Kullanıcı Deneyimi Tasarımı Ünite -6

Kazanımlar

1- Kullanılabilirliğin tasarım üzerindeki etkisini ve önemini kavrar.
2- Kullanılabilirliğin tüm yönlerini bilir, ölçer, analiz eder.
3- Amacına yönelik doğru ve uygun kullanılabilirlik testini seçer.
4- Kullanıcı memnuniyetini önemser, yüksek memnuniyet için çaba gösterir.
5- Kullanılabilirlik yaklaşımlarını bilir ve amacına yönelik uygular.
6- Kullanılabilirlik çıktılarını değerlendirir ve tasarım çözümlerini geliştirir.
7- Memnuniyeti ölçebilir, bulgulara göre iyileştirmeler yapabilir.

Birlikte Düşünelim

– Akıcı bir deneyim için ne gerekir?
– Kullanım deneyimi ölçülebilir mi?
– Kullanılabilirlik testleri ne için gereklidir?
– Arayüz tasarımını kullanılabilirlik nasıl etkiler?
– Kullanılabilirliğin ana bileşenleri nelerdir?

Başlamadan Önce

Ortaya çıkan her çözüm, asli kullanıcıyla test edilmelidir. Kullanıcı davranışlarına uygun olarak ilerleyen bir tasarım, ürünün yaygınlaşmasını sağlar. Kullanılabilirlik yalnızca hedefe ulaşmayı değil, kullanıcının hedefe varırken hissettiklerini de kapsar. Bu nedenle, ürünün ya da bir prototipin her aşaması incelenmeli, test edilmeli ve ona göre iyileştirilmelidir. Kullanılabilirlik testleri, ürünü daha akıcı ve sezgisel hale getirir. Bu bölümde, kullanılabilirlik testlerinin önemini, nasıl uygulandığını ve nasıl ölçüldüğünü ele alacağız.

Kullanılabilirlik Yaklaşımları

Anlamsal Tanım Yaklaşımı

Bu yaklaşım, kullanılabilirliği kişisel ve öznel yargılar bütününe dayandırır. Ancak “kullanıcı dostu” veya “kolay kullanılabilir” gibi tanımlar, tam anlamıyla geçerli değildir, çünkü bu ifadeler herkese göre farklılık gösterebilir.

Arayüz Özellikleri Tanım Yaklaşımı

Kullanılabilirliği, arayüzün sunduğu özellikler üzerinden tanımlar. Apple ve Google gibi büyük firmalar, tasarım rehberleri oluşturarak geliştiricilere yol gösterir. Ancak, bu yaklaşım da eksiksiz bir kullanılabilirlik sunmaz çünkü diğer etkenler göz ardı edilebilir.

İşlevsel Tanım Yaklaşımı

Bu yaklaşım, kullanılabilirliği çok yönlü ele alır. Shackel ve Nielsen’in tanımlarına dayanarak, kullanılabilirlik beş temel unsura ayrılır: öğrenilebilirlik, verimlilik, hatırlanabilirlik, hatalar ve memnuniyet. ISO 9241-11 standardı da bu kriterleri destekleyerek, kullanılabilirliği “belirli bir bağlamda görevlerin etkili, verimli ve memnuniyetle yerine getirilmesi” olarak tanımlar.

Ana Bileşenler

Kullanılabilirlik dört temel bileşen üzerinden değerlendirilir:

– Kullanıcı: Sistemi kullanacak kişi veya kitle.
– Araç: Kullanıcının etkileşimde bulunduğu arayüz.
– Görev: Kullanıcının araçla gerçekleştirdiği etkinlik.
– Çevre: Görevin gerçekleştiği ortam veya bağlam.

Kullanılabilirlik Test Türleri

Kullanılabilirlik testleri iki ana kategoriye ayrılır:

– Süreç içi (Formative) Testler: Tasarımın her aşamasında gerçekleştirilen testlerdir. Süreci yavaşlatabilir ancak daha nitelikli sonuçlar elde edilir.

– Süreç sonu (Summative) Testler: Ürün tamamlandıktan sonra yapılan testlerdir. Nihai ürünün kullanıcı memnuniyetini ölçmek için kullanılır.

Kullanılabilirlik Test Yaklaşımları

– Tasarım Rehberlerinin Kullanımı: Apple ve Google gibi firmaların rehberleri kullanılarak tasarımın tutarlılığı sağlanır.

– Uzman Değerlendirmesi: Deneyimli uzmanlar tarafından yapılan değerlendirmelerdir.

– Deneysel Yaklaşım: Son kullanıcılarla yapılan testlerdir ve gerçekçi bulgular sağlar.

Kullanılabilirlik Çıktıları ve Ölçütleri

Kullanılabilirliğin üç ana çıktısı vardır: etkililik, verimlilik ve memnuniyet. Bu kriterler, ürünün kullanılabilirliğini değerlendirmek için kullanılır. Etkililik ve verimlilik nicel tekniklerle ölçülebilirken, memnuniyet daha öznel bir değerlendirme gerektirir.

Metrikler ve Ölçekler

Kullanılabilirliğin ölçümünde John Brooke tarafından geliştirilen kullanılabilirlik ölçeği temel alınır. Bu ölçekler, güvenilirlik, geçerlilik ve hassaslık prensiplerine dayanır ve ürünün memnuniyet düzeyini ölçmek için kullanılır.

Bölüm Özeti

Kullanılabilirlik, akıcı ve pürüzsüz bir deneyimi sağlar. Ancak, kullanılabilirlik araştırmaları döngüsel bir süreçtir; ürün geliştikçe kullanılabilirlik testleri de sürekli olarak yinelenmelidir. Özellikle kullanıcı memnuniyeti dikkate alınarak yapılacak testler, kullanıcıların ürüne karşı tutumunu olumlu yönde etkileyebilir

1- Kullanılabilirlik nedir?

A) Tasarımın görsel açıdan hoş olması
B) Kullanıcının ürünü rahatlıkla kullanabilmesi
C) Yalnızca uzman kullanıcılar için yapılmış olması
D) Ürünün sadece estetik kaygılarla tasarlanması
E) Sistemin işlevsiz olması

Cevap : B) Kullanıcının ürünü rahatlıkla kullanabilmesi

Açıklama : Kullanılabilirlik, ürün veya sistemin kullanıcı tarafından etkin, verimli ve memnuniyetle kullanılabilme kapasitesidir.

2- Kullanılabilirlik testinin temel amacı nedir?

A) Tasarımın maliyetini belirlemek
B) Ürünün estetik değerlendirmesini yapmak
C) Kullanıcının ürünle nasıl etkileşime geçtiğini anlamak
D) Ürünün piyasadaki fiyatını analiz etmek
E) Ürünün reklamını yapmak

Cevap : C) Kullanıcının ürünle nasıl etkileşime geçtiğini anlamak

Açıklama : Kullanılabilirlik testleri, kullanıcıların sistem veya ürün ile nasıl etkileşime geçtiğini analiz eder ve iyileştirme fırsatları sunar.

3- Aşağıdakilerden hangisi kullanılabilirlik testinde ölçülen faktörlerden biridir?

A) Renk uyumu
B) Memnuniyet
C) Reklam başarısı
D) Tasarımın modası
E) Ürünün satış miktarı

Cevap : B) Memnuniyet

Açıklama : Kullanılabilirlik testlerinde genellikle etkililik, verimlilik ve kullanıcı memnuniyeti gibi faktörler ölçülür.

4- Kullanılabilirlik testlerinde hangi teknik, kullanıcıların yüksek sesle düşünmesini sağlar?

A) Göz izleme
B) Kart sıralama
C) Sesli düşünme tekniği
D) Odak grup çalışması
E) Anket

Cevap : C) Sesli düşünme tekniği

Açıklama : Sesli düşünme tekniği, kullanıcıların test sırasında yüksek sesle düşünerek hareketlerini ve kararlarını ifade etmesini sağlar.

5- Kullanılabilirlik testi ne zaman yapılır?

A) Sadece ürün piyasaya sürüldükten sonra
B) Ürün geliştirilme sürecinin her aşamasında
C) Ürün tamamen geliştikten sonra
D) Ürün satışa sunulmadan hemen önce
E) Sadece tasarım aşamasında

Cevap : B) Ürün geliştirilme sürecinin her aşamasında

Açıklama : Kullanılabilirlik testleri, ürün geliştirilirken her aşamada yapılabilir ve ürünün kullanıcı gereksinimlerine uygunluğunu sağlar.

1- Kullanılabilirlik için temel olarak ne gerekir?

A) Model
B) Cihaz
C) Teknik araç
D) Araç

Cevap : A) Model

Açıklama : Kullanılabilirlik testleri genellikle bir ürün ya da sistemin modeli üzerinden yapılır. Bu model, kullanıcı deneyiminin test edilmesi için temel oluşturur.

2- Hangi yöntem, bir ürünün kullanıcı deneyimini belirli görevler üzerinden test etmeyi amaçlar?

A) A/B testi
B) Kullanılabilirlik testi (Usability testing)
C) Anket
D) Kart sıralama (Card sorting)

Cevap : B) Kullanılabilirlik testi (Usability testing)

Açıklama : Kullanılabilirlik testi, kullanıcıların belirli görevleri yerine getirirken yaşadıkları deneyimleri değerlendirmek için kullanılır.

3- Kullanılabilirliğin hangi unsuru, bir kullanıcının bir sistemi öğrenme hızını ifade eder?

A) Öğrenilebilirlik
B) Hatırlanabilirlik
C) Verimlilik
D) Hata yönetimi

Cevap : A) Öğrenilebilirlik

Açıklama : Öğrenilebilirlik, bir kullanıcının bir sistemi ilk kez kullanmaya başladığında ne kadar hızlı öğrenebileceğini ifade eder.

4- Kullanılabilirlik testi sırasında hangi veri türü en çok toplanır?

A) Kullanıcıların ürünü ne kadar sürede tamamladığı
B) Kullanıcıların ürünün tasarımı hakkında ne düşündüğü
C) Kullanıcıların ürünle ilgili teknik bilgisi
D) Kullanıcıların yaş aralığı

Cevap : A) Kullanıcıların ürünü ne kadar sürede tamamladığı

Açıklama : Kullanılabilirlik testleri genellikle kullanıcıların belirli görevleri ne kadar sürede tamamladığını ölçerek verimlilik ve etkililik gibi unsurları değerlendirir.

5- Kullanılabilirlik açısından “verimlilik” neyi ifade eder?

A) Kullanıcının ürünü kullanırken ne kadar az enerji harcadığı
B) Kullanıcının belirli görevleri ne kadar hızlı tamamlayabildiği
C) Ürünün teknik performansı
D) Kullanıcının ürünü ilk kez kullanma süresi

Cevap : B) Kullanıcının belirli görevleri ne kadar hızlı tamamlayabildiği

Açıklama : Verimlilik, kullanıcının ürünle belirli görevleri ne kadar hızlı tamamlayabildiğini ifade eder ve bu, sistemin etkinliği açısından kritik bir ölçüttür.