Siyaset Sosyolojisi 2024 Bütünleme (Sosyoloji) Soruları

Siyaset sosyolojisi, toplumsal yapıların siyasetle olan ilişkisini, siyasi kurumların toplumsal hayat üzerindeki etkilerini ve bireylerin siyasi süreçlere katılımını inceleyen bir disiplin olarak öne çıkar. Bu makalede, siyaset sosyolojisinin temel kavramları ve yaklaşımlarını ele alarak, modern toplumların siyasetle olan etkileşimlerini derinlemesine inceleyeceğiz. Ayrıca, “Siyaset Sosyolojisi 2024 Bütünleme Soruları” başlığı altında sunulan konular üzerinden siyaset sosyolojisinin güncel tartışmalarını ve teorilerini değerlendireceğiz.

Devletin Tanımı: Weber ve Bourdieu’nün Perspektifi

Max Weber ve Pierre Bourdieu, devletin toplumsal hayattaki rolünü farklı açılardan ele almışlardır. Weber’e göre devlet, bir tür işletme gibi işleyen, bürokrasinin hakim olduğu ve güç kullanma tekelini elinde bulunduran bir kurumdur. Bu tanım, devletin modern toplumlarda nasıl organize edildiğini ve yönetildiğini anlamak için kritik öneme sahiptir. Bourdieu ise devleti, toplumsal sermaye birikiminin ve güç ilişkilerinin bir yansıması olarak görür. Her iki düşünür de, devletin toplum üzerindeki etkisini ve toplumun devlet tarafından nasıl şekillendirildiğini vurgular.

Gözetim ve Kontrol: Bentham ve Foucault’nun Panoptikon Kavramı

Jeremy Bentham’ın Panoptikon modeli, modern gözetim toplumlarının temelini oluşturan bir yapı taşını temsil eder. Michel Foucault, bu modeli genişleterek, modern toplumlarda gözetim ve kontrolün nasıl işlediğini açıklar. Foucault’ya göre, Panoptikon, bireylerin sürekli olarak izlendikleri ve bu izlenme duygusuyla kendilerini kontrol ettikleri bir sistemi ifade eder. Bu bağlamda, modern toplumlarda bireylerin nasıl manipüle edildiğini ve kontrol altında tutulduğunu anlamak için Panoptikon kavramı kilit bir öneme sahiptir.

Avrupa-Merkezcilik ve Sosyal Bilimlerde Eleştirel Yaklaşım

Avrupa-merkezcilik, sosyal bilimlerde Avrupa’nın tarihsel deneyimlerini ve toplumsal yapılarını merkeze alan, diğer kültürel ve toplumsal deneyimleri göz ardı eden bir yaklaşımdır. Bu perspektif, diğer toplumların tarihsel ve toplumsal gelişimlerini anlamak için yetersiz kalır ve eleştirilmesi gereken bir bakış açısı olarak değerlendirilir. Avrupa-merkezci yaklaşımlar, sosyal bilimlerdeki teorilerin çeşitliliğini ve evrenselliğini kısıtlayan bir unsur olarak kabul edilir.

Toplumsal Sözleşme Teorileri: İnsan Doğası ve Eşitlik

Toplumsal sözleşme teorileri, insan doğasının özünde eşit ve özgür olduğunu savunur. Bu teoriler, toplumun ve devletin nasıl şekillenmesi gerektiği konusunda yeni bir bakış açısı sunar. John Locke, Jean-Jacques Rousseau ve Thomas Hobbes gibi düşünürler, toplumsal sözleşme kavramını, bireylerin doğal haklarını koruyacak bir devlet yapısının gerekliliği üzerinden tartışmışlardır. Bu teoriler, modern demokrasilerin temel taşlarından birini oluşturur ve siyaset sosyolojisinin temel kavramlarından biridir.

Oligarşinin Demir Yasası ve Siyasal İktidarın Doğası

Robert Michels’ın “oligarşinin demir yasası” adını verdiği teori, tüm örgütlerin er ya da geç bir elit lider kadrosunun kontrolüne gireceğini öne sürer. Bu teori, modern siyasal partiler ve sendikalar gibi örgütlerin nasıl oligarşik yapılar haline geldiğini açıklar. Michels’a göre, sosyalist partiler dahil olmak üzere tüm örgütler, bürokrasinin ve profesyonel liderliğin baskın hale gelmesiyle demokratik işleyişten uzaklaşır.

Sonuç

Siyaset sosyolojisi, modern toplumların siyasal yapısını anlamak ve açıklamak için vazgeçilmez bir disiplindir. Bu makalede ele alınan konular, siyaset sosyolojisinin temel kavramlarını ve yaklaşımlarını derinlemesine inceleyerek, modern toplumların siyasetle olan ilişkilerini anlamlandırmayı amaçlamaktadır. Bu çerçevede, siyaset sosyolojisinin bireylerin siyasal süreçlere katılımını nasıl etkilediğini, devletin toplumsal yapılar üzerindeki rolünü ve modern toplumlarda gözetim, kontrol, eşitlik gibi kavramların nasıl şekillendiğini ele alarak, güncel siyasal tartışmaların temelini oluşturduk.

Siyaset sosyolojisi, siyasal yapılar, devlet, Panoptikon, Avrupa-merkezcilik, toplumsal sözleşme, oligarşinin demir yasası

1- Weber ve Bourdieu’nün devlet tanımları hangi bakımdan örtüşmektedir?

A) Devleti bir tür işletme, bir tür şirket gibi görme
B) Siyaseti kendini oluşturan parçaların toplamından büyük olarak görme
C) Kapitalizm ve devlet oluşumu arasında bir köprü kurma
D) Devlet yönetiminde bürokrasinin önemini gösterme
E) Çeşitli alan ve sermayelerin devlet içindeki etkinliklerine işaret etme

Cevap: A) Devleti bir tür işletme, bir tür şirket gibi görme

Açıklama: ?

2- Jeremy Bentham tarafından bireylerin (mahpusların) kontrolü, gözetimi, ıslahı için tasarlanan ve Michel Foucault tarafından modern toplumların gözetim mekanizmalarını açıklamak için kullanılan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Devlet baskısı
B) Panoptikon
C) Gösteri toplumu
D) Tüketim
E) Cemaat kontrolü

Cevap: B) Panoptikon

Açıklama: Bentham’ın Panoptikon kavramı, gözetim ve kontrolün modern toplumlarda nasıl işlediğini gösteren bir modeldir, bu model Foucault’nun modern gözetim toplumlarını anlamlandırmasında merkezi bir rol oynar.

3- Durkheim’in tanımına göre organik dayanışmada devletin rolü, merkezi sinir sisteminde olduğu gibi topluluğun bütünü için geçerli temsiller üretmekle görevli özel bir organa benzer. Yukarıdaki açıklamaya göre devlet ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Devletin ürettiği temsiller, toplumun bütün kesimlerine hitap etmek zorunda değildir.
B) Devletin ürettiği temsiller, fikirler ve yorumlar toplum için çok şey ifade etmez.
C) Devletin rolü, organik dayanışmada azalır.
D) Devletin ürettiği temsiller, fikirler ve yorumlar diğer kurumların ürettiklerinden farklı değildir.
E) Devletin ürettiği temsiller, fikirler ve yorumlar farklıdır çünkü daha üst bir mülahaza düzeyini temsil eder.

Cevap: E) Devletin ürettiği temsiller, fikirler ve yorumlar farklıdır çünkü daha üst bir mülahaza düzeyini temsil eder.

Açıklama: Durkheim’e göre, devletin ürettiği temsiller, toplumdaki diğer kurumların ürettiklerinden farklı olarak, toplumun bütünlüğünü ve uyumunu sağlama amacına hizmet eder.

4- Aşağıdakilerden hangisi Avrupa-merkezcilik kavramını tanımlamaktadır?

A) Dünya tarihinin Avrupa dışındaki ülkelerinin toplumsal deneyimlerini ve tarihlerini göz önüne alarak değerlendirilmesi
B) Sosyal bilimlerde Avrupa tarihini, deneyimlerini, toplumsal oluşumlarını esas alarak geliştirilen teorilerin görmezden gelinmesi
C) Sosyal bilimlerde Avrupa tarihini, deneyimlerini, toplumsal oluşumlarını esas alarak geliştirilen teorilerin olmayışı
D) Sosyal bilimlerde Avrupa tarihini, deneyimlerini, toplumsal oluşumlarını esas alarak geliştirilen teorilerin diğerlerini görmezden gelmesi
E) Avrupa dışındaki ülkelerin toplumsal deneyimlerinin ve tarihlerinin Avrupa’nın merkezindeki olaylara etkisinin vurgulanması

Cevap: D) Sosyal bilimlerde Avrupa tarihini, deneyimlerini, toplumsal oluşumlarını esas alarak geliştirilen teorilerin diğerlerini görmezden gelmesi

Açıklama: Avrupa-merkezcilik, sosyal bilimlerde Avrupa deneyimlerini merkeze alarak diğer kültürel ve toplumsal deneyimleri ihmal eden bir yaklaşımdır.

5- Aşağıdakilerden hangisi totalitarizmin özelliklerini inceleyen yaklaşımlardan/ekollerden biri **değildir?**

A) Frankfurt ekolü
B) Tanımlayıcı yaklaşım
C) Fenomenolojik yaklaşım
D) Tarihsel kurumsalcı ekol
E) İdeal-tip yaklaşımı

Cevap: D) Tarihsel kurumsalcı ekol

Açıklama: Tarihsel kurumsalcı ekol, genellikle siyasal ve sosyal kurumların tarihsel gelişimi üzerinde duran bir yaklaşımdır ve totalitarizm teorilerinden biri olarak kabul edilmez.

6- Aşağıdakilerden hangisi Theodor Adorno ve Max Horkheimer’ın düşüncelerini yansıtmaz?

A) Kültür endüstrisinin, burjuva ideolojisinin bütüncül kavranışını engelleyecek yanlış bir bilinç olarak görülmesi
B) İnsanın özgürleşmesi sürecine kapitalist üretim ilişkileri tarafından ket vurulması
C) Modernlik durumunun ve ilerleme düşüncesinin sorgulanması gerekliliği
D) Kitle kültürünün yarattığı toplumsallaşma süreçleriyle totaliter rejimlerin bir parçası olması
E) Devletin ideolojik aygıtları aracılığıyla toplumsal rızanın üretilmesinin sağlanması

Cevap: E) Devletin ideolojik aygıtları aracılığıyla toplumsal rızanın üretilmesinin sağlanması

Açıklama: Adorno ve Horkheimer, kültür endüstrisinin toplum üzerinde hegemonik bir etkisi olduğunu ve bu etkinin yanlış bir bilinç yarattığını savunurlar, ancak devletin ideolojik aygıtları konusuna doğrudan vurgu yapmazlar.

7- Toplumsal sözleşme teorilerinin insan doğası hakkında ortaya koyduğu en önemli yenilik aşağıdakilerden hangisidir?

A) İnsan, doğası gereği dizginlenemez sonsuz isteklere sahiptir.
B) İnsan edimlerinin temeli bir başkasını taklide dayanır.
C) İnsan eylemleri mutlu olmaya yöneliktir.
D) İnsanlar güvenlik arayışı içerisindedir.
E) Herkes doğuştan eşit ve özgürdür.

Cevap: E) Herkes doğuştan eşit ve özgürdür.

Açıklama: Toplumsal sözleşme teorilerinin temel argümanlarından biri, tüm insanların doğuştan eşit ve özgür olduğu düşüncesidir, bu da toplumun ve devletin nasıl şekillenmesi gerektiği konusunda yeni bir perspektif sunar.

8- Aşağıdakilerden hangisi Arjun Appadurai’nin kültürel küreselleşmeyi tanımlamak için kullandığı “tekno görüntü” kavramını ifade etmektedir?

A) Hem haber/bilgi üretme ve yayma araçları hem de bu medyanın yarattığı dünya imgeleri
B) Küresel siyasi iletişim açısından özgürlük, refah, hak ve egemenliğin, temsil ve ana tema olarak demokrasinin hâkim kavramları hâlini alması
C) Daha önce görülmedik bir hızla yayılan yüksek ya da düşük, mekanik ya da dijital, her türden teknoloji
D) Küresel sermaye hareketlerinin giderek daha hızlı, gizemli ve kestirmesi zor bir hâl alması
E) İçinde yaşadığımız dünyayı oluşturan kişilerin genel görüntüsü

Cevap: C) Daha önce görülmedik bir hızla yayılan yüksek ya da düşük, mekanik ya da dijital, her türden teknoloji

Açıklama: ?

9- Siyasetin bir meslek hâline dönüşüp uzmanlaşma gerektirmesi ile milyonlarca kişinin demokratik seçim yarışına katılabilir hâle gelmesi arasındaki bağ aşağıdakilerden hangisiyle **açıklanamaz?**

A) Siyasetçiler zaten toplumun bir parçası olduklarından sorunları tanımlamak ve çözüm önermek için ayrıca bir çaba göstermek zorunda kalmazlar.
B) Büyük ölçekli katılımın mevcut olduğu parti sistemlerinde görevler yarı zamanlı olarak sürdürülememektedir.
C) Seçim kampanyaları artık çok büyük kitlelere hitap ettiğinden büyük ekipler hâlinde çalışmak gereklidir.
D) Modern devletin işleyişi giderek karmaşıklaştığından siyaset de uzmanlık gerektirmektedir.
E) Seçim kampanyaları artık çok büyük kitlelere hitap ettiğinden toplantılara ve gösterilere çok daha fazla zaman ayrılması gerekmektedir.

Cevap: A) Siyasetçiler zaten toplumun bir parçası olduklarından sorunları tanımlamak ve çözüm önermek için ayrıca bir çaba göstermek zorunda kalmazlar.

Açıklama: Siyasetçilerin, toplumsal sorunları çözmek için uzmanlaşma ve derin bilgi gereksinimi vardır; bu nedenle, sadece toplumun bir parçası olmaları yeterli değildir.

10- Aşağıdakilerden hangisi yeni-kurumsalcı yaklaşımın özelliklerinden biri **değildir?**

A) Kurumların bireylere dayatılmış dışsal gerçeklikler olarak var olması
B) Siyasal kurumları toplumsal sınıfların bir yansıması olarak görmesi
C) Kurumların yapısal özellikleri ile toplumsal failler arasındaki etkileşimi incelemesi
D) Siyasal hayatın toplumsal belirleyenlerini göz önünde bulundurması
E) Kurumların toplumsal eyleyicilerin eylemlerinin açıklayıcı nedenleri olarak görülmesi

Cevap: A) Kurumların bireylere dayatılmış dışsal gerçeklikler olarak var olması

Açıklama: A) Kurumların bireylere dayatılmış dışsal gerçeklikler olarak var olması

11- Aşağıdakilerden hangisi Edward Said’e göre oryantalizmin Doğulular için geliştirdiği yargılardan biri **değildir?**

A) Rasyonel bir örgütlenmeye dayanan bir toplumsal/siyasal yapıları vardır.
B) Despotik, mistik, sapkın eğilimleri vardır.
C) Çok karmaşık soyutlamalar yapabilirler ama somut, pratik, ayrıntılı örgütlenmeleri beceremezler.
D) Kadınları evlere hapsedilmiş, erkekleri de cinsel olarak zapt edilemez durumdadır.
E) Despotluğa ve aşiretlere dayanan bir toplumsal/siyasal yapıları vardır.

Cevap: A) Rasyonel bir örgütlenmeye dayanan bir toplumsal/siyasal yapıları vardır.

Açıklama: Said’e göre Oryantalizm, Doğuluları irrasyonel, despotik ve gerici olarak tanımlar, rasyonel bir örgütlenmeye sahip oldukları savunulmaz.

12- Latince “Cuis regio cuis religio (Kimin bölgesiyse onun dinidir)” cümlesiyle tanımlanan ilke, Katolik Kilisesinin aşağıdaki ilkelerinden hangisiyle ters düşmüştür?

A) Kilise, devletlerin iç işlerine karışmaz.
B) Kilise, ilahi yetkiyi milli kiliselere devredebilir.
C) Papa, hükümdara boyun eğmek zorundadır.
D) Hükümdar, Papa’ya itaat etmelidir.
E) Her prens, kendi devlet dinini seçebilir.

Cevap: D) Hükümdar, Papa’ya itaat etmelidir.

Açıklama: ?

13- Columbia Okulu olarak da bilinen “Halkın Seçimi” teorisinde siyasal özellikleri belirleyen üç değişken aşağıdakilerden hangisidir?

A) Din, cinsiyet ve yaş
B) Mesken, etnik köken ve meslek
C) Yaş, cinsiyet ve etnik köken
D) Sosyo-ekonomik statü, cinsiyet ve yaş
E) Sosyo-ekonomik statü, mesken ve din

Cevap: E) Sosyo-ekonomik statü, mesken ve din

Açıklama: Columbia Okulu’na göre, siyasal davranışları etkileyen üç temel değişken sosyo-ekonomik statü, mesken ve dindir.

14- Giderek tüm toplumların dünya risk cemaatinin bir unsuru hâline geldiğini söyleyen ve tehlikeler karşısında tek bir ülkenin mücadele edemeyeceği bir dünya iç işleri politikasını savunan “risk toplumu” kavramının sahibi olan sosyolog aşağıdakilerden hangisidir?

A) Arjun Appadurai
B) Alain Touraine
C) Immanuel Wallerstein
D) Ulrich Beck
E) Anthony Giddens

Cevap: D) Ulrich Beck

Açıklama: Ulrich Beck, risk toplumu kavramını geliştirmiştir ve modern toplumların giderek artan risklerle başa çıkmakta zorlandığını savunur.

15- Aşağıdaki siyaset sosyologlarından hangisine göre demokrasi seçeneğini yaratan olay, İngiltere ve Fransa örneğinde olduğu gibi, siyasi sistemin köylü kitlelere açılmasının devrim yoluyla daha erken gerçekleşmesidir?

A) Ellen M. Wood
B) John Markoff
C) Barrington Moore
D) Theda Skocpol
E) Charles Tilly

Cevap: C) Barrington Moore

Açıklama: Barrington Moore, demokrasi seçeneğinin köylü kitlelere açılmasının devrim yoluyla gerçekleştiğini savunan siyaset sosyologlarından biridir.

16- Aşağıdaki ifadelerden hangisi kaynakları seferber edilmesi yaklaşımının toplumsal hareketler hakkındaki düşüncelerini yansıtmaz?

A) Ülke topraklarının idari anlamda birleşimi ve devletin rolünün pekişmesi, toplumsal hareketleri tetikleyici unsurlardır.
B) Ulus-devletin inşası ile kitlelerin siyasallaşması arasında bir bağ vardır.
C) Bu toplumsal hareketlerde devlet ve iktidar karşıtı örgütlenmeler ön plana çıkar.
D) Genel ve eşit oy hakkının kabulünden etkilenirler.
E) Siyasal hayatın kitlelere doğru gelişmesine yol açar.

Cevap: C) Bu toplumsal hareketlerde devlet ve iktidar karşıtı örgütlenmeler ön plana çıkar.

Açıklama: Kaynakları seferber etme yaklaşımı, genellikle devlete karşı örgütlenmelerden çok, toplumsal hareketlerin geniş kitleler tarafından desteklenmesini inceler.

17- Alman düşünür Kant, Fransız Devrimi için “çağımızın olayı” ifadesini kullanırken esas olarak ne demek istemiştir?

A) Olayın ekonomik boyutları siyasal boyutlarını aşmıştır.
B) Olayın dünya tarihindeki önemi maddi etkileridir.
C) Olayın gerçekliği kadar sonrasında üzerine yapılan tartışma ve üretilen düşünceler de insanlık tarihini etkilemiştir.
D) Tarihteki en önemli toplumsal dönüşümdür.
E) Tarihteki en büyük siyasi olaydır.

Cevap: C) Olayın gerçekliği kadar sonrasında üzerine yapılan tartışma ve üretilen düşünceler de insanlık tarihini etkilemiştir.

Açıklama: Kant, Fransız Devrimi’nin yalnızca gerçekleşen bir olay olarak değil, sonrasında üzerine yapılan tartışmalar ve düşünsel katkılar nedeniyle de önemli olduğunu savunur.

18- Robert Michels’ın “oligarşinin demirden yasası” adını verdiği ilkeye göre aşağıdakilerden hangisi **yanlıştır?**

A) Örgüt oligarşisi, uzman liderlik, merkezi otorite ve profesyonel bir bürokraside iş bölümü gibi gerekler karşısında ortaya çıkar.
B) Yalnızca sosyalist partiler elit bir azınlığın hâkimiyetine girmezler.
C) Bir örgüt içinde bilgisi, becerileri ve statüsü diğerlerinden üstün olan bir liderler kastının oluşması kaçınılmazdır.
D) Oligarşinin demir yasası, siyasi partilerin ve sendikaların incelenmesinde kullanılır.
E) Örgütsel demokrasinin bir oksimoron (birbirine taban tabana zıt iki kavramı bir araya getiren ifade) olduğu söylenebilir.

Cevap: B) Yalnızca sosyalist partiler elit bir azınlığın hâkimiyetine girmezler.

Açıklama: Michels’a göre, sosyalist partiler dahil olmak üzere tüm örgütler, er ya da geç bir elit lider kadrosunun kontrolüne girer.

19- Aşağıdakilerden hangisi yeni toplumsal hareketler yaklaşımının özelliklerinden biri **değildir?**

A) Devlet-birey arasındaki çelişkilere dayanması
B) Toplumsal düzenin anormal ve patolojik işleyişine bir tepki olması
C) Devlet ve iktidar karşıtı eylemsel yapıların benimsenmesi
D) Hareketler içerisinde bireysel özerkliğin değer kazanması
E) Hak taleplerinin niceliksel boyutlardan niteliksel alanlara taşınması

Cevap: B) Toplumsal düzenin anormal ve patolojik işleyişine bir tepki olması

Açıklama: Yeni toplumsal hareketler, genellikle bireylerin kimliklerini, kültürel ve çevresel haklarını savunma üzerine odaklanır; bu hareketler toplumsal düzenin patolojik işleyişine değil, bireysel özerklik ve hak taleplerine vurgu yapar.

20- Akılcı seçim teorisi için aşağıdakilerden hangisi **söylenemez?**

A) Kurumlar, bireylerin tercihlerini ve karar verme süreçlerini etkileyip değiştirebilirler.
B) Kurumlar; norm, değer, mit gibi sembolik unsurların üretilmesinde rol oynarlar.
C) Akılcı bireylerin seçimlerinin nedenlerini inceler.
D) Bireyler, kişisel kazançlarını arttırmaya çalışırken kurumun kolektif kazancını da hesaba katarlar.
E) Kurumlar, bu kurumlarda yer alan bireyler arasındaki etkileşim sonucunda değişirler.

Cevap: B) Kurumlar; norm, değer, mit gibi sembolik unsurların üretilmesinde rol oynarlar.

Açıklama: Akılcı seçim teorisi, kurumların sembolik unsurların üretilmesinden ziyade, bireylerin rasyonel seçimlerini ve bu seçimlerin sonuçlarını incelemeye odaklanır.