Psikometrik – Gelişimsel Ölçme Ve Değerlendirme 2024-2025 Vize Soruları

Psikometrik ve Gelişimsel Ölçme ve Değerlendirme: Temel Kavramlar ve İlkeler

Psikometrik ve gelişimsel ölçme, bireylerin çeşitli zihinsel, sosyal ve duygusal özelliklerini belirlemek amacıyla kullanılan, eğitimden sağlığa birçok alanda kritik önem taşıyan yöntemlerdir. Bu yöntemler, çocukların ve yetişkinlerin psikolojik ve bilişsel gelişim süreçlerinin yanı sıra, belirli davranışların ve yeteneklerin değerlendirilmesine yönelik güvenilir ve geçerli veriler sağlamaktadır. Bu yazıda, gelişimsel ölçme ve değerlendirme ile ilgili temel ilkeler, kavramlar ve etik yaklaşımlar üzerinde durulacaktır.

1. Gelişimsel Ölçme ve Değerlendirmede Uyumun Artırılması

Gelişimsel ölçme süreçlerinde, bireyin ölçme işlemine uyum sağlaması kritik bir öneme sahiptir. Özellikle çocuklarla yapılan ölçümlerde, çocuğun rahatlaması ve ölçme ortamına adapte olması sağlanarak daha doğru sonuçlar elde edilebilir. Bu bağlamda, ölçüm öncesinde kısa bir ısınma faaliyeti yapmak, gerektiğinde ara vermek gibi yöntemler, ölçüm sürecinin verimliliğini artırmak için kullanılabilir. Bu uygulamalar sayesinde, ölçümde elde edilen verilerin doğruluğu ve güvenilirliği yükseltilir.

2. Ölçme ve Değerlendirmede Etik Yeterlilikler

Psikometrik ölçme araçlarını kullanan bir profesyonelin etik kurallara ve yeterliliklere sahip olması gerekmektedir. Bu, ölçüm aracının standartlara uygun şekilde uygulanması ve yorumlanması anlamına gelir. Etik ilkelere uymak, ölçme ve değerlendirme sonuçlarının objektif, güvenilir ve tarafsız olmasını sağlarken, etik dışı uygulamalar değerlendirme sonuçlarını olumsuz etkileyebilir.

3. Beyin Gelişiminde Önemli Süreçler

Gelişim psikolojisi ve nörobilim alanlarında yapılan çalışmalar, beyin gelişiminin bazı kritik süreçlere bağlı olduğunu göstermektedir. Sinaps budanması ve miyelinleşme, çocukluk döneminde bilişsel gelişimi şekillendiren önemli süreçlerdir. Sinaps budanması, gereksiz sinaptik bağlantıların azaltılması sürecini ifade ederken, miyelinleşme, nöronların çevresinin yalıtılması yoluyla sinir iletim hızının artırılmasını sağlar. Bu süreçler, çocukların zihinsel işlevlerini daha etkin kullanmalarını destekler.

4. Çocuk Gelişiminin Genetik ve Çevresel Etkileri

Çocuğun gelişimi, genetik özelliklerin yanı sıra çevresel faktörlerden de büyük ölçüde etkilenir. Normal gelişim, çocuğun biyolojik yapısının ve çevresel etkilerin ortak bir ürünü olarak ortaya çıkar. Gelişim süreci, bireyin genetik özelliklerine ve maruz kaldığı çevresel faktörlere bağlı olarak, belli bir yörünge içinde ilerler. Dolayısıyla, gelişim değerlendirmeleri yapılırken bu faktörlerin dikkate alınması önemlidir.

5. Norm Dayanaklı Ölçümler ve Değerlemeler

Norm dayanaklı testler, bireylerin aldığı puanları belirli bir norm grubuyla kıyaslayarak anlamlı hale getirir. Bu testler, bireyin performansını benzer gruptaki diğer bireylerle kıyaslama imkanı sunarak, bireyin güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesine yardımcı olur. Örneğin, bir çocuğun matematik testi sonuçları norm dayanaklı bir değerlendirme ile kıyaslandığında, bu çocuğun matematik becerilerinin kendi yaş grubundaki diğer çocuklarla nasıl bir seviyede olduğu anlaşılır.

6. Tesadüfi Örnekleme Yöntemleri

Psikolojik araştırmalarda kullanılan tesadüfi örnekleme yöntemi, hedef topluluğun her bireyinin örnekleme girme konusunda eşit şansa sahip olmasını sağlar. Bu yaklaşım, elde edilen sonuçların genellenebilirliğini artırmak için kritik öneme sahiptir. Tesadüfi örnekleme sayesinde, araştırma sonuçlarının belirli bir gruba değil, daha geniş bir kitleye uygulanabilir olduğu kabul edilir.

7. Bilişsel Gelişimde Piaget’nin Kuramı

Jean Piaget’nin bilişsel gelişim kuramı, çocukların zihinsel süreçlerini dört farklı gelişim dönemi ile açıklar. Bu dönemler, işlem öncesi dönem, somut işlemler dönemi, soyut işlemler dönemi gibi adımlardan oluşur. Piaget’ye göre, çocukların bilişsel yetenekleri her bir dönemde belirgin farklılıklar gösterir ve bu dönemler çocuğun öğrenme süreçlerini anlamak için temel referans noktası olarak kullanılır.

8. Ölçme İşleminde Prosedür Değişiklikleri

Ölçme işlemi sırasında çocuğun sağlık durumu, ruh hali veya yorgunluğu gibi faktörler ölçüm sonuçlarını etkileyebilir. Örneğin, çocuğun yorgun olması veya düşük performans göstermesi durumunda prosedürde değişiklik yapılması gerekebilir. Bu tür durumlar, ölçümün doğruluğunu ve güvenilirliğini korumak adına göz önünde bulundurulmalıdır.

9. Ölçme Hataları ve Kaynakları

Psikometrik testlerde ölçme hatalarının çeşitli kaynakları olabilir. Ölçme aracının dilinin anlaşılır olmaması, yanlış puanlama veya gürültülü bir ortam gibi faktörler ölçme hatalarına yol açabilir. Bu hatalar, ölçüm sonuçlarının doğruluğunu düşürdüğü için dikkatle ele alınmalı ve ölçme sürecinde bu tür hataların en aza indirilmesi hedeflenmelidir.

10. Dolaylı Ölçüm Yöntemleri

Dolaylı ölçüm yöntemleri, gözle doğrudan ölçülemeyen özelliklerin değerlendirilmesini sağlar. Örneğin, bir bireyin mizacı dolaylı ölçüm teknikleri ile belirlenir. Bu tür ölçümler, bireylerin kişisel özellikleri hakkında bilgi toplamak için yaygın olarak kullanılan yöntemlerdendir.

11. Psikometrik Güvenilirlik ve Geçerlik

Bir ölçüm aracının güvenilir ve geçerli olması, psikometrik değerlendirmelerin temel gerekliliklerindendir. Güvenilirlik, ölçüm aracının tutarlı sonuçlar vermesi anlamına gelirken, geçerlik ise ölçüm aracının amacına uygun sonuçlar vermesini ifade eder. Tutarlı ve doğru sonuçlar elde edilmesi, ölçme araçlarının geçerli ve güvenilir olmasını gerektirir.

12. Geçerlilik Çalışmaları

Geçerlilik, bir ölçüm aracının belirli bir özelliği doğru şekilde ölçme yeteneğini ifade eder. Geçerlilik çalışmaları arasında faktör analizi ve ölçüm sonuçlarının dış ölçütlerle karşılaştırılması gibi yöntemler yer alır. Bu çalışmalar, ölçeğin teorik modele uygun olup olmadığını anlamamıza yardımcı olur.

13. Ölçme İşlemine Hazırlık Süreci

Ölçme işlemi öncesinde, bireyin sağlık durumu ve yapılacak ölçüm hakkında bilgi vermek önemlidir. Özellikle çocuklarla yapılan ölçümlerde, çocuğun ölçüm sürecine uyum sağlaması için bu hazırlık süreci kritik bir rol oynar. Bu sayede çocuk ölçüme daha açık ve katılımcı bir yaklaşım gösterir.

14. Raporlama Sürecinde Etik İlkeler

Psikolojik raporlar, etik ilkeler doğrultusunda hazırlanmalı ve bireyin gizliliğine saygı gösterilmelidir. Bu raporlar, bireylerin haklarını koruyacak şekilde oluşturulmalı ve sadece bilimsel amaçlarla kullanılmalıdır. Ayrıca, raporlar ailenin beklentilerini desteklemek amacıyla değil, objektif bir değerlendirme sunmak için hazırlanmalıdır.

Sonuç

Psikometrik ve gelişimsel ölçme ve değerlendirme, bireylerin gelişim süreçlerinin anlaşılmasında ve desteklenmesinde temel rol oynar. Bu yazıda ele alınan kavramlar, gelişimsel değerlendirme süreçlerinin etik, geçerlik ve güvenilirlik temelli bir çerçeve içerisinde ele alınması gerektiğini göstermektedir. Psikometrik ölçme araçlarının doğru ve etik kullanımı, bireylerin gelişim potansiyellerini desteklemek ve onlara uygun eğitim ve müdahale programları geliştirmek için kritik bir öneme sahiptir

1. Ölçme işlemi sırasında çocuğun ölçüme uyumunun artırılabilmesi için yukarıdakilerden hangileri yapılabilir?

I. Ölçme işlemi sırasında başka şeylerle meşgul olmak

II. Ölçme işlemi sırasında çocuğun velisinin çocuğun doğru cevaplarını takdir etmesini istemek

III. Ölçüm öncesinde çocukla kısa bir ısınma faaliyeti yapmak

IV. Gerekli durumlarda ölçme işlemine ara vermek

A) II ve III

B) I ve II

C) III ve IV

D) I ve III

E) II ve IV

Cevap : C) III ve IV

Açıklama : Ölçüm öncesinde çocuğu rahatlatmak ve gerektiğinde ara vermek, çocuğun sürece uyumunu artırır.

2. Ölçme ve değerlendirme yapan biri etik olarak hangi yeterliliği taşımalıdır?

A) Ölçek geliştirme becerisi

B) Esprili olma

C) Sükûnet

D) Güçlü karakter yapısı

E) Ölçüm aracını standartlara uygun şekilde uygulama

Cevap : E) Ölçüm aracını standartlara uygun şekilde uygulama

Açıklama : Standartlara uygun uygulama, sonuçların güvenilirliği ve geçerliliği için önemlidir.

3. Beyin gelişiminin altında yatan süreçler nelerdir?

I. Yürütücü işlevler

II. Beyin omurilik sıvısı

III. Sinapsların budanması

IV. Nöronların miyelin kılıfla kaplanması

A) III ve IV

B) I ve IV

C) I ve III

D) II ve IV

E) I ve II

Cevap : A) III ve IV

Açıklama : Sinaps budanması ve miyelinleşme, beynin olgunlaşma süreçlerinde kritik öneme sahiptir.

4. Çocuğun normal gelişimi için aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

I. Çocuğun normal gelişimi statik bir süreçtir.

II. Normal gelişim, çocuğun genetik özellikleri ve çevresinden etkilenir.

III. Normal gelişim, genellikle belli bir yörünge takip eder.

IV. Çocuğun tüm farklı özellikleri anormalliğe işaret eder.

A) II ve III

B) I ve II

C) II ve IV

D) I ve III

E) I ve IV

Cevap : A) II ve III

Açıklama : Normal gelişim, genetik ve çevresel faktörlerden etkilenir ve belirli bir seyir izler.

5. Norm dayanaklı test ve değerlemenin amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Test sonuçlarının yorumlanmasının zor olmasıdır.

B) Bireyin aldığı puanların norm grubuyla kıyaslanarak anlamının belirlenmesidir.

C) Ölçek sonuçlarının uzman görüşüne dayalı olarak yorumlanmasıdır.

D) Ölçüm hatalarının en aza indirilmesidir.

E) Testin farklı ölçümlerde aynı sonucu vermesidir.

Cevap : B) Bireyin aldığı puanların norm grubuyla kıyaslanarak anlamının belirlenmesidir.

Açıklama : Norm dayanaklı testler, bireyin performansını diğer bireylerle kıyaslayarak yorum yapma imkanı sağlar.

6. Tesadüfi örnekleme hakkında aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Hedef topluluğun her bireyinin örnekleme girme konusunda eşit şansı olmasıdır.

B) Örneklemin tamamı incelenmelidir.

C) Test edilen bireyin norm grubuna göre yüzdesinin belirlenmesidir.

D) Hedef topluluğun oransal olarak benzer şekilde örnekleme dâhil edilmesidir.

E) Örneklemdeki kişilerin sadece bir kısmının arasından seçilmesidir.

Cevap : A) Hedef topluluğun her bireyinin örnekleme girme konusunda eşit şansı olmasıdır.

Açıklama : Tesadüfi örnekleme, örnekleme dahil olan herkesin eşit şansa sahip olduğu bir seçme yöntemidir.

7. Piaget’nin kuramındaki bilişsel gelişim dönemleri hangileridir?

I. Soyut işlemler dönemi

II. Özelleşmiş hareketler dönemi

III. İşlem öncesi dönem

IV. Gizil dönem

A) III ve IV

B) II ve III

C) I ve II

D) II ve IV

E) I ve III

Cevap : E) I ve III

Açıklama : Piaget’in bilişsel gelişim kuramına göre, soyut işlemler ve işlem öncesi dönemler bilişsel gelişim aşamalarıdır.

8. Çocuklarda ölçme işleminde prosedür değişikliğini gerektirebilecek durum hangisidir?

A) Çocuğun testi yaparken keyif alması

B) Çocuğun uygun bir şekilde performans göstermesi

C) Çocuğun yorgun ve uykusuz olması

D) Çocuğun yorulması ve test performansı belirgin olarak bozulması

E) Çocuğun velisinin teste başlamadan önce çocukla sohbet etmesi

Cevap : D) Çocuğun yorulması ve test performansı belirgin olarak bozulması

Açıklama : Yorgunluk ve düşük performans, ölçümde değişiklik yapılmasını gerektirir.

9. Ölçme aracı kaynaklı ölçme hatasına örnek hangisidir?

A) Ölçme aracının dilinin anlaşılır olmaması

B) Ölçülen çocuğun hasta olması

C) Ölçüm sırasında çocuğun sıkılması

D) Ölçme aracının hatalı puanlanması

E) Ölçüm ortamının gürültülü olması

Cevap : A) Ölçme aracının dilinin anlaşılır olmaması

Açıklama : Ölçme aracının dili, ölçüm sonuçlarını etkileyebilecek önemli bir faktördür.

10. Dolaylı ölçme işlemi ile ölçülebilir hangisidir?

A) Sıcaklık

B) Sertlik

C) Mizaç

D) Boy

E) Ağırlık

Cevap : C) Mizaç

Açıklama : Mizaç gibi soyut özellikler dolaylı ölçüm yöntemleri ile değerlendirilebilir.

11. Bir ölçüm aracının psikometrik sağlamlığı için gereklidir hangisidir?

A) Ölçüm aracının sonuçlarında hiçbir hataya rastlanmamalıdır.

B) Farklı zaman ve kişiler tarafından uygulandığında ölçüm sonuçları tutarlı olmalıdır.

C) Ölçüm aracının maliyeti düşük olmalıdır.

D) Ölçüm aracı, tüm yaş gruplarında kullanılabilmelidir.

E) Ölçüm aracı, ölçmeyi amaçladığı değişkeni eksik bir şekilde ölçmelidir.

Cevap : B) Farklı zaman ve kişiler tarafından uygulandığında ölçüm sonuçları tutarlı olmalıdır.

Açıklama : Tutarlılık, bir ölçüm aracının güvenilir olduğunu gösterir.

12. Bir ölçeğin geçerliğinin hesaplanmasında kullanılanlar hangileridir?

I. Farklı zamanlarda ölçeğin uygulanıp sonuçların karşılaştırılması

II. Ölçeğin farklı kullanıcılarca uygulanıp sonuçlarının karşılaştırılması

III. Ölçeğin sonuçlarının ölçütle karşılaştırılması

IV. Ölçeğin maddelerinin teorik modele uygunluğunun faktör analizi ile belirlenmesi

A) II ve III

B) III ve IV

C) I ve II

D) II ve IV

E) I ve III

Cevap : B) III ve IV

Açıklama : Geçerlik çalışmaları, ölçeğin ölçme amacına uygun olup olmadığını belirler.

13. Ölçme işlemi öncesinde yapılması gerekenler hangileridir?

I. Çocuğun sağlık durumunun öğrenilmesi

II. Çocukla uzun süre oyun oynanması

III. Çocuğun velisiyle uzun süre sohbet edilmesi

IV. Çocuğa yapılacak işlem hakkında bilgi verilmesi

A) III ve IV

B) I ve III

C) I ve II

D) II ve III

E) I ve IV

Cevap : E) I ve IV

Açıklama : Çocuğun durumu ve yapılacak işlemin açıklanması önemlidir.

14. Değerlendirme raporunun tanımlayıcı bilgiler kısmında hangi bilgi bulunmaz?

A) Çocuğun doğum tarihi

B) Değerlendiricinin adı soyadı

C) Rapor tarihi

D) Çocuğun adı ve soyadı

E) Çocuğun neden yönlendirildiği

Cevap : E) Çocuğun neden yönlendirildiği

Açıklama : Değerlendirme raporunda, çocuğun yönlendirilme nedeni genellikle sonuç ve yorum kısmında yer alır.

15. Aşağıdakilerden hangisi sıralama ölçeklerine örnek olarak verilebilir?

A) IQ puanları

B) Sınıftaki öğrencilerin cinsiyetlerine göre numaralandırılması

C) Hava sıcaklıkları

D) Memnuniyet anketleri

E) Ağırlık

Cevap : D) Memnuniyet anketleri

Açıklama : Memnuniyet anketleri, bireylerin algı ve duygularını derecelendirerek sıralama sağlar.

16. Erikson’un psikososyal gelişim kuramına göre ilk çocukluk döneminin (2-4 yaş) temel kazanımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Üretkenlik

B) Özerklik

C) Temel güven

D) Kaygı

E) Bağıl düşünme

Cevap : B) Özerklik

Açıklama : Erikson’a göre, bu dönemde çocuklar bağımsızlık ve özerklik kazanmayı öğrenir.

17. Çocuklarda ölçme işlemi için yukarıdakilerden hangileri doğrudur?

I. Çocuğun dikkat süresi kısa olduğu için ölçüme çocuk odaya girdikten sonra hemen başlamak gerekir.

II. Çocukla ilgili yeterli bilgi toplayıp bir kanaat oluştuktan sonra test istenmelidir.

III. Testin yapılma nedeni ve içeriği ile ilgili bilgi test yapılmadan önce verilmelidir.

IV. Çocuk hastayken test yapılması daha doğru bilgi verir.

A) I ve II

B) I ve IV

C) II ve III

D) II ve IV

E) I ve III

Cevap : C) II ve III

Açıklama : Çocuk hakkında bilgi toplanması ve test öncesi bilgilendirme sürecin doğru yürütülmesini sağlar.

18. Değerlendirme raporunun sonuç ve yorum kısmında aşağıdaki bilgilerden hangisi bulunur?(Soru iptal edilmiştir)

A) Çocuğun test davranışı ve uyumu

B) Çocuğun kimlik bilgileri

C) Uygulanan ölçüm araçlarının sonuçları

D) Değerlendirmeyi yapan kişinin kimlik bilgileri

E) Çocuğun mevcut probleminin detaylı öyküsü

Cevap : C) Uygulanan ölçüm araçlarının sonuçları

19. Değerlendirme ile ilgili yukarıdaki ifadelerden hangileri yanlıştır?

I. Değerlendirme, ölçülen şeyin değerine ilişkin sonuca varma sürecidir.

II. Değerlendirmede karar verilirken ölçüt kullanılır.

III. Değerlendirme, objektif olmalıdır.

IV. Değerlendirmede karar sadece ölçüm sonucuna göre verilir.

A) II ve IV

B) II ve III

C) I ve III

D) III ve IV

E) I ve II

Cevap : D) III ve IV

Açıklama : Değerlendirmede objektiflik esastır fakat karar süreci yalnızca ölçüm sonuçlarına bağlı değildir.

20. Ölçme ve değerlendirme raporları için hangisi yanlıştır?

A) Rapor etiketleyici ifadeler içermemelidir.

B) Raporun dili kime ve ne amaçla yazıldığına göre farklılık gösterir.

C) Adli amaçla rapor yazılabilir.

D) Rapor, ailenin çocukla ilgili düşüncelerini desteklemelidir.

E) Bireyin psikolojik durumunun tanımlanması amacıyla rapor yazılabilir.

Cevap : D) Rapor, ailenin çocukla ilgili düşüncelerini desteklemelidir.

Açıklama : Rapor, objektif olmalı ve sadece ailenin düşüncelerini yansıtmak için yazılmamalıdır.