firmanın bilimsel bilgiyi paylaşmayıp sadece kendi çıkarına kullanmak istemesi bu norma aykırıdır. Yukarıdaki parçada aşağıdaki normların hangisinden bahsedilmektedir?

A) Sosyalizm
B) Refleksivite
C) Hakkaniyet
D) Organize şüphecilik
E) Komünalizm

Cevap : E) Komünalizm

Açıklama : Merton’un komünalizm normu, bilimsel bilginin kamuya açık ve herkes tarafından erişilebilir olması gerektiğini savunur.

12- Sosyal ve psikolojik faktörlerin bir teorinin kabulünde veya reddinde çok etkili olduğunu iddia eden bir kişi aşağıdakilerden hangisine eleştirel yaklaşmaktadır?

A) Keşif bağlamı – gerekçelendirme bağlamı ayrımına
B) Bilimciliğin hak ettiği ilgiyi görmemesine
C) Bilim insanlarının subjektifliğine
D) Bilimde uzmanlaşmaya
E) Bilimin değerinin bilinmemesine

Cevap : A) Keşif bağlamı – gerekçelendirme bağlamı ayrımına

Açıklama : Sosyal ve psikolojik faktörlerin teoriler üzerindeki etkisini savunan bir kişi, keşif bağlamı ile gerekçelendirme bağlamı arasındaki ayrımın yeterli olmadığını iddia eder.

13- Robert Nola’ya göre Baconcı perspektifte aşağıdakilerden hangisine ihtimal verilmez?

A) Bilimin büyüden bu denli uzaklaşacağına
B) Bilimsel devrimlerin sona ereceğine
C) Bilimin bu denli ilerleyeceğine
D) Sanatın bilimsel bir perspektiften inceleneceğine
E) Bilimin insanların zararı için kullanılabileceğine

Cevap : E) Bilimin insanların zararı için kullanılabileceğine

Açıklama : Baconcı perspektif, bilimin her zaman insanlık yararına olacağını savunur. Bu nedenle bilimin insanların zararı için kullanılabileceği ihtimaline yer vermez.

14- Güçlü Program’ı ikna edici bulan bir sosyolog, 1970’ler İskoçyası’nda yaşayan bir fizikçi ile 1920’ler Almanyası’nda yaşayan bir fizikçinin bilimsel teorileri ile ilgili olarak aşağıda belirtilen noktalardan hangisine vurguda bulunmaktadır?

A) İskoç fizikçi gerçeği daha iyi resmeden bir teori bulacaktır.
B) Alman fizikçi, savaşın hemen sonrasında çalışma yürüttüğü için sosyal etkenlerden daha fazla etkilenecektir.
C) Her ikisinde de sosyal etkenler teorinin oluşum sürecinden gerekçelendirilmesine kadar önemli rol oynayacaktır.
D) Teorinin kalitesi o dönem o ülkede yaşayan diğer bilim adamlarının kalitesi ile doğru orantılıdır.
E) İkisi de aynı gözlemlerde bulunacaktır.

Cevap : C) Her ikisinde de sosyal etkenler teorinin oluşum sürecinden gerekçelendirilmesine kadar önemli rol oynayacaktır.

Açıklama : Güçlü Program, bilimsel teorilerin sosyal ve kültürel etkenlerden bağımsız olmadığını savunur. Hem İskoç hem de Alman fizikçilerin teorilerinde sosyal etkenler önemli rol oynamıştır.

15- Bilim insanları topluluğu bir teorinin doğru olduğunu düşünerek –hatta zaman zaman sosyal etkenlerin etkisi altında kalarak- hatalı bir gerekçelendirmede bulunabilirler. Onlar o teorinin güçlü kanıtlarla desteklendiğine inanabilirler veya inandırılabilirler. Hatta inanmasalar da çıkarları gereği o teorinin doğru olduğunu savunabilirler. Ancak bilimsel çalışma bir anlık bir uğraş değildir. ….. terminolojisini kullanırsak bilimi sürece yayılmış bir uğraş, bir araştırma programı olarak nitelendirmek daha isabetli olacaktır. Yukarıdaki parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Popper’ın
B) Feyerabend’in
C) Hanson’ın
D) Lakatos’un
E) Kuhn’un

Cevap : D) Lakatos’un

Açıklama : Lakatos, bilimi sürece yayılmış bir araştırma programı olarak nitelendirir. Bilimsel çalışmaların bir anda sonuçlanmayacağını, uzun vadede değerlendirilmesi gerektiğini savunur.

16- Aşağıdakilerden hangisi bilimde etik tartışmalarında başvurulan örneklerden biri değildir?

A) Lysenko’ya itiraz eden bilim insanlarının gördüğü muamele
B) Atom bombasının geliştirilmesi
C) Mendel’in deneylerindeki şaibe
D) Etiğin felsefenin bir dalı olarak kabul edilme süreci
E) Doktor Mengele’nin çalışmaları

Cevap : D) Etiğin felsefenin bir dalı olarak kabul edilme süreci

Açıklama : Etiğin felsefenin bir dalı olarak kabul edilme süreci, bilimde etik tartışmalarında başvurulan bir örnek değildir. Diğer seçenekler bilimde etik tartışmalarıyla ilgilidir.

17- İlk dönem sosyologlarının hedeflerinden biri de …… ile ….. arasındaki farkı kapatmaktı. Fiziksel dünyada şahitlik ettikleri yasaların benzerlerini kendi disiplinlerinde de aradılar. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) sanat – ilahiyat
B) teknoloji – sanat
C) bilim – teknik
D) sosyal bilimler – doğa bilimleri
E) siyaset – hukuk

Cevap : D) sosyal bilimler – doğa bilimleri

Açıklama : İlk dönem sosyologları, sosyal bilimlerle doğa bilimleri arasındaki farkı kapatmayı hedeflemişlerdir. Sosyal bilimlerde de doğa bilimlerindeki gibi yasalar bulmayı amaçlamışlardır.

18- Güçlü Program’a göre doğa ile ilişkimiz hakkında aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir?

A) Doğa yasaları kendilerini her toplumda aynı şekilde hissettirirler.
B) Doğa hakkında bilgi edinilemez.
C) Doğayı gözlem yoluyla objektif bir şekilde anlayabiliriz.
D) Doğa ile ilişkimizi toplum üzerinden kurarız.
E) Bizim dışımızda bir doğadan bahsedemeyiz.

Cevap : D) Doğa ile ilişkimizi toplum üzerinden kurarız.

Açıklama : Güçlü Program, doğa ile ilişkimizin sosyal ve kültürel etkenler üzerinden şekillendiğini savunur. Doğa hakkındaki bilgimiz, toplumsal bağlamdan bağımsız değildir.

19- Çin ve Hindistan’a nazaran, bireysel çalışmaların karşılığının verilmesini daha çok önemseyen Amerika gibi ülkelerde buluşların sahipleriyle anılmasına daha çok dikkat edilir. Yukarıdaki iddiada bulunan kişi aşağıdakilerden hangisinin altını çizmektedir?

A) Etik normların vicdan ile ilişkisinin
B) Etik normlara yüklenmesi gereken anlamın
C) Etik normların evrensel olmadığının
D) Etik normların bazı disiplinlerde gereksiz olduğunun
E) Etik normların işlevsizliğinin

Cevap : C) Etik normların evrensel olmadığının

Açıklama : Farklı kültürlerde etik normların farklı şekilde uygulanması, etik normların evrensel olmadığını gösterir. Amerika’da bireysel çalışmalara verilen önem, bu bağlamda değerlendirilir.

20- Kuhn, bilimin hangi süreçlerden geçtiğini savunur?

A) Kriz – Reform – Devrim – Kriz
B) Kriz – Bilimde yeni buluşlar – Kriz – Bilimde Yeni Buluşlar
C) Normal dönem – Kriz – Devrim – Normal dönem
D) Normal dönem – Kriz – Normal dönem – Kriz
E) Teori – Yanlışlanma – Yeni teori

Cevap : C) Normal dönem – Kriz – Devrim – Normal dönem

Açıklama : Kuhn’a göre bilim, normal dönemlerde istikrarlı bir şekilde ilerler. Ancak bir kriz ortaya çıktığında, bilimsel devrim yaşanır ve bu devrimle birlikte yeni bir normal dönem başlar.