Ata Aöf Araştırma Yöntem ve Teknikleri I Ünite -6

Giriş

Bilimsel bir araştırmaya başlamadan önce yapılacak ilk iş, konu hakkında gerekli bilgilere ulaşmaktır. Bu bilgiler, araştırılacak konunun önemini, kullanılacak yöntem ve kuramları belirlemeye yardımcı olur. Bu süreçte yapılan alanyazın taraması, bilimsel bilgilere erişim ve mevcut bilgilerden faydalanma sürecidir. Bu ünite, alanyazın tarama ile ilgili temel bilgiler, yöntemler ve aşamalar hakkında kapsamlı bilgiler sunmaktadır. Ayrıca kaynakların nasıl bulunacağı ve erişileceği örneklerle açıklanmıştır.

Alanyazın Nedir?

Alanyazın, bir konuya dair üretilmiş bilgi birikimidir. Bu bilgiler yazılı (kitap, makale), sözlü (röportaj) veya görsel (fotoğraf, video) olabilir. Ancak bu bilgilerin doğruluğu bilimsel süzgeçten geçirilmelidir. Alanyazın taraması, bu bilgiler arasından araştırma amacına uygun olanları seçme ve analiz etme sürecidir. Araştırmacı, seçtiği konuyla ilgili geçmiş çalışmaları inceleyerek, araştırma odağını geliştirir.

Alanyazın Tarama Süreci

Alanyazın tarama süreci, sistematik bir şekilde yürütülür ve şu aşamaları içerir:

1. Araştırma Konusunun Belirlenmesi
   • Araştırma, belirli bir problem ve bu probleme yönelik çözümler çerçevesinde başlar.
   • Konunun net bir şekilde tanımlanması ve sınırlarının çizilmesi, odaklanmayı kolaylaştırır.
2. Anahtar Kelimelerin Seçilmesi
   • Araştırma konusunu temsil eden anahtar kelimeler belirlenir.
   • Bu kelimeler önem ve öncelik sırasına göre listelenerek taramada kullanılır.
3. İlgili Kaynaklara Erişim
   • Geçmişte basılı kaynaklara dayalı yapılan araştırmalar, günümüzde dijital ortamlarla zenginleşmiştir.
   • Elektronik bilgi kaynakları ve bilimsel dizinler, doğru ve güncel bilgilere erişimi hızlandırır.
4. Kaynakların İncelenip Organize Edilmesi
   • Elde edilen kaynaklar yüzeysel ve derinlemesine incelenir.
     • Yüzeysel İnceleme: Kaynakların kısa özeti veya başlığına dayanarak uygunluk değerlendirmesi yapılır.
     • Derinlemesine İnceleme: Uygun bulunan kaynakların detaylı bir şekilde okunması ve not alınmasıdır.
   • 4N1K (Ne, Nerede, Ne zaman, Nasıl, Kim) kuralı, bilgilerin organize edilmesinde kullanılabilir.
5. Raporlaştırma
   • İncelenen kaynaklar “Giriş,” “Gelişme” ve “Sonuç” bölümlerine ayrılarak derlenir.
   • Giriş: Konunun genel tanıtımı yapılır.
   • Gelişme: Kaynaklardan elde edilen bulgular açıklanır.
   • Sonuç: Araştırmanın özetlenerek önemli bulgulara dikkat çekilir.

Kaynak Türleri

1. Birincil Kaynaklar
   • Orijinal ve doğrudan bilgi sağlayan belgeler: Günlükler, mahkeme kayıtları, laboratuvar deney sonuçları vb.
2. İkincil Kaynaklar
   • Birincil kaynakların analizinden türetilmiş kaynaklar: Kitaplar, makaleler, ansiklopediler vb.

Kaynaklara Erişim

Araştırma sürecinde en çok bilişim teknolojilerinden faydalanılır. Kullanılan başlıca araçlar:

• Arama Motorları: İnternet üzerindeki genel içerikleri tarayan sistemler (Google, Yahoo, Yandex).
• Akademik Arama Motorları: Bilimsel çalışmalar ve kitaplara odaklanan sistemler (Google Scholar).

Dizinler:
Bilimsel dizinler, makaleler, kitaplar ve raporların bilgilerini düzenli bir şekilde sunar.

• Science Citation Index (SCI): Fen bilimleri çalışmalarını içerir.
• Social Science Citation Index (SSCI): Sosyal bilimlere dair yayınları kapsar.

Sonuç

Alanyazın tarama, bir araştırmanın temelini oluşturur ve bilimsel bilgilere sistemli bir şekilde ulaşmayı sağlar. Bu süreç, araştırmacının konuyla ilgili geçmiş bilgileri anlamasını, araştırma amacını netleştirmesini ve eksik noktaları belirlemesini sağlar. Gelişen bilişim teknolojileri, araştırmacıların kaynaklara daha hızlı ve kapsamlı bir şekilde erişmelerine olanak tanır

1. Aşağıdakilerden hangisi alanyazın taramanın faydaları arasında yer almaz?

A) İlgili kuramlara ulaşmak
B) Alanda önemli araştırmacıları tanımak
C) Çalışmaları tekrar etmek
D) Araştırmaların güçlü yönlerini ortaya çıkarmak
E) Kullanılan yöntemlere ulaşmak

Cevap: C) Çalışmaları tekrar etmek

Açıklama: Alanyazın taraması, çalışmaların tekrarından ziyade literatürün güçlü yönlerini değerlendirmek için yapılır.

2. Aşağıdakilerden hangisi alanyazın tarama aşamaları arasında yer almaz?

A) Konuyla ilgili önemli araştırmacıları belirleme
B) İlgili kaynaklara erişme
C) Anahtar kelimeleri seçme
D) Araştırma konusu belirleme
E) Raporlaştırma

Cevap: A) Konuyla ilgili önemli araştırmacıları belirleme

Açıklama:

3. Alanyazın tarama sonucu ulaşılan kaynaklar 4N1K kuralına göre derinlemesine incelenebilir. Aşağıdakilerden hangisi 4N’den biri değildir?

A) Ne?
B) Nasıl?
C) Niçin?
D) Niye?
E) Ne Zaman?

Cevap: D) Niye?

Açıklama: 4N1K kuralında “Niye” yer almaz, diğer sorular sistematik inceleme için kullanılır.

4. Aşağıdakilerden hangisi 4N1K kuralına göre “Nasıl?” sorusuna verilecek cevap olamaz?

A) Hangi yöntem kullanılmıştır?
B) Çalışma nasıl sonuçlanmıştır?
C) Hangi örneklem seçilmiştir?
D) Veri toplama araçları nelerdir?
E) Veriler nasıl analiz edilmiştir?

Cevap: B) Çalışma nasıl sonuçlanmıştır?

Açıklama: “Nasıl?” sorusu genellikle yönteme ilişkin detaylarla ilgilidir; sonuçlar bu kapsamda değerlendirilmez.

5. Doğru ve güncel bilgiye daha hızlı erişim olanağı sunan, elektronik kaynaklardaki devasa bilgileri organize etmek için oluşturulan bilimsel veritabanlarına ne ad verilir?

A) Makaleler
B) Arama motorları
C) Bilimsel dergiler
D) ULAKBİM
E) Dizinler

Cevap: E) Dizinler

Açıklama: Dizinler, organize edilmiş bilimsel bilgiye erişim için kullanılan sistematik yapılardır.

6. Aşağıdakilerden hangisi birincil kaynaklara örnektir?

A) Sözlük
B) Gazete
C) Dizinler
D) Röportaj
E) Ansiklopedi

Cevap: D) Röportaj

Açıklama: Röportajlar, bilginin doğrudan elde edildiği özgün birincil kaynaklardır.

7. Özgün içeriğe sahip ve bilginin doğrudan kendisini içeren kaynaklara ne ad verilir?

A) Resmî kaynak
B) İkincil kaynak
C) Birincil kaynak
D) Önemli kaynak
E) Bilimsel makale

Cevap: C) Birincil kaynak

Açıklama: Birincil kaynaklar, özgün bilgi içeren ve orijinal çalışmaları ifade eden kaynaklardır.

8. Aşağıdakilerden hangisi alanyazın taramada kullanılan kaynaklar ve erişim yollarından biri değildir?

A) Dizinler
B) Arama Motorları
C) Makaleler
D) Sinema Filmleri
E) Tarihi belgeler

Cevap: D) Sinema Filmleri

Açıklama: Sinema filmleri genellikle akademik alanyazın taraması için uygun bir kaynak değildir.

9. Ülkemizde TÜBİTAK bünyesinde oluşturulan ve dünya üzerindeki birçok dizin ve veritabanına abone olarak bunları üniversiteler ile araştırma merkezlerinin hizmetine sunan yapının adı nedir?

A) SSCI
B) ULAKBİM
C) MEB
D) ASOS
E) YÖK

Cevap: B) ULAKBİM

Açıklama: ULAKBİM, Türkiye’de araştırmacıların erişimine sunulan geniş kapsamlı bir bilimsel veritabanıdır.

10. Ülkemizde hizmet veren birçok kurum ve kuruluşa ait kütüphanelerin koleksiyon bilgilerini içeren ve bu sayede aranılan kaynakların hangi kütüphanelerde olduğu bilgisi gösteren katalog aşağıdakilerden hangisidir?

A) TO-KAT (Ulusal Toplu Katalog)
B) EKUAL
C) UVT
D) SCI
E) ASOS

Cevap: A) TO-KAT (Ulusal Toplu Katalog)

Açıklama: TO-KAT, Türkiye’deki kütüphane koleksiyonlarını bir araya getiren bir katalog sistemidir.