Psikoloji 2024 Ünite -9

Giriş

Duyum ve algı, insanın çevresini nasıl anladığını açıklayan psikolojinin temel kavramlarıdır. Duyum, fiziksel uyarıcıların alınmasını ifade ederken, algı bu uyarıcıların beyinde işlenip anlamlandırılması sürecidir. Bu ayrım, bir uyarıcının sadece fiziksel olarak alınması ile beynin bu bilgiyi anlamlı bir şekilde yorumlaması arasındaki farkı vurgular. Duyum ve algı süreçleri birlikte çalışarak, bireylerin çevrelerini anlamalarına ve buna göre tepki vermelerine yardımcı olur.

Duyum ve Algı Arasındaki Temel Fark

Duyum ve algı birbirine sık sık karıştırılsa da, aralarındaki fark oldukça belirgindir. Duyum, fiziksel uyarıcıların duyusal organlar tarafından algılanması sürecidir. Örneğin, gözler ışığı, kulaklar ise ses dalgalarını algılar. Algı ise, bu duyusal bilgilerin beyinde işlenip anlamlandırılmasıdır. Örneğin, bir objeyi görüp onun ne olduğunu anlamak algı sürecine örnektir. Ebbinghaus’un “Unutma Eğrisi” deneyinde olduğu gibi, algısal süreçlerin zaman içindeki değişimi öğrenmenin kalıcılığıyla yakından ilişkilidir.

Weber-Fechner Yasası ve Duyusal Algı

Weber-Fechner Yasası, duyusal algının uyarıcıların fiziksel şiddeti ile nasıl bir ilişki içinde olduğunu açıklar. Bu yasaya göre, algı uyarıcının fiziksel şiddetinin logaritmik bir fonksiyonudur. Yani, algıladığımız değişiklikler, uyarıcının şiddetindeki gerçek değişikliklerle birebir örtüşmeyebilir. Örneğin, çok gürültülü bir ortamda, küçük bir ses değişikliği fark edilmezken, sessiz bir ortamda aynı küçük değişiklik çok daha belirgin olabilir.

Duyusal Sistemler ve Algı

Duyusal sistemler, dış dünyadan gelen bilgileri alıp beyne ileten yapılardır. Örneğin, görme sisteminde ışık dalgaları retinada elektrik sinyallerine dönüştürülür. İşitme sisteminde ise ses dalgaları koklea (salyangoz) aracılığıyla sinir sinyallerine dönüştürülerek beyne iletilir. Bu süreçlerde oluşan hatalar ya da yanılsamalar, optik ve işitsel yanılsamaların temelini oluşturur.

Gestalt İlkeleri ve Algı

Algı, sadece bireysel uyarıcıların işlenmesiyle sınırlı değildir; çevremizdeki nesneler arasındaki ilişkiler de algımızı etkiler. Gestalt psikolojisi, algının bu bütünsel doğasını açıklayan ilkeler sunar. Bu ilkelerden biri olan “yakınlık ilkesi”, nesnelerin birbirlerine yakın olduğunda daha ilişkili olarak algılandığını ifade eder. Bu ilkeler, çevremizi nasıl organize ettiğimizi ve yorumladığımızı anlamamıza yardımcı olur.

Sonuç

Duyum ve algı, insan bilişinin temel taşlarıdır. Duyularımızla fiziksel dünyadan aldığımız bilgileri algılayarak anlamlandırır ve bu bilgiler doğrultusunda hareket ederiz. Bu süreçlerde meydana gelen hatalar ya da bozulmalar, algısal yanılsamaları ve bellek bozulmalarını ortaya çıkarabilir. Psikoloji, bu süreçleri anlamaya yönelik araştırmalarla, insan zihninin nasıl çalıştığına dair daha derin bir kavrayış sağlar.

1. Duyum ve algı arasındaki temel fark nedir?

A) Duyum, fiziksel uyarıcıların alınması; algı, bu uyarıcıların işlenip anlamlandırılmasıdır
B) Duyum, zihinsel süreçleri; algı ise fiziksel süreçleri ifade eder
C) Duyum, yalnızca görsel bilgileri işler; algı ise tüm duyusal bilgileri işler
D) Duyum, bilinçli bir süreçtir; algı ise bilinçsiz bir süreçtir
E) Duyum, duyusal bilgileri unutturur; algı ise bu bilgileri hatırlatır

Cevap: A) Duyum, fiziksel uyarıcıların alınması; algı, bu uyarıcıların işlenip anlamlandırılmasıdır

Açıklama: Duyum, dışarıdan gelen fiziksel uyarıcıların algı sistemine girdiği süreçtir. Algı ise bu bilgilerin anlamlı hale getirildiği zihinsel süreci ifade eder.

2. Weber-Fechner Yasası neyi açıklar?

A) Uyarıcıların algılanmasının tamamen subjektif olduğunu
B) Duyusal algının, uyarıcının fiziksel şiddetinin logaritmik bir fonksiyonu olduğunu
C) Algının sadece biyolojik faktörlerden etkilendiğini
D) Uyarıcıların fiziksel şiddetindeki değişikliklerin algısal olarak fark edilmediğini
E) Duyusal eşiklerin bireyler arasında aynı olduğunu

Cevap: B) Duyusal algının, uyarıcının fiziksel şiddetinin logaritmik bir fonksiyonu olduğunu

Açıklama: Weber-Fechner yasası, duyusal algının uyarıcının fiziksel şiddetiyle logaritmik bir ilişki içinde olduğunu söyler, yani uyarıcının şiddeti arttıkça algısal farkındalık belirli bir oranda artar.

3. Görme sisteminde hangi yapı, ışık dalgalarını elektrik sinyallerine dönüştürür?

A) Optik sinir
B) Lens
C) Retina
D) Kornea
E) İris

Cevap: C) Retina

Açıklama: Retina, gözde ışık dalgalarını algılayarak elektrik sinyallerine dönüştüren yapıdır ve bu sinyaller beyine iletilir.

4. İşitme sisteminde, ses dalgalarını sinir sinyallerine dönüştüren yapı hangisidir?

A) Kulak zarı
B) Salyangoz (koklea)
C) Orta kulak kemikleri
D) Vestibüler sistem
E) Timpanik zar

Cevap: B) Salyangoz (koklea)

Açıklama: Koklea, işitme sisteminde ses dalgalarını sinir sinyallerine dönüştüren yapıdır.

5. Tat ve koku sistemlerinin birlikte çalışmasıyla hangi algı oluşur?

A) Ses
B) Renk
C) Lezzet
D) Dokunma
E) Hareket

Cevap: C) Lezzet

Açıklama: Tat ve koku duyularının birleşmesi lezzet algısının oluşmasına yol açar, bu yüzden yiyeceklerin tadı ve kokusu bir arada değerlendirilir.

6. Propriyosepsiyon nedir?

A) Vücudun uzaydaki konumunu ve hareketini algılama
B) Gözle görülen nesneleri tanıma
C) İşitsel bilgileri ayırt etme
D) Kimyasal uyarıcılara tepki verme
E) Isı ve basınç algısını işleme

Cevap: A) Vücudun uzaydaki konumunu ve hareketini algılama

Açıklama: Propriyosepsiyon, vücudun uzaydaki konumunu ve hareketini algılamaya yardımcı olan duyusal bir mekanizmadır.

7. Gestalt ilkelerine göre, yakın olan nesnelerin birbirleriyle ilişkili olarak algılanmasını hangi ilke açıklar?

A) Benzerlik İlkesi
B) Devamlılık İlkesi
C) Kapanış İlkesi
D) Şekil-Zemin İlişkisi
E) Yakınlık İlkesi

Cevap: E) Yakınlık İlkesi

Açıklama: Gestalt psikolojisinde yakınlık ilkesi, birbirine yakın olan nesnelerin ilişkili olarak algılandığını belirtir.

8. Optik yanılsamalar, hangi süreçte ortaya çıkar?

A) Sesin doğru işlenmesi sırasında
B) Duyusal adaptasyon sırasında
C) Tat ve kokunun birleşmesi sırasında
D) Görsel bilgilerin yanlış yorumlanması sırasında
E) Vestibüler sistemin işleyişi sırasında

Cevap: D) Görsel bilgilerin yanlış yorumlanması sırasında

Açıklama: Optik yanılsamalar, görsel bilgilerin beyin tarafından yanlış yorumlanması sonucu ortaya çıkar.

9. Stevens’ın Güç Yasası neyi öne sürer?

A) Algının uyarıcının logaritmik bir fonksiyonu olduğunu
B) Algılanan şiddetin, uyarıcının bir kuvvet fonksiyonu olduğunu
C) Algının tamamen subjektif olduğunu
D) Fiziksel uyarıcıların şiddetini belirleyemediğimizi
E) Duyusal eşiklerin sabit olduğunu

Cevap: B) Algılanan şiddetin, uyarıcının bir kuvvet fonksiyonu olduğunu

Açıklama: Stevens’ın Güç Yasası, algılanan şiddetin uyarıcının fiziksel şiddetinin bir kuvvet fonksiyonu olduğunu savunur.

10. Muzaffer Şerif’in “Otokinetik Etki” deneyinin temel bulgusu nedir?

A) Algıların tamamen bireysel olduğunu
B) Duyusal bilgilerin her zaman doğru algılandığını
C) Işık hareketlerinin hiçbir zaman algılanmadığını
D) Sosyal etkilerin algı üzerinde bir etkisi olmadığını
E) Bireylerin grup ortamında diğerlerinin görüşlerine uyum sağladığını

Cevap: E) Bireylerin grup ortamında diğerlerinin görüşlerine uyum sağladığını

Açıklama: Muzaffer Şerif’in Otokinetik Etki deneyi, bireylerin grup ortamında diğer bireylerin görüşlerine uyum sağlama eğiliminde olduğunu ortaya koyar.