Üstün Zekalı ve Yetenekli Çocuklar ve Eğitimleri 2024-2025 Vize Soruları

Üstün Zekâlı ve Yetenekli Çocuklar ve Eğitimleri

Üstün zekâ ve yetenek, çocukların eğitim ve gelişim süreçlerinde özel bir anlayış ve destek gerektirir. Üstün zekâlı bireyler, ortalamanın üzerinde bir zekâ düzeyine sahip olmalarının ötesinde, yaratıcılık, liderlik, sanatsal ve akademik yetenekler gibi çeşitli alanlarda da öne çıkarlar. Bu kapsamda, üstün yetenekli çocukların gelişimini anlamak ve desteklemek için farklı teoriler ve tanımlar ortaya atılmıştır. İşte 2024-2025 dönemine ait vize soruları üzerinden bazı önemli kavramlar ve teoriler hakkında bir inceleme:

Tannenbaum’un Yıldız Modeli

Abraham Tannenbaum’un geliştirdiği Yıldız Modeli, üstün zekânın beş ana faktör üzerine kurulu olduğunu öne sürmektedir. Bu modelde, üstün zekâ için sadece “mükemmellik” değil, özel yetenek, zihinsel olmayan unsurlar, genel yetenek ve çevresel destek gibi unsurların da bir arada bulunması gerektiği belirtilir. Bu, zekânın yalnızca zihinsel kapasiteden ibaret olmadığını, çevresel faktörlerin ve bireyin özel yeteneklerinin önemini vurgulayan bir yaklaşımdır.

Sternberg ve Zhang’ın Beşgen Kuramı

Sternberg ve Zhang, üstün zekânın farklı ölçütlerle değerlendirilmesi gerektiğini savunarak Beşgen Kuramını geliştirmişlerdir. Bu kurama göre, nadirlik, mükemmellik, değerli olma ve kanıtlanabilirlik üstün zekânın başlıca özellikleri olarak tanımlanır. Ancak yüksek motivasyon, bu kurama göre üstün zekâ için gerekli bir faktör olarak kabul edilmez.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği ve Tanımlar

Üstün yetenekli bireyler, genellikle 2006 yılında yayınlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde tanımlanmıştır. Bu tanıma göre, bu bireyler yaşıtlarından daha hızlı öğrenen, sanat ve liderlik gibi alanlarda öne çıkan, soyut düşünceye yatkın ve ilgi alanlarında bağımsız hareket edebilen bireylerdir. Yönetmelikte yapılan bu tanımlama, özel yetenekli bireylerin yalnızca akademik başarılarına değil, aynı zamanda yaratıcılık ve liderlik gibi sosyal becerilerine de vurgu yapmaktadır.

Terman’ın IQ Tanımı ve Stanford-Binet Zekâ Testi

Lewis Terman, üstün zekâlı bireyleri Stanford-Binet Zekâ Testi ile tanımlayarak, 140 ve üzeri IQ puanına sahip olan bireyleri üstün zekâlı olarak değerlendirmiştir. Bu, zekânın ölçülebilir bir değer olduğunu ve belirli bir seviyenin üzerindeki bireylerin farklı bir eğitim ve gelişim sürecine ihtiyaç duyduklarını ortaya koyar.

Dabrowski’nin Pozitif Parçalanma Teorisi

Kişilik gelişim teorilerinden biri olan Pozitif Parçalanma Teorisi, Dabrowski tarafından geliştirilmiş ve özellikle üstün yetenekli bireylerin duygusal ve sosyal gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Bu teoriye göre, üstün yetenekli bireylerin eğitiminde duygusal dalgalanmalar ve içsel çatışmalar, bireyin gelişimi için gerekli bir süreç olarak görülmektedir.

Cattell ve Kristalize Zekâ

Raymond Cattell, zekâyı iki temel kategoriye ayırarak kristalize ve akıcı zekâ kavramlarını tanıtmıştır. Kristalize zekâ, bilgi birikimi ve deneyime dayalı olarak gelişirken, akıcı zekâ problem çözme yeteneği ve yeni durumlara adapte olabilme kapasitesini içerir. Bu ayrım, üstün yetenekli bireylerin eğitimi açısından önemlidir çünkü kristalize zekânın geliştirilmesi, bilgiye dayalı eğitimle desteklenir.

Üstün Zekâlı Bireylerin Gelişim Özellikleri

Üstün zekâlı bireyler, bilişsel gelişimlerinin yanı sıra duygusal ve sosyal özelliklerde de farklılıklar gösterirler. Bu bireyler genellikle daha yoğun bir öğrenme isteğine sahiptir ve öğrenilmesi kolay konulara değil, zorlayıcı ve derinlemesine bilgi gerektiren alanlara yönelirler. Aynı zamanda, çevreye yönelik derin bir merak ve yüksek bir çalışma disipliniyle öne çıkarlar.

Gardner’ın Çoklu Zekâ Teorisi

Howard Gardner, zekâyı tek bir yetenek değil, birden fazla yeteneğin birleşimi olarak ele almış ve sekiz farklı zekâ türü tanımlamıştır. Bunlar arasında sözel-dilsel, görsel-uzamsal, müziksel ritmik, bedensel-kinestetik ve mantıksal-matematiksel zekâ türleri bulunmaktadır. Gardner’a göre, üstün zekâlı bireylerin bu zekâ türlerinden bir veya birkaçında ileri düzeyde olması, onların eğitim ve gelişim süreçlerinin farklılaştırılması gerektiğini göstermektedir.

Psikolinguistik Yaklaşım ve Dil Gelişimi

Dil öğrenme sürecine yönelik farklı yaklaşımlardan biri olan Psikolinguistik Yaklaşım, çocukların doğuştan dil öğrenme kapasitesine sahip olduğunu öne sürmektedir. Bu görüşe göre, çocuklar çevrelerinde konuşulan dili biyolojik bir süreçle içselleştirir ve dil öğreniminde belirli aşamalardan geçerler. Bu yaklaşım, özellikle üstün yetenekli bireylerin dil öğrenme kapasitelerinin erken dönemde gelişmesi açısından önemlidir.

Üstün Zekâ ve Duygusal Özellikler

Üstün zekâlı bireyler, yalnızca bilişsel yetenekleri değil, aynı zamanda güçlü empati, duygusal duyarlılık ve yoğun duygusal yaşantılar gibi özelliklerle de dikkat çekerler. Ancak bu bireylerin sosyal kabul görmesi her zaman kolay olmayabilir. Özellikle dil becerilerinin yaşıtlarından daha ileride olması, bazen arkadaş çevresinde dışlanmalarına yol açabilir.

Sosyal ve Duygusal Destek

Üstün zekâlı bireylerin eğitiminde sadece bilişsel gelişim değil, aynı zamanda sosyal ve duygusal gelişim de önemlidir. Bu bireylerin sağlıklı bir sosyal yaşam sürdürebilmeleri için olumlu bir çevrede büyümeleri, desteklenmeleri ve anlaşıldıklarını hissetmeleri gerekmektedir. Rekabetçi bir ortamın oluşturulması, bu bireylerin sosyal ve duygusal gelişimlerini olumsuz etkileyebilir.

Sonuç

Üstün zekâlı ve yetenekli bireylerin eğitimi, onların tüm potansiyellerini gerçekleştirebilmeleri için özel bir anlayış ve destek gerektirir. Farklı teoriler ve yaklaşımlar, bu bireylerin gelişimini anlamada ve onların ihtiyaçlarına uygun eğitim programları geliştirmede rehberlik sağlar. Özellikle Tannenbaum’un Yıldız Modeli, Gardner’ın Çoklu Zekâ Teorisi ve Dabrowski’nin Pozitif Parçalanma Teorisi gibi yaklaşımlar, üstün yetenekli çocukların eğitimine yönelik farklı bakış açıları sunmaktadır. Bu bağlamda, eğitimcilerin ve ailelerin, üstün zekâlı bireylerin bilişsel, sosyal ve duygusal özelliklerini dikkate alarak onların gelişimlerini desteklemeleri büyük önem taşımaktadır.

Üstün Zekalı ve Yetenekli Çocuklar ve Eğitimleri 2024-2025 Vize Soruları

1- Abraham Tannenbaum (1983) üstün zekâyı açıklamak için “Yıldız Modeli”ni geliştirmiştir. Üstün zekâlı olmak için gerekli olduğunu düşündüğü beş faktörden bahsetmiştir. Bu bağlamda aşağıdakilerden hangisi bu faktörlerden biri değildir?

A) Mükemmellik
B) Özel yetenek
C) Zihinsel olmayan unsurlar
D) Genel yetenek
E) Çevresel destek

Cevap: A) Mükemmellik

Açıklama: Tannenbaum’un “Yıldız Modeli” beş temel faktöre dayanmaktadır; mükemmellik bu faktörlerden biri olarak değerlendirilmemiştir.

2- Aşağıdakilerden hangisi Sternberg ve Zhang’ın beşgen kuramına göre bir kişinin üstün zekalı olabilmesi için karşılaması gereken ölçütlerden biri değildir?

A) Nadir olma
B) Mükemmellik
C) Değerli olma
D) Yüksek motivasyon
E) Kanıtlanabilirlik

Cevap: D) Yüksek motivasyon

Açıklama: Beşgen kuramında yüksek motivasyon, bir kriter olarak sayılmamaktadır.

3- Özel yetenekli birey, yaşıtlarına göre daha hızlı öğrenen, yaratıcılık, sanat, liderliğe ilişkin kapasitede önde olan, özel akademik yeteneğe sahip, soyut fikirleri anlayabilen, ilgi alanlarında bağımsız hareket etmeyi seven ve yüksek düzeyde performans gösteren birey olarak tanımlanmaktadır. Yukarıdaki tanım kaç yılında yayınlanan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde yer almaktadır?

A) 2006
B) 2000
C) 1991
D) 2012
E) 2018

Cevap: E) 2018

Açıklama:

4- ….. üstün zekâlı bireyi Simon ve Binet’nin geliştirdiği Stanford-Binet Zekâ Testi ile ölçülen “140 ve üzeri IQ puanına sahip kişi” şeklinde tanımlamıştır. Yukarıdaki cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Guilford
B) Gardner
C) Terman
D) Spearman
E) Sternberg

Cevap: C) Terman

Açıklama: Terman, üstün zekâlı bireyleri Stanford-Binet Zekâ Testi’ne göre tanımlamıştır.

5- Pozitif (olumlu) parçalanma teorisi bir kişilik gelişim teorisi olarak üstün yeteneklilerin eğitiminde önemli bir katkı sunmaktadır. Bu teorinin teorisyeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Freud
B) Dabrowski
C) Skinner
D) Erikson
E) Piaget

Cevap: B) Dabrowski

Açıklama: Pozitif parçalanma teorisini geliştiren Dabrowski’dir ve üstün yeteneklilerin eğitiminde önemlidir.

6- Kristalize zekadan bahseden araştırmacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Spearman
B) Cattell
C) Piaget
D) Horn
E) Fontana

Cevap: B) Cattell

Açıklama: Cattell kristalize zekâ ve akıcı zekâ kavramlarını ortaya atmıştır.

7- Üstün yetenekli bireyler, bütün gelişim alanlarında gerçekleşen hızlı bir gelişim seyri içerisindedirler. Aşağıda verilenlerden hangisi üstün zekâlı çocukların hızlı gelişim özelliklerinden değildir?

A) Bir alanda derinlemesine bilgi sahibi olma istekleri
B) Üstün bir çalışma azmine ve odaklanabilme becerisine sahip olmaları
C) Doymak bilmez öğrenme istekleri ve yüksek merakları
D) Öğrenilmesi kolay olan konulara olan yönelimleri
E) Parçadan bütüne varma ve genelden özele gitme becerileri

Cevap: D) Öğrenilmesi kolay olan konulara olan yönelimleri

Açıklama: Üstün zekâlı çocuklar zorlu konulara yönelirler.

8- Bebeklikten yetişkinliğe kadar bireyin çevreyi, dünyayı etkili bir şekilde anlama ve düşünme yollarının bütünü ….. meydana getirmektedir. Yukarıdaki boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) bilişsel gelişimi
B) fiziksel gelişimi
C) psikomotor gelişimi
D) duygusal gelişimi
E) duyusal gelişimi

Cevap: A) bilişsel gelişimi

Açıklama: Bilişsel gelişim, çevreyi anlamayı ve düşünme yeteneğini ifade eder.

9- ARGEM (Araştırma Geliştirme Eğitim ve Uygulama Merkezi) okulları kaç yılında kurulmuştur?

A) 2017
B) 2019
C) 2007
D) 2009
E) 2012

Cevap: A) 2017

Açıklama:

10. ….. bireyin çevresindeki dünyayı anlarken ve öğrenirken gerçekleştirdiği zihinsel faaliyetlerin tümüdür.
Yukarıdaki cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Bilişsel gelişim
B) Beyin işleyişi
C) Biliş
D) Üst biliş
E) Beyin gelişimi

Cevap: A) Bilişsel gelişim

Açıklama: Bilişsel gelişim, öğrenme hızını doğrudan etkiler.

@lolonolo_com

11- İnsanlar doğuştan, dil öğrenebilmek için özel bir mekanizmaya sahiptir. Bu mekanizma, çocuğun yakınında konuşulan dili içselleştirmesini, kurallarını anlayıp öğrenmesini, sonra da uygun kurallar ile konuşmasını sağlar. Bu mekanizma sayesinde tüm çocuklar aynı aşamalardan ve kritik dönemlerden geçerek, biyolojik olarak belli düzeyde, yürümeyi öğrenir gibi konuşmayı öğrenmektedirler.
Yukarıdaki paragrafı savunan görüş aşağıdakilerden hangisidir?

A) Davranışçı yaklaşım
B) Bilişsel yaklaşım
C) Psikolinguistik yaklaşım
D) Ana dili yaklaşımı
E) Biyolojik yaklaşım

Cevap: C) Psikolinguistik yaklaşım

Açıklama:

12- Gardner’in çoklu zekâ teorisine göre ….. yüksek olan kişiler kelimelerin anlamlarına, seslere ritimlere karşı hassastırlar. Şair, yazar, politikacı gibi meslek insanlarının bu zekâ türünde ileri olduğu düşünülmektedir.
Yukarıdaki boşluğa getirilebilecek en uygun ifade aşağıdakilerden hangisidir?

A) görsel-uzamsal zekâsı
B) sözel-dilsel zekâsı
C) müziksel ritmik zekâsı
D) bedensel-kinestetik zekâsı
E) mantıksal-matematiksel zekâsı

Cevap: B) sözel-dilsel zekâsı

Açıklama: Sözel-dilsel zekâ, kelimelere ve dillere karşı duyarlılığı ifade eder.

13- Müzik yeteneği yüksek olan kişiler için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Müziksel bir eylem sırasında beynin sağ ve sol yarı bölgelerinin her ikisinin de işleme katıldığı bir süreç söz konusudur.
B) Üstün müzik yeteneği olan kişilerde hemisferler arasındaki nöral bağlantıların daha yoğun olduğu görülmektedir.
C) Müziği okuma sol inferior (aşağı) frontal korteksle ilgili bulunmuştur.
D) Daha yoğun bir sol beyin nöral aktivitesine sahiptirler.
E) Mutlak kulağa sahip kişilerde sol planum temporale daha küçüktür.

Cevap: E) Mutlak kulağa sahip kişilerde sol planum temporale daha küçüktür.

Açıklama:

14- Aşağıdakilerden hangisi üstün zekâlı çocuklar için söylenemez?

A) İleri düzey okuduğunu anlama üstün zekâlı çocukların üst düzey kitaplar okumalarını sağlar.
B) Çoğu zaman dili ustalıkla kullanırlar.
C) Akranlarından daha hızlı öğrenirler.
D) Akranlarından önce konuşma ve okumayı öğrenebilirler.
E) Üst düzey dil yeteneği bu çocukların her zaman arkadaşları tarafından sevilmelerini sağlar.

Cevap: E) Üst düzey dil yeteneği bu çocukların her zaman arkadaşları tarafından sevilmelerini sağlar.

Açıklama: Üstün zekâlı çocukların dil yetenekleri, sosyal kabulü garanti etmez.

15- Zeka ve yetenek ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Üstün zekalı ve yetenekli çocuklar gerek akademik hayatlarında gerekse sosyal duygusal alanda ve hatta meslek seçimlerinde pek çok sıkıntı yaşamaktadırlar.
B) Biyolojik tanımlar zekayı çevreye adaptasyon olarak görür.
C) Zeka ve yetenek kavramlarının tanımları konusunda araştırmacılar fikir birliğine varmışlardır.
D) Araştırmalar zeka, yetenek ve yaratıcılık kavramlarının tümünde genetik aktarımın ve çevrenin etkili olduğunu göstermektedir.
E) İlk üstün zeka araştırmacılarının çoğu, “üstün zekalı”, “dahi” ve “yetenekli” kelimelerini neredeyse birbirlerinin yerine kullanmışlardır.

Cevap: C) Zeka ve yetenek kavramlarının tanımları konusunda araştırmacılar fikir birliğine varmışlardır.

Açıklama: Zeka ve yetenek kavramları üzerine araştırmacılar arasında hala görüş ayrılıkları bulunmaktadır.

16- Gardner zekâyı tanımlarken birçok yeteneğin bir araya gelerek zekâyı oluşturduğunu söylemiştir.
Buna göre Gardner, birbirinden bağımsız kaç zekâ türü olduğundan bahsetmiştir?

A) 8
B) 6
C) 7
D) 9
E) 5

Cevap: D) 9

Açıklama:

17- ABD’de üstün zekâlıların değerlendirmesinde IQ testini takiben okullarda en sık kullanılan ikinci araç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Grup başarı testleri
B) Yaratıcılık testleri
C) Öğretmen değerlendirme ölçekleri
D) Psikologtan alınan formlar
E) Liderlik ölçekleri

Cevap: C) Öğretmen değerlendirme ölçekleri

Açıklama: Öğretmen değerlendirme ölçekleri, üstün zekalı bireylerin değerlendirilmesinde yaygın olarak kullanılır.

18- Aşağıdakilerden hangisi üstün zekâlı ve yetenekli çocukların sosyal ve duygusal gelişimini destekleyici unsurlardan biri değildir?

A) Benlik saygısını desteklemek
B) Rekabetçi bir ortam oluşturmak
C) Olumlu bir çevrede büyümek
D) Duygularını kabul etmek
E) Desteklemek ve anlaşıldığını hissettirmek

Cevap: B) Rekabetçi bir ortam oluşturmak

Açıklama: Rekabetçi ortam, sosyal ve duygusal gelişimi olumsuz etkileyebilir.

19- Aşağıdakilerden hangisi Schack ve Starko (1990)’a göre öğretmenlerin bir öğrencinin yetenekli olduğunu belirlemede kullandıkları kriterlerden biri değildir?

A) Yaratıcıdır.
B) Kendi öğrenmesini başlatır.
C) Hızlı ve kolay öğrenir.
D) Sosyo-ekonomik düzeyi yüksektir.
E) Meraklıdır.

Cevap: D) Sosyo-ekonomik düzeyi yüksektir.

Açıklama: Sosyo-ekonomik düzey, yetenek belirlemede kullanılan bir kriter değildir.

20- Üstün zekâlı bireyler, bilişsel yeteneklerinin yanı sıra duygusal alanda da bazı özellikler gösterirler. Aşağıdakilerden hangisi bu özelliklerden biri değildir?

A) Empati yetenekleri güçlüdür.
B) Duygusal duyarlılık gösterirler.
C) Duygusal olarak diğerlerinden daha fazla izole olurlar.
D) Duygularını ifade etme konusunda zorluk yaşarlar.
E) Yoğun duygusal yaşantılar deneyimlerler.

Cevap: D) Duygularını ifade etme konusunda zorluk yaşarlar.

Açıklama: Üstün zekalı bireyler genellikle duygularını iyi ifade ederler.

@lolonolo_com