Tarih Felsefesi Ünite -4

Giriş: Tarihçiliğin Bilimsel Bir Disiplin Haline Gelmesi

Tarihçiliğin bilimselleşmesi, modern düşünceyle birlikte tarihsel olayların analizinde daha eleştirel ve sistematik yaklaşımların geliştirilmesine öncülük etmiştir. 19. yüzyılın başlarında, tarih yazımı sadece olayların kronolojik bir sıralaması olarak görülmezken, bilimsel yöntemlerle geçmişin araştırılması, tarihe yeni bir boyut kazandırmıştır. Özellikle Alman tarih okulu gibi akımların katkılarıyla tarihin ulus inşasında oynadığı rol, tarihsel olayların yorumlanmasında önemli bir kriter haline gelmiştir.

Tarih Felsefesi ve Bilimsellik

Tarih felsefesi, Descartes, Vico, Hegel ve Condorcet gibi düşünürlerin katkılarıyla gelişen bir alan olarak tarihin bilimsel temellere oturtulmasında önemli bir rol oynamıştır. Bu düşünürler, tarihin yalnızca olayların bir toplamı olmadığını, olayların arkasında yatan nedenlerin ve sonuçların derinlemesine araştırılması gerektiğini savunmuşlardır.
Tarihselcilik akımı ile birlikte tarihin yasalarının keşfedilebileceği ve bu yasaların geçmişten geleceğe kadar uygulanabilir olduğu fikri güçlenmiştir.

Bilimsel Tarih Yazımının Temel Unsurları

Tarihçiliğin bilimselleşmesinde en önemli unsur eleştirel yöntemlerin kullanılmasıdır. Bir tarih araştırmasının bilimsel olup olmadığı, ele alınan belgelerin titizlikle analiz edilmesi, karşılaştırmalı çalışmaların yapılması ve olayların tarafsız bir şekilde incelenmesi ile anlaşılır. Alman tarih okuluna göre, tarihsel olaylar ve kurumlar arasındaki ilişkilerin eleştirel bir yaklaşımla analiz edilmesi, tarih yazımının bilimsel düzeyde ele alınması açısından kritik önem taşır.

Tarih Yazımında Nesnellik ve Eleştirel Yöntem

Tarihçiliğin bilimsel temellere dayandırılması, olayların nesnel bir biçimde ele alınmasını gerektirir. Tarihsel süreçlerdeki değişimler ve bu değişimlerin nedenleri incelenirken, geçmiş olayların farklı bakış açılarıyla değerlendirilmesi önemlidir. Özellikle, kaynakların tarafsız bir biçimde ele alınması ve belgelerin güvenilirliğinin sorgulanması, tarihçiliğin bilimselliğini güçlendiren unsurlardır. Ayrıca, tarih yazımında kullanılan yöntemlerin bilimsel bir temele oturtulması, olayların neden-sonuç ilişkileriyle derinlemesine analiz edilmesine olanak tanımıştır.

Tarihçiliğin Sosyal Bilimlerle İlişkisi

Bilimsel tarihçilik, sadece siyasi olaylarla sınırlı kalmamış, toplumsal, ekonomik ve kültürel gelişmeleri de incelemeye başlamıştır. Bu genişletilmiş perspektif, tarihçiliğin sosyal bilimlerle olan bağını güçlendirmiş ve tarihin, toplumsal varoluşun bir yansıması olarak ele alınmasını sağlamıştır. Toplumların sosyal yapısındaki değişimler ve bu değişimlerin tarihsel süreçlerle olan ilişkisi, bilimsel tarihçiliğin temel araştırma konularından biri haline gelmiştir.

Tarih Yazımında Disiplinlerarası Yaklaşımlar

Bilimsel tarih yazımında, disiplinlerarası yaklaşımlar da büyük önem taşımaktadır. Tarihin, sosyoloji, iktisat, antropoloji gibi alanlarla olan ilişkisi, tarihçiliği daha kapsamlı bir hale getirmiştir. Alan tarihçiliği ile birlikte, tarihin yalnızca siyasi ve askeri olaylarla değil, aynı zamanda günlük yaşam, kültürel dinamikler ve toplumsal hareketlerle de şekillendiği kabul edilmiştir. Bu çeşitlendirme, tarihin daha geniş bir perspektifte ele alınmasına ve toplumsal hafızanın korunmasına yardımcı olmuştur.

Sonuç: Tarihçiliğin Bilimselleşmesinin Önemi

Tarihçiliğin bilimselleşmesi, tarihin daha derinlemesine ve eleştirel bir şekilde incelenmesine olanak sağlamıştır. Bu süreç, tarihin yalnızca bir olaylar zinciri olmadığını, insanlık tarihinin anlamını ve bu olayların ardındaki nedenleri anlamak için bilimsel yöntemlerin kullanılması gerektiğini ortaya koymuştur. Tarihçiliğin bu evrimi, modern tarihçiliğin temellerini atarak, tarihin sosyal bilimlerle daha yakından ilişkilendirilmesini sağlamış ve tarih yazımına yeni bir bakış açısı getirmiştir.

Kaynaklar
AUZEF, “Tarih Felsefesi – Tarihçiliğin Bilimselleşmesi”.

1. Tarih felsefesi modern dönemde aşağıdakilerden hangisinin gerçekleşmesini sağlamıştır?

A) Tarihçiliğin bilimselleşmesini
B) Felsefe yapmanın eksikliğini gidermiştir
C) Tarihçilik sorunlarını ortadan kaldırmıştır
D) Kültür bilimlerinin gelişmesini engellemiştir
E) Doğa bilimlerine rakip olmuştur

Cevap : A) Tarihçiliğin bilimselleşmesini

Açıklama : Tarih felsefesi, modern dönemde tarihçiliğin bilimsel bir yöntemle ele alınmasına öncülük etmiştir. Bu sayede tarihe dair analizler ve çalışmalar, sistematik ve bilimsel bir temele dayanmıştır.

2. Tarihin belirleyicisi olarak neden akıl kabul edilmiştir?

A) Dine karşı çıkarken kullanıldığından
B) Felsefi bir kavram olduğundan
C) Tarih insanın akılla gerçekleştirdiği eylemlerle oluştuğundan
D) Tanrısal özellikleri olan bir kavram olduğundan
E) Geçmişi kavramanın başka bir yolu olmadığı için

Cevap : C) Tarih insanın akılla gerçekleştirdiği eylemlerle oluştuğundan

Açıklama : Modern tarih anlayışına göre, tarih insanın akıl yoluyla gerçekleştirdiği eylemler sonucu şekillenir. Bu yüzden akıl, tarihin temel belirleyicisidir.

3. Aşağıdaki ifadelerden hangisi Tanrı’nın tarihe müdahale ettiği yönünde yorumlanmaktadır?

A) Kavgaların bolluğu
B) Savaşın sürekli olması
C) Tarihte yasalılığın bulunması
D) Tarihte yasalılıkla ilişkili hiçbir şeyin olmaması
E) İnsan aklının özgürlüğü

Cevap : E) İnsan aklının özgürlüğü

Açıklama : Tanrı’nın tarihe müdahale ettiği düşüncesi, insan aklının özgürlüğü üzerinden yorumlanmaktadır. Bu, insanın özgür iradesiyle tarihsel süreçlere müdahil olabilmesini sağlar.

4. Condercet’e göre tarih çalışmalarında en ihmal edilen konu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Siyasi tarih
B) İktisat Tarihi
C) Bilim tarihi
D) İnsanlık tarihi
E) Mimarlık tarihi

Cevap : D) İnsanlık tarihi

Açıklama : Condorcet’e göre tarih çalışmalarında insanlık tarihi genellikle göz ardı edilen bir alandır. Bu alan, insanlığın genel gelişimini ele alır.

5. Alman tarih okuluna göre tarihin temel konusu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Doğa
B) Tanrı
C) İnsanlık
D) Ulus
E) Devlet

Cevap : E) Devlet

Açıklama : Alman tarih okuluna göre, tarihin temel konusu devlettir. Devletin gelişimi, siyasi yapısı ve uluslararası ilişkileri tarihin temel unsurları olarak kabul edilir.

6. Bir tarih araştırmasının bilimsel olduğu nasıl anlaşılmaktadır?

A) Kaynakçasından
B) Öznelliğinden
C) Belge kullanımından
D) Eleştirel bir yol izlemesi ve karşılaştırma yapmasından
E) Yazarın akademisyen olmasından

Cevap : D) Eleştirel bir yol izlemesi ve karşılaştırma yapmasından

Açıklama : Bir tarih araştırmasının bilimsel olup olmadığı, eleştirel bir yaklaşım sergilemesi ve farklı kaynakları karşılaştırarak analiz yapmasından anlaşılır.

7. Aşağıdakilerden hangisi felsefe tarihinin bilimselliğini temsil etmektedir?

A) Filozofları anlatması
B) Filozofların eserlerine dayanarak onların düşüncelerini tanıtması
C) Filozofların anılarından hareketle felsefe tarihini yazmak
D) Felsefe sorunlarını felsefenin yöntem unsurlarını esas alarak anlatmak
E) Felsefe sorunlarını kendi kaygılarına göre yorumlamak

Cevap : D) Felsefe sorunlarını felsefenin yöntem unsurlarını esas alarak anlatmak

Açıklama : Felsefe tarihinin bilimselliği, felsefi sorunların bilimsel yöntemlere dayalı olarak açıklanması ve bu yöntemlerin eleştirel bir bakışla ele alınmasıyla temsil edilir.

8. Tarihte genel yasaların olduğunun kabulü aşağıdakilerden hangisine neden olur?

A) Yapılan her eylemin doğru olduğunun kabulüne
B) Tarihçilerin rahip olmalarına
C) Siyasetçilerin tarihçi olmalarına
D) Mahkemelerin ortadan kalkmasına
E) Kaderin bilimsel olarak doğrulandığına

Cevap : A) Yapılan her eylemin doğru olduğunun kabulüne

Açıklama : Tarihte genel yasaların varlığı, yapılan her eylemin doğru ve meşru olduğuna dair bir inancı beraberinde getirir. Bu, olayların belli yasalar doğrultusunda gerçekleştiğini kabul eden bir yaklaşımdır.

9. Gelecekte nelerin olacağını bilmek ve onu değiştirememek bireyleri nasıl etkiler?

A) İnsanların yarısı intihar eder
B) Mutluluk ölçülerimiz artar
C) Suçlar artar
D) Hukuka bağlılık artar
E) İnsanlar arasındaki ilişkiler iyileşerek güçlenir

Cevap : C) Suçlar artar

Açıklama : Gelecekte olacakları bilmek fakat bunu değiştiremeyecek olmak, bireylerin yaşam üzerindeki kontrol duygusunu kaybetmesine yol açabilir ve bu da suç oranlarının artmasına neden olabilir.

10. Tarihçiliğin bilimsellik ilkelerine göre yapılması aşağıdakilerden hangisine neden olur?

A) Toplumlar arası kavgaları ortadan kaldırır
B) Kafa karışıklıklarını önler
C) Toplumun tarih okuma eğilimi giderek azalır
D) Tarihçilik akademik bir alan olarak kalır.
E) Toplumsal kimlik daha sağlıklı hale gelir

Cevap : E) Toplumsal kimlik daha sağlıklı hale gelir

Açıklama : Tarihçiliğin bilimsel yöntemlerle yapılması, toplumsal kimliğin daha sağlam ve sağlıklı bir şekilde inşa edilmesine yardımcı olur. Bilimsel tarihçilik, toplumların geçmişle olan bağını daha doğru bir şekilde kurar.