Psikolojiye Giriş -1 2024-2025 Vize Soruları

Thorndike’ın Etki Yasası ve Araçsal Koşullama

Soruların başında yer alan Thorndike’ın etki yasası, davranışın sonucunun gelecekteki davranışları nasıl etkilediğini açıklar. Bu yasa, ödüller ve cezaların davranış yönlendirmesindeki önemini vurgular. Thorndike’a göre, olumlu sonuçlar davranışın tekrarlanmasını teşvik ederken, olumsuz sonuçlar tekrarlanma olasılığını azaltır. Bu ilke, öğrenme süreçlerinin araçsal koşullama ile nasıl şekillendiğini anlamak için temel bir başlangıç noktasıdır.

Olumsuz Pekiştirme ve Olumlu Ceza Arasındaki Fark

Olumsuz pekiştirme ve olumlu ceza, öğrenme süreçlerinde davranış modifikasyonunu sağlar. Olumsuz pekiştirme, hoş olmayan bir durumun kaldırılması yoluyla davranışın tekrarını sağlarken, olumlu ceza istenmeyen davranışın ardından cezalandırma yoluyla bu davranışın sıklığını azaltır. Bu ayrım, davranışların nasıl yönetildiğini anlamak için önemlidir.

Duyarlılaşma ve Alışma (Habituasyon)

Psikolojide duyarlılaşma, bir uyarıcıya karşı hassasiyetin artması, alışma ise tekrar eden uyaranlara karşı duyarlılığın azalması anlamına gelir. Sorularda, duyarlılaşmaya yüksek sesle irkilme örneği verilmiştir; alışma ise zamanla sürekli uyarıcılara karşı ilgisiz kalma olarak gösterilir. Bu süreçler, organizmanın çevreye uyum sağlama mekanizmalarıdır.

Psikolojinin Amaçları

Psikolojinin temel amaçları, davranışları tanımlamak, kontrol etmek, tahmin etmek ve anlamaktır. Psikoloji bilimi, bireylerin içsel motivasyonlarını gözlemlemek gibi doğrudan gözlemlenemeyen süreçleri içermez, fakat bireylerin davranışlarını inceleyerek bu motivasyonlara dair çıkarımlar yapar.

Hull’un Dürtü Azaltma Teorisi

Dürtü azaltma teorisi, organizmanın içsel bir dengesizliği gidermek için davranış geliştirmesini savunur. Hull’a göre, içsel dürtüler bireyin davranışlarını yönlendirir ve bu dürtülerin azalması, motivasyonun temel bir işlevi olarak değerlendirilir. İçsel dengeyi sağlama amacı, organizmanın hayatta kalmasına katkı sağlar.

Klasik Koşullanma ve Pavlov’un Deneyleri

Pavlov’un klasik koşullanma deneyleri, psikolojide öğrenme süreçlerinin temel modellerinden biridir. Pavlov’un köpeklere uyguladığı deneyde, zil sesi koşullu uyarıcı, yemek ise koşulsuz uyarıcı olarak işlev görür. Zil sesi, yemekle eşleştirildiğinde köpeklerde otomatik olarak salya tepkisi uyandırır. Bu model, öğrenme süreçlerinin nasıl tetiklendiğine dair klasik bir örnektir.

Sinaptik Plastisite

Sinaptik plastisite, sinir sistemindeki öğrenme ve hafıza süreçlerinde sinapslar arasındaki bağlantıların güçlenmesi veya zayıflaması ile ilgilidir. Bu süreç, beynin esnekliğini ve bilgi işleme kapasitesini artırır ve bireylerin yeni bilgileri öğrenme kapasitesini destekler.

Tabula Rasa ve Locke’un Görüşleri

Locke’un “tabula rasa” görüşüne göre insan zihni doğuştan boş bir levha gibidir ve yaşanılan deneyimlerle şekillenir. Bu görüş, deneyimlerin öğrenme ve bilgi kazanımında nasıl temel bir rol oynadığını vurgular. Locke’un felsefesi, çevresel faktörlerin birey üzerindeki etkisini anlamaya yöneliktir.

Hipotalamus ve Motivasyon

Hipotalamus, vücudun fizyolojik ihtiyaçlarına uygun davranışları başlatmak ve içsel durumları izlemek gibi kritik bir rol oynar. Bu yapı, açlık, susuzluk gibi fizyolojik durumları kontrol eder ve motivasyonel süreçlerin merkezinde yer alır. Davranışsal güdülenmenin anlaşılması açısından hipotalamusun işlevi oldukça önemlidir.

Doğal Seçilim ve Darwin’in Teorisi

Darwin’in doğal seçilim teorisi, çevreye uyum sağlayabilen bireylerin hayatta kalması ve üremesi ilkesine dayanır. Bu teori, biyolojik evrim sürecinde türlerin nasıl evrimleştiğini açıklar ve psikolojik adaptasyon süreçlerinin temelini oluşturur.

Bu konular, Psikolojiye Giriş dersinin ana odak noktalarını temsil eder. Öğrenme, motivasyon ve bilişsel süreçler gibi temel psikolojik kavramları kavramak, bireylerin davranışlarını anlamak için önemli bir altyapı sağlar

1- Thorndike’ın etki yasası, araçsal koşullamanın temellerini oluşturur. Bu yasa, davranışın sonucuna bağlı olarak öğrenmenin gerçekleştiğini savunur.

Aşağıdakilerden hangisi Thorndike’ın etki yasasının temel prensibiyle örtüşmez?

A) Davranışın sonucunda ödül verilmesi, o davranışın tekrarlanma olasılığını artırır.
B) Davranışın sonuçları, bireyin gelecekteki davranışlarını doğrudan etkiler.
C) Cezalandırılan davranışların tekrarlama olasılığı azalır.
D) Bireylerin çevresel uyaranlara pasif bir şekilde tepki vermesi, öğrenmenin ana unsurudur.
E) Ödüller ve cezalar davranışların yönlendirilmesinde kritik bir rol oynar.

Cevap : D) Bireylerin çevresel uyaranlara pasif bir şekilde tepki vermesi, öğrenmenin ana unsurudur.

Açıklama : Etki yasasına göre, bireylerin aktif tepkileri ve davranışların sonuçları öğrenmede anahtar rol oynar; pasif tepkiler bu prensibe uymaz.

2- Aşağıdaki önermelerden hangisi olumsuz pekiştirme ile olumlu ceza arasındaki farkı en iyi açıklar?

A) Olumsuz pekiştirme, bir davranışın ardından istenmeyen bir uyarıcının kaldırılmasını içerirken, olumlu ceza istenmeyen bir davranışın ardından olumsuz bir uyarıcı eklenmesini içerir.
B) Olumsuz pekiştirme öğrenmeyi hızlandırırken, olumlu ceza yavaşlatır.
C) Olumsuz pekiştirme davranışları zayıflatırken, olumlu ceza davranışları güçlendirir.
D) Olumsuz pekiştirme ödüllerle ilişkilendirilirken, olumlu ceza tamamen ceza odaklıdır.
E) Olumsuz pekiştirme istenmeyen davranışları teşvik ederken, olumlu ceza onları engeller.

Cevap : A) Olumsuz pekiştirme, bir davranışın ardından istenmeyen bir uyarıcının kaldırılmasını içerirken, olumlu ceza istenmeyen bir davranışın ardından olumsuz bir uyarıcı eklenmesini içerir.

Açıklama : Olumsuz pekiştirme, istenmeyen durumun kaldırılmasıyla davranışı pekiştirirken, olumlu ceza davranış sonrasında bir ceza verilerek o davranışı azaltmaya yöneliktir.

3- Aşağıdakilerden hangisi duyarlılaşma (sensitizasyon) sürecine en uygun örnektir?

A) Bir köpeğin ödül beklentisiyle zil sesine daha fazla dikkat etmesi
B) Düzenli bir sesle çalışan bir makinenin sesiyle ilgili dikkatini kaybeden işçi
C) Yüksek bir patlama sesi duyan kişinin sonrasında küçük seslere karşı bile daha fazla irkilmesi
D) Bir öğrencinin yeni bir konuyu öğrendikten sonra daha önceki bilgilerle ilişki kurması
E) Bir bireyin sürekli maruz kaldığı inşaat gürültüsüne zamanla alışması

Cevap : C) Yüksek bir patlama sesi duyan kişinin sonrasında küçük seslere karşı bile daha fazla irkilmesi

Açıklama : Duyarlılaşma, bir uyarana karşı duyarlılığın artmasıdır. Kişinin küçük seslere bile irkilmesi buna örnektir.

4- Aşağıdakilerden hangisi psikolojinin temel amaçları arasında yer almaz?

A) Bireylerin içsel motivasyonlarını gözlemlemek
B) Davranışları kontrol etmek
C) Davranışları tanımlamak
D) Gelecekteki davranışları tahmin etmek
E) Zihinsel süreçleri anlamak

Cevap : A) Bireylerin içsel motivasyonlarını gözlemlemek

Açıklama : Psikolojinin temel amaçları davranışları tanımlamak, kontrol etmek, tahmin etmek ve anlamaktır. İçsel motivasyon doğrudan gözlemlenemez.

5- Hull’un Dürtü Azaltma Teorisi bağlamında, bir organizmanın davranışlarının temel motivasyonu aşağıdakilerden hangisiyle en iyi açıklanabilir?

A) İçsel gerginlik yaratan dürtüleri azaltma amacı
B) İçsel dengesizlikleri pekiştirme ve sürdürme çabası
C) Yalnızca dışsal güdülerle yönlendirilen davranışlar sergileme
D) Sosyal ihtiyaçlarını karşılamak için yeni dürtüler geliştirmek
E) Psikolojik dengeyi sağlamak için ödüllerle motive edilme

Cevap : A) İçsel gerginlik yaratan dürtüleri azaltma amacı

Açıklama : Hull’a göre, davranışların motivasyonu içsel gerginliği azaltmak yani dürtüleri hafifletmektir.

6- Skinner’ın deneylerinde kullanılan değişken oranlı pekiştirme tarifesi aşağıdaki durumların hangisinde daha etkili olabilir?

A) Her yapılan davranışın hemen ardından bir ödül verilmesi gereken bir sistemde
B) Bir kumar makinesi kullanıcısının rastgele zamanlarda ödül aldığı bir ortamda
C) Bir çalışanın her gün aynı miktarda iş yaptığı bir iş ortamında
D) Bir öğrencinin her hafta belirli bir süre ders çalıştıktan sonra puan aldığı bir sistemde
E) Bir çocuğun her 3 kez doğru davranış gösterdiğinde ödüllendirildiği bir ortamda

Cevap : B) Bir kumar makinesi kullanıcısının rastgele zamanlarda ödül aldığı bir ortamda

Açıklama : Değişken oranlı pekiştirme, ödüllerin rastgele dağıtıldığı durumlarda etkili olup sürekli davranışı teşvik eder.

7- Aşağıdakilerden hangisinde Pavlov’un klasik koşullanma deneyinin bir parçası olan koşullu uyarıcı (CS) ve koşulsuz uyarıcı (UCS) doğru bir şekilde eşleşmiştir?

A) Zil sesi (CS) – Salya tepkisi (UCS)
B) Yemek (CS) – Zil sesi (UCS)
C) Salya tepkisi (CS) – Zil sesi (UCS)
D) Zil sesi (CS) – Yemek (UCS)
E) Yemek (CS) – Salya tepkisi (UCS)

Cevap : D) Zil sesi (CS) – Yemek (UCS)

Açıklama : Pavlov’un deneyinde zil sesi koşullu uyarıcı, yemek ise koşulsuz uyarıcıdır. Zil sesi yemekle eşleştirilerek köpekte salya tepkisi yaratır.

8- Tat öğrenmesi üzerine Garcia ve Koelling’in araştırmalarına göre aşağıdakilerden hangisi doğru bir genellemedir?

A) Organizma, zehirli veya zararlı olabilecek maddelerle ilgili olarak hızlı bir şekilde öğrenme geliştirir.
B) Organizma, bir yiyecekten zevk alıyorsa hastalıkla ilişkilendirmesi zordur.
C) Tat öğrenmesi sadece laboratuvar koşullarında gözlemlenebilir ve doğada gerçekleşmez.
D) Organizma sadece tatla ilgili öğrenmelere duyarlıdır, diğer duyusal deneyimlerden etkilenmez.
E) Organizma bir yiyeceği hastalıkla ilişkilendirdiğinde bu yiyeceği tüketme isteği artar.

Cevap : A) Organizma, zehirli veya zararlı olabilecek maddelerle ilgili olarak hızlı bir şekilde öğrenme geliştirir.

Açıklama : Tat öğrenmesi, organizmanın zehirli maddelerle ilgili hızlı öğrenme yeteneğini ifade eder.

9- Sinaptik plastisite kavramı, sinir sistemi üzerinde hangi temel süreçlerle ilgilidir?

A) Hormonların sinir sistemi üzerindeki etkilerinin modülasyonu
B) Nöronların birbirleriyle iletişim kurmasını sağlayan genetik kodlamalar
C) Nöronlar arasındaki sinaptik bağlantıların güçlenmesi veya zayıflamasıyla öğrenme ve hafızanın düzenlenmesi
D) Beynin belirli bölgelerinde yeni nöronların üretilmesi
E) Sinir hücrelerinin sürekli olarak bölünmesi ve yenilenmesi

Cevap : C) Nöronlar arasındaki sinaptik bağlantıların güçlenmesi veya zayıflamasıyla öğrenme ve hafızanın düzenlenmesi

Açıklama : Sinaptik plastisite, öğrenme ve hafızanın gelişiminde önemli olan sinaptik bağlantıların değişimidir.

10- John Locke’un “tabula rasa” görüşüne göre insan zihni aşağıdakilerden hangisi ile tanımlanabilir?

A) Bilgiye doğrudan sezgilerle ulaşılır.
B) İdealar dünyasındaki bilgilerle şekillenir.
C) Doğuştan gelen bilgilerle donatılmıştır.
D) Deneyimle doldurulmayı bekleyen boş bir levhadır.
E) Zihinsel süreçler doğuştan gelişmiştir.

Cevap : D) Deneyimle doldurulmayı bekleyen boş bir levhadır.

Açıklama : Locke’un “tabula rasa” görüşüne göre insan zihni doğuştan boş bir levha gibidir ve deneyimle şekillenir.

11- Aşağıdakilerden hangisi psikolojinin bilimsel yöntemlerinden biri değildir?

A) Korelasyon çalışması
B) Anket
C) Spekülasyon
D) Deney
E) Gözlem

Cevap : C) Spekülasyon

Açıklama : Spekülasyon bilimsel bir yöntem değildir; bilimsel yöntemler gözlem, deney gibi doğrulanabilir süreçleri içerir.

12- Aristoteles’in bilgi anlayışı aşağıdakilerden hangisiyle en iyi ifade edilebilir?

A) Bilgi soyut kavramlarla anlaşılır.
B) Bilgi sadece matematiksel düşünceyle elde edilebilir.
C) Bilgi, deneyim ve gözlem yoluyla elde edilir.
D) Bilgi, yalnızca zihinsel süreçlerle oluşur.
E) Bilgi idealar âleminden gelir ve doğuştandır.

Cevap : C) Bilgi, deneyim ve gözlem yoluyla elde edilir.

Açıklama : Aristoteles, bilginin deneyim ve gözlem yoluyla kazanıldığına inanır; bu, onun bilgi anlayışının temelidir.

13- Platon’un bilgi teorisine göre öğrenme süreci aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?

A) Duyusal algıların işlenmesiyle bilginin oluşması
B) Bilgiye duyusal deneyimlerle ulaşılması
C) Fiziksel dünyadaki gözlemlerle bilgiye ulaşılması
D) Bilgilerin hatırlanma süreci
E) Bilgilerin deneyimlerle kazanılması

Cevap : D) Bilgilerin hatırlanma süreci

Açıklama : Platon, bilgilerin doğuştan geldiğini ve öğrenme sürecinin bu bilgileri hatırlamak olduğunu savunur.

14- Aşağıdaki önermelerden hangisi Hipotalamusun motivasyonel süreçlerdeki işlevini doğru bir şekilde açıklar?

A) Hipotalamus, davranışsal tepkiler üzerinde hiçbir etkisi olmayan pasif bir yapı olarak işlev görür.
B) Hipotalamus, içsel durumları izler ve organizmanın fizyolojik ihtiyaçlarına uygun davranışları başlatır.
C) Hipotalamus, yalnızca psikolojik ihtiyaçların karşılanması için vücut sinyallerini düzenler.
D) Hipotalamus, hormonal değişiklikler aracılığıyla cinsel davranışları kontrol eder ancak açlık ve susuzluk üzerinde etkisi yoktur.
E) Hipotalamus, yalnızca dışsal güdülerle yönlendirilmiş davranışları kontrol eder.

Cevap : B) Hipotalamus, içsel durumları izler ve organizmanın fizyolojik ihtiyaçlarına uygun davranışları başlatır.

Açıklama : Hipotalamus, içsel fizyolojik durumları izleyerek motivasyonel davranışları başlatır ve düzenler.

15- Aşağıdaki ifadelerden hangisi Homeostatik Teori açısından motivasyonun temel işlevini doğru şekilde özetler?

A) Organizmanın biyolojik dengesizlikleri arttırma eğiliminde olduğunu savunur.
B) Organizmanın içsel dengesini koruma eğiliminde olduğunu ve bu dengeyi sürdürmek için davranış geliştirdiğini savunur.
C) Organizmanın biyolojik dengesini yeniden sağlamak yerine sosyal ihtiyaçlarını karşılamaya odaklanır.
D) Organizmanın yalnızca psikolojik ihtiyaçları karşılamak için davranışlarını şekillendirdiğini iddia eder.
E) Organizmanın fizyolojik dengesini bozarak hayatta kalmasını sağlamayı amaçlar.

Cevap : B) Organizmanın içsel dengesini koruma eğiliminde olduğunu ve bu dengeyi sürdürmek için davranış geliştirdiğini savunur.

Açıklama : Homeostatik Teori, organizmanın biyolojik dengesini korumak için davranışlarını düzenlemesini savunur.

16- Aşağıdaki beyin bölgelerinden hangisi karmaşık bilişsel süreçler, sosyal davranışlar ve karar verme süreçlerinde hayati bir rol oynar?

A) Beyincik (serebellum)
B) Frontal lob
C) Temporal lob
D) Oksipital lob
E) Parietal lob

Cevap : B) Frontal lob

Açıklama : Frontal lob, karmaşık bilişsel işlemler, sosyal davranışlar ve karar verme süreçlerinde önemli bir rol oynar.

17- Darwin’in doğal seçilim teorisine göre türlerin çevreye uyum sağlayarak evrimleşmesinin temel mekanizması aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rastgele bireysel davranışlarla
B) Genetik bilgilerin zamanla değişmesiyle
C) Organizmaların bilinçli kararlar almasıyla
D) Genetik mutasyonlar yoluyla
E) En iyi uyum sağlayan bireylerin hayatta kalması ve üremesiyle

Cevap : E) En iyi uyum sağlayan bireylerin hayatta kalması ve üremesiyle

Açıklama : Darwin’e göre, doğal seçilim en iyi uyum sağlayan bireylerin hayatta kalması ve üremesiyle gerçekleşir.

18- Aşağıdaki psikoloji alt alanlarından hangisi bireylerin iş yerinde motivasyonlarını ve iş tatminlerini incelemekle ilgilenir?

A) Klinik Psikoloji
B) Deneysel Psikoloji
C) Nöropsikoloji
D) Gelişimsel Psikoloji
E) Endüstri ve Örgüt Psikolojisi

Cevap : E) Endüstri ve Örgüt Psikolojisi

Açıklama : Endüstri ve Örgüt Psikolojisi, iş yerindeki bireylerin motivasyonları, tatminleri ve verimlilikleri gibi konuları inceler.

19- Alışma (habituasyon) sürecinde aşağıdaki durumlardan hangisi beklenmez?

A) Organizmanın yeni ve önemli uyaranlara daha fazla odaklanabilmesi
B) Organizmanın tekrarlanan uyaranları önemsememeye başlaması
C) Organizmanın dikkat ve enerji harcamadan, önemsiz uyaranlara yanıt vermemesi
D) Organizmanın tekrarlayan bir uyarana karşı tepkisinin azalması
E) Organizmanın zararsız bir uyarana zamanla daha güçlü tepki vermesi

Cevap : E) Organizmanın zararsız bir uyarana zamanla daha güçlü tepki vermesi

Açıklama : Alışma, organizmanın tekrarlayan uyarana karşı tepkisinin azalmasını ifade eder; güçlü tepki vermesi alışma süreciyle örtüşmez.

20- Bir öğretmen, sınıfta olumlu pekiştirme kullanarak öğrencilerin derslere katılımını artırmak istemektedir.

Aşağıdaki durumlardan hangisi olumlu pekiştirme kullanımına bir örnektir?

A) Katılım sağlamayan öğrencilerin dersten erken çıkarılması
B) Öğrencilere dersi kaçırmaları hâlinde ceza verilmesi
C) Katılımda bulunmayan öğrencilerin daha fazla ödev alması
D) Ders esnasında sessiz kalan öğrencilere ilgi gösterilmemesi
E) Öğrencilerin katılımı sonucunda ek ders materyali sunulması

Cevap : E) Öğrencilerin katılımı sonucunda ek ders materyali sunulması

Açıklama : Olumlu pekiştirme, istenen davranışın ödüllendirilmesiyle davranışın tekrarını teşvik eder.