Başlamadan Önce
Bu bölümde çocuk gelişim kuramları üzerinde durulacaktır. Özellikle Psikoanalitik ve Bilişsel kuramlar, çocuk gelişiminin temel sorunlarına yönelik bilgi ve deneyimlerle ele alınacaktır.
Birlikte Düşünelim
1- Sizce neden bu kadar çok ‘Çocuk Gelişim Kuramı’ var?
Çocuk gelişimi, bireylerin doğumdan yetişkinliğe kadar geçirdiği karmaşık bir süreçtir. Her bireyin biyolojik, psikolojik, sosyal ve çevresel etkenlerden etkilenmesi bu süreci daha karmaşık hale getirir. Dolayısıyla, farklı bakış açılarına sahip araştırmacılar, çocukların gelişiminde öne çıkan çeşitli boyutları açıklayabilmek için kendi kuramlarını geliştirmişlerdir. Her kuram çocuk gelişiminin belirli yönlerine odaklanırken, bilim dünyasında farklı perspektiflerin varlığı çocuk gelişimini daha kapsamlı bir şekilde anlamamıza katkı sağlar. Farklı kuramlar sayesinde bireylerin gelişimi çok yönlü olarak ele alınabilir.
2- Psikoanalitik ve Bilişsel Kuramların temel amaçlarını bulun ve karşılaştırın.
Psikoanalitik kuramlar, bireylerin içsel dünyasına odaklanır ve bilinç dışı süreçlerin çocuk gelişimindeki etkisini inceler. Sigmund Freud’un psikoseksüel gelişim kuramı gibi psikoanalitik kuramlar, çocukların kişilik oluşumunda cinsel ve saldırgan dürtülerin düzenlenmesinin önemine vurgu yapar. Erik Erikson’un psikososyal gelişim kuramı ise, bireylerin toplumla ve çevreleriyle etkileşimleri sonucu ortaya çıkan sosyal çatışmalara ve bunların kimlik gelişimine etkisine odaklanır.
Bilişsel kuramlar ise, çocukların düşünme süreçlerinin nasıl geliştiğini ve bilgiyi nasıl işlediklerini anlamaya çalışır. Jean Piaget’in bilişsel gelişim kuramı, çocukların dünyayı anlama ve mantıksal düşünme becerilerini kazandıkları dört bilişsel evreyi ortaya koyar. Vygotsky’nin sosyokültürel kuramı ise, sosyal etkileşimlerin bilişsel gelişime olan katkısını vurgular.
Temel fark, psikoanalitik kuramların bilinç dışı dürtülerin ve sosyal çatışmaların gelişimdeki rolünü incelerken, bilişsel kuramların bireyin aktif düşünme ve problem çözme süreçlerine odaklanmasıdır. Her iki kuram da gelişime farklı yönlerden ışık tutar; birincisi duygusal ve içsel motivasyonları, ikincisi ise düşünsel süreçleri temel alır.
3- Okuduğunuz her bir kuramdan sonra, çocukluk arkadaşlarınızdan biriyle bu kuramları ilişkilendirmeye çalışın. Bu, yazılı bir alıştırma olarak yeni bir gelişim açısı sağlayabilir.
Bu alıştırma, kuramların gerçek hayatta gözlemlenebilir sonuçlarını keşfetmek açısından oldukça yararlıdır. Örneğin, Freud’un psikoseksüel kuramını okuduktan sonra, çocukluk arkadaşlarımdan birinin ebeveynleriyle ilişkisini hatırlayıp, o arkadaşımın davranışlarının bu kuramla nasıl açıklanabileceğini düşündüm. Belki, ebeveynleriyle kurduğu ilişkide belirgin bir otorite figürü olması veya kendi isteklerini dile getirme şekli Freud’un ortaya koyduğu evrelerdeki gibi bir id ve süper ego çatışmasını anımsatıyor olabilir.
Piaget’in bilişsel gelişim kuramını düşünürken, ilkokulda arkadaşlarımdan birinin zorlayıcı problemlere nasıl yaklaştığını hatırladım. Bu arkadaşımın mantıksal bir çözüm bulmadaki başarısı, Piaget’in somut işlemler dönemine geçişine dair örnek olarak yorumlanabilir
Kazanımlar
| Konu |
Kazanım |
Nasıl Geliştirileceği |
| Çocuk gelişim kuramları |
Çocuk gelişim kuramlarının tarihsel süreçleri ve Psikoanalitik ile Bilişsel kuramlar |
Metinler, örnekler, analizler ve sorular ile konunun daha kolay anlaşılması sağlanacaktır. |
Anahtar Kavramlar
– Bağlam
– Bilgi işleme
– Bilişsel gelişim kuramı
– Çocuk gelişimi
– Davranışçılık
– Ekolojik sistemler kuramı
– Etoloji
– Kuram
– Olgunlaşma
– Psikoanalitik bakış açısı
– Psikoseksüel kuram
– Bilişsel kuramlar
– Sürekli gelişim
Giriş
İnsanlık tarihinde çocuğun ayrı bir birey olarak değerlendirilmesi oldukça yenidir. Yazılı kaynaklara göre, çocukluk dönemi 1700’lü yıllardan itibaren bağımsız bir süreç olarak görülmeye başlanmıştır. Çocuk gelişim kuramlarının tarihsel kökenleri, Orta Çağ’dan aydınlanma dönemine, bilimsel deneyimlere ve çağdaş kuramlara kadar uzanır.
Bu ünitede, Psikoanalitik kuramlar ve Bilişsel kuramların kuramsal katkıları ve öncü isimlerinin çalışmaları incelenecektir. Kuramcıların çoğu 1800-1900 yıllarında yaşamış, özellikle Almanya ve Avrupa’da bilimsel bilgiye katkıda bulunmuşlardır.
Türk Bilim İnsanları: Prof. Dr. Ferhunde Ökten ve Prof. Dr. Doğan Cüceloğlu
Türkiye’de çocuk gelişimi alanında önde gelen iki önemli bilim insanı vardır: Prof. Dr. Ferhunde Ökten ve Prof. Dr. Doğan Cüceloğlu.
– Prof. Dr. Ferhunde Ökten: Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı alanında Türkiye’nin en yetkin isimlerinden biri olan Ökten, Hacettepe Üniversitesi’nde birçok çalışma yapmıştır. Çocuk-aile etkileşiminin önemini vurgulamış, konferanslar düzenleyerek toplumsal gelişime katkıda bulunmuştur.
– Prof. Dr. Doğan Cüceloğlu: Psikoloji alanında Anadolu insanını merkeze alarak yazılar yazan, özgün bir akademisyendir. Çalışmalarında Türk kültürünü ve çocuk psikolojisini ele almış, analizlerini geniş kitlelere ulaştırmıştır.
Bu iki bilim insanının çalışmaları, bu dersin ve kitabın zenginleşmesine katkı sağlayacaktır.
Çocuk Gelişim Kuramları
Çağdaş Çocuk Gelişim Kuramları
20. yüzyılın ortalarında çocuk gelişimi, uzmanlaşmış bir bilim alanı olarak görülmeye başlanmıştır. Bilimsel araştırma merkezlerinin kurulmasıyla birlikte bu alanda önemli katkılar sağlanmış ve kuramsal birikim genişlemiştir.
Psikoanalitik Bakış Açısı
Sanayileşmenin etkisiyle 19. yüzyıldan itibaren insanlar yeni bir düzen ve sorgulama biçimleri geliştirmiştir. Bu dönemde psikoanalitik kuram iki önemli isim olan Sigmund Freud ve Erik Erikson’un katkılarıyla güçlü bir konum elde etmiştir.
– Sigmund Freud: Viyanalı bir hekim olan Freud, psikoseksüel kuramıyla çocukluk döneminde cinsel ve saldırgan dürtülerin kişilik gelişimindeki önemini vurgulamıştır. Freud’un kuramında üç temel yapı olan id, ego ve süper ego yer almaktadır.
– Eric Erikson: Freud’un kuramını geliştirerek psikososyal gelişim kuramını oluşturmuştur. Gelişim sürecini sekiz evreye ayırmış ve kültürün bu süreçteki önemini vurgulamıştır.
Bilişsel Kuramlar
Bilişsel kuramlar, bilinçli düşüncenin gelişimi üzerine odaklanır. Bu kuramlar arasında Piaget’in bilişsel gelişim kuramı, Vygotsky’nin sosyokültürel kuramı ve bilgi işleme kuramı yer alır.
– Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı: Piaget, çocukların dünyayı anlamlandırma sürecinde dört bilişsel gelişim döneminden geçtiğini savunur.
– Vygotsky’nin Sosyokültürel Kuramı: Çocukların sosyal etkileşimler yoluyla bilgiyi yapılandırdığını öne sürer.
– Bilgi İşleme Kuramı: Bilgi işleme kuramı, gelişimi dönemlere ayırmadan bireylerin bilgiyi nasıl işlediğini ele alır.
Bu Bölümde Ne Öğrendik?
Bu bölümde, Psikoanalitik ve Bilişsel kuramlar ele alınmış, Freud, Erikson, Piaget ve Vygotsky gibi kuramcıların çalışmaları üzerinde durulmuştur |
