Sosyolojiye Giriş 2024-2025 Vize Soruları

Sosyolojiye Giriş: Temel Kavramlar ve 2024-2025 Vize Soruları

Sosyolojiye giriş, bireylerin toplum içinde nasıl davrandığını, toplumsal yapının unsurlarını ve toplumları şekillendiren kuralların işleyişini anlamaya yönelik bir disiplindir. Bu disiplin, bireylerin sosyal yaşamlarının yanı sıra toplumsal olayların nedenlerini ve etkilerini araştırır. 2024-2025 eğitim yılına ait vize sınavı soruları, sosyolojinin bazı temel kavramlarını ve teorilerini ele almaktadır. Bu yazıda, bu sorularda yer alan konular üzerinden sosyolojinin önemli kavramlarını açıklayacağız.

1. Toplumsal Mübadele ve Etkileşim

Toplumsal mübadele, bireyler arasında çıkar, fayda veya ödül alma temelinde gelişen bir etkileşimdir. Örneğin, bir arkadaşınızın size iltifat etmesi ve sizin de ona teşekkür etmeniz, karşılıklı bir sosyal mübadele örneğidir. Bu tür etkileşimler, toplumsal ilişkileri güçlendiren ve bireyler arasında bağ kuran temel süreçlerden biridir. Sosyologlar, toplumsal mübadelenin bireylerin davranışlarını nasıl etkilediğini ve ilişkileri nasıl şekillendirdiğini inceler.

2. Otorite ve Güç Kavramları

Otorite ve güç, toplumsal yapıların vazgeçilmez unsurlarıdır. Güç, bir bireyin veya grubun başkaları üzerinde kontrol sağlama kapasitesini ifade ederken, otorite bu gücün meşru kabul edilmesi durumunu tanımlar. Meşruiyet, otoritenin en temel özelliğidir. Sosyolojide otorite ve güç arasındaki farklar incelenirken, bireylerin bu yapılarla ilişkileri de değerlendirilir.

3. Değerler ve Toplumsal Normlar

Değerler, bireylerin topluma uyum sağlaması için önemli bir rehberdir. Bireylerin toplum içinde nerede durduklarını anlamalarına yardım ederler ve toplumsal düzenin sağlanmasında önemli rol oynarlar. Bu anlamda, değerler toplumsal yaşamı yönlendiren temel ilkeler olarak kabul edilir. Değerler, bireylerin eylemlerine rehberlik eder ve toplumsal uyumun sağlanmasına katkıda bulunur.

4. Erikson’un Psikososyal Gelişim Evreleri

Erik Erikson, bireyin yaşamı boyunca belirli psikososyal krizlerle karşı karşıya kaldığını ileri sürmüştür. Erikson’un teorisine göre, birey her yaşta farklı bir psikososyal krizle başa çıkar. Örneğin, 4-5 yaş arası çocuklarda girişkenlik ve suçluluk arasındaki denge arayışı önemlidir. Bu yaş aralığındaki çocuklar, cesaretle harekete geçme ya da utanma duyguları arasında bir denge kurar. Bu evreler, bireyin gelişimini ve toplumsal ilişkilerini nasıl kurduğunu anlamak açısından önemli bilgiler sunar.

5. Etnografi ve Toplumsal Araştırma Yöntemleri

Sosyoloji, bireylerin toplum içindeki davranışlarını anlamak için çeşitli araştırma yöntemleri kullanır. Etnografi, bireylerden öğrenmeye yönelik bir araştırma yöntemi olarak öne çıkar. Bu yöntem, bireylerin yaşam tarzlarını, kültürlerini ve sosyal yapıları incelemeye odaklanır. Etnografik araştırmalar, bireylerin doğal ortamlarında gözlemlenmesiyle derinlemesine bilgi sağlar.

6. Comte’un Üç Hal Kanunu

Auguste Comte, sosyolojinin kurucusu olarak kabul edilen bir düşünürdür ve toplumların gelişimini açıklayan Üç Hal Kanunu’nu ortaya koymuştur. Bu teoriye göre toplumlar, sırasıyla teolojik, metafizik ve pozitivist aşamalardan geçer. Teolojik aşamada doğaüstü açıklamalara yönelim varken, metafizik aşamada soyut düşünceler önem kazanır ve son olarak pozitivist aşamada bilimsel düşünceye geçiş yapılır. Bu aşamalar, toplumların düşünsel ve yapısal olarak nasıl evrildiğini açıklar.

7. Toplumsal Sapma ve Suç

Toplumsal sapma, toplumun genel normlarına aykırı olan her türlü davranışı ifade ederken, suç daha spesifik olarak yasaları ihlal eden davranışları tanımlar. Suç, toplumun normlarını ihlal eden ancak yasalarla cezalandırılan bir sapma türüdür. Durkheim’a göre, suç toplumlarda kültürel değerlerin yerleşmesine katkı sağlar, çünkü toplumda normların tanımlanmasına yardımcı olur.

8. Herbert Spencer ve Toplumun Bir Organizma Olarak Görülmesi

Herbert Spencer, toplumları canlı bir organizmaya benzetmiştir. Ona göre, toplumdaki her birim, tıpkı bir organizmanın parçaları gibi belirli bir işleve sahiptir ve toplumun bütüncül yapısını oluşturur. Spencer’ın bu benzetmesi, toplumsal sistemlerin birbirleriyle nasıl ilişkili olduğunu anlamamıza yardımcı olur.

9. Bağımsız ve Bağımlı Değişkenler

Sosyolojik araştırmalarda kullanılan temel kavramlardan biri bağımsız ve bağımlı değişkenlerdir. Bağımsız değişken, diğer değişkenleri etkileyen unsur iken, bağımlı değişken bu etkiden etkilenen unsurdur. Bu kavramlar, araştırmalarda neden-sonuç ilişkilerini anlamamıza yardımcı olur.

10. Weber’in Bürokrasi Teorisi

Max Weber, bürokrasiyi rasyonel bir örgütlenme biçimi olarak tanımlar. Bürokrasi, hiyerarşik yapı, belirlenmiş kurallar ve görev dağılımı gibi özelliklerle tanımlanır. Weber’e göre, bürokratik yapılar toplumsal düzeni sağlarken, işleyişteki düzen ve tutarlılık açısından önemlidir.

11. Endüstri-Sonrası Toplum ve Bilginin Rolü

Endüstri-sonrası toplumlarda bilgi, toplumun ana kaynağı haline gelmiştir. Daniel Bell’e göre, endüstri-sonrası toplumda bilgi, stratejik bir kaynak olarak kabul edilir ve bu durum toplumsal yapıyı yeniden şekillendirir. Bilgiye dayalı mesleklerin artması, toplumun ekonomik yapısının değişmesine yol açar.

12. Sosyolojik Hayal Gücü

Sosyolojik hayal gücü, toplumu anlamak için farklı bakış açıları geliştirmeyi ifade eder. Bu kavram, bireylerin kendi deneyimlerini toplumsal yapılarla ilişkilendirmesine ve toplumu daha geniş bir perspektiften görmelerine olanak tanır. Sosyolojik hayal gücü, mevcut toplumsal yapının dışındaki olasılıkları değerlendirmemizi sağlar.

13. Birincil ve İkincil Gruplar

Birincil gruplar, bireylerin samimi ve kişisel ilişkiler kurduğu gruplardır. Aile, bu tür birincil gruplara örnektir. İkincil gruplar ise daha resmi ve hedefe yönelik ilişkilere dayalı gruplardır. Bu gruplar, bireylerin toplumla olan ilişkilerini şekillendiren temel yapılardan biridir.

14. Saint-Simon ve Endüstri Toplumu Kavramı

Saint-Simon, endüstri toplumu kavramını ortaya atan ilk sosyologlardan biridir. Ona göre, toplumsal gelişim, üretim süreçleri ve sanayileşme ile doğrudan ilişkilidir. Saint-Simon’un bu kavramı, toplumsal değişim ve modernleşme süreçlerini anlamak için temel bir bakış açısı sunar.

15. Durkheim ve Suçun Toplumsal İşlevi

Durkheim, suçun toplumlarda işlevsel bir rolü olduğunu savunur. Suç, toplumsal normları güçlendirir ve toplumda hangi davranışların kabul edilebilir olduğunu gösterir. Bu bakış açısı, suçun sadece olumsuz değil, aynı zamanda toplumsal düzen için gerekli bir unsur olduğunu öne sürer.

Bu yazı, sosyolojinin temel kavramlarına ve 2024-2025 vize sorularında yer alan konulara dair bir genel bakış sunmaktadır. Sosyoloji, toplumsal yapıların ve bireylerin bu yapılarla olan ilişkilerinin incelenmesini sağlayarak toplumun nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı olur

1- Aşağıdakilerden hangisi bir toplumsal mübadele örneğidir?

A) Savaşlar
B) Çok çalışmak
C) Bir arkadaşınızın size iltifat etmesi ve sizin de ona teşekkür etmeniz
D) Paranın alım gücünün artması
E) Bizim eğitim sistemimizde ilköğretimin zorunlu olması

Cevap : C) Bir arkadaşınızın size iltifat etmesi ve sizin de ona teşekkür etmeniz

Açıklama : Toplumsal mübadele, karşılıklı etkileşim ve fayda sağlama temelinde gerçekleşir. İltifat ve teşekkür, bu tür bir mübadeleyi ifade eder.

2- Otorite ve güç arasında aşağıdaki farklardan hangisi vardır?

A) Meşruiyet farkı
B) Etki farkı
C) Alan farkı
D) Derinlik farkı
E) Süre farkı

Cevap : A) Meşruiyet farkı

Açıklama : Otorite, meşruiyet kazanmış gücü ifade ederken, güç her zaman meşru değildir. Bu nedenle, otorite ile güç arasında meşruiyet farkı bulunur.

3- Aşağıdakilerden hangisi değerlerin genel işlevleri arasında yer alır?

A) Her zaman ekonomik büyümeyi teşvik eder.
B) Modern toplumlarda yazılı hukuk kurallarının yerine geçer.
C) Bireyin çevresindekilerin gözünde “nerede olduğunu” bilmesine yardım ederler.
D) Paranın satın alma gücü ölçer.
E) Her zaman bilimsel gelişmeyi engeller.

Cevap : C) Bireyin çevresindekilerin gözünde “nerede olduğunu” bilmesine yardım ederler.

Açıklama : Değerler, bireylerin toplumda kendilerini konumlandırmalarına yardımcı olur ve toplumda nasıl bir yer tuttuklarını anlamalarına katkıda bulunur.

4- Erikson’un yaşam evrelerine göre 4-5 yaş arası çocuğun evresi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kimlik kazanmaya karşı rol karışıklığı evresi
B) Güvene karşı güvensizlik evresi
C) Yakınlığa karşı yalnızlık/izolasyon evresi
D) Girişkenliğe karşı suçluluk evresi
E) Becerikliliğe karşı aşağılık duygusu evresi

Cevap : D) Girişkenliğe karşı suçluluk evresi

Açıklama : Erikson’un teorisinde 4-5 yaş aralığı, çocuğun girişimcilik ve suçluluk duygularını geliştirdiği bir evredir.

5- “İnsanların incelenmesi”nden daha ziyade “insanlardan öğrenme”yi ifade eden araştırma yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Deney
B) Gözlem
C) Doküman araştırması
D) Etnografi
E) Toplumsal anket araştırması

Cevap : D) Etnografi

Açıklama : Etnografi, insanların kültür ve yaşam tarzlarından öğrenmeyi amaçlayan, onları gözlemleyerek ve onlarla etkileşim kurarak bilgi edinme yöntemidir.

6- Comte’un üç hâl kanunu teorisine göre, toplumlar hangi üç aşamadan geçer?

A) Sosyal statik, sosyal dinamik ve sosyal evrim
B) Endüstri toplumu, bilgi toplumu ve küresel toplum
C) Mekanik dayanışma, organik dayanışma ve karma dayanışma
D) Savaşçı toplumlar, endüstriyel toplumlar ve post-endüstriyel toplumlar
E) Teolojik aşama, metafizik aşama ve pozitivist aşama

Cevap : E) Teolojik aşama, metafizik aşama ve pozitivist aşama

Açıklama : Comte’a göre toplumlar, teolojik, metafizik ve pozitivist aşamalardan geçerek gelişir.

7- Toplumsal sapma ve suç arasındaki temel fark nedir?

A) Suç, toplumsal normlara uyumsuzluk gösterirken, toplumsal sapma yalnızca kanunların ihlali anlamına gelir.
B) Toplumsal sapma resmi olarak ceza yasasında yer alırken, suç özel bir sapma durumunu ifade eder.
C) Toplumsal sapma, kanunların ihlal edilmesi anlamına gelirken, suç daha geniş bir kapsamı ifade eder.
D) Suç, toplumsal normlara uyum sağlayan eylemleri kapsarken, toplumsal sapma kanunların ihlal edilmesi anlamına gelir.
E) Toplumsal sapma, toplumların kabul ettiği normlara aykırı her türlü eylemi kapsarken, suç sadece resmi olarak ceza yasasında yer alan ve toplumsal normlar tarafından tanımlanan özel bir sapma durumunu ifade eder.

Cevap : E) Toplumsal sapma, toplumların kabul ettiği normlara aykırı her türlü eylemi kapsarken, suç sadece resmi olarak ceza yasasında yer alan ve toplumsal normlar tarafından tanımlanan özel bir sapma durumunu ifade eder.

Açıklama : Toplumsal sapma geniş bir tanımla toplum normlarına aykırılığı ifade ederken, suç daha dar bir çerçevede yasalarca belirlenmiştir.

8- Herbert Spencer, toplumu neye benzetir?

A) Canlı bir organizmaya
B) Cansız bir organizmaya
C) Makinaya
D) Bilgisayara
E) Bir file

Cevap : A) Canlı bir organizmaya

Açıklama : Spencer, toplumu bir organizma gibi görerek, toplumsal yapının organik bir bütün oluşturduğunu savunur.

9- Eğer bir değişkenin diğerini etkilediği varsayılıyor ise o değişkene ne ad verilir?

A) Moderatör değişken
B) Bağımsız değişken
C) Bağımlı değişken
D) Aracı değişken
E) Aktif değişken

Cevap : B) Bağımsız değişken

Açıklama : Bağımsız değişken, bir diğer değişken üzerinde etkisi olduğu varsayılan değişkendir.

10- M. Weber’in kuramında bürokrasi nasıl bir örgütlenmeyi ifade eder?

A) Duygusal
B) Rasyonel
C) Akıl dışı
D) Verimsiz
E) Hantal

Cevap : B) Rasyonel

Açıklama : Weber’e göre bürokrasi, rasyonel bir örgütlenme biçimidir ve bu çerçevede işleyen bir yapı olarak tanımlanır.

11- Erikson’un teorisinde “bütünlüğe karşı hayal kırıklığı” evresi insanın yaşamında hangi çağa denk gelir?

A) Genç yetişkinlik
B) Yaşlılık
C) Yetişkinlik
D) Çocukluk
E) Ergenlik

Cevap : B) Yaşlılık

Açıklama : Erikson’un evre teorisinde yaşlılık dönemi, bireyin bütünlük duygusu yaşayıp yaşamamasıyla tanımlanır.

12- “Artık değer”in ilk defa ortaya çıktığı toplumlar aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilgi toplumları
B) Göçebe toplumlar
C) Toplayıcı toplumlar
D) Avcı toplumlar
E) Tarım toplumları

Cevap : E) Tarım toplumları

Açıklama : Artık değer kavramı, ilk olarak tarım toplumlarında ekonomik ürün fazlasının ortaya çıkmasıyla kendini gösterir.

13- Aşağıdaki bilim insanlarından hangisi sosyolojinin isim babasıdır?

A) Auguste Comte
B) Karl Marks
C) Friedrich Engels
D) Saint Simon
E) Emile Durkheim

Cevap : A) Auguste Comte

Açıklama : Sosyolojinin kurucusu ve isim babası olarak kabul edilen Auguste Comte, bilimin gelişimini destekleyen temel figürlerden biridir.

14- Aşağıdakilerden hangisi sosyolojik hayal gücünün sonuçlarından biridir?

A) Dünyayı baskıcı bir yer haline getirir.
B) İnsanların daha fazla manipüle edilebilmesini sağlar.
C) Bize dünyanın şimdi olduğundan farklı bir dünya olabileceğini gösterir.
D) Empati yeteneğini ortadan kaldırır.
E) Toplumsal ilişkiler hakkında farkındalığımızı köreltir.

Cevap : C) Bize dünyanın şimdi olduğundan farklı bir dünya olabileceğini gösterir.

Açıklama : Sosyolojik hayal gücü, dünyayı farklı perspektiflerden değerlendirmemizi sağlar ve mevcut durumun dışında olası farklılıkları düşünmeye yönlendirir.

15- Aşağıdaki örneklerden hangisi birincil gruplara özgü bir özellik göstermektedir?

A) Bir derneğin üyelerinin rasyonel-hukuki düzeyde etkileşmesi
B) Bir siyasi partinin üyelerinin belirli hedefler doğrultusunda çalışması
C) Bir şirketin resmi kurallar ve düzenlemelerle çalışması
D) Bir hükümet biriminin formel sosyal kontrol mekanizmaları kullanması
E) Bir aile üyesinin diğer aile üyeleriyle yakın ve samimi ilişkiler kurması

Cevap : E) Bir aile üyesinin diğer aile üyeleriyle yakın ve samimi ilişkiler kurması

Açıklama : Birincil gruplar, samimi ve yakın ilişkilerin yaşandığı gruplardır ve aile bu özellikleri taşır.

16-
I. Literatür taraması
II. Hipotezlerin ya da araştırma stratejisinin belirlenmesi
III. Problemin tanımlanması
IV. Verilerin toplanması ve yorumlanması
V. Araştırma raporunun yazılması
Yukarıda verilen sosyolojik bir araştırma sürecinin doğru sıralanmış aşamaları aşağıdakilerden hangisidir?

A) IV-V-III-I-II
B) III-II-I-IV-V
C) I-II-III-IV-V
D) III-I-II-IV-V
E) II-I-III-IV-V

Cevap : D) III-I-II-IV-V

Açıklama : Sosyolojik bir araştırma süreci problemin tanımlanması, literatür taraması, hipotezlerin belirlenmesi, veri toplama ve rapor yazma aşamaları sırasıyla gerçekleşir.

17- Aşağıdakilerden hangisi Weber’in geleneksel davranış biçimine örnektir?

A) Ağlayan çocuğa vuran annenin davranışı
B) Para kazanmaya çalışan borsacının davranışı
C) Gemisini en son terk eden kaptanın davranışı
D) İneği kutsal sayan hindunun davranışı
E) Tünel inşa eden mühendisin davranışı

Cevap : D) İneği kutsal sayan hindunun davranışı

Açıklama : Geleneksel davranış, toplumda geleneksel olarak kabul edilen davranış kalıplarına göre hareket etmeyi ifade eder. Hindu inancı, ineklere kutsal değer atfetmektedir.

18- Aşağıdakilerden hangisi D. Bell’e göre endüstri-sonrası toplumun özelliklerinden biridir?

A) Bilgi, toplumun temel eksenidir ve stratejik kaynak haline gelmiştir.
B) Endüstri-sonrası toplumunun doğuşunda buhar makinesi önemli rol oynamıştır.
C) Mavi yakalı işçilerin yapacakları işlerin sayısında çok büyük artışlar ortaya çıkmıştır.
D) Aşırı işbölümü ve uzmanlaşma yaşanmıştır.
E) Endüstriyel mal üretimi toplumun eksenini oluşturur hale gelmiştir.

Cevap : A) Bilgi, toplumun temel eksenidir ve stratejik kaynak haline gelmiştir.

Açıklama : Bell’e göre, endüstri-sonrası toplumda bilgi, toplumun temel kaynaklarından biri olarak öne çıkmaktadır.

19- Saint-Simon’un sosyolojiye katkısı ne olarak görülür?

A) Sosyolojide fenomenolojik yaklaşımı geliştirmiş olması
B) Endüstri toplumu kavramını ortaya atan ilk sosyolog olması
C) Mekanik ve organik dayanışma kavramlarını ortaya koyması
D) Toplumsal iş bölümü üzerine çalışmalar yapması
E) Sembolik etkileşimci kuramın babası

Cevap : B) Endüstri toplumu kavramını ortaya atan ilk sosyolog olması

Açıklama : Saint-Simon, sosyolojide endüstri toplumu kavramını ilk kullanan sosyolog olarak kabul edilir.

20- Durkheim’a göre suç toplumlar için hangi işleve sahiptir?

A) İnsanları birbirine düşman yapar.
B) Sadece kötü bir etkisi vardır.
C) Kültürel değer ve normların yerleşmesini sağlar.
D) Toplumsal düzeni bozar.
E) Toplumları gelişmeden alıkoyar.

Cevap : C) Kültürel değer ve normların yerleşmesini sağlar.

Açıklama : Durkheim’a göre suç, toplumda normların belirlenmesine ve kültürel değerlerin pekişmesine katkı sağlar.