Dünyada ve Türkiye’de Sağlık Sistemleri 2024-2025 Vize Soruları

Sağlık sistemleri, ülkelerin kalkınma düzeyleri, sosyo-ekonomik yapıları ve demografik özellikleri doğrultusunda farklılık göstermektedir. Türkiye’de ve dünyada sağlık hizmetlerinin düzenlenmesi, finansmanı ve sunumu, sağlık politikalarının temel taşlarını oluşturur. Bu makalede, sağlık hizmetlerinin farklı boyutları üzerinden Türkiye ve dünya genelindeki sistemlere değinilecektir.

Sağlık Hizmetlerinde Piyasa ve Regülasyon

Sağlık hizmetleri, piyasa mekanizmalarının tam anlamıyla uygulanamayacağı bir alandır. Örneğin, sağlık hizmetlerinde asimetrik bilgi önemli bir sorundur; alıcıların hizmet sağlayıcılar kadar bilgi sahibi olmaması regülasyon ihtiyacını doğurur. Sağlık piyasasında talebin belirsizliği, arzın sınırlılığı ve tekel riskleri, piyasa dinamiklerini diğer sektörlerden ayırır. Türkiye’de, sağlık hizmetlerinin kamu eliyle yürütülmesi ve özel sektörün denetlenmesi, sosyal devlet anlayışının bir gereğidir.

Genel Sağlık Sigortası ve Sağlıkta Dönüşüm

Türkiye’de 2003 yılında başlatılan Sağlıkta Dönüşüm Programı, sağlık hizmetlerini daha erişilebilir kılmayı hedeflemiştir. Bu kapsamda, genel sağlık sigortası ile tüm vatandaşların tek bir sistem altında toplanması amaçlanmıştır. Ancak, sistemin uygulanmasında bazı tartışmalı noktalar mevcuttur. Örneğin, düşük gelirli bireylerin “yeşil kart” uygulaması üzerinden ücretsiz hizmet alması bu dönüşümle sona ermiş, yerini sosyal yardımlarla desteklenen bir prim sistemine bırakmıştır.

Tarihi Gelişim ve Yasal Düzenlemeler

Türkiye’nin sağlık sisteminin hukuki altyapısı, Cumhuriyet’in kuruluş yıllarına kadar uzanmaktadır. Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (1930) gibi erken dönem yasalar, halk sağlığına yönelik temel düzenlemeleri içerirken, 1946-1960 döneminde çıkarılan Türk Tabipleri Birliği Kanunu ve Eczacılar Kanunu gibi düzenlemeler sağlık mesleklerinin kurumsallaşmasını sağlamıştır.

Koruyucu Sağlık Hizmetlerinin Önemi

Modern sağlık sistemleri, hastalık tedavisinden ziyade hastalıkların önlenmesine odaklanmaktadır. Koruyucu sağlık hizmetleri, birey ve toplumun sağlığını korumayı amaçlar. Aşılama programları, aile planlaması ve sağlıklı yaşam alışkanlıklarının teşvik edilmesi bu hizmetlerin kapsamındadır. Türkiye, bağışıklama ve koruyucu sağlık hizmetlerinde önemli ilerlemeler kaydetmiştir.

Uluslararası Sağlık Sistemleri

Dünya genelinde sağlık sistemleri, finansman ve organizasyon yapıları açısından farklılıklar gösterir:

• Beveridge Modeli: Vergi temelli olan bu model, İngiltere gibi ülkelerde uygulanır. Türkiye’de de devletin sağlık hizmetlerini finanse etmesi bu modele benzer özellikler taşır.
• Bismarck Modeli: Almanya’da görülen bu sistem, sosyal sigorta primlerine dayalıdır. Almanya’da uzmanlar hem hastanelerde hem de muayenehanelerde çalışabilmekte ve hastalar doktor seçiminde serbesttir.
• ABD Sağlık Sistemi: ABD’de kâr amaçlı ve kâr amacı gütmeyen sağlık kuruluşları bir arada bulunur. Medicare yaşlılara, Medicaid ise yoksullara hizmet sunar. Blue Cross gibi sigorta kuruluşları ise kâr amacı gütmeyen yapılar arasında yer alır.

Türkiye ve Dünya Sağlık Sistemleri Arasındaki Farklar

Türkiye’nin sağlık sisteminde genel sağlık sigortası ve birinci basamak sağlık hizmetlerine erişim önceliklidir. Buna karşılık, ABD’de bireylerin sigorta planlarına bağımlılığı veya Almanya’da sosyal sigorta primleri, sistemin işleyişini belirlemektedir. Almanya’nın sağlık sisteminde aile üyelerinin ücretsiz sigorta kapsamına alınması gibi uygulamalar, Türkiye’ye kıyasla daha geniş kapsamlıdır.

Sonuç

Dünyada ve Türkiye’de sağlık sistemleri, toplumların sağlık ihtiyaçlarına göre şekillenmektedir. Türkiye’nin Sağlıkta Dönüşüm Programı ile sağlık hizmetlerine erişimde önemli ilerlemeler sağlanmıştır. Ancak, finansman ve sürdürülebilirlik gibi konularda iyileştirmelere ihtiyaç vardır. Uluslararası sistemlerden alınacak derslerle, Türkiye’nin sağlık sistemi daha kapsayıcı ve etkin bir yapıya kavuşabilir

1. Aşağıdakilerden hangisi sağlık hizmetlerinin tamamıyla serbest piyasaya bırakılmaması yönünden yanlıştır?

A) Sağlık hizmetlerini arz edenler tekeller oluşturabilirler.
B) Sağlık piyasasına girişte bazı kısıtlamalar vardır.
C) Alıcılar piyasa hakkında tam bilgi sahibidir.
D) Sağlık piyasasında talep önceden belirlenemez.
E) Sağlık piyasalarında arz miktarı sınırlıdır.

Cevap : C) Alıcılar piyasa hakkında tam bilgi sahibidir.

Açıklama : Sağlık hizmetlerinde alıcıların tam bilgiye sahip olması genellikle mümkün değildir. Bu durum, piyasa asimetrisi olarak bilinir ve sağlık hizmetlerinde regülasyon ihtiyacını doğurur.

2. Sağlıkta dönüşüm kapsamında genel sağlık sigortası ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Devlet memurlarının primlerinin tamamını kurumu öder; sisteme kayıtlı işçilerin primleri ise maaşlarının %12’si kadardır.
B) Yoksul kişiler, kontroller sonucu yoksullukları belgelenirse “yeşil kart” kapsamında hizmetlerini ücret ödemeden alabilir.
C) Tüm sağlık ödeme güvenceleri tek bir kurum altında toplanmıştır.
D) Sigortada hak sahibi sigortalının kendisi, eşi, çocuğu, anne ve babasıdır.
E) Genel sağlık sigortası, tüm Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını kapsar.

Cevap : B) Yoksul kişiler, kontroller sonucu yoksullukları belgelenirse “yeşil kart” kapsamında hizmetlerini ücret ödemeden alabilir.

Açıklama :

3. Aşağıdakilerden hangisi 1946-1960 yılları arasında sivil toplum örgütlerinin ve bazı tıp mesleklerinin hukuki altyapılarını günümüze taşıyan mevzuatlardan biri değildir?

A) Türk Tabipleri Birliği Kanunu (6023)
B) Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (1593)
C) Türk Eczacıları Birliği Kanunu (6643)
D) Hemşirelik Kanunu (6283)
E) Eczacılar ve Eczaneler Kanunu (6197)

Cevap : B) Umumi Hıfzıssıhha Kanunu (1593)

Açıklama : Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, daha önceki yıllarda çıkarılmıştır ve 1946-1960 döneminde yapılan düzenlemelere dahil değildir.

4. Hastalık hâli oluşmadan kişilerin ve toplumun sağlığını korumak için verilen hizmetlerin tümünü kapsayan sağlık hizmet sunum modeli aşağıdakilerden hangisidir?

A) Üçüncü basamak sağlık hizmetleri
B) Rehabilitasyon hizmetleri
C) Tedavi edici sağlık hizmetleri
D) Koruyucu sağlık hizmetleri
E) İkinci basamak sağlık hizmetleri

Cevap : D) Koruyucu sağlık hizmetleri

Açıklama : Koruyucu sağlık hizmetleri, hastalık oluşmadan önce bireylerin ve toplumun sağlığını korumayı hedefler.

5. Almanya’da hizmet sunumu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Hastalar kendi doktorunu seçemezler.
B) Uzmanlar hem muayenelerde hem de hastanelerde çalışabilmektedir.
C) YHS doktoru başına düşen nüfus giderek artmaktadır.
D) Ayaktan tedavi hizmetlerinde çalışan doktorların büyük bir kısmının YHS ile anlaşması yoktur.
E) Ayaktan tedavi hizmetlerinde çalışan hekimlerin %90’ı aile hekimidir.

Cevap : B) Uzmanlar hem muayenelerde hem de hastanelerde çalışabilmektedir.

Açıklama : Almanya sağlık sistemi uzmanların esnek çalışmasına olanak tanımaktadır.

6. Amerika Birleşik Devletleri sağlık hizmetleri örgütlenmesinde kâr amaçlı olmayan sigorta kuruluşu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Medicade
B) Blue Cross
C) Obamacare
D) ACA
E) Medicare

Cevap : B) Blue Cross

Açıklama : Blue Cross, Amerika Birleşik Devletleri’nde kâr amacı gütmeyen sigorta kuruluşlarından biridir.

7. Aşağıdakilerden hangisi çevreye yönelik sağlık hizmetlerinden biri değildir?

A) Katı ve sıvı atıkların zararsız hâle getirilmesi
B) Yeteri kadar ve temiz su sağlanması
C) Hava kirliliği ile savaş
D) Bağışıklama
E) Konut sağlığı

Cevap : D) Bağışıklama

Açıklama : Bağışıklama, çevreye yönelik değil, kişiye yönelik sağlık hizmetidir.

8. Türkiye’nin ilk sağlık bakanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Recep Akdağ
B) Refik Saydam
C) Adnan Adıvar
D) Behçet Uz
E) Ahmet Demircan

Cevap : C) Adnan Adıvar

Açıklama : Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Sağlık Bakanı, 3 Mart 1920 tarihinde TBMM’nin açılmasından sonra kurulan ilk hükümette görev alan Adnan Adıvar olmuştur. Kendisi tıp doktoru ve aydın bir siyasetçidir. Refik Saydam ise Cumhuriyet döneminde sağlık alanında en çok reform yapan ve “modern halk sağlığı politikalarının mimarı” olarak anılan Sağlık Bakanıdır. Bu nedenle iki isim zaman zaman karıştırılmaktadır. Ancak resmi olarak ilk Sağlık Bakanı Adnan Adıvar’dır.
Refik Saydam, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Sağlık Bakanıdır. 1923 yılında kurulan Cumhuriyet Hükümetinde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı olarak görev yapmıştır. Tıp doktoru olan Saydam, aynı zamanda halk sağlığı alanında önemli reformlar gerçekleştirmiştir. Kendisi, Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü’nün kurulmasına öncülük ederek Türkiye’nin sağlık alanında modernleşmesine büyük katkılar sağlamıştır.

9. Vergiye dayalı sağlık sistemleri aşağıdakilerden hangisiyle adlandırılır?

A) Beveridge tipi sağlık sistemleri
B) Bismarck tipi sağlık sistemleri
C) Churchill tipi sağlık sistemi
D) Henry tipi sağlık sistemi
E) Obamacare

Cevap : A) Beveridge tipi sağlık sistemleri

Açıklama : Beveridge tipi sistemler, sağlık hizmetlerini vergilere dayalı olarak finanse eder.

10. Katkı payları ve fark ödemeleri ile ilgili verilenlerden hangisi yanlıştır?

A) Muayene katkı payı, kişinin muayene olduğu kurum tarafından değil; ilaç almak için gittiği eczane tarafından alınmaktadır.
B) Özel hastanelerdeki otelcilik hizmetlerinin bedelleri tamamen hastanelerce belirlenmektedir.
C) Ayakta muayene sonucu alınan ilaç bedellerinin raporsuzsa %30’u raporlu ise %20’si katkı payı olarak alınır.
D) Birinci basamak sağlık hizmetleri başvurularından katkı payı alınmamaktadır.
E) Özel hastaneler kendilerine başvuran hastalardan Sosyal Güvenlik Kurumu’nun işlem için ödediği bedelin %200 kadarını fark olarak alabilir.

Cevap : C) Ayakta muayene sonucu alınan ilaç bedellerinin raporsuzsa %30’u raporlu ise %20’si katkı payı olarak alınır.

Açıklama : .

Dünyada ve Türkiye’de Sağlık Sistemleri Soruları ve Cevapları (Devam)

11. Aşağıdakilerden hangisi diğer işletmeler ile sağlık kurumları arasındaki farklılıklardan biri değildir?

A) Sağlık hizmetlerinde üretim faktörleri kıttır.
B) Sağlık hizmetlerinde yanlışlık ve belirsizliklere karşı tolerans azdır.
C) Sağlık sektöründe hizmetlerin stoklanması mümkündür.
D) Sağlık sektöründe emek yoğun üretim söz konusudur.
E) Çok sayıda meslek grubu birlikte hizmet verir.

Cevap : C) Sağlık sektöründe hizmetlerin stoklanması mümkündür.

Açıklama : Sağlık hizmetleri stoklanamaz; talep anında ve ihtiyaç duyulduğunda sunulması gerekir.

12. Aşağıdakilerden hangisi 2003 yılı Sağlıkta Dönüşüm Programı hedeflerinden biri değildir?

A) Hastanelerin özerk sağlık işletmelerine dönüştürülmesi
B) Bilgi ve beceri ile donanmış, yüksek motivasyonla çalışan sağlık insan gücü
C) Herkesi tek çatı altında toplayan genel sağlık sigortası
D) Planlayıcı ve denetleyici Sağlık Bakanlığı
E) Yaygın, erişimi kolay ve güler yüzlü sağlık hizmet sistemi

Cevap : A) Hastanelerin özerk sağlık işletmelerine dönüştürülmesi

Açıklama : Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın temel hedeflerinden biri sağlık hizmetlerinde kamu kontrolünü korumaktır.

13. Aşağıdakilerden hangisi kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetlerinden biri değildir?

A) Radyasyonla ve gürültüyle mücadele
B) Aile planlaması
C) Bağışıklama
D) Beslenmenin iyileştirilmesi
E) Sağlık eğitimi

Cevap : A) Radyasyonla ve gürültüyle mücadele

Açıklama : Radyasyonla ve gürültüyle mücadele, çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetidir.

14. Almanya’da yasal hastalık sigortası ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Gelirleri belirli bir ölçüde olmayan memur ve işçiler YHS’ye üye olmak zorundadır.
B) Geliri yıllık sınırı aşan kişiler isterlerse YHS’ye gönüllü olarak üye olabilirler.
C) Emekliler için emeklilik, işsizler için işsizlik sigortaları ödeme yapar.
D) Aile üyelerinin sigortalanması için kişinin katılım payı ödemesi gerekir.
E) Zorunlu sigortalılar her ay gelirlerinin belirli bir yüzdesini katılım payı olarak öderler.

Cevap : D) Aile üyelerinin sigortalanması için kişinin katılım payı ödemesi gerekir.

Açıklama : Almanya’da aile üyeleri, katılım payı ödemeksizin sigorta kapsamına alınır.

15. Amerika Birleşik Devletleri’nde Medicare kimlere sağlık hizmeti vermektedir?

A) Yaşlılar ve fiziksel engellilere
B) Yoksullara
C) Doktorlara
D) Çocuklara
E) Hamilelere

Cevap : A) Yaşlılar ve fiziksel engellilere

Açıklama : Medicare, ABD’de 65 yaş üzeri bireylere ve belirli fiziksel engeli bulunan kişilere sağlık hizmeti sunar.

16. Aşağıdakilerden hangisi çevreye yönelik sağlık hizmetlerinden biri değildir?

A) Yeteri kadar ve temiz su sağlanması
B) Katı ve sıvı atıkların zararsız hâle getirilmesi
C) Vektörlerle savaş
D) Radyasyonla ve gürültüyle mücadele
E) Aile planlaması

Cevap : E) Aile planlaması

Açıklama : Aile planlaması, çevreye değil kişiye yönelik sağlık hizmetleri kapsamındadır.

17. İlk zorunlu sağlık sigortacılığı aşağıdaki ülkelerin hangisinde başlamıştır?

A) İsviçre
B) Fransa
C) ABD
D) Almanya
E) İngiltere

Cevap : D) Almanya

Açıklama : İlk zorunlu sağlık sigortacılığı uygulaması 1883 yılında Almanya’da başlamıştır.

18.

I. Almanya’da hastaneler ayaktan hasta bakımında yoğunlaşmıştır.
II. Uzmanlar hem muayenehanelerde hem de hastanelerde çalışabilmektedir.
III. Hastalar hekimlerini, diş hekimlerini, psikoterapistlerini ve eczanelerini seçebilirler.
Almanya sağlık sistemi ile ilgili yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri doğrudur?

A) I ve II
B) Yalnız II
C) I ve III
D) Yalnız I
E) II ve III

Cevap : E) II ve III

Açıklama : Almanya sağlık sisteminde hastalar doktorlarını seçme özgürlüğüne sahiptir ve uzmanlar esnek bir şekilde çalışabilir.

19. Kamu sektöründe gerek tedavi sonrası “teşekkür hediyeleri” gerekse tedavi öncesi doktorlara büyük zarflarla sunulan “Benimle özel olarak ilgilenin.” paralarına verilen genel ad aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kullanıcı katkıları
B) Dolaylı ödemeler
C) Özel muayene ücreti
D) Doğrudan ödemeler
E) Enformal ödemeler

Cevap : E) Enformal ödemeler

Açıklama : Enformal ödemeler, kamu sağlık sistemlerinde yasal olmayan yollarla verilen ödemelerdir.

20. Aşağıdakilerden hangisi aile sağlığı elemanının görevlerinden değildir?

A) Gereken tetkikler için numune almak, eğitimini aldığı basit laboratuvar tetkiklerini gerçekleştirmek ya da aldığı numunelerin ilgili laboratuvara kabulünü sağlamak
B) Tıbbi alet, malzeme ve cihazların göreve hazır şekilde bulunmasını sağlamak
C) Aile hekiminin gözetiminde talimatı verilen ilaçları uygulamak
D) Kişilerin hayati bulgularını ölçmek ve kaydetmek
E) Tetkik hizmetlerinin verilmesini sağlamak ya da bu hizmetleri sunmak

Cevap : E) Tetkik hizmetlerinin verilmesini sağlamak ya da bu hizmetleri sunmak

Açıklama : Aile sağlığı elemanlarının görevleri arasında tetkik hizmetlerini doğrudan sunmak bulunmamaktadır