Ata Aöf Ailelerle Sosyal Hizmet Ünite -3

Aile yaşam döngüsü, bireyin hayatının tüm aşamalarını kapsar ve evlenme, çocuk sahibi olma, çocukların evden ayrılması, boşanma, eşlerden birinin ölümü gibi geçiş noktalarını içerir. Bu aşamalar, aile yaşamındaki geçişlerin belirlenmesine yardımcı olur.

Her ailenin yaşam sürecindeki bu aşamaları kesin yıllarla veya belirli özelliklerle ayırmak her zaman mümkün olmasa da, genellikle çocukların yaşlarına göre değerlendirilir. Aile yaşam döngüsü, ailedeki bireysel ve toplumsal görevlerin zaman içindeki değişimlerini anlamak için önemli bir kavramdır. Aynı zamanda bireyin ve toplumun işleyişini anlamlandırmada da rol oynar.

Aile içinde her bir geçiş, aile üyeleri arasındaki rollerin ve ilişkilerin yeniden düzenlenmesini gerektirir. Bu geçiş dönemlerinde sorunların ortaya çıkması doğaldır; ancak bir aşamadan diğerine geçiş başarıyla tamamlanmadığında, aile yeni döneme uyum sağlamada zorlanabilir.

Aile Yaşam Döngüsünün Gelişimi

Aile yaşam döngüsü üzerine ilk çalışmalar 1931 yılında Sorokin, Zimmerman ve Galphin tarafından yapılmıştır. Bu model, aileyi dört temel evrede ele alır:

– Yeni evli ve ekonomik olarak bağımsız çiftler,

– Bir veya daha fazla çocuğu olan aileler,

– Kendi ayakları üzerinde duran çocukları olan aileler,

– Yaşlı çiftler.

Bu model başlangıçta dört aşamadan oluşan basit bir yapıya sahipken, zamanla daha karmaşık hale gelmiş ve yeni aşamalar eklenmiştir.

Aile Yaşam Döngüsünde Önemli Geçişler ve Görevler

Aile yaşam döngüsündeki her bir aşamadan başarıyla geçiş yapılabilmesi için belirli görevler yerine getirilmelidir. Örneğin, ebeveyn rollerinin kazanılmasında şu görevler önemli rol oynar:

– Ebeveyn rollerinin üstlenilmesi,

– Çocuk yetiştirme sorumluluğunun kabul edilmesi,

– Aile içi iş bölümündeki değişikliklerin ayarlanması.

Bunun yanında, yeni kişiliklerin kabul edilmesi ve gelişen bireyin desteklenmesi de ailede önemli görevler arasında yer alır.

Aile Yaşam Döngüsü Aşamaları

Günümüzde en yaygın kullanılan model, Duvall tarafından 1971 yılında geliştirilen ve ebeveyn ile çocukların yaşlarına odaklanan 8 aşamalı bir modeldir. Bu aşamalar şu şekildedir:

1- Yeni Evli Çocuksuz Aileler: Evlilikle başlayıp ilk çocuğun doğumuna kadar süren dönemdir. Evlilik yaşamına uyumun yanı sıra, eşler arasındaki ilişkilerin temelleri bu dönemde atılır.

2- Küçük Çocuklu Aileler (Çocuk 0-30 aylık): İlk çocuğun doğumundan 30 aylık olana kadar geçen dönemdir. Ebeveynlik rolü bu aşamada devreye girer ve ailede önemli yapısal değişiklikler olur.

3- Okul Öncesi Çocuklu Aileler (2,5-6 yaş): Bu dönemde çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik sorumluluklar ön plana çıkar ve çocuk yetiştirme konuları aile için önemli hale gelir.

4- Okul Dönemi Çocuklu Aileler (6-13 yaş): Çocukların okula başladığı ve aile içi iş bölümünün yoğunlaştığı bu dönem, hareketli ve meşgul yıllar olarak bilinir.

5- Gençlik Dönemi Çocuklu Aileler (13-20 yaş): Ergenlik dönemine giren çocukların biyolojik, psikolojik ve sosyal değişimleri aile için yeni zorluklar yaratır. Aile içi çatışmalar bu dönemde sıkça yaşanabilir.

6- Evden Ayrılan Çocuklu Aileler: İlk çocuğun evden ayrılmasıyla başlayan ve son çocuğun ayrılmasına kadar devam eden bu süreçte, aile daralmaya başlar ve ebeveynlerin sorumlulukları azalır.

7- Orta Yaş Dönemi Aileleri (Boş Yuva Dönemi): Çocukların evden ayrılmasıyla ebeveynler yeniden baş başa kalır. Bu dönem, ebeveynlerin yaşamlarına yeni bir yön verdikleri “boş yuva” olarak adlandırılır.

8- Yaşlı Aileler (Emeklilikten Ölümüne Kadar): Aile yaşam döngüsünün son aşamasıdır. Eşler birbirine destek olarak yaşamlarının geri kalanını geçirmeye odaklanır. Fiziksel sağlık sorunları ve eş kaybı bu dönemde yaygın olarak karşılaşılan zorluklar arasında yer alır.

1- Aşağıdakilerden hangisi Aile Yaşam Döngüsünü saptamada etkili olmayan faktörler arasında yer almaz?

A) Evlenme
B) Ev değiştirme
C) Çocuğun doğumu
D) Çocukların evden ayrılması
E) Eşlerden birinin ölümü

Cevap: B) Ev değiştirme

Açıklama: Ev değiştirme, aile yaşam döngüsünü saptamada doğrudan etkili olmayan bir faktördür.

2- Aile Yaşam Döngüsü ile ilgili ilk çalışmaları yapan bilim insanı ya da insanları aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) Glick
B) Wells ve Gubar
C) Duvall
D) Fitzsimmons
E) Sorokin, Zimmerman ve Galphin

Cevap: E) Sorokin, Zimmerman ve Galphin

Açıklama: Aile yaşam döngüsü üzerine ilk çalışmaları yapan Sorokin, Zimmerman ve Galphin’dir.

3- Aşağıdakilerden hangisi Duvall’in Aile Yaşam Döngüsü modelinde yer alan evrelerde yer almaz?

A) Bekârlık dönemi
B) Yeni evli çocuksuz aileler
C) Okul öncesi çocuklu aileler
D) Orta yaş dönemi aileleri
E) Yaşlı aileler

Cevap: A) Bekârlık dönemi

Açıklama: Duvall’in modeli, evlilik ve çocuk merkezlidir; bu nedenle bekârlık dönemi yer almaz.

4- Yeni ebeveyn rollerinin kazanılmasında etkili olan görevler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Ebeveyn rollerinin yüklenilmesi
B) Eş rollerinin yüklenilmesi
C) Çocuk yetiştirme sorumluluğunun yüklenilmesi
D) Genişlemiş ailede iş bölümünün yapılması, ev işlerinin dağılımındaki değişimlerin belirlenmesi
E) Çocuklarla yaşama uygun kurallar ve iletişim kalıpları belirleme

Cevap: B) Eş rollerinin yüklenilmesi

Açıklama: Yeni ebeveyn rollerinin kazanılmasında eş rollerinin yüklenilmesi doğrudan etkili değildir.

5- Aile Yaşam Döngüsü evrelerinden yeni evli çocuksuz ailelerin özellikleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Uyum dönemi olarak da adlandırılmaktadır.
B) Evli çift rollerine geçiş söz konusudur.
C) Eşler arasındaki ilişkilerde doyum elde etme düzeyi düşüktür.
D) Eşin ailesi ve akrabaları ile sıkıntılar yaşanabilir.
E) Ortak değerler geliştirilir.

Cevap: C) Eşler arasındaki ilişkilerde doyum elde etme düzeyi düşüktür.

Açıklama: Yeni evli çocuksuz dönemde eşler arasındaki ilişkilerde doyum düzeyi genellikle yüksektir.

6- Meşgul Yıllar olarak da bilinen Aile Yaşam Döngüsü evresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Okul öncesi çocuklu aileler
B) Okul dönemi çocuklu aileler
C) Gençlik dönemi çocuklu aileler
D) Evden ayrılan çocuklu aileler
E) Orta yaş dönemi aileleri

Cevap: B) Okul dönemi çocuklu aileler

Açıklama: Okul dönemi çocuklu aileler evresi, “Meşgul Yıllar” olarak da bilinir ve telaşlı bir dönemdir.

7- Le Masters küçük çocuklu ailelerin %83’ünün ilk çocuğun doğumu ile bunalıma girdiğini belirtmiştir. Le Masters’a göre bu bunalımın nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kötü evlilik
B) Kişilik uyumsuzluğu
C) Bebeğin istenmemesi
D) Çiftin bu yeni rol için hazırlıklı olmaması
E) Bebeğin cinsiyeti

Cevap: D) Çiftin bu yeni rol için hazırlıklı olmaması

Açıklama: Le Masters, çiftlerin ebeveyn rolüne yeterince hazırlıklı olmamasının bunalıma yol açtığını belirtmiştir.

8- Aile Yaşam Döngüsü evrelerinden okul dönemi çocuklu ailelerin özellikleri arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Çocuklar 6-13 yaş aralığındadır.
B) İş bölümü gereklidir.
C) Eşlerin birbirine ayırdıkları zaman fazladır.
D) Eşlerin kendilerine ayırdıkları zaman hızla azalır.
E) Ailenin telaşlı, hareketli olduğu yıllardır.

Cevap: C) Eşlerin birbirine ayırdıkları zaman fazladır.

Açıklama: Bu dönemde eşlerin birbirine ayırdığı zaman genellikle azalır, çünkü çocuklar önceliklidir.

9- “Bu dönemde aile yeniden daralmaya başlar, daralmaya bağlı olarak gelir ihtiyaçlardan fazla olabilir, aynı zamanda ev yönetim etkinlikleri azalmış yaşam biraz yavaşlamıştır.” şeklinde ifade edilen Aile Yaşam Döngüsü evresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Okul dönemi çocuklu aileler
B) Gençlik dönemi çocuklu aileler
C) Evden ayrılan çocuklu aileler
D) Orta yaş dönemi aileleri
E) Yaşlı aileler

Cevap: C) Evden ayrılan çocuklu aileler

Açıklama: Evden ayrılan çocuklu aileler evresinde, ailenin büyüklüğü azalır ve gelir ihtiyaçlardan fazla olabilir.

10- Aile Yaşam Döngüsü evrelerinden yaşlı ailelere ilişkin özellikler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Gelir ve olanaklarda artış söz konusudur.
B) Aile başlangıç yıllarına dönmüştür.
C) Emeklilik yılları olarak da bilinir.
D) Duygusal güçlükler yaşanabilir.
E) İlgi ve destek gereksinimi yoğundur.

Cevap: A) Gelir ve olanaklarda artış söz konusudur.

Açıklama: Yaşlı aileler döneminde gelir ve olanaklarda genellikle bir azalma söz konusudur.