Ata Aöf Araştırma Yöntem ve Teknikleri I Ünite -4

Araştırma Bileşenleri ve Bilimsel Süreç

Bilimsel araştırmalar, bilimsel bilgiye ulaşmayı amaçlayan sistematik bir süreci izler. Bu sürecin başarıyla yürütülebilmesi için araştırmanın bileşenlerinin net bir şekilde tanımlanması ve aralarındaki ilişkilerin kurulması önemlidir. Araştırma sürecindeki temel kavramların bilinmesi, araştırmanın doğru okunması ve anlaşılması açısından da önem arz eder. Bu nedenle, bilimsel araştırmaların temel bileşenleri ve sürecin önemli kavramları ayrı bir bölüm olarak ele alınır.

Araştırma Problemi

Araştırma problemi, bir çalışmanın ana dayanağını oluşturur. Araştırma problemi ne kadar iyi tanımlanırsa, araştırma sürecinde nasıl bir yol izleneceği, kimlerden veri toplanacağı ve verilerin nasıl analiz edileceği gibi soruların cevabı o kadar kolay bulunur. Bir araştırma probleminin açık, önemli ve çözüme yönelik olması, araştırmanın başarısını doğrudan etkiler. Problemin belirlenmesi, genel bir çerçeve çizildikten sonra, daha spesifik ve ölçülebilir bir soruna odaklanılarak yapılır.

Araştırmanın Önemi

Araştırmanın önemi, çalışmanın sonuçlarının bilimsel ve pratik katkısını ifade eder. Bu katkılar, var olan çalışmaların eksik yönlerini ve yapılan çalışmanın özgün değerini vurgulayarak araştırmanın değerini ortaya koyar. Böylece, araştırmanın literatüre veya uygulamalara katkısı net bir şekilde anlaşılabilir.

Kuramsal Çerçeve

Kuramsal çerçeve, araştırmanın temel aldığı teorik yapıyı ifade eder. Araştırmanın odaklandığı konu ile ilgili kavramların ilişkisini gösteren bir model sunar. Önceki çalışmalar ve mevcut teorilere dayanan bu çerçeve, çalışmanın nasıl yapılandırılacağını ve sonuçların nasıl yorumlanacağını belirler.

Araştırmanın Amacı

Araştırmanın amacı, çalışmanın genel kapsamını ve hedeflerini açıklar. Amaca yönelik ifade, araştırmanın ana hatlarını ortaya koyar ve sonraki adımlar için bir referans noktası oluşturur. Amaca uygun şekilde belirlenen hedefler, çalışmanın daha odaklı ve sistematik ilerlemesine katkı sağlar.

Araştırma Soruları

Araştırma soruları, ana amaca ulaşmak için cevaplanması gereken spesifik sorular olarak tanımlanır. Net, ölçülebilir ve test edilebilir formda olan bu sorular, araştırmanın veri toplama ve analiz süreçlerine rehberlik eder.

Hipotez

Hipotez, araştırma sorusunun bir önerme haline dönüştürülmesidir. Araştırmacının gözlem ve deneyimlerine dayanan hipotezler, araştırma sürecinde test edilmek üzere belirlenir ve sürece yön verir.

Değişkenler ve Ölçülmesi

Değişken, bir birimin özelliklerinin farklı değerler alabilmesi durumudur. Nicel değişkenler ölçülebilir olup sayısal değerlerle ifade edilirken, nitel değişkenler etiketler veya isimlerle ifade edilir. Değişkenlerin yapısına göre tanımlanması, araştırmanın daha doğru ve anlaşılır analizler sunmasını sağlar.

Bağımlı ve Bağımsız Değişkenler

Araştırmalarda genellikle birden fazla değişken bulunur ve bunların birbiri üzerindeki etkisi araştırılır. Bağımsız değişkenler, bir değişime neden olan etkenlerdir; bağımlı değişkenler ise bu etkiden etkilenen sonuçlardır.

Veri

Veri, araştırma sürecinde kaydedilen bilgi ve gözlemlerden oluşur. Veriler, araştırmanın amacına ulaşmak için analiz edilen temel unsurlardır ve araştırmanın geçerliliği açısından büyük önem taşır.

Ölçüm ve Ölçekler

Ölçüm, bir özelliğin sayılar veya sembollerle ifade edilmesidir. Ölçümde kullanılan ölçekler dört türde sınıflandırılabilir: oran, aralık, sıra ve sınıf. Her ölçek türü, belirli özellikleri farklı düzeylerde ölçerek araştırmacının daha hassas analizler yapmasına olanak tanır.

Varsayımlar

Araştırmada test edilmeden kabul edilen ancak çalışma sürecinde göz önünde bulundurulan önermeler varsayım olarak adlandırılır. Varsayımlar, hipotezlerden farklı olarak, araştırma sürecinin ön koşullarını oluşturur.

Sınırlılıklar

Araştırmanın sınırları, çalışmanın kapsamını belirler. Yapılması hedeflenen ancak gerçekleştirilemeyen durumlar sınırlılıklar olarak ifade edilir ve araştırmanın sonuçlarına yönelik daha net bir çerçeve sunar.

Yöntem

Yöntem, araştırma sürecinde izlenecek yolu belirleyen aşamalardan oluşur. Nicel veya nitel yaklaşımlardan birini benimseyen araştırmalar, belirli analiz yöntemleri ve veri toplama süreçleri aracılığıyla amaçlarına ulaşır. Pozitivist bakış açısı, nicel verilere dayanırken; yorumlayıcı bakış açısı, bireylerin duygu ve düşüncelerine odaklanır.

Evren ve Örneklem

Evren, araştırmanın genelleme yapılacak tüm birimlerini ifade ederken, örneklem evrenden seçilen belirli bir grup anlamına gelir. Örnekleme süreci, evrenin özelliklerini temsil eden küçük bir grubu araştırmaya dâhil etmek amacıyla gerçekleştirilir.

Bu bileşenlerin her biri, bilimsel araştırmanın yapı taşlarını oluşturur ve sürecin bütünsel olarak anlaşılmasını sağlar

1- Duruma göre farklılık gösteren ve birden çok değer alabilen nitelikler veya özelliklere ———- denir.
Cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) Problem
B) Ölçek
C) Araştırma problemi
D) Değişken
E) Hipotez

Cevap : D) Değişken

Açıklama : Değişkenler, bir araştırmada farklı değerler alabilen nitelikler veya özelliklerdir. Bu özellikler duruma göre değişiklik gösterebilir ve araştırmada temel bir bileşendir.

2- Aşağıdakilerden hangisinde araştırmaya özgü nedenler sunulmaktadır?

A) Araştırma problemi
B) Araştırmanın amacı
C) Araştırmanın önemi
D) Geçerlilik
E) Hipotez

Cevap : C) Araştırmanın önemi

Açıklama : Araştırmanın önemi, yapılan araştırmanın neden yapıldığını ve bulgularının literatüre veya pratik uygulamalara katkısını ifade eder. Bu nedenle, araştırmaya özgü nedenleri içerir.

3- Aşağıdakilerden hangisi bir araştırmada yapılması gerektiği hâlde teknik veya yasal sebeplerle yapılamayan durumları ifade eder?

A) Varsayım
B) Sınırlılıklar
C) Değişken
D) Yöntem
E) Geçerlilik

Cevap : B) Sınırlılıklar

Açıklama : Sınırlılıklar, araştırmada yapılması hedeflenen ancak teknik veya yasal sebeplerle yapılamayan durumları ifade eder. Bu kısıtlamalar araştırmanın kapsamını ve sonuçlarını etkileyebilir.

4- Sebep ya da ön durum şeklinde tanımlanan değişken türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Oran
B) Kesikli
C) Sürekli
D) Bağımlı
E) Bağımsız

Cevap : E) Bağımsız

Açıklama : Bağımsız değişken, araştırmada diğer değişkenleri etkileyen, sebep ya da ön durum olarak tanımlanan değişkendir. Bu değişkenin sonucu üzerindeki etkisi incelenir.

5- Bilimsel araştırmanın nasıl yürütüleceğine yönelik detayları içeren bölüm aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yöntem
B) Varsayım
C) Sınırlılıklar
D) Araştırma problemi
E) Araştırmanın amacı

Cevap : A) Yöntem

Açıklama : Yöntem, araştırmanın nasıl yürütüleceğini belirler. Bu bölümde veri toplama, analiz süreçleri ve diğer araştırma adımları detaylandırılır.

6- Aşağıdaki ölçek türlerinden hangisinde elde edilen verilerin ölçülmesi açısından birbirine üstünlük derecesi yoktur?

A) Oranlı
B) Aralıklı
C) Sıralı
D) Sınıflamalı
E) Eşit oranlı

Cevap : D) Sınıflamalı

Açıklama : Sınıflamalı ölçekler, verileri belirli kategorilere ayırır ancak bu kategoriler arasında bir üstünlük ilişkisi bulunmaz. Örneğin, cinsiyet veya etnik köken gibi sınıflamalarda bir değer diğerinden üstün değildir.

7- Aşağıdaki verilerden hangisi ölçek türlerine verilecek örnekler yönüyle diğerlerinden farklıdır?

A) Memleket
B) Telefon numarası
C) Yaş
D) Cinsiyet
E) Takım

Cevap : C) Yaş

Açıklama : Yaş, bir oran ölçeği ile ölçülebilen bir veridir, yani sayısal değeri vardır ve sıfırdan başlayarak anlamlı bir ölçüm sağlar. Diğer seçenekler ise nominal veya ordinal ölçek türüne örnektir.

8- Aşağıdakilerden hangisi araştırmalarda doğruluğunun ispatlanmasına gerek duyulmayan veya kontrol edilmesi güç olan önermeleri ifade eder?

A) Yöntem
B) Varsayım
C) Sınırlılıklar
D) Araştırma problemi
E) Araştırma amacı

Cevap : B) Varsayım

Açıklama : Varsayımlar, doğruluğu ispatlanması gerekmeyen ancak araştırmanın temelini oluşturan önermelerdir. Bunlar kontrol edilemeyen veya test edilmesi güç koşullar olarak kabul edilir.

9- Aşağıdakilerden hangisi bir özelliğin sayı veya sembollerle ifade edilmesidir?

A) Örnekleme
B) Sınıflama
C) Ölçme
D) Oranlama
E) Değişken

Cevap : C) Ölçme

Açıklama : Ölçme, bir özelliğin sayı veya sembollerle ifade edilmesi sürecidir. Bu işlemde belli kurallar doğrultusunda belirli bir büyüklük veya miktar ifade edilir.

10- Aşağıdakilerden hangisi bilimsel araştırmanın fonksiyonlarından biri değildir?

A) Anlama
B) Açıklama
C) Tahmin
D) Deney
E) Kesinlik

Cevap : E) Kesinlik

Açıklama : Kesinlik, bilimsel araştırmanın temel fonksiyonlarından biri değildir. Bilimsel araştırma, anlamayı, açıklamayı ve tahmin yapmayı hedefler ancak her zaman kesin sonuçlar sunmaz.