Ata Aöf Ailelerle Sosyal Hizmet Ünite -8

DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ’NE GÖRE ÇOCUK İSTİSMARI

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), çocuk istismarını; “bir yetişkin, toplum veya devlet tarafından çocuğun yaşamına, sağlığına, gelişimine, güven, sorumluluk ve becerilerini olumsuz etkileyen her türlü davranış” olarak tanımlamaktadır (UNICEF, 2010, 10). İstismar; çocuğun fiziksel, duygusal veya cinsel olarak kötü muamele görmesi anlamına gelir.

ÇOCUK İHMALİ NEDİR?

Çocuk ihmali, çocuğa bakmakla yükümlü olan kişilerin, çocuğun temel ihtiyaçlarını (beslenme, barınma, sevgi, eğitim vb.) karşılayamaması durumudur. İstismar ve ihmal arasındaki temel fark; istismarın aktif, ihmalin ise pasif bir eylem olmasıdır. İhmal, yapılması gereken davranışların yapılmaması, istismar ise yapılmaması gereken davranışların yapılmasıdır.

ÇOCUK İHMALİ VE İSTİSMARININ TARİHÇESİ

Çocuk istismarı ve ihmali, tarihin çok eski dönemlerinden beri süregelen bir olgudur. İlk kez 1890’da Fransız doktor Tardieu tarafından tanımlanan çocuk istismarı, Amerika’da ise 1874 yılında New York’ta kayıtlara geçmiştir. İlk çalışmalar 1946 yılında radyolog Caffey tarafından yapılmış, çocukların kemik kırıkları ve subdural hematomları üzerine yazdığı yazıyla çocuk istismarı konusu gündeme getirilmiştir. 1961’de Henry Kempe ve arkadaşları “Hırpalanmış Çocuk Sendromu” terimini tanımlayarak çalışmanın kapsamını genişletmişlerdir.

ÇOCUK İHMALİ VE İSTİSMARINA İLİŞKİN KURAMLAR

Çocuk ihmali ve istismarı konusunda geliştirilen kuramlar, istismarın farklı türlerine özgü olmamakla birlikte, tüm ihmal ve istismar tiplerini bir bütün olarak ele almaktadır:

Psikolojik Yaklaşım: Çocuk istismarının nedeni olarak ebeveynlerin psikopatolojisi üzerinde durur. Bu yaklaşım, çocuk istismarı faillerinin klinik bir tanı alması gerektiğini öne sürer.

Bilişsel Yaklaşım: Suçluların suçluluk ve utanç duygularını azaltmaya çalıştıkları ve işledikleri suçlarla ilgili bahaneler ürettikleri üzerinde durur.

Sosyal Öğrenme Yaklaşımı: Çocukların çevresindeki istismar davranışlarını gözlemleyerek öğrendiklerini ve gelecekte bu davranışları tekrar edebileceğini savunur.

Sosyolojik Yaklaşım: Yoksulluk, sosyoekonomik statü, toplumdan soyutlanma gibi sosyal faktörlerin çocuk istismarı ve ihmali üzerinde etkili olduğunu belirtir.

Ekolojik Yaklaşım: Bu yaklaşım, psikolojik ve sosyolojik unsurları birleştirir. Stres, aile içi etkileşimlerin zayıf olması gibi faktörlerin çocuk istismarına yol açtığını savunur.

Bağlanma Teorisi: Cinsel istismara uğrayan çocukların, dezorganize bağlanma geliştirdiklerini ileri sürer.

ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİNDE RİSK FAKTÖRLERİ

Çocuk ihmali ve istismarına neden olan başlıca risk faktörleri:

– Çocuğun kişisel özellikleri
– Çevresel etmenler
– Kültürel yapı
– Aile yapısı

İSTİSMAR TÜRLERİ

Ülkemizde yapılan araştırmalara göre 7-18 yaş grubu çocuklarda, duygusal istismarın %51, fiziksel istismarın %43, cinsel istismarın %3 oranında görüldüğü saptanmıştır.

– Fiziksel İstismar: Çocuğa kasıtlı olarak zarar verme, fiziksel olarak yaralama, tekmeleme, yakma, zehirleme gibi davranışları içerir.
– Duygusal İstismar: Çocuğun psikolojik ihtiyaçlarının karşılanmaması, baskı, aşağılama gibi tutumlar içeren istismardır.
– Cinsel İstismar: Bir yetişkinin, çocuğun üzerinde cinsel amaçla güç ve güven ilişkisini kullanmasıdır.
– Ekonomik İstismar: Çocuğun düşük ücretlerle çalıştırılmasıdır.

İHMAL TÜRLERİ

Çocuk ihmali; çocuğun fiziksel, psikolojik gelişimi için gereken temel ihtiyaçların karşılanmamasıdır. Fiziksel, duygusal, cinsel, eğitimsel ve tıbbi ihmal olmak üzere beş başlıkta ele alınır.

İHMAL VE İSTİSMARIN ÇOCUK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

İhmal ve istismar, çocuklarda benlik algısı, duygusal, davranışsal ve sosyal beceriler üzerinde olumsuz etkilere yol açar.

İHMAL VE İSTİSMARIN ÖNLENMESİ VE SOSYAL HİZMET

Çocuk ihmali ve istismarı önlemede sosyal hizmetler önemli bir rol oynar. Koruyucu önlemler alınmalı, aileler desteklenmeli ve risk faktörleri azaltılmalıdır

1. “Hırpalanmış Çocuk Sendromu” terimini literatüre kazandıran bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tradieu
B) Henry Kempe
C) Mary Wilson
D) Elbridge Gerry
E) Caffey

Cevap: B) Henry Kempe

Açıklama: Henry Kempe, “Hırpalanmış Çocuk Sendromu” kavramını literatüre kazandırarak çocuk istismarı konusunu geniş çapta ele almıştır.

2. Çocuk istismarı ve ihmalinin nedenini ebeveynin psikopatolojisi olarak açıklayan ve çocuk istismarı faillerinin klinik bir tanı almaları gerektiğini vurgulayan çocuk ihmal ve istismarı kuramı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Psikolojik Yaklaşım
B) Bilişsel Yaklaşım
C) Sosyolojik Yaklaşım
D) Ekolojik Yaklaşım
E) Bağlanma Teorisi

Cevap: A) Psikolojik Yaklaşım

Açıklama: Psikolojik yaklaşım, çocuk istismarının ebeveynin psikolojik sorunlarından kaynaklandığını vurgular ve faillerin klinik tanı alması gerektiğini savunur.

3. Çocuk istismarı ve ihmalini, sosyal tutum, sosyal yapı ve kaynak dağılımını ele alarak açıklamaya çalışan, çocuk istismarı ve ihmalinin nedeni olarak yoksulluk, düşük sosyoekonomik statü, toplumdan soyutlanmışlık ve toplumda şiddetin kabulü gibi sosyal faktörlere işaret eden kuram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sosyolojik Yaklaşım
B) Sosyal Öğrenme Yaklaşımı
C) Bilişsel Yaklaşım
D) Ekolojik Yaklaşım
E) Bağlanma Teorisi

Cevap: A) Sosyolojik Yaklaşım

Açıklama: Sosyolojik yaklaşım, çocuk istismarı ve ihmalini sosyal çevre ve ekonomik durum gibi dışsal faktörlerle açıklar.

4. Sağlıksız yaşam ve konut koşulları, sosyal desteğin olmaması ihmal ve istismara neden olan hangi risk faktörlerinin içerisinde yer almaktadır?

A) Kültür
B) Aile
C) Anne-babaya ait özellikler
D) Çocuğa ait özellikler
E) Yaşanılan çevreye ilişkin özellikler

Cevap: E) Yaşanılan çevreye ilişkin özellikler

Açıklama: Yaşanılan çevrenin olumsuz koşulları, çocuk ihmali ve istismarına neden olan önemli risk faktörlerinden biridir.

5. Çocukların, kendilerini olumsuz yönde etkileyen davranış ve tutumlara maruz kalarak ya da ihtiyaçları olan ilgi, sevgi, şefkat ve bakımdan mahrum bırakılarak psikolojik olarak zarar görmeleri hali aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır?

A) Duygusal ihmal
B) Duygusal istismar
C) Ekonomik istismar
D) Eğitimsel ihmal
E) Fiziksel ihmal

Cevap: B) Duygusal istismar

Açıklama: Duygusal istismar, çocuğun psikolojik ihtiyaçlarının karşılanmaması sonucu oluşan zarardır.

6. Anne-babanın çocuğunda gerçekte olmadığı halde bir hastalık üretmesi sonucu çocuğun gereksiz tetkik ve tedavilerle ruhsal ve bedensel olarak zarar görmesi durumu aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır?

A) Pedofili
B) Ensest
C) Munchausen by Proxy Sendromu
D) Cinsel istismar
E) Cinsel ihmal

Cevap: C) Munchausen by Proxy Sendromu

Açıklama: Munchausen by Proxy, ebeveynin çocuğu hasta gösterip gereksiz tedaviler uygulaması durumudur.

7. İhmal ve istismarın önlenmesinde istismara uğrayan çocukların erken teşhisi, uygun tedavisi ve izlemini içeren korunma önlemleri aşağıdakilerden hangisidir?

A) Birincil önleme
B) İkincil önleme
C) Üçüncül önleme
D) Dördüncü önleme
E) Beşinci önleme

Cevap: B) İkincil önleme

Açıklama: İkincil önleme, istismara uğrayan çocukların erken teşhis ve tedavi edilmesi süreçlerini kapsar.

8. İhmal ve istismar mağduru çocuklarla çalışmanın 5 evresi bulunmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi üçüncü evredir?

A) Tanı-teşhis aşaması
B) Koruyucu-önleyici çalışmalar aşaması
C) Tedavi aşaması
D) Değerlendirme aşaması
E) İzlem aşaması

Cevap: D) Değerlendirme aşaması

Açıklama: Değerlendirme aşaması, vakaların değerlendirilip uygun müdahale planlarının yapılmasını içerir.

9. İstismar eden ebeveynin tepkilerini kendileri ve çocuklarıyla ilgili duygu- düşüncelerine bağlı olarak açıklayan ve bu düşünce yapısı içerisinde ebeveynin, çocuğunun kendini bilinçli olarak kızdırdığına inanarak bu davranışları ortadan kaldırabilmek için çocuğa karşı kötü muamelede bulunmak gereğine inandığını ve böylelikle çocuğuna karşı istismar edici davranışlarda bulunduğunu vurgulayan kuram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sosyolojik Yaklaşım
B) Sosyal Öğrenme Yaklaşımı
C) Bilişsel Yaklaşım
D) Ekolojik Yaklaşım
E) Bağlanma Teorisi

Cevap: C) Bilişsel Yaklaşım

Açıklama: Bilişsel yaklaşım, ebeveynin çocuğun davranışlarını yanlış algılayarak kötü muamelede bulunmasına odaklanır.

10. İhmal ya da istismara maruz kalmış çocukta Righthand ve arkadaşları tarafından belirtilen etki alanları arasında aşağıdakilerden hangisi yer almaz?

A) Bilişsel
B) Psikofizyolojik
C) Benlik imajı ve benlik kavramı
D) Sosyolojik
E) Duygusal

Cevap: D) Sosyolojik

Açıklama: Righthand ve arkadaşları çocuk üzerindeki etki alanlarını bilişsel, psikofizyolojik ve benlik gibi faktörler üzerinden inceler.