Ata Aöf Araştırma Yöntem ve Teknikleri I Ünite -2

Bilimsel Düşüncenin Kavramsal Analizi

Bilimsel düşünce, bilgiye ulaşma arzusu ve teori ile pratik arasında yapılan bilinçli ayrımı ifade eder. Aynı zamanda, bir problemin çözüm süreci olarak da düşünülebilir. Bu süreç, olgusal alanda hipotez ve teoriler oluşturma, doğrulama ve gerektiğinde revizyonu kapsar. Bilimsel düşünce, “olgular arasındaki ilişkileri rasyonel ve mantıksal çerçevede açıklama çabası” olarak da tanımlanabilir. Bilgiye ulaşma süreci ise teori ve hipotezlerden başlayarak deney ve gözlemle elde edilen sonuçların değerlendirilmesi ve yorumlanması adımlarını içerir. Bilimsel düşünce; bilgi teorisi, bilim teorisi ve bilim ahlakı gibi kavramlarla şekillenmiş olup, günlük düşünce tarzından daha mantıklı ve geçerli akıl yürütmelere dayanır. Bu düşünce, belirli bir dünya görüşüne dayanması ve dünyayı olgusal-rasyonel çerçevede algılamasıyla öne çıkar. Aynı zamanda “anlama, bulma ve doğrulama” yöntemidir.

Bilimsel Araştırmanın Tanımı

Bilimsel araştırma, insanın ihtiyaçları ve merak duygusunun bir ürünü olarak bilginin peşinden gitme sürecidir. Bilimsel çalışmanın temel amacı, sistemli ve sağlam temellere dayalı açıklamalar ortaya koymaktır. Bilimsel araştırmanın ön koşulları arasında nesnellik, akla dayalı ve önyargısız yaklaşımlar bulunur. Araştırmacının özgün bilgi üretmesi, bulguları açık ve anlaşılır bir şekilde ifade etmesi ve elde edilen sonuçları toplumla paylaşarak insan hayatını kolaylaştırmayı hedeflemesi gerekir. Bilimsel yöntem olarak adlandırılan bu yaklaşım, araştırmaya özgü sistematik bir yapı sağlar.

Bilimsel Araştırmanın İşlevleri

Bilimsel araştırmanın işlevi, olay ve olguları anlama, tahmin etme ve bazı problemlere çözüm bulma süreçlerini kapsar. Betimleme, açıklama, tahmin ve kontrol işlevleriyle, doğa veya toplumsal olaylar analiz edilir. Betimleme, gözlemlenen olayın özelliklerini tanımlamaya odaklanırken; açıklama, olayın nasıl gerçekleştiğini anlamaya yönelik süreçleri içerir. Tahmin işlevi, gelecekteki gözlemler hakkında öngörülerde bulunma sürecidir ve kontrol işlevi, deneylerle bu gözlemlerin doğruluğunu araştırır. Bu işlevler, bilimsel araştırmaların yapı taşlarını oluşturur ve birbirini tamamlayan süreçler olarak düşünülür.

Bilimsel Araştırma Yöntemi

Bilim, sistematik, geçerli bilgi üreten kuramsal bir yapı olarak görülmektedir. Nesnellik, mantıksal düşünme ve ölçülebilirlik gibi özellikler, bilimin temel niteliklerindendir. Olgusal ve kuramsal aşamalardan oluşan bilimsel yöntemde, ilk aşama olan olgusal süreç, doğrudan gözlem ve deneylerle veri elde etmeye dayanır. Kuramsal süreç ise elde edilen verilerin zihinsel düzeyde yorumlanması ve açıklanmasını kapsar. Bu iki süreç, olgudan kurama ve kuramdan olguya gidip gelerek bilimsel bilgiyi güçlendirir.

Bu içerikte bilimsel araştırmanın insana ve topluma sağladığı katkılarla birlikte, bilimin temelde nasıl işlediği ve hangi yöntemlere dayandığı ele alınmıştır

1. Aşağıdakilerden hangisi bilimin işlevleri arasında yer almaz?

A) Betimleme
B) Açıklama
C) Tahmin
D) Kontrol
E) Onaylama

Cevap : E) Onaylama

Açıklama : Bilimin işlevleri betimleme, açıklama, tahmin ve kontrol gibi süreçleri içerir. Ancak “onaylama” bilimin temel işlevleri arasında değildir.

2. Aşağıdaki anlayışlardan hangisi bilimin gelişimini sürekli değişen ve ilerleyen paradigmalarla açıklar?

A) Pozitivizm
B) Etkinlik olarak bilim
C) Ürün olarak bilim
D) Metafizik
E) Empirizm

Cevap : B) Etkinlik olarak bilim

Açıklama : Bilimin gelişimini sürekli değişim ve ilerleyen paradigmalarla açıklayan anlayış, T. Kuhn’un “etkinlik olarak bilim” yaklaşımıdır.

3. I.Bilim sadece düşünce yasalarıyla uğraşır. II.Bilim mutlaktır III.Bilim gözlem ve deneyi kullanır
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri bilim için doğru bir ifadedir?

A) I-II
B) I-III
C) II-III
D) Yalnız I
E) Yalnız III

Cevap : E) Yalnız III

Açıklama : Bilim yalnızca gözlem ve deney ile uğraşır, mutlaklık ya da yalnızca düşünce yasalarıyla ilgilenmez.

4. “Bilim sürekli olarak gelişir, durmadan daha fazla bilinmeyeni açıklamaya çalışır.” ifadesi bilimin hangi özelliği ile ilgilidir?

A) Olgusallık
B) İlerlemecilik
C) Evrensellik
D) Genellenebilirlik
E) Nesnellik

Cevap : B) İlerlemecilik

Açıklama : Bilimin sürekli olarak gelişme ve daha fazla bilinmeyeni açıklama çabası, onun ilerlemecilik özelliği ile ilgilidir.

5. Aşağıdakilerden hangisi genel anlamda bilimsel bilginin özelliklerinden biri değildir?

A) Rasyonel olma
B) Genel geçer olma
C) İlerleme
D) Nesnellik
E) Mutlaklık

Cevap : E) Mutlaklık

Açıklama : Bilimsel bilgi mutlak değildir, değişime ve yenilenmeye açıktır.

6. “Genel ilkelerden hareket ederek tek tek örneklerin bilgisini türetme” yaklaşımına ne ad verilir?

A) Olgusallık
B) Öngörü
C) Tümdengelim
D) Kesinlik
E) Varsayım

Cevap : C) Tümdengelim

Açıklama : Tümdengelim, genel ilkelerden hareketle spesifik örneklere ulaşma yaklaşımıdır.

7. “Bilimsel önermeler doğrulanarak değil, yanlışlanarak ilerler.” yargısı aşağıdaki filozoflardan hangisine aittir?

A) Marx
B) Hegel
C) Popper
D) Bergson
E) Dilthey

Cevap : C) Popper

Açıklama : Karl Popper, bilimsel önermelerin yanlışlanarak ilerlediği düşüncesini savunur.

8. Veri toplama tekniğidir, amaca yöneliktir. Varsayımın doğrulanmasında kullanılır. Yukarıda sözü edilen adım aşağıdakilerden hangisidir?

A) Varsayım
B) Deney
C) Tümevarım
D) Yasa
E) Gözlem

Cevap : E) Gözlem

Açıklama : Bilimsel araştırmada gözlem, veri toplama ve varsayım doğrulama amacıyla kullanılır.

9. Aşağıdakilerden hangisi beşerî bilimlerden biridir?

A) Fizik
B) İktisat
C) Kimya
D) Tıp
E) Mühendislik

Cevap : B) İktisat

Açıklama : İktisat, beşeri bilimler arasında yer alır; fizik, kimya ve mühendislik fen bilimlerindendir.

10.“Birisinde kişi pasif izleyici, diğerinde ise aktif oyuncudur.” Yargısı aşağıdakilerden hangisi için geçerlidir?

A) Bilim-felsefe farkı
B) Felsefe-sanat ilişkisi
C) Gözlem-deney farkı
D) Yasa-kuram farkı
E) Hiçbiri

Cevap : C) Gözlem-deney farkı

Açıklama : Gözlemde kişi pasifken, deneyde aktif bir rol oynar.