Psikoloji 2024 Ünite -3

Darwin’in Evrim Teorisi

Charles Darwin’in doğal seçilim teorisi, evrim sürecinin arkasındaki en temel mekanizmalardan biridir. Darwin, çevresel baskılara en iyi uyum sağlayan bireylerin hayatta kalma ve üreme şanslarının daha yüksek olduğunu savunmuştur. Bu süreç, türlerin genetik çeşitliliğini artırır ve çevresel değişimlere adapte olabilen bireylerin genetik özelliklerini gelecek nesillere aktarmasına olanak tanır​.

Evrimsel psikoloji, insan davranışlarının evrimsel süreçlerle nasıl şekillendiğini inceler. Bireylerin, hayatta kalma ve üreme şanslarını artıran davranış kalıplarının zamanla nasıl değiştiğini ve bu davranışların evrimsel kökenlerini araştırır. Örneğin, avcı-toplayıcı toplumlarda işbirliği ve grup halinde yaşama davranışları, bireylerin hayatta kalma olasılıklarını artırmış ve nesiller boyunca aktarılmıştır​.

Merkezi Sinir Sistemi ve Nöronlar

Merkezi sinir sistemi (MSS), beyin ve omurilikten oluşur ve vücudun merkezi kontrol birimi olarak işlev görür. Beyin, zihinsel süreçlerin merkezi olarak, duygusal, bilişsel ve motor işlevlerin koordinasyonunu sağlar. Omurilik ise beyin ile vücut arasındaki iletişimi sağlar​. Sinir hücreleri olan nöronlar, elektrokimyasal süreçler aracılığıyla sinyalleri iletir. Bu süreçte aksiyon potansiyeli, hücre zarındaki iyon değişimleri ile gerçekleşir; özellikle sodyum (Na+) iyonlarının hücre içine girmesi, sinyal iletimini sağlar.

Nöronlar arasındaki sinaptik iletişim, kimyasal ve elektriksel sinyaller aracılığıyla gerçekleşir. Nörotransmitterler, sinaptik boşluğa salınarak nöronlar arasında sinyal taşır ve sinir sistemi işlevlerinin sürdürülmesini sağlar.

Dopamin ve Diğer Nörotransmitterler

Dopamin, beynin ödül sistemlerinde ve duygusal düzenlemelerinde önemli bir rol oynayan bir nörotransmitterdir. Bu kimyasal madde, bireylerin motivasyonlarını artırırken, ödül odaklı davranışlarını da teşvik eder. Ayrıca, motor işlevlerin düzenlenmesinde de rol oynar​. Diğer nörotransmitterler, serotonin ve norepinefrin gibi, ruh hali ve stres düzenlemelerinde önemli rol oynar.

Gen-Çevre Etkileşimleri ve Kortizol

Gen-çevre etkileşimleri, bireylerin genetik yapıları ve çevresel etkiler arasındaki karmaşık ilişkiyi tanımlar. Genetik ve çevresel faktörler, bir arada davranışları şekillendirir. Örneğin, stresli çevresel koşullar, genetik olarak yatkın bireylerde daha güçlü stres tepkilerine yol açabilir. Bu süreçte önemli bir hormon olan kortizol, stres tepkilerini düzenler ve uzun süreli yüksek seviyeleri, bilişsel işlevlerin bozulmasına yol açabilir.

Sonuç

Biyoloji ve kültür, insan davranışlarının ve zihinsel süreçlerin karmaşıklığını anlamada merkezi bir rol oynar. Evrimsel psikoloji, sinir sistemi işleyişi ve gen-çevre etkileşimleri gibi konular, bireylerin nasıl düşündüğünü, hissettiğini ve davrandığını daha derinlemesine incelememize olanak sağlar. Bu etkenlerin birbirleriyle etkileşimi, insan doğasının çok boyutlu yapısını kavramamıza yardımcı olur.

1- Darwin’in evrim teorisine göre doğal seçilim nasıl gerçekleşir?

A) Bireylerin rastgele mutasyonlarla değişmesi
B) En zayıf bireylerin hayatta kalması
C) Çevresel baskılara en iyi uyum sağlayan bireylerin hayatta kalıp çoğalması
D) Tüm bireylerin aynı şekilde evrimleşmesi
E) Genetik varyasyonun ortadan kalkması

Cevap: C) Çevresel baskılara en iyi uyum sağlayan bireylerin hayatta kalıp çoğalması

Açıklama: Darwin’in evrim teorisinde doğal seçilim, çevresel koşullara en iyi uyum sağlayan bireylerin hayatta kalma ve üreme şansının arttığını savunur. Bu süreç, türlerin genetik çeşitliliğini artırarak evrimi destekler.

2- Evrimsel psikoloji, insan davranışlarını nasıl açıklar?

A) Sadece genetik faktörlere dayanarak
B) İnsan davranışlarının evrimsel kökenlere dayandığını ve hayatta kalma şansını artırdığını belirterek
C) Sosyal ve kültürel etkilerin önemsiz olduğunu savunarak
D) Davranışların tamamen rastgele olduğunu öne sürerek
E) Bireysel deneyimlerin evrimi şekillendirdiğini savunarak

Cevap: B) İnsan davranışlarının evrimsel kökenlere dayandığını ve hayatta kalma şansını artırdığını belirterek

Açıklama: Evrimsel psikoloji, insan davranışlarının, bireylerin hayatta kalmasını ve üremesini sağlayan evrimsel süreçlerle şekillendiğini öne sürer. Bu teoriye göre, davranışlar biyolojik ve evrimsel baskılar sonucunda gelişmiştir.

3- Merkezi sinir sisteminin (MSS) temel bileşenleri nelerdir?

A) Beyin ve omurilik
B) Sadece beyin
C) Beyin ve sinir hücreleri
D) Sempatik ve parasempatik sinir sistemleri
E) Beyin ve periferik sinir sistemi

Cevap: A) Beyin ve omurilik

Açıklama: Merkezi sinir sistemi (MSS), beyin ve omurilikten oluşur ve organizmanın merkezi kontrol birimi olarak görev yapar. Tüm zihinsel süreçlerin ve motor fonksiyonların merkezi burada bulunur.

4- Frontal lobların beyin işlevlerindeki rolü nedir?

A) Duyusal girdileri işlemek
B) İşitme ve dil işleme
C) Görsel duyumları işlemek
D) Karar verme, planlama ve sosyal davranışları yönetmek
E) Bellek oluşturma

Cevap: D) Karar verme, planlama ve sosyal davranışları yönetmek

Açıklama: Frontal loblar, insan beyninde karar verme, planlama, sosyal davranışlar gibi karmaşık bilişsel işlevlerden sorumludur. Bilinçli düşünme ve problem çözme süreçlerinin temelini oluşturur.

5- Aksiyon potansiyeli sırasında nöronda hangi iyon değişimi gerçekleşir?

A) Kalsiyum iyonlarının hücre içine girmesi
B) Potasyum iyonlarının hücre içine girmesi
C) Sodyum iyonlarının hücre içine girmesi
D) Sodyum iyonlarının hücre dışına çıkması
E) Hidrojen iyonlarının hücre dışına çıkması

Cevap: C) Sodyum iyonlarının hücre içine girmesi

Açıklama: Aksiyon potansiyeli sırasında, hücre zarı boyunca sodyum iyonları hücre içine girer, bu da elektriksel bir değişim yaratarak sinir impulsunun iletilmesini sağlar.

6- Sinaptik iletişimde nörotransmitterlerin rolü nedir?

A) Sinaptik boşlukta elektriksel sinyalleri iletmek
B) Postsinaptik nöronlarda doğrudan aksiyon potansiyeli oluşturmak
C) Nöronlar arasında kimyasal sinyaller taşımak
D) Sinaptik boşlukta iyon kanallarını kapatmak
E) Hücre gövdesine sinyalleri entegre etmek

Cevap: C) Nöronlar arasında kimyasal sinyaller taşımak

Açıklama: Sinaptik iletim, nörotransmitter adı verilen kimyasal maddelerin sinaptik boşluğa salınarak bir nörondan diğerine sinyal taşınmasıyla gerçekleşir. Bu süreç, sinir hücreleri arasındaki iletişimi sağlar.

7- Uzun süreli potansiyasyon (LTP) nedir?

A) Nöronlar arası sinaptik bağlantıların zayıflaması
B) Sinaptik iletimin azalması
C) Sinaptik bağlantıların güçlenmesi ve sinyal iletiminde artış
D) Nöronların aksiyon potansiyelini engellemesi
E) Sinaptik boşluğun genişlemesi

Cevap: C) Sinaptik bağlantıların güçlenmesi ve sinyal iletiminde artış

Açıklama: Uzun süreli potansiyasyon (LTP), sinaptik bağlantıların güçlenmesi ve sinyal iletiminde artışa yol açan bir süreçtir. Bu süreç, öğrenme ve hafıza ile ilişkilidir.

8- Dopamin nörotransmitterinin beyindeki rolü nedir?

A) Sadece motor işlevleri düzenler
B) Duygusal durumları düzenler ve ödül sistemlerinde rol oynar
C) Kas kasılmalarını kontrol eder
D) Uyku düzenini sağlar
E) Sadece bilişsel işlevleri düzenler

Cevap: B) Duygusal durumları düzenler ve ödül sistemlerinde rol oynar

Açıklama: Dopamin, beyindeki duygusal durumları düzenleyen ve ödül sistemlerini etkileyen bir nörotransmitterdir. Aynı zamanda motivasyon ve zevk ile ilişkili işlevleri vardır.

9- Gen-çevre etkileşimleri neyi ifade eder?

A) Genetik faktörlerin çevresel faktörlerden bağımsız olduğunu
B) Çevresel faktörlerin genetik değişikliklere neden olduğunu
C) Çevresel faktörlerin genetik yapıyı tamamen belirlediğini
D) Genetik faktörlerin çevresel etkilerden daha önemli olduğunu
E) Genetik ve çevresel faktörlerin birlikte davranışları şekillendirdiğini

Cevap: E) Genetik ve çevresel faktörlerin birlikte davranışları şekillendirdiğini

Açıklama: Gen-çevre etkileşimi, genetik faktörlerin ve çevresel etkilerin birlikte bireylerin davranışlarını ve psikolojik süreçlerini şekillendirdiğini ifade eder.

10- Kortizol hormonunun yüksek seviyelerde olması hangi duruma yol açabilir?

A) Bellek güçlenmesi
B) Artan stres tepkileri ve bilişsel işlevlerin olumsuz etkilenmesi
C) Uyku düzeninin iyileşmesi
D) Sosyal bağların güçlenmesi
E) Azalmış anksiyete düzeyleri

Cevap: B) Artan stres tepkileri ve bilişsel işlevlerin olumsuz etkilenmesi

Açıklama: Yüksek seviyelerde kortizol hormonu, stres tepkilerini artırır ve bilişsel işlevlerin bozulmasına yol açabilir. Bu durum, uzun süreli stres altında olmanın olumsuz etkilerinden biridir.