Psikoloji 2024 Ünite -12

Giriş

Psikoloji bilimi, insan davranışlarını ve zihinsel süreçleri anlamaya yönelik önemli teoriler ve kavramlar geliştirmiştir. Bu kavramlar arasında duyguların işlevi, algı sürecinin temel özellikleri, bellek kapasitesi ve kişilik yapısı yer alır. Duyguların bireylerin karar verme ve sosyal etkileşim süreçlerindeki rolü, James-Lange teorisi gibi psikolojik yaklaşımlar aracılığıyla anlaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca, algı ve bellek süreçleri insan zihninin çevresini nasıl algıladığı ve işlediği konusunda önemli bilgiler sunar. Bu makalede, psikolojinin temel kavramlarına dair farklı teoriler incelenecek ve insan zihninin bu süreçleri nasıl yönettiği ele alınacaktır.

Duyguların İşlevi ve James-Lange Teorisi

Duygular, insan hayatında önemli işlevler üstlenir. Duyguların en önemli işlevlerinden biri, bireylerin düşünme, karar verme ve sosyal etkileşim süreçlerini yönlendirmesidir. Örneğin, bir bireyin öfke duygusu, belirli bir durumda ona tepki verme ve hareket etme biçimini etkileyebilir. Aynı şekilde, sevinç ya da mutluluk, sosyal ilişkilerin güçlenmesine yardımcı olabilir. James-Lange Teorisi ise duyguların ortaya çıkışına fizyolojik bir perspektif getirir. Bu teoriye göre, bir uyarıcıya verilen fizyolojik tepki sonucunda duygular ortaya çıkar. Örneğin, bir kişi korku verici bir durumla karşılaştığında, önce bedensel tepkiler (kalp atışlarının hızlanması gibi) ortaya çıkar ve ardından bu bedensel değişiklikler korku duygusu olarak algılanır.

Algı Süreci ve Temel Özellikleri

Algı, duyusal bilgilerin beyin tarafından işlenmesi ve anlamlı bir şekilde organize edilmesi sürecidir. Bu süreç, bireyin çevresindeki uyaranları nasıl anladığını ve tepki verdiğini belirler. Örneğin, görsel bir uyaran olan bir nesnenin tanınması, algı sürecinin bir ürünüdür. Bu süreç, sadece dışsal duyusal bilgilerle sınırlı değildir; aynı zamanda bireyin geçmiş deneyimlerine ve zihinsel şemalarına da dayanır. Algı, bireylerin dünyayı anlamlandırma ve deneyimlerini organize etme biçimlerinin temelini oluşturur. Plutchik’in duygular teorisinde algı ve duygular arasında da önemli bir ilişki kurulmuştur; güven, korku ve öfke gibi temel duygular, bireyin çevresiyle olan etkileşimlerinde belirleyici rol oynar.

Bellek Kapasitesi ve Kısa Süreli Bellek

Bellek, insan zihninin bilgileri depolama, hatırlama ve gerektiğinde kullanma yeteneğidir. Belleğin en önemli bileşenlerinden biri olan kısa süreli bellek, sınırlı bir kapasiteye sahiptir. George A. Miller’ın “sihirli sayı 7±2” teorisine göre, kısa süreli bellek aynı anda ortalama 7 birim bilgiyi saklayabilir. Bu sayı, bireyin yeni bilgileri işleyip depolama kapasitesini sınırlar. Kısa süreli belleğin kapasitesi, bireyin öğrenme ve bilgi işleme süreçlerini doğrudan etkiler. Örneğin, bir telefon numarasını hatırlamak ya da bir listeyi kısa bir süre boyunca zihinde tutmak, kısa süreli belleğin işlevleri arasındadır. Miller’ın teorisi, belleğin sınırlarını ve nasıl işlediğini anlamak açısından psikoloji literatüründe önemli bir yer tutar.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi ve Fizyolojik İhtiyaçlar

Abraham Maslow’un geliştirdiği İhtiyaçlar Hiyerarşisi, bireylerin ihtiyaçlarını bir piramit yapısıyla ele alır. Bu teoride en temel seviyede yer alan fizyolojik ihtiyaçlar, hayatta kalmak için gereken yeme, içme, barınma gibi ihtiyaçları kapsar. Maslow’a göre, bu ihtiyaçlar karşılanmadan birey daha yüksek düzeydeki ihtiyaçlara, örneğin güvenlik ya da kendini gerçekleştirme ihtiyaçlarına odaklanamaz. İhtiyaçlar hiyerarşisi, bireylerin motivasyon kaynaklarını anlamak için önemli bir model sunar. Fizyolojik ihtiyaçların ardından güvenlik, sosyal ihtiyaçlar, saygı ve en üst seviyede kendini gerçekleştirme yer alır.

Sonuç

Psikolojinin temel kavramları, insan davranışlarını ve zihinsel süreçleri anlamada büyük önem taşır. Duygular, bireyin karar verme ve sosyal etkileşim süreçlerinde önemli bir rol oynar ve James-Lange Teorisi duyguların nasıl ortaya çıktığını açıklayan önemli bir yaklaşımdır. Algı süreci, çevresel bilgilerin nasıl anlamlandırıldığını ve organize edildiğini ortaya koyarken, bellek kapasitesi ise bireyin bilgiyi nasıl işlediğini ve depoladığını gösterir. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi de bireylerin motivasyonlarını açıklayan önemli bir teoridir. Tüm bu kavramlar, insan zihninin karmaşıklığını ve bireylerin çevreleriyle nasıl etkileşime girdiğini anlamamıza yardımcı olur.

1. Duyguların işlevi nedir?

A) Bireylerin çevrelerinden bağımsız olarak varlıklarını sürdürmek
B) Sadece fizyolojik tepkileri tetiklemek
C) Bireylerin genetik mirasını korumak
D) Bilinçdışı süreçleri tetiklemek
E) Bireylerin düşünme, karar verme ve sosyal etkileşim süreçlerini yönlendirmek

Cevap: E) Bireylerin düşünme, karar verme ve sosyal etkileşim süreçlerini yönlendirmek

Açıklama: Duygular, bireylerin düşüncelerini, kararlarını ve sosyal ilişkilerini yönlendiren önemli süreçlerdir.

2. James-Lange Teorisi, duyguların nasıl ortaya çıktığını savunur?

A) Duyguların sadece sosyal etkileşimlerin bir ürünü olduğunu
B) Duyguların bilinçdışı çatışmalarla ilişkili olduğunu
C) Duyguların çevresel faktörlerden tamamen bağımsız geliştiğini
D) Duyguların, bir uyarıcıya karşı verilen fizyolojik tepkilerin sonucu olarak ortaya çıktığını
E) Duyguların yalnızca genetik faktörlere dayandığını

Cevap: D) Duyguların, bir uyarıcıya karşı verilen fizyolojik tepkilerin sonucu olarak ortaya çıktığını

Açıklama: James-Lange Teorisi’ne göre, duygular fizyolojik tepkiler sonucu ortaya çıkar, yani önce fiziksel tepki gelir, ardından bu tepki bir duygu olarak algılanır.

3. Algı sürecinin temel özelliği nedir?

A) Duyusal bilgilerin beyin tarafından işlenmesi ve anlamlı bir şekilde organize edilmesi
B) Bireylerin yalnızca içsel süreçlerine dayanması
C) Çevresel uyaranların sadece fiziksel algıya bağlı kalması
D) Bireylerin zihinsel şemalarını değiştirmesi
E) Geçmiş deneyimlerle hiçbir bağlantısının olmaması

Cevap: A) Duyusal bilgilerin beyin tarafından işlenmesi ve anlamlı bir şekilde organize edilmesi

Açıklama: Algı, dış dünyadan gelen duyusal bilgilerin beynimiz tarafından işlenip anlamlı hale getirilmesidir.

4. Plutchik’in duygular teorisine göre, hangi duygu temel duygulardan biri olarak kabul edilir?

A) Memnuniyet
B) Rahatlama
C) İhtiyat
D) Güven
E) Beklenti

Cevap: D) Güven

Açıklama: Plutchik’in teorisine göre, güven temel duygulardan biridir ve diğer karmaşık duyguların temelini oluşturur.

5. Kısa süreli belleğin kapasitesi ile ilgili olarak George A. Miller neyi öne sürmüştür?

A) Belleğin sınırsız bilgi depolama kapasitesine sahip olduğunu
B) Kısa süreli belleğin tamamen öğrenme ile ilgili olmadığını
C) Kısa süreli belleğin kapasitesinin genetik olarak belirlendiğini
D) Kısa süreli belleğin kapasitesinin “sihirli sayı 7±2” birim bilgi olduğunu
E) Kısa süreli belleğin tamamen çevresel faktörlere bağlı olduğunu

Cevap: D) Kısa süreli belleğin kapasitesinin “sihirli sayı 7±2” birim bilgi olduğunu

Açıklama: George A. Miller’a göre, kısa süreli bellek ortalama 7±2 birim bilgiyi aynı anda tutabilmektedir.

6. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi’nde, hangi ihtiyaç türü en temel seviyede yer alır?

A) Kendini gerçekleştirme
B) Saygı ihtiyacı
C) Sevgi ve aidiyet
D) Güvenlik ihtiyacı
E) Fizyolojik ihtiyaçlar

Cevap: E) Fizyolojik ihtiyaçlar

Açıklama: Maslow’a göre en temel ihtiyaçlar, yeme, içme, barınma gibi fizyolojik ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçlar karşılanmadıkça, daha üst düzey ihtiyaçlar aktif hale gelmez.

7. Carl Rogers’ın insancıl teorisinde hangi unsur önemlidir?

A) Davranışın pekiştirilmesi
B) Sosyal öğrenmenin etkisi
C) Genetik faktörlerin baskınlığı
D) Koşulsuz pozitif kabul
E) Bilinçdışı süreçlerin analizi

Cevap: D) Koşulsuz pozitif kabul

Açıklama: Carl Rogers’a göre, bireylerin sağlıklı bir şekilde gelişmesi için koşulsuz pozitif kabul oldukça önemlidir, yani bireyin olduğu haliyle kabul edilmesi gerekir.

8. Allport’un kişilik teorisine göre, kişilik nedir?

A) Bilinçdışı çatışmaların bir yansıması
B) Sadece çevresel faktörlerle şekillenen bir olgu
C) Duygusal süreçlerden bağımsız bir yapıdır
D) Genetik mirasın sabit bir sonucu
E) Bireyin sahip olduğu özelliklerin bir kombinasyonu

Cevap: E) Bireyin sahip olduğu özelliklerin bir kombinasyonu

Açıklama: Allport’un kişilik teorisine göre, kişilik bireyin sahip olduğu özelliklerin bir kombinasyonudur ve her bireyde farklı kombinasyonlar vardır.

9. Bağlanma teorisine göre, güvenli bağlanma stili neyi ifade eder?

A) Çocukların duygusal tepkilerinde tutarsız davranması
B) Çocukların tamamen bağımsız ve ilişkisiz olması
C) Çocukların sadece fiziksel temas araması
D) Çocukların stresle başa çıkamaması
E) Çocukların bakım verenleriyle sağlıklı bir ilişki kurarak çevreyi rahatça keşfetmesi

Cevap: E) Çocukların bakım verenleriyle sağlıklı bir ilişki kurarak çevreyi rahatça keşfetmesi

Açıklama: Güvenli bağlanma, çocuğun bakım verenleriyle sağlıklı bir ilişki kurarak çevreyi güvenle keşfetmesini sağlar.

10. Bilişsel teoride, bireylerin çevrelerinden aldıkları bilgiyi nasıl işlediği hangi araştırmacı tarafından incelenmiştir?

A) Sigmund Freud
B) Carl Rogers
C) John Watson
D) Ulric Neisser
E) Ivan Pavlov

Cevap: D) Ulric Neisser

Açıklama: Ulric Neisser, bireylerin çevresinden aldığı bilgileri nasıl işlediği konusunda önemli bilişsel çalışmalar yapmıştır.