Psikoloji 2024 Ünite -11

Giriş

Bilinç, insanın çevresine ve kendisine dair farkındalığını ifade eden karmaşık bir kavramdır. Psikoloji ve felsefe tarihinde uzun süredir tartışılan bilinç, bireyin çevresindeki olayları ve kendi içsel süreçlerini anlamasını sağlar. Bu makalede bilinç, bilinçli farkındalık, niyetsellik gibi temel kavramlar incelenecek ve Freud’un rüya teorisi ile bilinçdışı süreçler gibi önemli teoriler üzerinde durulacaktır.

Bilinç Nedir?

Bilinç, bireyin kendisinin ve çevresinin farkında olma durumudur. Bu farkındalık, yalnızca otomatik tepkilerden farklıdır ve bilinç, bireyin aktif bir şekilde düşünme ve karar verme süreçlerinde yer alır. Bilinçli farkındalık, bireyin mevcut anın farkında olmasını ifade eder ve özellikle mindfulness gibi yaklaşımlarda ön plana çıkar. John Locke’a göre, bilinç, bireyin kimliğini ve kişisel devamlılığını sağlar. Bu, bireyin hayatındaki olayları süreklilik içinde algılamasına olanak tanır.

Niyetsellik ve Bilinçli Farkındalık

Psikoloji literatüründe, niyetsellik kavramı, bilinçli deneyimlerin bir nesneye ya da amaca yönlendirilmiş olmasını ifade eder. Bilinçli farkındalık, bireyin şu anda yaşadığı deneyimlere odaklanmasını sağlarken, niyetsellik bireyin bu deneyimleri bir hedef doğrultusunda yönlendirmesine yardımcı olur. Bu iki kavram, insanın bilinçli karar alma süreçlerinde önemli rol oynar. Ortak niyetsellik ise birden fazla bireyin aynı bilinçli deneyime ya da amaca yönelmiş olması durumudur, bu da grup etkileşimlerinde sıkça karşımıza çıkar.

Bilinç ve Uyku

Bilinç, uyanıklık ve uyku durumlarında farklı seviyelerde çalışır. Uyku sırasında bilinç tamamen kapanmaz, geçici olarak azalır. Rüyalar, Freud’a göre bilinçdışı arzuların ve çatışmaların bir yansımasıdır. Freud, rüyaların bireyin günlük hayatında bilinçli olarak bastırdığı düşünce ve arzularını açığa vurduğunu ileri sürmüştür. Uyku sırasında bilinç azalırken, rüyalar bu bilinçdışı süreçlerin dışavurumu olarak ortaya çıkar.

Bilinç ve Beyin

Bilinç, belirli beyin bölgeleriyle ilişkilidir. Prefrontal korteks, bilinçli deneyimlerin işlenmesinde önemli bir rol oynar. Bilinçli kararlar, dikkat ve farkındalık gibi süreçler, prefrontal kortekste gerçekleşir. Bunun yanında, hipnoz gibi bilinç seviyesinin değiştiği durumlarda bireylerin telkinlere daha açık hale geldiği görülür. Hipnozun temel özelliği olan telkine açıklık, bilinçli kontrolün azalmasıyla ortaya çıkar.

Bilinç Teorileri

Materyalist teoriler, bilincin beynin fizyolojik süreçlerinin bir yan ürünü olduğunu savunur. Bu yaklaşım, bilinci maddi bir olgu olarak ele alır ve beynin biyolojik faaliyetleri sonucu ortaya çıktığını öne sürer. Bilincin soyut bir olgu değil, beynin fiziksel yapılarının bir ürünü olduğunu vurgulayan materyalist teoriler, günümüz nörobilim çalışmalarında da sıkça karşımıza çıkar.

Sonuç

Bilinç, bireyin kendisi ve çevresiyle olan etkileşimini anlamasını sağlayan karmaşık bir yapıdır. Hem bireysel farkındalık hem de sosyal deneyimler, bilincin farklı yönlerini açığa çıkarır. Bilinçli farkındalık, niyetsellik, Freud’un bilinçdışı teorileri ve materyalist yaklaşımlar gibi farklı bilinç teorileri, insan zihninin bu gizemli dünyasını anlamaya katkı sağlar. Bu teoriler, bilincin işleyişini kavramak ve bireylerin günlük yaşamlarında nasıl karar verdiklerini açıklamak için psikolojide büyük önem taşır.

1. Bilinç nedir?

A) Sadece uyku sırasında ortaya çıkan bir durum
B) Bireyin çevresine verdiği otomatik tepkiler
C) Yalnızca genetik faktörlerden etkilenen bir süreç
D) Fiziksel varoluşun bir yan ürünü
E) Bir bireyin kendisinin ve çevresinin farkında olma durumu

Cevap: E) Bir bireyin kendisinin ve çevresinin farkında olma durumu

Açıklama: Bilinç, bireyin hem kendisinin hem de çevresinin farkında olmasını ifade eden bir kavramdır.

2. John Locke’a göre bilinç neyi sağlar?

A) Bireyin anlık duygusal tepkilerini
B) Bireyin toplumsal rollerini
C) Bireyin kimliğini ve kişisel devamlılığını
D) Bireyin biyolojik süreçlerini
E) Bireyin fizyolojik tepkilerini

Cevap: C) Bireyin kimliğini ve kişisel devamlılığını

Açıklama: John Locke’a göre bilinç, bireyin kimliğini ve kişisel devamlılığını sağlar.

3. Bilinçli farkındalık nedir?

A) Mevcut anın farkında olma durumu
B) Bireyin sadece dış uyaranlara odaklanması
C) Bilinçli olarak düşünceleri bastırma
D) Geçmiş deneyimlere odaklanma
E) Sadece rüya görme sırasında ortaya çıkar

Cevap: A) Mevcut anın farkında olma durumu

Açıklama: Bilinçli farkındalık, bireyin o an içinde bulunduğu deneyimlerin farkında olmasıdır.

4. Niyetsellik kavramı neyi ifade eder?

A) Bilinçli deneyimlerin rastgele olmasını
B) Bilinçli deneyimlerin tamamen içe dönük olmasını
C) Bireyin otomatik tepkilerini
D) Bilinçli deneyimlerin belirli bir nesneye veya amaca yönlendirilmiş olmasını
E) Bilinçdışı süreçlerin tamamen pasif olduğunu

Cevap: D) Bilinçli deneyimlerin belirli bir nesneye veya amaca yönlendirilmiş olmasını

Açıklama: Niyetsellik, bilinçli deneyimlerin rastgele değil, belirli bir hedefe ya da amaca yönlendirilmiş olmasını ifade eder.

5. Ortak niyetsellik nedir?

A) Bireylerin birbirinden bağımsız olarak düşünmesi
B) Bilinçdışı süreçlerin işleyişi
C) Birden fazla bireyin aynı bilinçli deneyime veya amaca yönelik olması
D) Bireylerin kendi iç dünyalarına odaklanmaları
E) Fiziksel bir uyaranın bireyler arasında aynı şekilde algılanması

Cevap: C) Birden fazla bireyin aynı bilinçli deneyime veya amaca yönelik olması

Açıklama: Ortak niyetsellik, birden fazla bireyin aynı bilinçli hedefe ya da deneyime odaklanmasıdır.

6. Uyku sırasında bilinç nasıl değişir?

A) Bilinç sadece fiziksel süreçlere odaklanır
B) Bilinç uyanıklık seviyesine çıkar
C) Bilinç tamamen kapanır
D) Bilinç geçici olarak azalır, ancak tamamen kapanmaz
E) Bilinç, rüya sırasında tamamen durur

Cevap: D) Bilinç geçici olarak azalır, ancak tamamen kapanmaz

Açıklama: Uyku sırasında bilinç seviyesi düşer ancak tamamen kapanmaz, bu sayede rüyalar görülebilir.

7. Freud’un rüya teorisine göre rüyalar neyi yansıtır?

A) Bilinçdışı arzuları ve çatışmaları
B) Toplumsal beklentileri
C) Bilinçli farkındalığı
D) Sadece bilinçli düşünceleri
E) Bireyin gün içindeki düşüncelerini

Cevap: A) Bilinçdışı arzuları ve çatışmaları

Açıklama: Freud’un rüya teorisine göre rüyalar, bireyin bilinçdışı arzularını ve içsel çatışmalarını yansıtır.

8. Bilinçli deneyimler hangi beyin bölgesiyle ilişkilidir?

A) Amigdala
B) Beyin sapı
C) Prefrontal korteks
D) Hipokampus
E) Parietal lob

Cevap: C) Prefrontal korteks

Açıklama: Prefrontal korteks, bilinçli deneyimlerin işlenmesiyle ilişkilendirilen beyin bölgesidir.

9. Hipnozun temel özelliği nedir?

A) Bilinçdışı süreçlerin tamamen kapanması
B) Telkine açıklık
C) Uyanıklık seviyesinin yükselmesi
D) Bilinçli farkındalığın artması
E) Fiziksel duyarlılığın artması

Cevap: B) Telkine açıklık

Açıklama: Hipnozun en temel özelliği, bireyin telkinlere karşı daha açık hale gelmesidir.

10. Materyalist teorilere göre bilinç nedir?

A) Bilinç, maddi olmayan bir varlıktır
B) Bilinç, tamamen biyolojik süreçlerden bağımsızdır
C) Bilinç, her şeyde bulunan evrensel bir özelliktir
D) Bilinç, tamamen öznel bir deneyimdir
E) Bilinç, beynin fizyolojik süreçlerinin bir yan ürünüdür

Cevap: E) Bilinç, beynin fizyolojik süreçlerinin bir yan ürünüdür

Açıklama: Materyalist teorilere göre bilinç, beyin faaliyetlerinin bir yan ürünüdür ve biyolojik süreçlerle açıklanabilir.