Ata Aöf Ailelerle Sosyal Hizmet Ünite -5

GİRİŞ

Ailelerle sosyal hizmet çalışması, sistematik ve planlı bir müdahale sürecidir. Bu süreç, sosyal hizmet uzmanı tarafından aşamalar halinde yönetilir. Ailelerle sosyal hizmet müdahalesinde en önemli aşamalardan biri, müdahale veya eylem aşamasıdır. Bu aşamada, sosyal hizmet uzmanı, kuramsal bilgi, yöntem ve tekniklerden faydalanarak aileye uygun bir müdahale yöntemi geliştirir ve uygular. Uzman, sosyal hizmetin çeşitli model, kuram ve perspektiflerini değerlendirerek ailenin ihtiyaçlarına en uygun olanı belirler ve bu doğrultuda aileyle birlikte hareket eder.

Ailelerle gerçekleştirilen sosyal hizmet müdahalesi, olumlu sonuçlar elde edildiğinde, ailedeki sorunların çözülmesi, ihtiyaçların karşılanması, işlevsellik kazanılması ve başa çıkma kapasitesinin geliştirilmesi sonucunda sonlandırılır. Sağlıklı bir sonlandırma için etkili bir plan, doğru bir müdahale ve analitik bir değerlendirme gereklidir.

PLANLAMA

Planlama, ailedeki gereksinimlerin tespiti ve bu gereksinimlere yönelik çözümler geliştirilmesini kapsar. Planlama aşamasında, aile ile ilgili amaçlar belirlenir ve bu amaçlara ulaşmak için gerekli müdahale yöntemleri tasarlanır. Uzman, hazırladığı planın sosyal hizmet etiğine uygun olmasına dikkat eder ve hem uzman hem de aile bu plana sadık kalacaklarına dair taahhütte bulunurlar. Planın başarılı olabilmesi için her iki tarafın açık bir şekilde anlaşması gerekmektedir. Bu nedenle yazılı bir sözleşme hazırlanarak üzerinde durulması gereken şu hususlar belirtilmelidir:

– Ele alınacak sorunlar ve kaygılar
– Müdahalenin amaçları ve hedefleri
– Ailenin yerine getirmesi gereken görevler
– Uzmanın yerine getireceği görevler
– Müdahalenin süresi
– Görüşme ve oturumların yeri, sıklığı ve süresi
– Sürece dahil olacak veya sonradan katılacak bireyler

Planlamanın başarılı olabilmesi için net, açık ve uygulanabilir hedefler belirlemek önemlidir. Ayrıca, uzmanın olası hatalardan kaçınması gerekmektedir, örneğin; belirsiz hedefler koymak, aile üyelerinin sağlayabileceği desteği göz ardı etmek ya da yıkıcı davranışlara odaklanmak gibi hatalar planın başarısını olumsuz etkileyebilir.

MÜDAHALE

Müdahale aşaması, değişimin gerçekleştiği ve amaçların hayata geçirildiği bir aşamadır. Bu aşamada sosyal hizmet uzmanı, aileyle birlikte belirlenen plan doğrultusunda hareket eder ve belirlenen hedeflere ulaşmaya çalışır. Müdahale aşamasında sosyal hizmet uzmanı, ailenin kültürel farklılıklarını göz önünde bulundurmalı, aile üyelerinin özerkliğine saygı göstermeli ve pozitif bir ilişki kurarken mesleki sınırlarını korumalıdır. Müdahalenin başarısı, önceden yapılan tanışma, veri toplama ve öndeğerlendirme gibi aşamalara bağlıdır.

Aile ile yapılan sosyal hizmet müdahalesinde, sosyal hizmet uzmanı farklı yaklaşımları kullanabilir. Bu yaklaşımlar şunlardır:

– Psikodinamik Aile Terapisi Yaklaşımı: Bu yaklaşımda, serbest çağrışım, rüya analizi ve bilinçdışı düşüncelerin ortaya çıkarılması gibi teknikler kullanılır. Amaç, aile üyelerini bilinçdışı süreçlerden kurtararak daha sağlıklı bir etkileşim kurmalarını sağlamaktır.
– Yapısal Aile Terapisi Yaklaşımı: Bu yaklaşım, aileyi bir sosyal sistem olarak ele alır ve alt sistemler arasındaki etkileşimleri değerlendirir. Ailenin yapısal dinamiği üzerinde durularak, alt sistemlerdeki değişikliklerin aile üzerindeki etkileri incelenir.
– Stratejik Aile Terapisi Yaklaşımı: Bu kısa süreli ve semptom odaklı bir yaklaşımdır. Ailenin sorunlarının nedenlerini keşfetmeleri sağlanır ve uzman, aile içindeki açık veya gizli kuralları sorunların çözümü için kullanır.
– Yaşantısal Aile Terapisi Yaklaşımı: Duyguların ifade edilmesine odaklanan bu yaklaşım, bireylerin kendi potansiyellerini fark etmelerini ve duygusal sorunların üstesinden gelmelerini sağlar.
– Bilişsel Davranışçı Aile Terapisi Yaklaşımı: Düşünce, duygu ve davranışların bütünlüğünü ele alan bu yaklaşım, hatalı düşünce süreçlerini değiştirme üzerine odaklanır.

SON DEĞERLENDİRME

Sosyal hizmet uygulamasının son aşaması, müdahalenin etkinliğinin değerlendirilmesi ve sonuçların analiz edilmesidir. Son değerlendirme yapılırken, ailenin geçirdiği değişimler ve müdahalenin etkisi analiz edilir. Uzman, belirlenen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını gözden geçirir. Sürecin değerlendirilmesi için Hizmet Planı Sonuç Listesi gibi çeşitli araçlar kullanılır ve bu sonuçlar doğrultusunda ailenin ne kadar ilerleme kaydettiği belirlenir.

SONLANDIRMA

Sosyal hizmet uygulaması, belirlenen hedeflere ulaşıldığında ya da başka bir müdahaleye ihtiyaç kalmadığında sonlandırılır. Sonlandırma aşamasında, müdahalenin başarılı olup olmadığı, ailenin sorunları çözmede yeterli olup olmadığı gibi etkenler göz önünde bulundurulur. Sonlandırma, karşılıklı anlaşma ile olabilir ya da çeşitli sebeplerden ötürü (aile üyelerinin isteksizliği, oturumlara katılmama gibi) süreç sonlandırılabilir.

Sosyal hizmet uzmanı, sonlandırma sürecinde aileyle birlikte sürecin ne zaman sonlandırılacağına karar verir. Sonlandırmanın ardından ailenin gelişimlerinin devam edip etmediği izlenmeli ve gerektiğinde destek verilmelidir

1. Ailelerle sosyal hizmet uygulamasında müdahale aşaması aynı zamanda hangi aşama olarak ifade edilmektedir?

A) Değerlendirme
B) Yönlendirme
C) Hareket
D) Eylem
E) Etkinlik

Cevap: D) Eylem

Açıklama: Müdahale aşaması, sosyal hizmet uzmanının eyleme geçtiği aşamadır. Bu aşamada aile ile belirlenen plan doğrultusunda müdahaleler yapılır.

2. Uzman; sonlandırma aşamasından sonra ailenin yaşam döngüsü içinde, üyelerin müdahale süreci neticesinde elde ettiği kazanımları nasıl kullandıklarını gözlemlemek için aşağıdakilerden hangisine başvurur?

A) Aileyi tekrar değerlendirir
B) Aile için sosyal destek ağları oluşturur
C) Aileyle görüşmeye devam eder
D) Aileyi belli aralıklarla izler
E) Aile için yeni bir plan hazırlar

Cevap: D) Aileyi belli aralıklarla izler

Açıklama: Uzman, sonlandırma sonrası ailenin kazandığı davranış ve becerilerin sürekliliğini izlemek için aralıklı gözlemler yapar.

3. Başarılı bir sonlandırma için gerçekleştirilmesi gereken görevler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Çalışmanın ne zaman sona ereceğine karar vermek
B) Duygusal tepkileri değerlendirip çözüme kavuşturmak
C) Duygusal tepkiler için çeşitli testler uygulamak
D) Gelişim, değişim veya başarıların devam etmesi için neler yapılacağını planlamak
E) Verilen hizmetleri gözden geçirmek

Cevap: C) Duygusal tepkiler için çeşitli testler uygulamak

Açıklama: Duygusal tepkilerin test edilmesi gereksizdir. Sonlandırma aşamasında hizmetlerin gözden geçirilmesi, kazanımların devam etmesi için plan yapılması önemlidir.

4. Sosyal hizmet uzmanının etkili bir planlama yapabilmesi için gerekli olan beceriler arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) İletişim
B) Müzakere
C) Güdüleme
D) Tasarlama
E) Dürtüleme

Cevap: E) Dürtüleme

Açıklama: Sosyal hizmet uzmanının etkili planlama yapabilmesi için iyi iletişim, müzakere ve tasarlama becerileri gereklidir; dürtüleme ise profesyonel bir davranış değildir.

5. Aşağıdakilerden hangileri planlama aşamasında yapılan sözleşmenin içeriğinde yer almalıdır?

I. Gerçekleştirilmesi gereken etkinlikler
II. Müdahalenin amaç ve hedefleri
III. Müdahalenin tahmini süresi
IV. Oturumların yeri ve sayısı
A) I, II ve III
B) I, II ve IV
C) I, III ve IV
D) II, III ve IV
E) I, II, III ve IV

Cevap: E) I, II, III ve IV

Açıklama: Planlama aşamasında yapılan sözleşmede, etkinlikler, amaçlar, süre ve oturum detayları açıkça belirtilmelidir.

6. Ailelerle sosyal hizmet uygulamasında yer alan aşamalar arasında aşağıdakilerden hangisi gösterilemez?

A) Planlama
B) Son değerlendirme
C) Yapılandırma
D) Müdahale
E) Sonlandırma

Cevap: C) Yapılandırma

Açıklama: Sosyal hizmet uygulamasında “yapılandırma” aşaması yer almaz. Müdahale, planlama ve sonlandırma aşamaları önemlidir.

7. Etkili bir müdahale için sosyal hizmet uzmanının dikkat etmesi gereken hususlar arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Ailenin kültürel farklılığı
B) Ailenin tarafsızlığı
C) Ailenin özerkliği
D) Ailenin ihtiyaçları
E) Ailenin kendi kaderini tayin hakkı

Cevap: B) Ailenin tarafsızlığı

Açıklama: Ailenin tarafsızlığı değil, özerkliği ve ihtiyaçlarına odaklanmak önemlidir. Aile kendi kaderini tayin edebilmelidir.

8. Ailelerle sosyal hizmet uygulamasında kullanılan yaklaşımlar arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) İşlevsel Aile Terapisi
B) Yaşantısal Aile Terapisi
C) Psikodinamik Aile Terapisi
D) Stratejik Aile Terapisi
E) Yapısal Aile Terapisi

Cevap: A) İşlevsel Aile Terapisi

Açıklama: İşlevsel aile terapisi, ailelerle sosyal hizmet uygulamalarında yaygın olarak kullanılan bir yaklaşım değildir.

9. Bilinçdışı süreçlere odaklanan aile terapisi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İşlevsel Aile Terapisi
B) Yaşantısal Aile Terapisi
C) Psikodinamik Aile Terapisi
D) Stratejik Aile Terapisi
E) Yapısal Aile Terapisi

Cevap: C) Psikodinamik Aile Terapisi

Açıklama: Psikodinamik aile terapisi, bilinçdışı süreçleri analiz ederek aile üyeleri arasındaki dinamikleri anlamaya çalışır.

10. Çocuk merkezinde çalışan Salvador Minuchin tarafından geliştirilen terapi yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İşlevsel Aile Terapisi
B) Yaşantısal Aile Terapisi
C) Psikodinamik Aile Terapisi
D) Stratejik Aile Terapisi
E) Yapısal Aile Terapisi

Cevap: E) Yapısal Aile Terapisi

Açıklama: Salvador Minuchin, Yapısal Aile Terapisi’nin öncüsüdür. Bu yaklaşım, ailedeki alt sistemler ve yapılar üzerine odaklanır.