Psikoloji 2024 Ünite -2

Giriş

Psikoloji, insan zihnini ve davranışlarını inceleyen bilim dalıdır. Ancak bu disiplinin tarihsel kökenleri, felsefe ile derin bir bağa sahiptir. Psikolojinin ortaya çıkışını anlamak için Platon, Aristoteles, Descartes, John Locke gibi filozofların çalışmalarını incelemek gerekir. Bu filozoflar, insan zihninin doğası, bilginin kaynağı ve bilincin rolü üzerine tartışmalar yaparak psikolojinin temellerini atmışlardır.

Platon ve Aristoteles’in Bilgi Anlayışı

Antik Yunan’da Platon ve Aristoteles, bilginin kaynağı ve zihinsel süreçlerin doğası üzerine farklı yaklaşımlar geliştirmiştir. Platon, bilginin doğuştan geldiğini ve bu bilginin öğrenme yoluyla hatırlandığını savunmuştur. Ona göre, gerçek bilgi, duyularla değil, yalnızca akıl yoluyla erişilebilen “idealar dünyası”nda bulunur. Bu görüşü, ünlü “mağara alegorisi” ile açıklamış ve insanların duyusal dünyayı yalnızca gölgeler aracılığıyla algıladığını savunmuştur​.

Aristoteles ise, Platon’un bu idealist görüşlerine karşı çıkarak, bilginin deneyim ve gözlem yoluyla kazanıldığını öne sürmüştür. Ona göre, tüm bilgi, duyusal algılar ve bu algılar üzerinden yapılan çıkarımlarla elde edilir. Bu ampirik yaklaşım, bilimsel yöntemlerin temellerini oluşturmuş ve sonraki yüzyıllarda psikoloji dahil birçok bilim dalının gelişimine katkıda bulunmuştur​.

Descartes’in Zihin-Beden Dualizmi

yüzyılda René Descartes, zihin ve bedenin birbirinden bağımsız iki ayrı öz olduğunu savunmuş, bu yaklaşımıyla “zihin-beden dualizmi”ni geliştirmiştir. Descartes’a göre, zihin düşünme yetisi ile tanımlanırken, beden mekanik yasalara tabi bir varlıktır. Bu dualist bakış açısı, zihin ve bedenin farklı süreçler olduğunu ve ayrı ayrı incelenmesi gerektiğini ortaya koymuştur​.

John Locke ve Tabula Rasa

John Locke, deneyim ve gözlemlerle bilginin edinildiği “empirizm” yaklaşımını benimsemiştir. Locke’un ünlü “tabula rasa” kavramı, insan zihninin doğuştan boş bir levha olduğunu ve yaşam boyunca kazanılan deneyimlerle şekillendiğini ifade eder. Bu görüş, insan zihninin çevresiyle olan etkileşimleriyle bilgi kazandığını ve bu bilgilerin, bireylerin düşüncelerini ve davranışlarını belirlediğini öne sürer​.

Wilhelm Wundt ve Yapısalcılık

Modern psikolojinin kurucusu olarak kabul edilen Wilhelm Wundt, psikolojiyi bilimsel temellere oturtarak yapısalcılık (structuralism) yaklaşımını geliştirmiştir. Wundt, zihinsel süreçlerin en basit bileşenlere ayrılması gerektiğini ve bu bileşenlerin bir araya gelerek karmaşık zihinsel yapıları oluşturduğunu savunmuştur. Bu yaklaşım, psikolojinin bilimsel bir disiplin olarak gelişmesine katkı sağlamıştır​.

William James ve İşlevselcilik

Wundt’un yapısalcılığına karşı olarak William James, işlevselcilik (functionalism) yaklaşımını geliştirmiştir. James’e göre, zihinsel süreçler bireyin çevresine uyum sağlamasına yardımcı olan işlevlerdir. Bu görüş, zihnin bireyin hayatta kalma ve uyum sağlama süreçlerinde oynadığı rolü vurgular​.

Sigmund Freud ve Psikanaliz

Sigmund Freud, bilinçdışı süreçlerin insan davranışları üzerindeki etkisini vurgulayarak psikanaliz teorisini geliştirmiştir. Freud’a göre, insan davranışları id, ego ve süperego arasındaki çatışmalarla şekillenir. Bu bilinçdışı süreçler, bireyin çocukluk döneminde yaşadığı deneyimlerin bir yansımasıdır ve bilinçdışı çatışmaların çözülmesiyle bireyin psikolojik sağlığı geliştirilebilir​.

Sonuç

Psikolojinin felsefi temelleri, bilginin kaynağı, zihnin doğası ve bilincin rolü gibi temel sorularla şekillenmiştir. Platon ve Aristoteles’in bilgi ve gerçeklik üzerine yaptığı tartışmalar, Descartes’in zihin-beden dualizmi ve Locke’un empirist yaklaşımları, modern psikolojinin gelişimine zemin hazırlamıştır. Wilhelm Wundt ve William James gibi isimlerin katkıları ise psikolojiyi bağımsız bir bilim dalı haline getirmiştir. Freud’un bilinçdışı süreçlere dair teorileri ise psikolojik bozuklukların anlaşılması ve tedavi edilmesinde yeni yaklaşımlar sunmuştur. Psikoloji, tarih boyunca gelişimini sürdürerek günümüzde insan zihni ve davranışlarının anlaşılmasında kilit bir rol oynamaya devam etmektedir.

1- Platon’un bilgi anlayışına göre, gerçek bilgiye nasıl ulaşılır?

A) Duyusal deneyimlerle
B) Gözlemlerle
C) Deneyim yoluyla
D) Akıl yoluyla
E) Eğitim yoluyla

Cevap: D) Akıl yoluyla

Açıklama: Platon’a göre, gerçek bilgi duyusal dünyadan değil, akıl yoluyla ulaşılan idealar dünyasından elde edilir. Bu, onun ünlü “mağara alegorisi” ile de ifade edilmiştir.

2- Aristoteles’in bilgi anlayışı hangi temel üzerine kuruludur?

A) Bilginin doğuştan geldiği
B) Bilginin akıl yoluyla edinildiği
C) Bilginin deneyim ve gözlem yoluyla kazanıldığı
D) Bilginin ruhsal aydınlanma ile elde edildiği
E) Bilginin yalnızca duyularla algılandığı

Cevap: C) Bilginin deneyim ve gözlem yoluyla kazanıldığı

Açıklama: Aristoteles’e göre, bilgi doğuştan değil, deneyim ve gözlem yoluyla elde edilir. Bu, onun bilimsel yöntemin temellerini atmasındaki ana unsurdur.

3- Descartes’in zihin-beden dualizmi neyi savunur?

A) Zihin ve bedenin birbirine bağımlı olduğunu
B) Zihnin mekanik bedenden bağımsız ve ayrı bir varlık olduğunu
C) Bedenin zihni kontrol ettiğini
D) Zihin ve bedenin tek bir varlık olduğunu
E) Bedenin zihinsel süreçleri şekillendirdiğini

Cevap: B) Zihnin mekanik bedenden bağımsız ve ayrı bir varlık olduğunu

Açıklama: Descartes, zihin ve bedenin birbirinden bağımsız iki farklı varlık olduğunu savunur. Zihin, düşünme yetisi ile tanımlanırken, beden mekanik yasalara tabi bir varlıktır.

4- John Locke’un “tabula rasa” kavramı neyi ifade eder?

A) Zihnin doğuştan bilgiyle dolu olduğunu
B) Zihnin boş bir levha olduğunu ve deneyimlerle şekillendiğini
C) Zihnin yalnızca akıl yoluyla bilgi edindiğini
D) Bilginin doğuştan geldiğini
E) Zihnin tamamen biyolojik süreçlerle çalıştığını

Cevap: B) Zihnin boş bir levha olduğunu ve deneyimlerle şekillendiğini

Açıklama: Locke’un “tabula rasa” görüşüne göre, insan zihni doğuştan boş bir levha gibidir ve tüm bilgi, bireyin yaşamı boyunca deneyimlerle kazanılır.

5- Wilhelm Wundt’un yapısalcılık yaklaşımı neyi amaçlar?

A) Zihinsel süreçlerin temel bileşenlerini tanımlamayı
B) Zihnin işlevlerini incelemeyi
C) Bilinçdışı süreçleri araştırmayı
D) Davranışların gözlemlenmesini
E) Psikolojik bozuklukları tedavi etmeyi

Cevap: A) Zihinsel süreçlerin temel bileşenlerini tanımlamayı

Açıklama: Wundt, zihnin en temel bileşenlerine ayrılması gerektiğini ve bu bileşenlerin bir araya gelerek daha karmaşık zihinsel yapıları oluşturduğunu savunmuştur. Bu yaklaşım, modern psikolojinin temellerini atmıştır.

6- William James’in işlevselcilik yaklaşımında, zihinsel süreçlerin rolü nedir?

A) Zihinsel süreçler sadece bireysel gelişim için önemlidir
B) Zihinsel süreçler, bireyin çevresine uyum sağlamasına yardımcı olur
C) Zihinsel süreçler bilinçdışı çatışmaların bir sonucudur
D) Zihinsel süreçler yalnızca biyolojik temeller üzerine kuruludur
E) Zihinsel süreçler, doğrudan gözlemlenebilir davranışlarla ilgilidir

Cevap: B) Zihinsel süreçler, bireyin çevresine uyum sağlamasına yardımcı olur

Açıklama: James’in işlevselcilik yaklaşımına göre, zihinsel süreçler bireyin çevresine uyum sağlamasına ve yaşamda başarılı olmasına yardımcı olur.

7- Sigmund Freud’un psikanalitik teorisi hangi kavramlara dayanır?

A) Bilinçli düşünceler ve rasyonel kararlar
B) Zihinsel süreçler ve gözlemler
C) İd, ego ve süperego arasındaki çatışmalar
D) Bilinçli farkındalık ve içsel denge
E) Gözlemlenebilir davranışlar ve pekiştirme

Cevap: C) İd, ego ve süperego arasındaki çatışmalar

Açıklama: Freud’un teorisi, insan davranışlarının id, ego ve süperego arasında gerçekleşen bilinçdışı çatışmalar tarafından şekillendiğini savunur.

8- Carl Jung’un kolektif bilinçdışı kavramı neyi ifade eder?

A) Bireysel bilinçdışı çatışmaları
B) Zihinsel süreçlerin bireysel deneyimlerle şekillendiğini
C) İnsanların ortak ve evrensel bilinçdışı imgeleri paylaştığını
D) Zihnin biyolojik temellerini
E) Bilinçdışı düşüncelerin tamamen bireysel olduğunu

Cevap: C) İnsanların ortak ve evrensel bilinçdışı imgeleri paylaştığını

Açıklama: Jung’un kolektif bilinçdışı kavramı, insanların evrensel deneyimleri ve imgeleri paylaştığını ve bu imgelerin bilinçdışı düzeyde tüm insanlarda ortak olduğunu ifade eder.

9- Bilişsel psikoloji hangi süreçleri inceler?

A) Bilinçdışı süreçleri
B) Duygusal çatışmaları
C) Gözlemlenebilir davranışları
D) Zihinsel süreçlerin biyolojik temellerini
E) Bilinçli düşünme ve bilgi işleme süreçlerini

Cevap: E) Bilinçli düşünme ve bilgi işleme süreçlerini

Açıklama: Bilişsel psikoloji, insanların nasıl düşündüğünü, bilgi işlediğini ve karar verdiğini inceleyen bir psikoloji dalıdır. Bilinçli düşünme ve problem çözme süreçleri bilişsel psikolojinin ana odaklarındandır.

10- Gestalt psikolojisinin temel ilkesi nedir?

A) Bireylerin deneyimlerinin yalnızca parçalar halinde anlaşılabileceği
B) İnsan zihninin bilgiyi bütünsel olarak organize ettiği
C) Zihinsel süreçlerin tamamen bireysel deneyimlere dayandığı
D) Zihinsel süreçlerin yalnızca biyolojik temellerle açıklanabileceği
E) Bilinçdışı süreçlerin insan davranışlarını şekillendirdiği

Cevap: B) İnsan zihninin bilgiyi bütünsel olarak organize ettiği

Açıklama: Gestalt psikolojisi, zihnin bilgiyi parça parça değil, bütün olarak algıladığını savunur. İnsanlar, çevrelerindeki olayları ve nesneleri bir bütün olarak algılar ve bu bütünsellik, algının temel ilkesidir.