Çağdaş Sosyoloji Teorileri 2024 Bütünleme Soruları

Sosyoloji alanında, çeşitli teorilerin nasıl şekillendiğini anlamak büyük önem taşır. Çağdaş sosyoloji teorileri, toplumsal yapıları, etkileşimleri ve davranışları analiz etmek ve yorumlamak için bir mercek sunar. Bu makalede, sosyoloji alanında büyük etkisi olan bazı çağdaş teoriler incelenecek, bu teorilerin temel ilkeleri ve uygulamaları hakkında bilgi verilecektir.

Rasyonel Tercih Teorisi

Rasyonel Tercih Teorisi, insan davranışlarını anlamada temel bir yaklaşımdır. Bu teori, bireylerin kendi faydalarını maksimize etmek amacıyla rasyonel kararlar aldığını ve toplumsal hayatın bir piyasa gibi işlediğini varsayar. Rasyonel Tercih Teorisi’ne göre, bireyler, maliyet ve fayda hesaplamalarına dayalı olarak hareket eder ve bu süreçte en yüksek kazancı elde etmeyi hedefler.

Bu yaklaşım, toplumsal hayatın bir piyasa olarak kabul edilmesini sağlar, burada her birey, kendi çıkarlarını maksimize etmeye çalışır. Rasyonel Tercih Teorisi, toplumsal düzenin nasıl şekillendiği ve bireylerin bu düzen içerisindeki yerinin nasıl belirlendiği konusunda önemli bir perspektif sunar.

Sembolik Etkileşimcilik

Sembolik Etkileşimcilik, bireylerin birbirlerine ve nesnelere verdikleri anlamların toplumsal düzeni nasıl şekillendirdiğini ele alır. Bu teori, insanların etkileşimleri sırasında karşılıklı olarak anlamlar oluşturduklarını ve bu anlamların toplumsal yapıları ve ilişkileri şekillendirdiğini savunur.

Sembolik Etkileşimcilik, psikoloji ile yakın bir ilişkiye sahiptir ve bireylerin nesnelere ve diğer kişilerin davranışlarına verdikleri anlamları inceleyerek toplumsal davranışların temel dinamiklerini anlamaya çalışır. Bu teori, toplumsal süreçlerin mikro düzeyde nasıl işlediğini ve bireylerin bu süreçlere nasıl katkıda bulunduğunu gösterir.

Sistem Teorisi ve Çevre Kavramı

Sistem Teorisi, toplumsal sistemlerin işleyişini anlamak için geliştirilmiş bir yaklaşımdır. Bu teoride, sistemin dışındaki düzensiz ve karmaşık yapı “çevre” olarak adlandırılır. Çevre, sistemin işleyişini etkileyebilir, ancak sistemin bir parçası değildir ve sistemle sınırlı bir ilişki kurabilir.

Çevre kavramı, sistemin sınırlarını belirlemeye ve bu sınırlar dışında kalan unsurların nasıl ele alınacağını anlamaya yardımcı olur. Bu kavram, toplumsal sistemlerin dışsal faktörlerle nasıl etkileşime girdiğini ve bu etkileşimlerin sistem üzerindeki etkilerini anlamak açısından kritiktir.

Yeni İşlevselcilik ve Toplumsal Eylem

Yeni İşlevselcilik, toplumsal eylemin oluşumunda hem yorumlama süreçlerinin hem de stratejik planlama süreçlerinin etkili olduğunu öne sürer. Yorum, bireylerin toplumsal olayları ve durumları anlamlandırma süreçlerini ifade ederken, strateji belirleme, bu anlamlandırmalara dayalı olarak geliştirilen eylem planlarını kapsar.

Bu yaklaşım, toplumsal düzenin nasıl oluştuğunu ve bireylerin bu düzen içerisindeki rolünü anlamak için önemli bir perspektif sunar. Yeni İşlevselcilik, toplumsal yapıların ve süreçlerin dinamik doğasını ve bu yapıların sürekli olarak nasıl yeniden üretildiğini vurgular.

Frankfurt Okulu ve Diyalektik Yöntem

Frankfurt Okulu, toplumsal eleştiriyi merkeze alan bir yaklaşımı benimsemiş ve diyalektik yöntemi bu eleştirinin temel aracı olarak kullanmıştır. Diyalektik yöntem, toplumsal olguları anlamak için karşıtlıklar ve çelişkiler üzerinden hareket eder.

Bu yöntem, toplumsal yapının nasıl şekillendiğini ve bu yapının bireyler üzerindeki etkilerini anlamak için önemli bir araçtır. Frankfurt Okulu’nun eleştirel teorisi, modern toplumun yapısal sorunlarını ve birey üzerindeki baskılarını anlamaya yönelik bir çaba olarak görülmüştür.

Bu makale, çağdaş sosyoloji teorileri üzerine derinlemesine bir inceleme sunmakta ve bu teorilerin toplumsal yapılar ve süreçler üzerindeki etkilerini anlamamıza yardımcı olmaktadır. Rasyonel Tercih Teorisi’nden Sembolik Etkileşimcilik’e, Sistem Teorisi’nden Frankfurt Okulu’na kadar uzanan bu teoriler, sosyoloji alanında zengin bir düşünsel birikimi temsil etmektedir

1- Temel insan kabullerinde insanların faydaları için hareket ettiklerini düşünen ve toplumsal hayatın da piyasaya benzediğini kabul eden yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dramaturji
B) Sembolik Etkileşimcilik
C) Etnometodoloji
D) Yapısal-İşlevselcilik
E) Rasyonel Tercih

Cevap: E) Rasyonel Tercih

Açıklama: Rasyonel Tercih teorisi, insanların rasyonel aktörler olarak faydalarını maksimize etmek için hareket ettiklerini ve toplumsal hayatın bir piyasa gibi işlediğini varsayar. Bu teori, bireylerin kararlarını fayda ve maliyet hesaplamalarına dayandırdığı bir perspektifi benimser.

2- İnsanların nesnelere ve birbirlerinin uyaranlarına karşılıklı anlamlı tepkiler vermesi üzerine inşa edilen ve psikolojiye yakınlığıyla da bilinen sosyoloji teorisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gerçekliğin Toplumsal İnşası
B) Sembolik Etkileşimcilik
C) İnsan Ekolojisi
D) Etnometodoloji
E) Fenomenoloji

Cevap: B) Sembolik Etkileşimcilik

Açıklama: Sembolik Etkileşimcilik, insanların nesnelere ve diğer kişilerin davranışlarına verdikleri anlamlara odaklanır. Bu teori, bireylerin etkileşimleri sırasında karşılıklı anlamlar oluşturdukları ve bu anlamların toplumsal düzeni şekillendirdiği bir süreç üzerinde durur.

3- I. Sisteme göre daha düzensizdir.

II. Karmaşa içermektedir.

III. Sistemle sınırlı ilişki kurabilir.

Yukarıdaki özellikler sistem teorisindeki hangi kavrama aittir?

A) Çevre
B) Autopoiesis
C) Aullopoiesis
D) Dış sistem
E) Alt sistem

Cevap: A) Çevre

Açıklama: Sistem teorisinde “çevre,” sistemin dışındaki düzensiz ve karmaşık bir yapıyı ifade eder. Çevre, sistemin işleyişini etkileyebilir, ancak sistemin bir parçası değildir ve sistemle sınırlı bir ilişki kurabilir.

4- Yeni işlevselcilikte toplumsal eylemin oluşumunda aynı anda etkili olan iki unsur aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tipleştirme ve icat
B) Yorum ve açıklama
C) Strateji belirleme ve icat
D) Tecrübe ve tipleştirme
E) Yorum ve strateji belirleme

Cevap: E) Yorum ve strateji belirleme

Açıklama: Yeni işlevselcilik, toplumsal eylemin hem yorumlama süreçleri hem de stratejik planlama süreçleriyle şekillendiğini öne sürer. Yorum, bireylerin anlamlandırma süreçlerini, strateji belirleme ise bu anlamlara dayalı olarak geliştirilen eylem planlarını ifade eder.

5- Aşağıdakilerden hangisi Dahrendorf’un Marx’a getirdiği eleştirilerden biri değildir?

A) Marx’ın pozitivist yöntem anlayışına sahip olması
B) Marx’ın devrimi sınıf çatışmasının zorunlu sonucu olarak görmesi
C) Marx’ın sınıfların birbirlerini kesin olarak reddettiği kabulü
D) Marx’ın her çatışmayı sınıf çatışması olarak yorumlaması
E) Marx’ın toplumsal sınıfları sadece mülkiyet ilişkilerine göre açıklaması

Cevap: A) Marx’ın pozitivist yöntem anlayışına sahip olması

Açıklama: Dahrendorf, Marx’ın sınıf çatışması ve devrim teorilerine eleştiriler getirmiştir, ancak Marx’ın pozitivist yöntem anlayışına sahip olması gibi bir eleştirisi yoktur. Bu madde, Dahrendorf’un Marx’a yönelik eleştirileri arasında yer almaz.

6- Etnometodolojide ihlal etme deneyleri aşağıdaki araştırma tekniklerinden hangisinde uygulanmaktadır?

A) İstatistik
B) Karşılıklı konuşma
C) Derinlemesine mülakat
D) Odak grup çalışması
E) Anket

Cevap: B) Karşılıklı konuşma

Açıklama: Etnometodolojide, gündelik etkileşimlerdeki normların ihlal edilmesi yoluyla bu normların ve kuralların nasıl işlediği incelenir. Bu tür ihlal deneyleri genellikle karşılıklı konuşma analizlerinde kullanılır.

7- Gündelik hayat gerçekliğini bir tiyatro sahnesine benzeten Çağdaş sosyolog aşağıdakilerden hangisidir?

A) Herbert Blumer
B) Harold Garfinkel
C) Alfred Schutz
D) George H. Mead
E) Erving Goffman

Cevap: E) Erving Goffman

Açıklama: Erving Goffman, gündelik hayatı bir tiyatro sahnesine benzeten ve bireylerin toplum içindeki rollerini oynadıkları bir sahne olarak tanımlayan dramaturji teorisini geliştirmiştir.

8- “Hiper gerçeklik” ve “simülasyon” kavramlarına vurgu yaparak postmodernizm tartışmalarına katkıda bulunan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Anthony Giddens
B) Zygmunt Bauman
C) Jean Baudrillard
D) Jean-Francois Lyotard
E) George Ritzer

Cevap: C) Jean Baudrillard

Açıklama: Jean Baudrillard, postmodernizmin önemli isimlerinden biri olarak, hiper gerçeklik ve simülasyon kavramlarıyla Çağdaş toplumdaki gerçekliğin yerini nasıl sembolik bir gerçekliğin aldığını tartışmıştır.

9- I. Karşılıklı anlaşmaya dayanır. II. Dilsel olarak aktörlerin ilişkili olmalarının sonucudur. III. İlişkiler dönüşümseldir. Yukarıdaki özellikler Habermas’ın eylem modelinde hangi eylem tipine karşılık gelmektedir?

A) Stratejik eylem
B) Dramaturjik eylem
C) Teleolojik eylem
D) İletişimsel eylem
E) Normlarla düzenlenmiş eylem

Cevap: D) İletişimsel eylem

Açıklama: Habermas’ın iletişimsel eylem teorisi, bireyler arasındaki karşılıklı anlaşmaya ve dilsel etkileşime dayanır. Bu eylem tipi, bireylerin anlamlı bir şekilde iletişim kurarak toplumsal ilişkiler kurmasını ve bu ilişkilerin sürekli olarak dönüşmesini ifade eder.

10- Frankfurt Okulu’nun temel aldığı yöntem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Nitel yöntem
B) Empirizm
C) Hermeneutik
D) Diyalektik
E) Pozitivizm

Cevap: D) Diyalektik

Açıklama: Frankfurt Okulu, toplumsal eleştiriyi merkeze alan bir yaklaşımı benimsemiştir ve diyalektik yöntem, bu eleştirel teori yaklaşımının temelini oluşturur. Bu yöntem, karşıtlıklar ve çelişkiler üzerinden toplumsal olguları anlamaya çalışır.

11- Anthony Giddens’a göre yapı, bireyler açısından hem ….. hem de ….. bir gerçekliktir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) dışsal – içsel
B) öznel – içsel
C) kurgusal – olgusal
D) olgusal – araçsal
E) dışsal – nesnel

Cevap: A) dışsal – içsel

Açıklama: Anthony Giddens’ın yapılaşma teorisinde, yapı bireyler için hem dışsal bir gerçeklik olarak mevcut olup bireylerin davranışlarını şekillendirir, hem de içsel olarak bireylerin toplumsal eylemleriyle yeniden üretilir.

12- Frankfurt Okulu düşünürlerinin eleştirel bir tavırla üzerinde durdukları üç temel konu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Romantizm, Rasyonalizm ve Pozitivizm
B) Marxizm, Leninizm ve Stalinizm
C) Aydınlanma, Liberalizm ve Antipozitivizim
D) Aydınlanma, Marxizm ve Pozitivizm
E) Aydınlanma, Pozitivizm ve Realizm

Cevap: D) Aydınlanma, Marxizm ve Pozitivizm

Açıklama: Frankfurt Okulu düşünürleri, Aydınlanma, Marxizm ve Pozitivizm gibi akımları eleştirel bir perspektiften değerlendirmişlerdir. Bu eleştiriler, modern toplumun yapısal sorunlarını ve birey üzerindeki baskılarını anlamaya yönelik bir çaba olarak görülmüştür.

13- Toplumsal Alışveriş ve Rasyonel Tercih teorilerinin temel insan kabulü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Zoon politikon
B) Homosocius
C) Homoeconomicus
D) Homofaber
E) Homosapiens

Cevap: C) Homoeconomicus

Açıklama: Toplumsal Alışveriş ve Rasyonel Tercih teorileri, insanları faydalarını maksimize etmeye çalışan rasyonel aktörler olarak tanımlar. Bu yaklaşımda insanlar, ekonomik birer varlık olarak ele alınır ve bu yüzden Homoeconomicus terimi kullanılır.

14- Modernleşmenin tamamlanmamış bir proje olduğunu savunarak postmodern döneme girildiği tezine karşı çıkan düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Jean Baudrillard
B) Zygmunt Bauman
C) Pierre Bourdieu
D) Anthony Giddens
E) Jürgen Habermas

Cevap: E) Jürgen Habermas

Açıklama: Jürgen Habermas, modernleşmenin tamamlanmamış bir proje olduğunu ve postmodernizmin eleştirilerine karşı çıkılması gerektiğini savunur. Ona göre, modern toplumun demokratikleşme süreci devam etmektedir ve bu süreç tamamlanmamıştır.

15- Giddens, ….. kavramına vurgu yaparak bu kavramın eylem ya da yapı gibi kavramların tek yönlülüğünü aştığını iddia etmiştir. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) yorum
B) emek
C) toplumsal pratik
D) yapısallık
E) etkileşim

Cevap: C) toplumsal pratik

Açıklama: Giddens, toplumsal pratik kavramını kullanarak, toplumsal yapının ve bireysel eylemlerin birbirini karşılıklı olarak nasıl etkilediğini ve bu etkileşimlerin toplumsal düzeni nasıl şekillendirdiğini vurgulamıştır.

16- I. Parasal değerler II. Bir gruba üye olmaktan elde edilen statü III. Beceriler IV. Unvanlar Yukarıda verilen unsurlar Bourdieu sosyolojisinde hangi sermaye türlerine karşılık gelmektedirler?

A) I. Ekonomik, II. Kültürel, III. Sembolik, IV. Kültürel
B) I. Ekonomik, II. Toplumsal, III. Kültürel, IV. Kültürel
C) I. Ekonomik, II. Kültürel, III. Toplumsal, IV. Kültürel
D) I. Toplumsal, II. Kültürel, III. Ekonomik, IV. Toplumsal
E) I. Sembolik, II. Toplumsal, III. Kültürel, IV. Kültürel

Cevap: B) I. Ekonomik, II. Toplumsal, III. Kültürel, IV. Kültürel

Açıklama: Bourdieu’nun sermaye teorisinde, ekonomik sermaye parasal değerleri, toplumsal sermaye bir gruba üye olmaktan elde edilen statüyü, kültürel sermaye ise beceriler ve unvanlar gibi kültürel yetkinlikleri ifade eder.

17- Zaten toplumsallaşmış bireyin hayatı boyunca tecrübe ettiği yeni toplumsallaşmaları ifade etmek için aşağıdaki kavramlardan hangisi kullanılmaktadır?

A) Beklenen toplumsallaşma
B) Gençlik toplumsallaşması
C) Tali toplumsallaşma
D) Birincil toplumsallaşma
E) Asli toplumsallaşma

Cevap: C) Tali toplumsallaşma

Açıklama: Tali toplumsallaşma, bir bireyin zaten toplumsallaşmış olduğu bir ortamda yeni sosyal roller, normlar ve değerlerle karşılaşması ve bunları benimsemesi sürecini ifade eder. Bu süreç, bireyin hayatı boyunca devam eder.

18- Habermas’a göre sistemin temelinde bulunan ve insanların kendi dışlarındaki gerçekliği dönüştürerek insani gerçekliği de dönüştürmelerini sağlayan etkinlik aşağıdakilerden hangisidir?

A) Konuşma
B) Emek
C) Düşünme
D) Yorum
E) Eylem

Cevap: B) Emek

Açıklama: Habermas’a göre emek, insanların dış dünyayı dönüştürme ve böylece insani gerçekliği inşa etme sürecinde temel bir etkinliktir. Bu etkinlik, toplumsal sistemlerin işleyişinde kritik bir role sahiptir.

19- İşlevselciliğin, toplumsal düzenin kendisini oluşturan alt sistemlerin işleyişine bağlı bir üst sistem olduğu kabulüne en çok etki eden iki klasik sosyolog aşağıdakilerden hangisidir?

A) E.Durkheim – M.Weber
B) G.Simmel – E.Durkheim
C) H.Spencer – M.Weber
D) H.Spencer – E.Durkheim
E) K.Marx – M.Weber

Cevap: D) H.Spencer – E.Durkheim

Açıklama: İşlevselcilik, toplumsal sistemlerin bir bütün olarak işleyişini anlamaya çalışır ve bu yaklaşımda Herbert Spencer ve Emile Durkheim’in çalışmaları belirleyici olmuştur. Bu iki düşünür, toplumsal düzenin alt sistemlerin uyumlu işleyişine dayandığını savunmuşlardır.

20- Pierre Bourdieu’nun teorisinde insanların sermaye olarak algılamadıkları belirli bir sermaye biçiminin etkisi hangi kavramla açıklanır?

A) Sembolik sermaye
B) Kültürel sermaye
C) Bilişsel sermaye
D) Ekonomik sermaye
E) Toplumsal sermaye

Cevap: A) Sembolik sermaye

Açıklama: Pierre Bourdieu’nun teorisinde sembolik sermaye, insanların genellikle farkına varmadan sahip oldukları ve toplumsal prestij, onur gibi değerlerle ilişkili olan sermaye türüdür. Bu sermaye biçimi, bireylerin toplumsal statülerini pekiştirmede önemli bir rol oynar.