Ata Aöf Ailelerle Sosyal Hizmet Ünite -4

Giriş

Aile, bireyler arasındaki etkileşimlerin yoğun olarak yaşandığı sosyal bir sistemdir. Mikro düzeyde toplumu yansıtan aile, kültürel aktarımın gerçekleştiği bir yer olarak bireyin toplumla tanışmasına, topluma uyum sağlamasına ve sosyalleşmesine yardımcı olur. Bireylerin özellikleri, karakter yapıları ve kişilikleri aileden ve çevresindeki sosyal yapılardan etkilenirken; ailelerin özellikleri ise içinde bulundukları kültür ve toplumdan beslenir. Bu sebeple, bireylerin yaşadığı sorunların hem aile hem de toplum düzeyinde bir karşılığı bulunur. Aile, toplum ile birey arasında bir köprü görevi görür ve sosyal hizmet müdahalelerinde önemli bir odak noktasıdır.

Sosyal hizmet uygulamalarında aile ile çalışmak, planlı bir müdahale sürecini içerir. Bu süreçte sosyal hizmet uzmanları, aileyi ve yaşanan sorunları değerlendirmek için çeşitli kuramlar, yöntemler ve teknikler kullanırlar. Aile ile çalışmanın ilk adımı, aileyle tanışma ve iletişim kurma aşamasıdır. İkinci aşamada ise ailenin karşı karşıya olduğu sorunların ön değerlendirmesi yapılır.

Aile Düzeyinde Sorunlar

Aile, dış çevreyle sürekli bir etkileşim içinde olan açık bir sistemdir. Bu etkileşim, zaman zaman ailede sorunlar yaratabilir. Aile içi sorunlar, aile üyelerini farklı şekillerde etkileyebilir ve bazı sorunlar tüm üyeleri benzer şekilde etkileyebilir. Günümüzde aileler, duygusal problemler, boşanma, bağımlılık, çocuk ihmal ve istismarı, şiddet, ekonomik zorluklar, hastalıklar ve cinsel istismar gibi pek çok sorunla karşılaşmaktadır.

Aile içinde karar alma süreçleri, sınırlar, duyguların ifade ediliş biçimi ve roller gibi faktörlerde meydana gelen değişiklikler, sorunların ortaya çıkmasına yol açabilir. Bazı aileler bu sorunları kendi başlarına çözmeye çalışırken, bazıları profesyonel destek arayışına girerler.

Özellikle kapalı iletişim tarzına sahip ailelerde, sorunlar daha da derinleşebilir. Bu tür ailelerde mesajlar doğrudan ve net bir şekilde iletilmek yerine imalı ve örtülü bir şekilde ifade edilmeye çalışılır, bu da yanlış anlamalara yol açar.

Sosyal hizmet uzmanlarıyla iletişime geçen ailelerin bir kısmı çözüm arayışında istekli ve açık olabilirken, bazı aileler değişime karşı direnç gösterebilir. Uzmanın bu dirençleri aşabilmesi için aileye çeşitli seçenekler sunması, rahat bir ortam yaratması ve üyeleri cesaretlendirmesi gereklidir.

Aile Üyelerini Bir Araya Getirme

Aileyi bir bütün olarak ele almak, üyelerin bir arada bulunmasıyla mümkün olur. Aile üyeleriyle görüşmek, aile içindeki iletişim ve roller hakkında bilgi sağlar. Aile içi ilişkilerin gözlemlenmesi, sorunların daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur.

Aileyi bir arada görmenin bazı avantajları vardır. Bunlardan biri, aile içi etkileşimlerin doğrudan gözlemlenmesiyle ilişkilerin ve olası sorunların daha net anlaşılmasıdır. Ayrıca, sosyal hizmet uzmanı aile üyeleri arasındaki dengeleri gözeterek tarafsız bir tutum sergileyebilir.

Aile üyeleri bir aradayken, birbirlerine karşı daha saygılı ve dikkatli olma eğiliminde olurlar. Aile içi çatışmalar bu şekilde daha az yaşanabilir ve sorunların çözümüne yönelik açık bir iletişim ortamı sağlanabilir.

Aileyle Tanışma

Aile ile tanışma, müdahale sürecinin ilk adımıdır ve sosyal hizmet uzmanının aileyi kabul ettiği, aile üyelerinin kendilerini tanıttığı ve sürecin başladığı aşamadır. Bu aşamada aile üyeleri, kaygı ve çekingenlik gösterebilir. Uzmanın etkili iletişim teknikleri kullanarak samimi bir ortam yaratması ve aile üyelerini rahatlatması önemlidir.

İlk görüşmelerde uzman, olumlu ve yapıcı bir ilişki kurmaya çalışır, aileye umut aşılar ve güven ortamı oluşturur. İletişim başlangıçta yüzeysel olabilir; ancak güven arttıkça aile üyeleri daha açık ve samimi bir iletişim tarzı benimseyebilirler.

Tanışma aşamasında uzman, aileyi süreç hakkında bilgilendirir, kendi rolünü açıklar ve aileyi mesleki çalışma hakkında bilgilendirir. Ayrıca, uzman aileyi değişim konusunda motive etmeye çalışır.

Öndeğerlendirme

Aile ile sosyal hizmet müdahalesinde, sorunun anlaşılması ve çözüm hedeflerinin belirlenmesi için öndeğerlendirme aşaması kritik bir rol oynar. Bu aşamada aile, tüm yönleriyle incelenir; güçlü ve zayıf yanları belirlenir. Ailedeki işleyiş ve roller hakkında bilgi toplanır.

Aile yapıları kültürden kültüre değişiklik gösterir. Aileyi incelerken bu kültürel özellikler göz ardı edilmemelidir. Aile içi roller, normlar ve sorumluluklar değerlendirilmeli, aile içindeki alt sistemler ve bunlar arasındaki ilişkiler analiz edilmelidir.

Sosyal hizmet uzmanları, aileyi değerlendirmek için genogramlar, ekoharitalar gibi çeşitli araçlar kullanırlar. Genogramlar, ailenin geçmişine dair bilgileri gösteren diyagramlardır ve aile içi ilişkileri anlamada önemli rol oynar. Ekoharitalar ise ailenin sosyal çevresiyle olan ilişkilerini ve bu ilişkilerin aile üzerindeki etkilerini analiz eder.

Bu öndeğerlendirme süreci, aile ile yapılacak müdahale planının daha etkin bir şekilde oluşturulmasını sağlar.

1- Ailenin yaşadığı sorunlar arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Şiddet
B) Yoksulluk
C) Aldatma
D) Cinsel istismar
E) Mevsimsel sorunlar

Cevap : E) Mevsimsel sorunlar

Açıklama : Ailelerin yaşadığı başlıca sorunlar şiddet, yoksulluk, aldatma ve cinsel istismar gibi durumlardır, ancak mevsimsel sorunlar bu gruba girmez.

2- Ailelerin sorun yaşama sebeplerinden hangisi yanlış verilmiştir?

A) Kapalı iletişim tarzı
B) Açık iletişim tarzı
C) Yüzeysel ve yapay ilgi
D) Olumsuz eleştiri yapma
E) Üyeler arası rekabeti kışkırtma

Cevap : B) Açık iletişim tarzı

Açıklama : Açık iletişim tarzı, genellikle aile sorunlarını çözmeye yardımcı olur. Kapalı iletişim tarzı ve diğer olumsuz etkileşim şekilleri sorunlara neden olabilir.

3- Aile kavramı için verilen tanımlardan hangisi yanlıştır?

A) Aile, sosyal bir sistemdir.
B) Aile, kapalı bir sistemdir.
C) Aile, duygusal ilişkilerin yaşandığı bir sistemdir.
D) Aile, bireylerin birbirlerine bağlı ve bağımlı olduğu bir sistemdir.
E) Aile, fonksiyonları olan bir sistemdir.

Cevap : B) Aile, kapalı bir sistemdir.

Açıklama : Aile, açık bir sistemdir ve çevresiyle sürekli etkileşim halindedir.

4- Sosyal hizmet uzmanının aileyi bir arada görmenin avantajları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Aile içindeki etkileşimi gözlemleme ve anlama
B) Dengeyi sağlamak
C) Akılcı bir yapı sağlamak
D) Açık iletişimi sağlamak
E) Kapalı iletişimi sağlamak

Cevap : E) Kapalı iletişimi sağlamak

Açıklama : Aileyi bir arada görmek, açık iletişimi teşvik eder ve kapalı iletişimin önüne geçer.

5- Aileyi bir arada görmenin avantajlarından hangisi, sosyal hizmet uzmanının taraflı olma veya taraf tutma olasılığını azaltır?

A) Aile içindeki etkileşimi gözlemleme ve anlama
B) Dengeyi sağlamak
C) Akılcı bir yapı sağlamak
D) Açık iletişimi sağlamak
E) Kapalı iletişimi sağlamak

Cevap : B) Dengeyi sağlamak

Açıklama : Aileyi bir arada görmek, uzmanı tarafsız kalmaya teşvik eder ve dengeyi sağlar.

6- Sosyal hizmet uzmanıyla tanışma aşamasında üyeler genellikle neden duygu ve düşüncelerini açık ve içten bir şekilde ifade etmekten kaçınırlar?

A) Güven eksikliği
B) Umutsuzluk
C) Ailevi Baskı
D) Yetersiz bilgilendirme
E) Kurumsal baskılar

Cevap : A) Güven eksikliği

Açıklama : İlk görüşmede aile üyeleri güven eksikliği nedeniyle kendilerini tam olarak ifade etmekte zorlanabilirler.

7- Tanışma aşamasında sosyal hizmet uzmanının aşağıdakilerden hangisini gerçekleştirmesi beklenmez?

A) Görüşme nedenini açıklamak
B) Yasal sorumlulukları açıklamak
C) Değişim için aileyi güdülemek
D) Değişim için aileyi ikna etmek
E) Müdahaleleri detaylı bir şekilde açıklamak

Cevap : E) Müdahaleleri detaylı bir şekilde açıklamak

Açıklama : Tanışma aşamasında müdahalelerin detaylı bir şekilde açıklanması beklenmez, bu aşama daha çok ilk temas ve güven oluşturma sürecidir.

8- Sosyal hizmet uzmanıyla danışma aşamasında yapılması gerekenler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Uzmanın aileye güven vermesi gerekir.
B) Uzmanın ilk görüşme için hazırlık yapması gerekir.
C) Uzmanın, soruna ilişkin çözüm önerilerini sunması gerekir.
D) Uzmanın, kendi rolünü açıklaması gerekir.
E) Dürüstlük ve saygı gibi olumlu değer ve davranışların tesis edilmesi gerekir.

Cevap : C) Uzmanın, soruna ilişkin çözüm önerilerini sunması gerekir.

Açıklama : İlk görüşmede çözüm önerilerinden çok, durumu anlama ve güven oluşturma önemlidir.

9- Ailenin nesiller boyunca kurduğu ilişki yapılarını gösteren, aile ağacına benzeyen ve en az üç nesil öncesinin incelenmesini olanaklı kılan aile değerlendirme aracı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ekoharita
B) Bilişsel harita
C) Genogram
D) Sosyogram
E) Diyagram

Cevap : C) Genogram

Açıklama : Genogram, aile ilişkilerinin tarihsel bağlamda incelenmesini sağlayan bir araçtır.

10- Aile yaşam döngüsünde yer alan evreler arasında aşağıdakilerden hangisi bulunmaz?

A) Evlilik
B) Genç yetişkinlik
C) Çocuğa sahip olma
D) Çocukların evden ayrılması
E) Emeklilik

Cevap : E) Emeklilik

Açıklama : Emeklilik, aile yaşam döngüsünde yer alan evrelerden biri olarak kabul edilmez.